Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
11 erthygl ar y dudalen hon
LUTHER.
LUTHER. WEDI i Luther gael cartref o dan aden haelioni Conrad, a'i wraig dosturiol, fel y wraig o Shunem, teimlodd ei huil mewn meddiant o fodolaeth newydd. Nid oedd eisiau bwyd yn gerwino ffordd dysgeidiaeth. Yr oedd efe uwch- law gorfodaeth i weithio gyda ei dad yn mwngloddiau Mansfeldt, er mwyn cadw newyn o'i gylla, a noethni oddiar ei gefn. Nid oedd dan rwymau i gladdu ei dalentau yn naear amgylch- iadau ymborth a dillad. Yr oedd gweithred Rhagluniaeth yn ei osod yn nbeulu Conrad, wedi tueddu ei feddwl i ymddiried yn Nuw am bob peth. Wedi rhuthriadau ys- tormydd geirwon aeth awyr ei fyfyr- dodau yn dawel, hafaidd, a chlir. Cartrefodd ei ysbryd mewn haulwen. Meddianwyd ei dymherau gan londer. Ymagorodd teimladau ac adnoddau cyfoethog ei galon. Decbreuodd ym- lawenhau mewn bywyd, fel aderyn yn canu yn y goedwig, wrth ei fodd. Gweddiai yn wresog yn yr ysbryd, a chydag awch gobaith taerineb un oedd wedi cael prawf o drugaredd Duw. Cynyddodd ei syched am wybodaeth, a chyflymodd ei gamrau ar hyd lwybrau dysgeidiaeth. Hoffai gerddoriaeth. Yr oedd swyn ei chwibanogl, a'i Late ef, yn nghyd a'i lais soniarus ei hun, wedi lleddfu gofid ei galon lawer gwaith pan yn dyoddef eisiau. Yr oedd ei fam newydd, y Shunamees, gwraig Conrad, yn hoff iawn o gerddoriaeth. Ymhyfrydai yntau i wledda ei theimladauhi a swyn- ion ei ganiadau. Ac nid seiniau llais yn unig oedd ei ganu ei Canai a'r ysbryd ac a'r deall hefyd." Hoffai gerddoriaeth hyd ddiwedd ei oes, ond hoffai hi fel moddion i ddangos medd- wl a theimladau y galon, ac i'w cyn- yrchu, ac nid fel casgliad o seiniau i foddloni y glust anifeilaidd yn unig. Cyfansoddodd emynau a thonau, y rhai hyd heddyw a gynhyrfant waelodion calonau pobl Germani. Dedwydd oedd amser Luther yn nby Conrad. Ni anghofiodd byth mo hono. Pan y daeth ef i sefyllfa uchel ac i fab Conrad ddyfod i'r ysgol yn Wittenberg, lletyodd ef gyda dedwyddwch, fel un ffordd i ddangos ei ddiolchgarwch i rieni y llanc. Pan y gwelai fachgenyn tlawd oedd yn canu er mwyn cael tamaid o fwyd, tosturiai wrtho yn un- ion, gan gofio mai fel hyny y bu efe ei hun. Erbyn iddo gyrhaedd deunaw ml. oed, yr oedd wedi cynyddu yn ddirfawr mewn dysgeidiaeth. Ond gweddiai lawer bob dydd. Dywedai" Gweddio yw yr haner orau o study" Un diwrnod, pan yr oedd yn ugain mlwydd oed, yn gwneud ymcbwiliadau yn y llyfrau oedd yn llyfrgell fawr Erfurth, daeth un gyfrol i'w law, na welodd o'i bath erioed o'r blaen—a hono oedd y Beibl, yn yr iaith Lladin. Nid oedd wedi gweled ond detholiadau byrion o hono o'r blaen yn llyfrau gweddiau Eglwys Rhufain, yr Eglwys i ba un y perthynai efe. Yr oedd wedi tybio mai y darnau hyny oedd y cwbl o Air Duw oedd mewn bod. Medd- ianwyd ef a syndod tra yr oedd y gyf-' rol yn ei law. Y mgynhyrfodd ei holl natnr curodd ei galon yn gyflym, tra yr oedd yn troi y naill tudalen ar ol y llall, gan ysbio i'r trysorau dyeithr a ymddangosent o flaen ei feddwl; a daeth at hanes Hannah a'i mab Samuel. Llanwyd ei ysbryd a llawenyad mawr. Yr oedd can Hannah mewn cysylltiad a genedigaeth Samuel a'i gysegriad ef i Dduw yn gwefru ei holl enaid. Llan- wyd ef a dymuniad i gael y Beibl yn eiddo eiddo ei hun. Digon tebyg nad oedd neb wedi a ror y llyfr hwn yn yr hen lyfrgell am ganrifoedd. Oddeutu y pryd hwn cymerwyd Luther yn glaf iawn am ei fod wedi gwneud ymdrechion gormodol yn ei ddysgeidiaeth. Meddyliodd efae ereill fod ei oes wedi dyfod at ei therfyn. Ond calonogwyd ef gan hen offeiriad yr hwn a brophwydodd y caffai efe fyw i fod yn gysur i laweroedd. Wedi iddo wella aeth Luther, i ym- weled a'i dylwyth. Yr oedd cleddyf, yn ol ffasiwn yr amser, yn hongian wrth ei ochr. Aeth ei droed yn ei erbyn, syrtbiodd y llafn aUan, a thorodd un o'i wythenau mawr. Rhedodd ei gyd- ymaith i edrych am help. Ceisiodd yntau atal rhediad y gwaed, ond nis gallai. Meddyliodd fod angau yn agos a gweddiodd ar y Forwyn Fair, canys Pabydd oedd efe hyd eto. Daeth y meddyg o Erfurth a rhwymodd y clwyf, ond agorodd wedi 'hyny yn y nos. Syrthiodd yntau mewn llewyg, dan weddio a llefain yn ddibaid ar y For- wyn Fair. Dywedodd mewn blynyddau wedi hyny, pe baasai yn marw y pryd hwnw, y buasai yn myned i'r byd mawr dan bwyso ar y Forwyn yn He ar Grist. Pan yr oedd yn agos 22 mlwydd oed, yn 1505, cafodd y teitlau colegaidd M.A. a Ph. D. Bu gorymdaith, yn mha un y cariwyd canwyllau mawrion yn ffaglu, mewn ffordd o anrhydedd iddo ef, ar yr achlysur. Meddyliodd yntau am fyned yn gyfreitbiwr yn ol dymuniad ei dad. Nid oedd ei dad am iddo fyned yn offeiriad, am fod y rhan fwyaf o'r offeiriaid yn segurwyr dibareh, ac heb lawer o gyflog. Oddeutu y pryd hwn wrth fyned yn ol i Erfurth i'r coleg, wedi bod yn ym- weled a'i dad, daliwyd ef gan ystorom ofnadwy o fellt a tharanau. Aeth Luther ar ei liniau. Yr oedd wedi bod yn myfyrio ar ei bechadurusrwydd mawr, a bod Duw yn ddigllon wrtho fel pechadur. Teimlai fod awr ei farwolaeth efallai wedi dyfod. Ond gwnaeth adduned o flaen Duw, os gwnai efe ei arbed ef, yr ymgysegrai efe ei hun i'w wasanaethu ac i ym- wrthod a'r byd. Wedi i'r storom fyned heibio, chwiliodd ei hun. Gwelodd fod arno eisiau sancteiddrwydd. Ac yn ei bryder mawr am dano, rliag ofn Duw, meddyliodd mai cell y mynach oedd y fan yn mha un y gallai ei gael. Rhoddodd i fyny yr amcan o fod yn gyfreithiwr, ac ymunodd a'r urdd fyn- achol Augustine. Ymadawodd a'i gyfeillion yn y Brif Ysgol er eu mawr ofid. Wrth fyned, gadawodd ei ddillad a'i lvfrau ar ol ond Virgil, Plautus, dernyn o farddon- iaeth, a chwardd-draethau. Nid oedd ganddo Feibl. Wedi myned i'r rnyn- achdy cauodd allan ei gyfeillion a'i berthynasau i gyd. Pan y gwnaeth hyn yr oedd o fewn tri mis i 22 mlwydd oed. Meddyliodd ei fod wedi ymgys- egru ei hun i Dduw yn unig o'r diwedd, fel Samuel. Credai y gallasai yno gael y sancteiddrwydd hwnw y sychedai am. dano. Edrychai ei "gyfeillion arno fel un wedi ei gladdu. Ceisiasant ei berswadio i ymadael a'r mynachdv, ond ofer fu y cwbl. Cafodd ei dad siomedigaeth fawr. Nid oedd efe yn credu yn sancteiddrwydd mynachod. Gwyddai fod mynachaeth wedi di- nystrio llaweroedd. Ysgrifenodd ei dad lythyr chwerw ato, a phenderfyn- odd na chanai geiniog byth ganddo ac yr oedd ei dad y pryd hwnw mewn sefyllfa go gysurus. Ond ymgymododd ei dad ag ef wedi hyny, ar ol i ddau o frodyr Luther gael eu cymeryd ymaith gan bla angeuol. Ond trwy fyned yn fynach rhoddodd Luther help i goel- grefydd felldigedigyr oes, i baunwedi hyny y rhoddodd efe ergyd marwol.
[No title]
Y mae y prawf o wneud dur ag un heat yn Dowlais wedi profi i fod yn llwyddiant mawr.
ERCHYLLDRA LLOFRUDDIOG Y LENNIE.
ERCHYLLDRA LLOFRUDDIOG Y LENNIE. Dydd Iau diweddaf, yn y Central Criminal Court, o flaen Mr. Justice Brett, dygwyd yn mlaen brawf yr wyth morwr gwrthryfelgar a gyhuddid o fod wedi eymeryd rhan yn liofrudd- iaeth cadben, mate, ac ail fate y Hong Brydeinig y Lennie. Yr oedd rhan o honynt yn Dyrciaid anffyddol, un yn Sais, a'r gweddill yn Groegiaid. Helynt y Uofruddiaethau oedd fel y canlyn Ar y 24 o Hydref diweddaf hwyliodd y llestr Lennie o Antwerp, gyda chymysgedd o dramorwyr yn ddwylaw ar ei bwrdd, am borthladd New Orleans. Pigwyd y dynion hyn i fyny yn Llundain gan oruchwyliwr, ac a anfonwyd i Antwerp. Ymddygasant yn lied dda am wythnos wedi gadael y porthladd Belgaidd. Yr oedd y Hong yn un fawr, a'r dwylaw or braidd yn fach i wneud y gwaith oedd i'w wneud arni. Achwynai y cadben am anfedr- usrwycd y morwyr, a thyngai hwynt yn fynych o herwydd hyliy. Fel hyn yroeddyr annealldwriaeth yn cael ei friweddu, ac ar yr 31ain o Hydref, galwyd ar yr ail wyliadwriaeth i fyny cyn eu hamser er cynorthwyo y rhai ar y bwrdd i roddi y llestr mewn trefn. Fel y gellid meddwl, nid oeddynt yn caru hyn. Cynhyrfodd eu dull anfodd- og a grwgnachlyd y cadben yn fawr, fel y tyngodd ac y tafododd hwynt, yr hyn a ddisgynodd fel tan ar y teimlad- au ag oeddynt eisioes yn llawn o elfenau tfrwydriol. Wedi i'r cadben roddi rhaff i'w dafod, trywanwyd ef yn ei fynwes a chyllell gan Big Harry. Ceis- iodd y dyn archolledig ddiano, ond rhwystrwyd ef gan French Peter, yr hwn, gyda Big Harry, a'i trywanasant nes ei ladd. Yr oedd Heydone, y stew- ard, a'i gynorthwydd, y tu isaf pan yr oedd y llofruddiaeth yn cymeryd lie, ac ni chaniateid iddo c-f gynorthwydd —y bachgen Trousselot—i ddyfod i fyny. Yr oedd y Ilofruddgwn erbyu hyn wedi profi bias y gwaed. Pan ddaeth yr ail fate yn mlaen, a cheisio llusgoyr archolledig oedd ar drengu i'r cabin, trywanodd Big Harry yntau hefyd. Rhoddodd ei gyllell clair gwaith yÚ eiwddf, a syrthiodd i'r llawr. Yr oedd y prif tate yn y foreyard ar y pryd, a phan omeddodd Joe y Colgydol danio ato, cymerodd Lips y liawddryll ac a ollyngodd ddau ergyd ato, ac wedi iddo ddyfod o hyd cyrhaedd, trywanodd Joe y Cogydd ef ddwywaith. Pan ar y llawr, rhoddodd French Peter ei draed arno, ac a dorodd ei ben bron oddiar ei gùrff. Wedi cyflawni y gynafan, taflwyd ycyrfFdros y bwrdd, a chymer- asant feddiant o'r holl bethau gwerth- fawr oedd yn y llestr. Rhyddhawyd y steward, a rhoddwyd ef i lywyddu y llestr, gan ei orchymyu i'w morio i Groeg, lie y bwriadent werthu y llestr a rhedeg ymaith bob un a'i ran o'r ysbail. Moriodd Haydone y llestr tua Fhrydain, ac aeth pob peth yn mlaen yn rhagorol nes i Hanken y Sais ddy- weyd ei fod yn eu gwerthu. Modd bynag, wedi llawer o drafferth,. petrus- der, a pliryder, llwyddwyd i ddyfod mor belled ac He de Rhe, Ffrainc, a chan fod y llofruddwyr wedi blino ar y mor, penderfynasant lanio a gwneud am Groeg dros y tir. Yn fuan wedi iddynt fwrw angor, daeth gwnfad Ffrancaeg atynt, pryd y rhoddodd y steward y rhai oedd ar fwrdd y llestr i fyny yn garcharorion, a buan y dal- iwyd y ileill oedd wedi dianc. Cafwyd Big Harry, French Peter, Lips, a Joe y Cogydd yn euog, ac i'w colli.
[No title]
Y MAE yn dda genym gael ar ddeall fod Dr. Canon Jenkins, Aberdar, wedi rhoddi tri miso rybydd iun o'i gurad- iaid gorddefodawl, a bod gobaith felly y cawn ei wared yn fuan o'n plith.
STRIKE YN LLWYNYPIA.
STRIKE YN LLWYNYPIA. CAWN fod glofa y glo ager perfchynol i gwmni y Scotch yn y Ilo uchod ar stop -er dydd Sadwrn wvthnos i'r diweddaf. Rhoddodd y gyrwyr lis o rybudd, yr hwn a derfynodd ar y 29ain o Ebrill. Diraai y dydd yw yr annealldwriaeth sydd rhwngy meistria'r gyrwyr. Ar- ferai y gyrwyr gael eu rheoleiddio yn eu liuriau wrth yr hyn a delid i yrwyr Cwmparc. Yr hur a delir yn bresenol yu Nghmparc yw 3s. 8e. y dydd, pan na thelid yn Llwynypia or.d 3s. 7 ie., ac o herwydd y ddimai o wahaniaeth y dydd y mae tua 700 o ddyuion a chrots allan a waith. Dydd Sadwrn, EbriH y 29ain, gosodwyd rhybudd i fyny wrth y lofa nad oedd gwaith i fod arddydd Linn, y laf o Fai,. Prydnawn dydd LInn aeth y si ar led fodparotoadau yn cael eu gwneud er codi y cefiylau, a boreu dranoeth aeth nifer o'r gweith- wyr i ben ypwll, a gwelsant y ceffylau yn cael eu codi, a Iiwythau wedi eu hamddifadu o'u gwaith. Dywedir fod mwyafrif y gyrwyr yn gweithio mewn manau ereill. Y mae i y glowyr allan o waith, a'r meistri yn gomedd iddynt gael eu hoffer allan er myned i weithio i leoedd ereill. Cawn. fod y gweithwyr wedi anfon am Mr. H. Mitchard, Coed-duon, a Mr. W. Abra- ham, Gower Road, i ymgynghori a hwynt a'u cynorthwyo yn yr ymdrafod- aeth. Dydd Lion cawn fod Mr. Win. Abraham yno; ond am ryw reswm an- liysbys i ni nid oedd Mr. Mitchard yn bresenol. Mewn cyfarfod a gynaliwyd v tu cefn i'r Llewelyn Terrace, dywedodd Mr. Abraham fod yn fiin iawn ganddo feddwl, yn ol pob tebygolrwydd, y byddai yn rhaid iddo ddychwelyd adref heb fod yn alluog i esfcyn iddynt un cynorthwy effeithiol, a hyny oblegyd yr amgylchiadaa amgylchynedig a'r an- nealldwriaeth. Pe byddai y gyrwyr yn bresenol, na phetrusai yn y mesur lleiaf eu hanog i ddychwelyd at eu gwaith, a gadael y mater i'r Bwrdd Oymodol i'w benderfynn, ac yr oedd o'r farny caffai ei benderfynu yn ffafriol iddynt. Condemniai ymddygiad y gyrwyr am yr hyn a wnaelhant heb ymgynghori a'r glowyr ac ereill yn y lola, a'r hyn oedd yn chwythig yn yr aehos oedd, fod y gyrwyr wedi myned ffwrdd, gan adael y alowvr allan o o herwydd byny. Fed y glowyr inegys teyrnas wedi ymrann yn erbyn ei hun, ac felly heb allu i wrthwynebu unrhyw drais a osodid arnynt. Anogai y gyrwyr oedd yn aros i fyned at eu gwaith, gan adael y mater i'r Bwrdd; ond ni allai weled y ffordd yn glir i anog y glowyr i ymgymeryd a'r gorchwyl o yru am bris gyrwr, a hyny am ddau reswm, sef eu bod hwy eu hunain eisioes wedi cyn- Uunio i wrthod hyny pan oedd y lofa yn gweithio, a'i fod yn bersonol yn erbyn yr egwyddor fod un glowr yn myned allan o'i dalcen glo heb ei fod wrth hynyyn enili yr un hur a enillai pan yn ei dalcen. Anogai yr Undeb fel yr unig foddion er cael chwareuteg i'r gweithiwr.
D AR GAN F YD DI AD DYCHRYN-…
D AR GAN F YD DI AD DYCHRYN- I LLYD YN WOLVERHAMPTON. Nos Sadwrn duveddaf, yn Wolyer-1 hrmpton, yr oedd. glowr o'r enw Carey j yn ewery la a'i wraig, a phan yr aeth yr heddgeidwaid yno, dvwedai y wraig ei bod am i'w gwr gsel eigyinered i fyny. Estynodd oddiar shdff fwndel mewn paper gwaedlj'd, yr hwn a gy- nwysai "bengiogau ac esgyrn coesau dau blentyu. Wedi hyny deuwyd o hyd i esgyrn dynvl ereill. JJy wed y wraig ei bod wedi cael unarbymtheg o blant, ac nid yw yn gall rhoddi cyinfondam naw o honynt.
--Y DDAMWAIN YN DOWLAIS-TRI…
Y DDAMWAIN YN DOWLAIS- TRI WEDI MEIRW. MEWN cong arall. rhoddasom hanes damwain ddychrynllyd a gvmerodd le nos Wener diweddaf, yn Hen Waith Dowlais, trwy yr hon yr anaiwyd pedwar o weithwyr. Yr ydym yn cael erbyn hyn fod tri o'r pedwar-John Davies, Patrick Caliagham, a Connor, wedi meirw.
+ HALIERS Y RHONDDA.
+ HALIERS Y RHONDDA. Mewn cyfarfod o Bwyllgor Gweithiol Undeb y Meistri, a gynaliwyd ddydd Sadwrn diweddaf, penderfvnwyd mewn cysylltiad a'r haliers sydd yn awr ar strike yn Nghwm Rhondda, ac nad ydynt wedi gweithredu yn unol a phen- derfyniad y Bwrdd Cymodol, fod meistri y cyfryw 1= feydd i dderbyn cynorthwy o dryrorfa undeb y meistri. t
GARNSWLL GER CROSS INN.
GARNSWLL GER CROSS INN. Ymddengys fod gweithwyry lofa uchod allan ar strike er dydd Sadwrn wyth- nos i'r diweddaf Rhoddwyd mis o rybydd iddynt fed y cytundebau pre- senol yn terfynu. Wedi iddynt fod allan dri diwrncd, cynygiwyd iddynt i fyned i weithio ar dair ceiniog y dynell o ostynind, yr liyn a ystyi'iai y gweithwyr yn nunheg, am eu bod eis- ioes wedi derby is y gosfc .ngiad dyledus iddynt, yn ol dyfarniad y Bwrdd Cy- modol. Bn y mater o flaen Cyfarfod Misol Cross "Tlln ddydd Sadwrn di- weddaf. Penderfynwyd anfon yr aclios i ofal Pwyllgor Canolog y Gaughen Gymreig o Undeb y Giowvr, ac nid oes amheuaeth na chynorthwyir y Brodyr undebol, yn gymaint aa bod hefyd, o dan gyfarwyddyd Y, cyfarfod, wedi cynyg i'r mater gael ei btuderfymi drwy gyffafareddiad.
MADDEUANT Y N R K Y D I) I…
MADDEUANT Y N R K Y D I) I W E D I) A R. Fe gofir, medd newyddiadur o Leeds, fod ysgol feistr o'r cnw Stan bridge, perthynol i'r Bwrdd YseoI, wedi cael ei ddedfrydu gan Mr, Justice Deuman, yn y sesiwn diweddaf, i ham nuynedd o alltndiaeth penydiol am daraw un o'i ysgolheigion. Cafodd protest ei wneud gan Gymdeithasfa yr Athn won trwy yr holl wlad, ac o'r diwedd vsg- ifenodd y Justice Den man at yr Ý sgTi t'enydd Cartrefol am fyrhad o'r ddedfr; J. De- chreuodd Mr. Cross weithredu ynol dymuniad y barnwr, ond cafodd aliaa fod y ddedfryd wedi diuystrio syawyr- au Stnnbridge, a'i fod wedi ei anfon i wallgofdy Broadmoor, yn >val:gowMyn annobeithiol.
DIWEDDAR A PKWYSia
DIWEDDAR A PKWYSia Y mae y newydd wedi cyi h .edd Abertawe fod cadben a swyddogit>n y llestr Coswell, yr hon a gan Mr. Tucker, o'r porthiadd hwn, wedi eu lloiruddio gan y dwylaw ar y mor. Cymorodd ffrwydriad berweoydd ie yn melinau papvr Mri. Galscn, Gates- head, dydd Mawri.h diweddaf, trwy yr hwn ylladdwyd pump o odyt-ion. Yr unig ddyn arail oedu yn ygos a ddi- angodd yn ddianaf. Ail ddechreuodd hauliers BIaenciyd. ach dydd Mawrth di weddaf ar yr hen 1 bris. Yn ngweithiau Cyfarthfa, dechreu- wyd dwy felm dydd. Mawrth diweddaf. Llywyddodd Due Westminster yn nghyfarfod blynyddo! y Gyvndeithas Ddirwesfcol Eglwysig, dvud Llun di- weddaf. Pan ddasHcnwyd cyiYitien j gymdeithas, dangoswyd ei bod mewn cyftwr blodeuog, a'i chyllid y iiwyddyn ddiweddaf oedd £4,500, eleni £i7,DOO. Dywedodd ei arglwyddiaeth pa fwyaf yr edrychai ar ddirwest, ei fod yn yn dyfod yn argyhoeddedig ei fod ya bwnc y dydd.