Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
10 erthygl ar y dudalen hon
L UTIIER.
L UTIIER. JPEJL yr npda Luther yn dynesu at Rftfain, yr oedd ei ysbryd yn ymgyn- hyrfu wrth feddwl ei fod yn ymyl y fraint fwyafar y ddaear, sefcael gosod ei draed tu fewn i'r ddinas fawr, bren- bines dinasoedd y byd, a brenhines yr Eglwys. Pan y cafodd yr oiwg gyntaf ami, syrthiodd ar el liniau, a gwaedd- odd Rhufain santaidd, yr wyf yn dy gyfarch di." Pan aeth i mew, safodd yn synfyfyr- iol yn Bghsmol adfeilion yr hen Rufain baganaidd. Ond aid oedd swyn y rhai hyn yn cymeryd ymaiih eigalon'ef. Arwyddltmiau adgoffadl y merthyron Oristionogol, yn yr oesoedd cyntefig, oedd yn tynu ei fryd ef. Y]2 Yr oedd y Pab Julius II. yn teyrn- aan yn Ehnfain y pryd bwnw. Byddai Lather yn arfer ?.drodd yr. engraifft ganlymci o annuwioldeb y Pab rhyfel- gar hwnw:—"Pan y daeih y newydd i'w glustiau 'fod y Ffrancod wedi concro ei fycldin ef, yr oedd yn adrodd ei weddi- a-a taftodd. y llyfr. gweddi o'i law, a elian regu yn ddyehrynllyd, dywedodd am Frenin y Nefoedd,—" Yr wyt ti wedi myned yn Ffnmcwr,* Ai fel hyn yr wyt ti yn amddiffyn dy Egiwys T' Ac yna, gan droi at y wlad y ere gyaihorth milwrol oddiwrthi, dywedai, 3,5 Sans Swifaer, o-weddia drosom ai:" hyny oedd, ei rod yn troi at alln milwrol Switzerland. Gwelodd Luther yn fuan fod anwyb- odaeth, ysgafnder, anfoesgarweh, halog- rwydd medclwl,gw!-Awdio pethau eysegr- edig, a masnachn cywilyddus mewn"" pethan. dwyfolj yn llanw Rhufain. Ond aid oedd twyil hanfodol y Babaeth wedi dyfod eto yn giir o flaen ei feddwl BÍ. Credai yn chwedlau rhamantus a disail yr offeiriaid. Yr oedd ei galon Yllfit mwy goleu na/i ben ef. Ond yr oedd ysgafnder yr offeiriaid yn gwas- anaethu yr offeren yn beth hyll iawn yn ngolwg ei feddwl difrifol ef. Cafodd ei wahodd i blith esgobion a swyddog- ion uchel ereill y Babaeth. Rhyfeddodd en bod yn ymollwng i bob math o ysgafnder halogedig ac annuwiol. Ym- ffrosfcient yn mhresenoldeb Luther eu bod yn troi geiriau credo y Pabyddion ya seremoni yr offeren, i eiriau yn Dynwys yr un. golygiadau a'r Protest- aniaid mwyaf goleu edig. Bywedeni— Panis ea, et panis manebis; vinum es, t vinum manebissef yn Gymraeg, Bafa wyt, a bara y parhei di i fod gwin wyt, a gwin y parhei di i fod." Yr oedd Luther y pryd hwnw yn credn a'i holl galon yn y traws-sylweddiad ynfyd. Y" oedd holl ddifrifwch ei ys- bryd ef yn gilymedig ar athrawiaeth hon..lllxan hyny, yr oedd eu geiriau hwy yn cynwys rhyfyg cableddus yn ei oiwg efo ,PTofent mai rhagrithwyr iwyllodruB oeddynt, ond profent hefyd fod eu synwyr oyifredin hwy yn drech na'rr goelgrefydd Babaidd. Yn yohwanegol at hyn, cafodd efe kanes gan bobl .Rhufain am annuwiol- :ieb y Paib Caesar Borgia, yr hwn a ofnyodd onwaith am iddynt anfon offeiriad ato pan y carcharwyd ef, fel y-gailai gyffegu ei bechodau wrtho Anfonwyd mynach ato. Lladdodd yntau hwnw, a gosododd ei hood ef dros ei be a, a diaugodd o'r car char I Oweiodd Luther ddelw raewn heol— deiw menyw a phlentyn yn ei breich- y Pab am dani. Rhyfeddodd fod y fath ddelw yn cael ei gadaei i sefyll yn yr heol. D.ywed- wyd wrtho mai delw merch a wnawd yn 8ab gan y Cardinaliaid oedd hi, ac i'r ferch ddwyn plentyn i'r byd yn ages i'r fan lie yr oedd y ddelw. Dysgwyliodd ef weled yr eglwysi mewn sefyllfs ysblenydd, ond cafodd hwynt mewn adfeiliad mawr. Cafod d heftd fody ddinas yn Hawn o annhreftr ac anfoesgarwch cymdeithasol, llad- radau, a lladdiadau. Dywedodd Luther Os oes ufFern yn bod, y mae Rbufain wedi ei hadeiladu uwch ei phen. Pydew dwfn ydyw, o ba un y rheda pob peohod." Y mae yr holl bethau hyn i'w gweled yn y llyfrau a gyhoeddwyd gan Luther ei hun. Dywedodd efe—"Yn 01 ein hagos- rwydd at Rufain, y mae nodwedd Criationogion yn-gwaethygu." Dywed- odd athronydd ac hanesydd Itali, Machiavelli, yr hwn oedd yn byw yn Florence pan yr aeth Luther, trwy y ddinas hono, "Yr arwydd cryfaf o ddinystr Eglwys Rufain yw, pa agosaf yr eir at Rufain, lleiai i gyd o ysbryd Cristiouogaeth a geir. Y mae esiampl- au cywilyddus halogedigaethau llys Rhufain, wedi. achosi dyfetbianfc pob egwyddor o dduwioldeb trwy Itali. Pa ryfedd :fod Luther wedi dweyd yn nghanol dydd ei Brotestaniaeth na chymerai gan mil o florins am fod heb weled Rhufain fel yr oedd hi." Defnyddiodd Luther gyfie ei arosiad yn Rhufain i wneud ei hun yn fwy hyddysg yn y Reibl. Cafodd wersi yn yr Hebraeg gan Rabbi enwog. Ond yn raddol iawn yr oedd efe yn ymryddhau oddiwrth rwymau coel- gvefydd Pabyddiaetiu Er rnwyn cael maddeuant, yn ol defod y Babaeth, cerddodd ar ei linicai i fyny ar hyd risiau Pilafc, fel eu gelwid. Tra yn gwneud hyny, teimlodd rywbeth fel Her o waelod ei galon, yn gwaediu yn daranllyd ofnadwy, fel o'r blaen yn Wittemberg, Y cyfiawn* a fydd byw trwy ffydd i" Oyfododd i fyny mewn syndod a braw. Cywilyddiodd drwy- ddo ei fod wedi cael ei ddal yn gwneud gweithred goelgrefyddol er mwyn cael ei gyfiawnhau. Dyma gyfnod troad y tide yn mywyd Luther, trwy Berth y geiriau uchod. Yr oedd yr Apostol Paul wedi anfon athrawiaeth eynawn- had pechadur trwy :d:ydd yn Xghrist yn unig mewn epistol i Rufain. Yn Rhufain daeth yr un gwirionedd fel taran i feddwl Luiher. Daethyn llawer mwy nettholyno i'w feddwl nag erioed o'r blaen. Dywedodd mai y pryd hwnw y cafold ei aileni, ac yr aeth i mewn i Baradwya Duw. W rth ymadael a Rhufein yr oedd ei feddwl yn Ilawn o siomedigaeth, ac o ddigofaint at yr holl ragrith a'r an- nnwioldeb a welodd efe yno, Trodd ei ifeddwl oddiwrth EglwJs Rufain at y Beibl. Fel yr oedd y Beibl yn myned yn uchel yn ei olwg, yroedd yr eglwys hono yn colli ei feareh ef. Duw nid y Pab a lanwai ei feddyifryd. 'Wedi myned yn ol i Germani, yr oedd Btaupita a'r Elector (y llywodr- aethwr) wedi penderfynn na chaiiai ) canwvll Luther fod dan Jerotr, Dywed- odd Staupitz wrtho fod yn rhaid iddo fod yn U ddoctor yr yHgiythyraa," sef. D.D. Teimlai Luther ei hun yn an- nheiiwng, a'r gwaith yn bwynig, i1 bregethu yBeibl. Gaa :fod Btaupita yn febtr arno fel mynach, .tldiodd, .a chymerodd Iw i bregethu YT eiengyl. Ni wydldai y Pabyddion y pryd hwnw beth fyddai y canlyniad i ddyn oyd-. wybodol fel Luther i ymrwymo i breg- ,,ai ethu y gair. ^Rhagrith oedd yr ym- rwymiad wedi bod o'r blaen yn w Eglwys Babaidd, Ond bu difrifweh yr ymrwymiad yn help mawr iddo ef wedi hyny lawer. gwaith yn .ngisanol profedigaethan; Dywedai fod y Pab- yddion yn ol en ffnrfian y pryd !hwnw;. wrth ei wnend yn Ddoctor Dmniifcy, wedi ei orfodi i gymeryd y IIwean- lynol:—"lurome veritatem evsmgeii- earn yiriliter defenanrnm," i'3ef yn y Q-ymraeg, Yr wyf yn cymeryd llw 1 amddiffyn y gwirionedd eiengylaidd a'm non nerth," Gwnaefch hyny, a, dywedodd} Myt:, .'Doctor Martin Luther, a gefais fy ngonodi i fod yn ddoctor. Y mae Pabyddiaeth yn ceisio fy rbwystro i gyflawni fy nyledswydd. Nis gall amddiffyn ei hun yn fy erbyn. Yr wyfyn penderfynu, trwy enw Duw, i sathru ar lewod, dreigiau, a seirff. Dechreuaf fi ar hyn, ac enill a wnant yr un peth wedi i mi farw." +
GROEGWR LLOFRUDDIOG Y CASWELL.
GROEGWR LLOFRUDDIOG Y CASWELL. Y MAE Christos Bombos, y morwr Groegaidd a lofruddiodd y Cadben Best a swyddogion y Caswell, wedi cael ei gomitio i sefyll ei brawf yn sesiwn ddy- fodol Cork. Y prif dyst yn ei erbyn oedd ei shipmaster, John Dunne, ac ar ddiwedd yr ymchwiliad darfu i'r tyst hwn, trwy wroldeb a phen- derfynoldeb pa un y llwyddwyd i orchfygu y llofruddion, wneud yn hysbys ffaith bwysig mewn cysylltiad a'r drafodaeth. Er tafla amheuaeth ar ei dystiolaeth, gofynwyd iddo a oedd efe ddirn wedi cael ei roddi mewn heiyrn gan y cadben yn Buenos Avres, i'r hyn yr atebodd ei fod ef a Carrick wedi cael eu rhoddi yn y cyfryw ac mai y rheswm am hyny oedd, i'r cadben ddweyd wrthynt ei fod wedi eyflogi rhai Groegiaid am y fordaith adref, ac iddo ef a'r morwyr Saesonig ereill dystio na fuasent yn myned i'r mor gyda hwynt, ac y buasent yn myned i dir i ymgynghori a'r Consul ar y pwnc mewn cantyniad, mynoddy eadben eu rhoddi yn gaeth am anufydd-dod. Y mae y newydd wedi cyrhaedd o'r Gogledd fod y -Cfof^eniaid Prydeinig ary Tyne yn gwrthod yn benderfynol a chyfiogi morwyv tramoraidd, ac o ganlyniad fod amryw Roegiaid yno yn gorfod gofyn i'w Consul yn Newcastle am gynorthwy i ddychwelyd i'w gwlad. »
FFRWYDRIAD Y CYMER.
FFRWYDRIAD Y CYMER. Nos lau diweddaf, ynNhy y Cyffredin, gofynodd Mr. Macdonald i'r Ysgrifen- ydd Cartrefol a oedd efe wedi gweled adroddiad o'r trengholiad a gynaliwyd mewn cyaylitiad a'r ffrwydriad a gy- merodd le yn y Cymer, ger Maesteg wedi sylwi ibd yno o leiaf 15 0 o bwysau o dynamite mewn twll yn y tynel lie y cymerodd y ffrwydriad Ie; os oedd efe wedi sylwi yn yr adroddiad iod goleu noeth yn cael ei ddefnyddio gan y Thai a drafodent y dynamite, fod y charges at saethu yn cael eu gwneud oil yn y twll lie y cedwid y dynamite; ac a fyddai iddo ef, os nad oedd paro- toad eMoea ar gyfer hyny, ddyfod ag Ysgrif yn gwahardd defnyddiad goleu noeth He y mae dynamite yn caei ei gadw <0 dan y ddaear, yn nghyda gwahardd fod i gymaint o ddeihydd iFrwydriadol i gael ei ystorio, ac hefyd v/ahardd iddo gael ei baroioi am ddefn- yddiad yn y lie- y byddo wedi caeie.) yatorio, Mewn atebiad, dywedodd Mr. Cross1 ei fbd yn yatyried y pwnc yn un mor bwysig, fel yr oedd wedi anfon eais at yr inspector am gynal ymchwiliad nailldool, yn ;00110] annibynol ar eiddo y tre.Qgholydd.. Fod yr ymchwiliad bwnwwedi cael "el gynalelsioeH, OTIÓ u vd foedd yr inspector ei lild) hyd yn hyn. Mor gynted y bycidai j cyfryw adroddiad yn 'harod, y u/hueddid ei, ac. yr ymgymerai y Llywodraeih a dwynya.miaen yeyirj™ dflarjariadan a fyddent yn briodol ,c
--— —— DAMWAIN ETO YN MOWL
— —— DAMWAIN ETO YN MOWL BOREUdydd Ian yr WYTHKOS adi- wedrlaf cymerodd damwain arsi.il, '>-hys i'r un a gymerodd le dair wyth.r-eB yi ol, ac a nchofcjodd farwolaeth pedwar o bersonan, yn ffwrnes flast Ho. 23 o'r gwaith newydd, trwy i'r haiarn rhed- egog ddyfod i gyffyrddiad a'r dwfr wrth waelod y ffwrnes. Chwythwyd ei gwaelod allan, a chlywyd y ffrwydriad drwy yr holl gymydogaeth. Yr oedd labrwr o'r enw David Davies yn ymyl ar yr adeg, a phan yn rhedeg ymaith, tarawyd ef i'r llawr gan dalp o rywbeth oddiwrth y ffrwydriad. Yn ffodus, ni dderbyniodd ryw niwaid mawr; ac nid oedd y dynion oedd yn gweithio wrth y ffwrnes yn y lie ar y pryd.
——.• MASNACHOL A GWEITHFAOL..
—— MASNACHOL A GWEITHFAOL.. YR oedd yr allforiad glo am yr wythno^ ddiweddaf o borthladd Caer- dydd yn lied foddhaol, llawn cystal ag y gellid erfyn yn sefyllfa farwaidd bresenol y fasnach. Drwg genym ddeall nad oes ond ychydig archiadau tramor am lo ar lyfrau y masnachwyr, ac nad oes rhyw frys neillduol am gyflawni y rhai hyny. Y mae y galw- ad cartrefol hefyd yn hynod farwaidd, tra y mae yn ofnus nad oes unrhyw gyfnewidiad er gwell yn yr ymyl. 0 Newcastle, fe ddywedir nad oes un cyfnewidiad er gwell i'w nodi yn sefyllfa y fasnach. Ery gelli.- gwerthn y glo goreu yn lled rwydd yno, ato nid yw yn cyrhaedd ond rhyw J.22. a 12s. 6c. y dynell, tra y gwerthir, y mathau ail raddol o 10s. i lis. oc. y dynell. Y galwad am lo tai yn llai na'r glo mor, tra y gellir prynn glo i wneud gas yn rhatach nag y mae wedi bed o ], gwbl. Yn mhellach, dywedir fod y fasnach lo yn myned-yn farweidd- iach, a'rstoc ar law hefyd yn cynyddu. O Middlesborough, Gogledd Lieegty1 dywedir nad oes dim yn toTi ar gaddug masnachol yr haiarn, ond pob math yn farwaidd, ac yn myned yn fwy felly yn ddyddiol. Y gofyn am rails bron yn hollol wedi darfod. Mewn canlyniad i'r maiweidd-dra mawr sydd yn bodoli yn nmjnaoh y glo, y mae glofeistri Durham wedi rhoddi rhybudd am ostyngiad pellach o 10 y cant yn ngiyflogau eu gweith- wyr. J
Z BWRDD OYMODOL.
Z BWRDD OYMODOL. Cyneiir cyfarfod cytfredinol o gynrych- iolwyr, dydd Llun y 12 fed eyfisol, yn y Cross Keys Inn, Mertiiyr, y cyfarfod i ddechreu am 11 c'r glcch, pryd y daw. y pyncian pwysig canlynol dan aylw: 1. Etholiad pump o gynrychiolwyr y gweithwyr ar y Bwrdd Uymodol "i.:m y ehwe mis dyfodoL '2. Pa fodcl y mae tain y rhan aydd yn disgyn ar y gweithwyr -o gost ysDgrifenwyr y Haw fer, &c. 8. A ydyw adroddiad ywgrifenwr y Haw fer i gael ei argraffu, a pha fodd y mne yr arian i dalu y cyfryw gost. Jrfynir ar i weithwyr pob glofa i roddi 11 ystyriaeth briodol i'r tri phwnc uchod, a dyagwyiir i bob glofÐ" <&c., i anfon rm cynryohiolydd i'r cyfarfod, a phender-, fyniad ei gydweithwyr, Ar ran oynrychiolwyir y gweithwyr ar y Bwrdd Oymodol, 3. DAVIFS. :>
DAM WAIF AHGEUOL AB iYMYDDj…
DAM WAIF AHGEUOL AB iYMYDD GJlTIR ABESDAE, Licm diweddaf cymerodd dygwyddiad ;aiarus Ie ar ochy mynydd y "Swllfa, CwmdaT, trwy yr hwn lladdwyd yn y. fan fachgenyn o'r enw .LIeweHyn Thomas, I mab .Mr William Thomas, engineer. Little Wind Street, Abardar. Ymddengyw fod aifer o iei3.enci;yd ac areill ar oehr y mynydd mewn «ysyiltiad a hela- cadno, ac i "an Thomas Williams, hali.er, ,-rholio careg i la.wr ochr y mynydd, darn o'r hon a ii.'vrHWodd y trsmcedig reI y bu farw yn y iaxu Dyswytl Williams o flaen yr yiadoo. dolyid Ma wrth, ond gohiriwyd y prawf am wythnos, adlyddhawyd, J carcharor ay 'ieichmaetho
'DIORSEDDIAD Y SULTAN.
DIORSEDDIAD Y SULTAN. Y mae y newydd wedi cyrhaedd y wlad hon o Gaercyatenyn fod Abdul Aziz, Sultan Twrci, wedi cael ei ddior- seddu, a Mahomet Murad wedi ei gy- hoeddi yn ei le, Dygwyd y chwyldroad yn mlaen yn ddigyawrf, a derbyniwyd y newydd yn holl Dwrci yn foddhaol, ac felly hefyd trwy holl wledydd y Cyfandir. ,>
MAE NHVr YN DWEYD.
MAE NHVr YN DWEYD. Mae nhw yn dweyd fod mwy o gleifion ar ein clybiau y dyddiau hyn nag a welwyd yn yr oes hon, ac Ob na fyw- ioga masnach na fydd dimai goch yn pcrthyn i un o'n cymdeith'aaau yn lied fuan. Mae nhw yn dweyd fod yr anneall- dwriaeth sydd rhwng swyddogion eglwysig a chantorion Aberaman yn • debyg o esgor ar gryn lesiani, gan nad el -ul da gormod o ddinx—gorraod o ganu ar draulaRgho-SodyLedswyddan.erein. Mae nhw yn dweyd y feydd Eos Dar >. a'i deulu yn ailoog i ynaddangos fel Cor yr Aelwyd oan dyfo Handel bach. yn faohgen mawr. Mae nhw yn dweyd fod gan Gutyn Hydref eye to buasinees hyd yn nod wrth gofnodi hanes fcaith, ae mai ar dudalenan yr, -Mngine^rifig neu y Colliery Guardian, y dylasai ei report J:. ar mechanicism Cwm Rhondda Fach ymddangos. Mae nnwjl: dweyd fod eisiau codi y'n:mhristr:V-\7ydëted9.n¡pw:ffy.:diaeth, gan fod -pobr ddindd yn yn y nwydd,V H. O'R CWM.
DIWEDDAR A PHWYSIG.
DIWEDDAR A PHWYSIG. FEL canlyniad naturiol o ataliad gweithiau steel Glandwr, yr ydym yn cael fod pedwar ) lofeydd y gymydog- aeth wedi eu hatal, yr hyn E,, ycbwanega yn fawr at sefyllfa isel bresenol y gy- mydogaeth Dydd Mawrth diweddaf cafodd gor- uchwyliwr glofaol yn Briste, o'r enw Mr. Ryan ei ddirwyo o 95 a chostau am beidio gofaln am awyriad priodol i'r gwaith. Y mae yn cael ei hysbyEU o New York, ddydd Mawrth diweddaf, fod yr Indiaid wedi ymosod ar ddinas Custer, gan roddi tan yn yr ystorfa Milwrol, a'n bod wedi lladd lluaws o fwnwyr. Felyr oedd Mr. George Gwyther,- Staokpole Quay, ge-r Ponfro, yn dych- welyd adref ddydd diweddaf, taSwyd ef allan (1,'i gtrbyd, a thorodd si wddf. Y mae ytnmgholiad mewn cysyllt- iad a damwain ddiweddar Dowlais wedi ei dsriynu, a'r .rheithwyr wedi rhoddi y ddedfryd fod y pedwar a fcontiekw wedi marw mewn canlyniad i'r dda&xwain, ond nad oedd neb i'w bel0. Y mae Mr. Young, Llywydd yr ym- gyrch Livingstonaidd, wedi myned mor belled a Llyn -Ny&ssa, Dywed fod y brodorion yn audoli hy?l yn nod enw Prydeimwr. Dywed hefyd .'od y gaeth- fatmach m cael yi ehario yn rnlaen yn helaeth, a bod yn agos i ugain mil o PTsgiduriaid /anhapus yn cael eu cyroer- yd yn 'dynyddol gan yr Arabiaid- Y mae Mrs, Mina Jury, ehwaer Arthur Ortdn, wedi ei dedfrydu i saith 'mlynedd o alltadiaex:h penydio! ■am dai-ysbeiiiad~ Yn Marchnfsd haiarn Cleveland, dydd Mawrth diweddaf, yr oedd galw gwell am un math o pig, tra yr oedd math arall yn goetwng yn ei bris. Nid oedd un cyfnewidiad canfyddadwyd yn ) y gloB