Y Celt

Y WLADFA. O'R "DRAFOD." GWTR TR AUa. WEDI CTRHAELD.—Yn y "Rawson" cyrhaeddodd Bwyr Richards, a Roberts, a Philips; wedi bod ages i dri mis ar eu taith. Y mae ett di-ildiwch i dd'od yn mlaen, yn ernes o benderfyniad y gobeithiwn bethaa mawr obono tua broydd yr Andes. Y mae Cadben Ricbarde yn fwnwr trwyadl, Roberts yo brofwr medrus, a Philips yn barod i anturiaeth. Bydded ein pobl ninan yn uool a hywaeth. TYMOR HAD.—1 mae'r ffermwyr wrthi yn brysur y dyddiau hyn, yn parotoi tir, a rhai eisoes wedi dechrea dyfrio. CWMNI TIR Y DE.—Dychwelodd un o fes- urwyr tir y Cwmni uchod, a gycbwynasai tua'r Andes ryw bythefnos yn 01, gyda gair fod y fen a gludai eu celfi an bwyd wedi tori ei hechel; ac fod y fiutai yn aros tua'r Ciafdy, nes y ceid ,cynorthwy. GWENTN.—Danfonodd Mr Loveday, cynreol- ydd y Rheilffordd, ddau gychaid o wenyn i Bias Hedd, yn y Rawson; OQd ysywaeth bn hono bum wytbnos ar y fordaith, fel yr ofuir fod llawer iawn ohonynt wedi meirw. Y rhai hyn yw y gwenyn cyntaf erioed ddaeth i'r Wladfa, a bydd yn ddyddorol gwylied sut fywoliaeth wnant yma. Y "NUEFA RAWSON."—Bydd yllong honyn barod i hwylio y Haw a lloer hwn, a'r perchenog Br R. A. Davies, yn deithydd ar bwrdd i Buenos Ayres. MARWOXiAETH MRS WILLIAMS, TRESALEM. Dyma y newydd trisfe ddaeth i'r Wladfa, gyda'r llong ddiweddaf. Dyfynwn y man- ylion canlynol o lythur y Br. T. S. Williams ei hun at Br. D. Lloyd Jones:- Y mae genyf y gorchwyl gofidus a galarus i'ch hysbysu am farwolaeth fy anwyl briod, ar yr 8fed o Fai, ar fwrdd y Pacific Co., s.s. Sorata." Hawddach i chwi ddychmygu fy nheimladau nag i mi eu desgrifio. Daliodd fy mhriod y daith yn dda iawn hyd Mai 2fed, pryd y daeth i fynu i'r dec, ar gais y meddyg: dranoeth, pan ddaeth i fyny eilwaith, cafodd beth anwyd, ond llwyddais i'w chwysu, a daeth ati ei hun yn fuan. Ar y 6ed, daeth y meddyg a'r stiward heibio iddi, pan nad oeddwn i yn y cyraedd, a bnont yn daer ar iddi I. dd'od ar y dec; gwisgodd, a daeth ran o'r ffordd, ond rhwystrais inau iddi fyned yn mhellach: ond mae'n debyg i hyny o ymdrech beri iddi gael anwyd draohefn. Y canlyniad fu iddi fod yn ddrwg iawn drwy'r nos, a methais ei chwysu. Prydnawn y 7fed gelwais am y meddyg, a chynghorodd yntau iddi fyned i hospital" y Hong, i'r He yr aethpwyd a hi rhwng 5 a 6. Yr oedd y fan hono yn boeth iawn, a'r meddyg gan hyny, ni chaniatai ond un blanced arni, a throdd ffrwd gref o awyr i fewn, gan roddi meddyginiaeth iddi. Yn mhen ychydig, torodd allan i ganu a gweddio, a minau hefyd yn cyd-erfyn yn daer ar i'r Arglwydd drugarhau wrthym. Daliodd i ganu lesu, Iesu, wyt yn ddigon," &c. Collodd arni ei hun am ychydig, ond daeth yn well drachefn. Ni siaradai ond ychydig iawn. Aeth yn ddrwg iawn oddeutu deg o'r gloch—yn hollol anwybodol, er y tybiai y meddyg ei bod yn well; a gwaeth waeth yr elai bob awr nes y bu farw rhwng 3 a 4 boreu yrSfed. Nid oedd bellaeh ddim i'w wneud ond trefnu i'w chladdu yn yr eigion mawr, gan na chaniateid claddu neb o longan yn St Vincent (i'r lie yr oeddym yn agoshau). Felly, tua haner awr wedi saith, daeth cadben a'r swyddogion, yn eu dillad parch, a thorf o 200 i 300 on cyd-deithwyr i weled a chydym- deimlo: darllenodd y cadben wasanaeth claddu Eglwys Lloegr, a gollyngwyd gweddillion fy anwyl briod i w dyfrllyd fedd, yn lat. 1.52 s, long. 32.01 w. Buasai yn bur galonog ar hyd y daith. Ni. fynai aros yn Buenos Ayres. Nid oedd yn gofidio dim ei bod wedi d'od oddicartref. Bu Wm. Griffith yn help mawr i mi yn yr amgylchiad, a'm cyd-deithwyr eraill, Amos Williams, Hugh Roberts., ,John M. Roberts, a Jonathan Davies. bn., t., T. S. WILLIAHS. mnirJ

CYMANFA DDIRWESTOL DEHEUDIR CYMRU A SIR FYNWY. Nid oes eisiau gofyn a yw dirwest yn llwyddo- yn ein gwlad, ac amlwg i bawb ydyw fod bndd* ugoliaethau lawer yn ei haros yn y dyfodol a",08. Y mae y fath nifer luosog o wahanol gymieith- asau dirwestol, a'r wedd ddymnnol sydd am nfp. yn brawf fod dirwest yn eiill inerth wrtb f vned rhagddi. Ac onid bendith i bob eglwys fyddai sefydlu cymdeithas ddirwestol er gofata am y plant ar dynion ieualnc ? Os gallwn godi y plant yn llwyrymwrthodwyr, sior yw y bydd dynion y dyfodol yn ddynion sobr, aelwydydd y wlad yn gartrefle dedwyddwch, ac eglwys bdowr yn burach ac yn fwy nerthol. Llandilo oedd man eyfarfod y gymanfa elenv ar ddyddiau Mercher a lau, 23ain a'r 24ain cyn- fisol. Dymunol dros ben oedd gwcled y fath dorf yn bresenol, a'r holl frawdoliaeth yn un, heb son am enwad nac eglwys, offeiriad na degwm, taenellu na throchi, cymundeb caeth na rhydd, ond ctirwest. Gellid meddwl fad eowad- aetb wedi matw, eglwys wladol wedi diflann, a ninao ar fa.es y mil blynyddoedd yn sylweddoli y geiriau hyny,—" Ac.m ddysgant ryfel mwyach. Diolch am fod dynion yn ddigon mawr fel ag i alia toddi yn un gyda phwnc mor bwysig ac hefyd mor amlwg angenrheidiol ar ein gwlad. Nos Fercher, pregethwyd ar ddirwest yn yr eglwys blwyfol ac yn y Tabernacl. Clywsom fod yno le da. Dydd lau oedd prif ddydd yr wyl, yn decbrelt, STyda chyfarfod gweddi, yna dwy gyohadledd, gorymdaith, cyfarfod yn yr awyr agored, a nhy- farfod yn y Drill Hall. Llywydd wydy cynad- leddau gan Mr Williams, Y.H., Gwaelodygarth, a Mr H Phillips, Y.H., Newport, dau hen filwr profiadol. Cafwyd areithiau nerthol a dylan- wadol yn y cyfarfodydd cyhoeddus gan y Parchn Morris Morgan, D S Davies, Pugh (Caerdyd<i), Proff. Rowlands (Bangor), Proff. Prys (Tievec- ca), Mri W Bingham (Llandam), a T Jones. Barry, &c., &c. Paaiwyd torf o benderfyniadaa iach ddigon, ac os bydd yr un sel a brwdfrydedd eto yn cael ei ddangos yn eu cario allau, gwnant les i ben a chalon y bobl. Yr achwyniad arnom fel rheol ydyw, ein bod yn eowog aw basio pea- derfyniadau, ac mor enwog a hyny am en cladde.. Y tan yn diffodd gyda ein bbdyn gwasgaru o'r cyfarfod, a'r gelynion yn cael achos i chwerthia yn wawdlyd am ein pen. Gobeithio mai nid felly y bydd ein hanes y waith hon. Nid wyf am drethn ar amynedd y darltenydd a report manwl o hanes y gymanfa, ond ceisiwQ nodi allao rai pethan y bydd talu sylw iddynt yn sicr o lesoli v srvmanfa yn y dyfodol. 1. Fod yr etfen Saesoneg a Chymraeg yn amlwg wrthdaraw yn erbyn eu gilydd. Clywyd achwyn ami am fod gormod o Gymraeg yn gyn- adledd y prydnawn. Drrllenwyd pob pander- fyniad yn Saesoneg, fel nad oedd gan y Cymro. uniaith ddim amgyffred beth oeddynt, ond yn unig yn yr eglurhad oedd yn canlyn. Siaradodd amryw frodyr yn Saesoneg, ond nid oedd Hyny yn ddigon I! Ceisiodd y cadeirydd gan ua 0> weinidogion ieuanc mwyaf galluog y wiad hou i eilio penderfyniad yn Saesoneg, yr hyn a wrth- ododd yn ddewr, a chafodd ei longyfarch a geir- iau pur angharedig am hyny Ooid anghyf- iawnder a thref Gymreigaidd Llandilo ac a'r canoedd Gymry uniaith ydyw eu diystyrn yn ea cartref eu hunain? A ydym i werthu ein iaith a'n pob peth er mwyn ychydig Saeson ? Faint aberthant hwy er mwyn y Cymry ? Pob parch i Gymry na fedrant ddeall yr un gair o iaith eu gwlad eu hunain, ond credwn fod liwyddiant y gymanfa yn gatw am ddynion yn medda ar dafod Gymraeg yn ogystal agwaed Cymraeg i lywydda ei chyfarfodydd. .7 2.—A fédrEglwyswyr a. Cheidwadwyr gyd- weithio ag Ymneillduwyr a Rhyddfrydwyr yn yr etholiadau agoshaol p Gallwn feddwl fod Uais y gymanfa yn bur unfrydol dros ethol dirwestwyr ar y Cynghorau Trefol, Sirol, ac hefyd i'r senedd. Ai dynion a bleidiant fesurau dirwestol yn unig sydd i gael ein pleidlais P A ydym i abertha Dadgysylltiad, yn nghyd a 11a o fesurau gwerthfawr ac anrhaethol bwysig eraill, er mwyn cael dirwestwr i fewn ar y cynghor^ mLftisenedd? A yw yr Eglwyswr Toriaidd selog yn ddigon egwyddorol i bleidio yr Ymneill- duwr jf^yddfrydig ddydd yr etholiadP Neit a 1

gwahanot, lie y mae achosion yn cael eu Cjpal yn nychlyd, ac os na chant gymorth, byddant yn fuan wedi diffodd. Gellid enwi tuag ugain o fanau, lie y mae achosion Anibynol wedi eu newynu i farwolaeth, a oiyn Dafydd William, Blaenau Festiniog," mai y gwasanaeth mwyaf i Grist yw gadael i bob achosion Cymreig o'r fath drengu, a rhoddi arian i Genhadaeth Tilundain! ond pe byddent achosion Seisnig, buasai "Dafydd William, Blaenau Festiniog," a Daf v dd Glym, ei gefnder, am ea cynorthwyo, Pe buasai M. D. Jones amea gwrthwynebu, ac am gadw chware tea; i achosion Cymreig, haerasai Dafydd William, Blaenau Fes- tiniog," mai oddi ar gas perffaith at Seison yr OOtid M. D, Jones yn gwneyd hyny, er nad yw M. D. Jones wedi proffesu cas at Seison, fel dynion, nac un genedl arall. Fel yr Apostol Paul, teimla ei hun yn ddyledwr 1 Iuddewon a chenhedloedd, Groegiaid a Batbariaid.caeth a rhydd, ond y mae efe yn .casau Seison fel goresgynwyr llofruddiog, ac er pan y mae yn cofio dim, y mae y Seison a fhyw ryfel ar droed o hyd i dlarostwng cenhedloedd, a dyma eu hanes er pan dirias- ant gyntaf yn ein hynys. Holai Sionyn Craigrhyddid yn lied drwm pwv oedd gweinidog "Dafydd William, Blaenau Festiniog," a pha un ai Anibynwr ai Clymyn oedd efe. Yr oedd hefyd am wybod a oedd efe ddim yn arfer cymdeithasu, llawer yn ddistaw a Chlymynog yn Fes- tiniog. Goleu ar hyn a esbonia lawer ar ysgrifau gelynol Dafydd William," i Gen- hadaeth Gymreig. Hefyd yr oedd am wybod a oedd y gweinidogion yma yn cael eu gwabodd i gymanfa Llynlleifiad, neu wedi cael ryw swyddfechan yn yr Undeb Cym- reig, megys gofyn bendith ar giniaw, cario het i gasglu enwau y gwyddfodolion, neu ddarllen papur bach ar ryw bwnc, Neu a oeddent yn meddwl myned yn hen, a dySgwyl caelcymorth o gronfa. yr hen weini- dogion. Gwnelai amgylchiadau felly, neu rai tebyg, gryn wahaniaeth yn naliadan ami i un, ar bwnc y genhadaeth. Y mae Everton Taffy yn gyffuriau grymus iawn i lunio a newid credoau. He feallai fod y Tyst wedi bod yn brolio'" Dafydd William," neu rai O'i gyfeillion yn rhai o'i golofnau, Nid oes neb yn credu yn gryfach yn ngwirionedd y ddiareb y delir mwy o wybed gyda thriagl na gyda finegr," na rhai o ohebwyr y Tyst. Yr oedd Dafydd Craigrhyddid yn awyddys iawn am wybod pa hawl oedd gan Dafydd William, Blaenau," i wneud parthien (map) cenhadol, a gosod Cymry Dyffryn Camwy yn unig i efengylu i Gymry yr Andes, a gwabardd pobl Cymru i gymeryd hyny mewn Haw, os oeddent yn dewis gwneud. Nid oedd Dafydd Glym yn gallu rhoddi goleu sut yr oedd ei gefnder tybiedig "Dafydd William" yn gallu dyweud "mynegaf y ddeddf." Rhyw weithred Glymbleidiol oedd hon, na fedrai Dafydd Glym esbonio oddi ar ba awdurdod yroedd, it Dafydd William" yn rhanu y belen—y ddaear i'w chrefyddoli. Dichon mai o brif- ddinas Cymru yn uniongyrchol neu yn anuniongyrchiol yr oedd wedi derbyn ei gyfarwyddiadau.