Y Dydd

-<vi AT OLYGYDD; Y DYDB. 1 l ^tb,—Mapj'n rhy amlwg erbyn hyn fpd ^cryn nifqr, o'n cytlr^la-flwyj} i gael eu troi ailan o'u tai a'u. tiroedd, am eu ffyddlondebi.. i'w Iregwyddarion yn, yr etholiad diweddaf. Gwir fod llawer o'r rhybuddion a roddwyd ary cyntaf ij'r tp>nai)tiaid, wedii eu tynn, yn ol, naiH ai tfwy gy\yilydd, »eu trwy ofn. ,neu, niobeitbiwn. trwy fpd rhyw daimlad o gyfiawnder,neu hynawsodd, wedi goreagyn :y nwydau. afresymol oeddynt. yehydig naoedd yn ol yn meddiannu mynwesau ua dosbarth o'r meistriaid tiroedd mewj2 amry.w rianau o Gymru. Ond er, fod thai: o; honynt, feL hyn,; wedi rhoddi bygtfth beibioi matteraiil yn parhauyn eu ffyrnigrwydd, ao yn penderfynu arllwys eu dialedd ar benau dynion' cyfiawn* ftoh ni hwy eu htmahi, trwy euhymdcKf adu o'r tirofedd' yil mha rai y' mae' ffi'Wyth! eli' llafur$V diwydrwydu aiW flynyddoeddlawier wettf cflgladdto'/ aSi tàflu If* .Yd. gwragedd'a'-ar^ant yn hoethfon- ar y'byd: I Yi: yn cyfrif fod y rhai sydd yn cael eu trin fel hyn, yn dyoddef erledigaeth o horwydd'cfydwybod, mor wirion- e<|4<}J o ttfanatur, Danidi!r.ungraddau, ag ydyoddefodd eip 4ep dada.u, paw yr oeddynt yn cael eu carcharu a'u hyapei|io o'u meddiannau yn y dyddiau gyn*. A gweddus yw i bob carwr rhyddid, i gydymdeimlo A'r dyoddefwyr, ac i gyd-weithredu er gweinyddu amddi- 1 I- ffyn a chynnorthwy iddynt o dan eu gorthrwm. Ond p*t fddd y mae i ni gyftawni y ddyledswydd hon ? Yr wyf wedi bod yn meddwHlawer ar y mater, ac wedi bod yn ymgynghori llawer er's misoedd & chyfeillion, yn e»>veilig &'jn; cyfaill synwyrol a ffyddlawn, Mr. E. M. Kiqhards, aelod dros air Aberteiii, yr hwn sydd wedi. bod ac yn parhau i fod, yn llawn pryder ar yr achos hwn. Ac yr ydwyf yn cymeryd yr hyfdra i gynnyg i fy nghyd-wladwyr anghydffurfiol, fod casgliad i gael ei wAeudkr ry\r: Sabboth penodol, yn mhob capel anghyd- ffurfiol! 'tk-wy y dywysogaeth, er cyn north wyo y rhai sydd yn dyoddef yr erledigaeth hon.. Mae'n dda genyf hysbysu fy nghyd-wladwyr fod teimlad dwfn yn mysg Ymneillduwvr a Rhyddfrydwyr 1.1 oegr dros ein cyd- wlhdwyr sydll ytl 'y c^fyngder presenol, a'u bod yn hoIM'barod'i gyfrann yn baelionus er gweinyddvi ym- wardd iddynt. í Ond priodol y w i ni yn Nghymru gychwyn y gwaith. Ac nid wyf yn gwybod am un ffordd mor effeithiol, ac ar yr un pryd mwy esmwyth, i gynnymbvi'cydymdeimlad cyffredinol trwy y wlad, a'r fforcld j a grybwjyUais yn flaenorol. Nid wyf yn gwneutbur y cynnyg hwn ermwyn yr arian agesglir yn uhig, nac yn benaf, ond er mwyn dangog fod ang- hydffUrfwyr Cymru yn tin yn eu gWrthwynebiad i bob math oorthrwm, ac yn eu penderfyniad i sefyll gydeu gilydd droa yr hawliau cyfiawn a'r rhai y mae Duw a'n gwlad wedieucynnysgaeddu. Ac nid oes yr amheuaeth leiaf ar fy meddwl y byddai i'r fath ddadguddiad o undeb a qhydweithrediad trwy yr lioll genedl, i gael yr effeithiau mwyaf dymunol ar ein rhyddid gwladol a chrefyddol yn yr arnaer dyfodol. Wrth alw'sylw eu gwrandawyr at yr achos hwn ar y Sabboth, ni bydd yr angenrheidrwydd lleiaf i weinidog- ion bregethu gwladyddiaeth, -na phregethu dim arall, ond yr efengyl bur, fel y mae: gweinidogion Cymru yn arfer gwneud bolo amser." Bydd yn IIawn digon i grybwyll .ar ddiwedd yj* oedfa fod cyfleustra yn eftol ei roddi i'r rhai a fiddo yn dueddol i wneuthur felly, i gyftaAu at' ahgenrheidiau y rtai sydd mown, helbul. Os cyitieradwyir y cynnyg hwn,' bydd yn rhaid ffuifio cynllun a, pb^nodi perionau eyfriftd a doeth, i, dderbyn y casgliadau, ^c i ofalu, am weinyddu, a chyfranu y drysorfa yri y modd gdreu. Un gair yn ychwaneg. Yr wyf yn. gobeithib y bydd y profidn a foddir yn fuan o j gydymdeimlad a chydweithrediaddro? y gorthrymedig, J yn foddion i. liniaru teimiadau. ein cyd-wladwyr sydd widl ymlidid yn erbyn y "gorftieswyr. Nid gwiw celu fod y fath deimladau yn y wlad. Ond yr wyf yn erfyn ar fy nghyd-wladwyr 1 loddi llo i ddigofaant, a pheidio yniarfer ag un inoddion ond moddion cyfreithlon mewn j cysylltiad &'r achos bwn. Byddaii unrhywfath o drais ne^i4r<?8ed(J, neu derfiysg, i auafu y cwbl. Troai gajonau ein cyfeillion goreu yn Nghymru, a Lloegr oddi- wrthyni. Dygai gym'eriad ein gwlad, syild liyd yn hyn yn ,sefyll yrt uwch nag un ran o'r deyrnad gyfunol am ei heddycholdeb a'i threfn, i ddiraddiad. Ac nidoea yr angenrheidrwydd lleiaf am ddim o'r fath beth. Gall ein cyd-wladwyr fod yri efthaf sier y daw ymwared iddynt, a hyny heb fpd yn hir, o le, a thpwy foddion eraUl. Ydwyf, yr eiddoch yn ddiffuant, n edi 29, 1869. J [; HenbY RICHARD. t. 1.11" ■ ■>.], 1

UNDEH CERDDOROL DIRWESTWYR ARDUDWY. Mr. Gol.,—Vmddongys mai ffolineb ydyw dysgwyl cael Statement o draul y gylchwyl yn Harlech gan yagrifenydxl yr undeb. Gan ei fod wedi cael ei gyfar- wyddo gan y pwyllgor i beidio a chydsynio &'n cais, a chan mai gwas y pwyllgor ydyw Mr. Jones, ni fynem er dim ei feio ef am omedd i ni yr hyn a ofynem, a'r hyn a ddylasem gael. Ond y mae yn anhawdd meddWl pit resymau allai y pwyllgor ganfod dros beidio a rhoddi cyfrif o'u goruchwyliaeth. o'n rhan ein hunain* ,ni|d ydym yn gofalu llawer am g^el gwybod y dirgelion, ond ein bod yn perthyn i'r undqb, y mae genym berffaith hawl i fynu gwybodaeth pa. fodd y gwariwyd holl arian y gylchwyl. Yr oeddem wedi ymofyn gydag un o gynnrycliiolwyf y corau cyii gwneUthur ein Cai3, ond dywedai efe eu bod wedi myned dros y cyfrifonmor rliwydd yn y Bermo, fel nas gallasai efe gael amser i'w hysgrifenu, ac nad oedd1 yn cofio ond am ychydig o'r symia.u a dalwyd. ■ ■ • • ■ ■ ■ • Gwnaethom ymhoJiad drachefn gyda dau. o'r cyn- nrychiolwyr iu yn Bpsrhyndeudraeth, ond nid oedd eu cyfrif Uwytliau y 11 agoa yu fuddliaol; yr oeddynt yn ym- ddibynu yn hollol ar eu cof, ond «awsom ddigon o hysbysrwyddganddynt i ddangos ynddigoneglurfod cryn dlpyn o ddiofalwcli wedi bod gyda rhal. pethau. Gfan fod yr ariari wedi eu talu, dichoh nad yw yn ddoeth ^wneiid rhyw lawer 6 stv^r' yn eli cylch, gan ei bod yn sicr na fydd y neb tt'Vittafodd ynfodaloni'w dycliwel- yd yn ol, end eredwn y gallai Sylw ^U ddatt ar rai- p&thau mewu pertbywife iddyAt fpd!yn fuddioLi wneud- y pwyllgor yn fwy goehelgar yn ,,y.dyfodol, Yn un peth,, y mae. y &wm a dalwyd am argraffu yn yinddaugqs yn bur drwm; B30 am ddim ond argraffu tpcy^au, hysbysleni, ac ychydig o lyfrau yn cynuwya y geiriau. Faint ydyw p^ofiad y Parcb. J. Joiies mewn pethau fel h^n, nid ydym 3?n gwybod; pnd sicrliawif pf, pe'go'fynasai I'm, y galla'sem gael gwneudyt'holl'wiuth argrafftt ahi tua haririer y swfii iichbd. Paham lift' asodasid hyn yn' Ctontract fel y gwiiaed gydi'r Stage, btiasM felly yirsicrhau y swm ishfl Ae- yr' ydyiii y^i dra* sicr na/fuasai ond 'tua hanher y øwliI. a dailwyd. i Ceded. y pwyllgbr am hyn y flwyddyn nrisaf. f;■>. •Peth. arall, rhoddwyd jNjO i :Owain Alaw, Mae 0wain Alaw yn gerddor medrua, a. chyfaijBpddwr destlua,, pnd am ei allu gadw cyngherdd yn yr a\yyr agored, goj-eu iddo pp leiaf a sonir. Nid oedd jhiyny o, ddaiom a. wnaeth ituag at Iwyddiant y gylc11 wyl ond pur ychydig. j Os bydd y pwyllgor yn y dyfodol am ga61 professionali i'w cynnorthwyo, ymdrechant gael rhyw un a all ddef- nyddid ei lais yh gystal p.'i law. Oafodd Miss Eilmuhtls £ 15, a Mr. Edwards, yr arWeinydd £ 8. Gwnaeth Pen- cerdd fwy gwaith yn ei gysylltiad Lt'r gylohwyl na nob o'r rhai a gyflogwyd, a/chftfodd.lai na neb o homynt am, ei dratferth. Engraiilt o ddoethineb y pwyllgor.. Hefyd, ymddengys fod swm go dda wedi ei rapu rhwng rhai o aelodau y pwyllgor— £ 5 i un, £ 2 i'r llall, a El 10s. i'r Ilall, &e. A thalwyd £ 3. am giniaw i ryw rai yn Harlech. Gobeithio mai nid uwd a gawsarit. Dichoii ha ddylid beib rhyw lawer ar aelodau y pwyll-' gor am ofalu 'am danynt eu bilnain; ondgan iddynt ddecbreu rhanu, oni fuasai yn ddoeth iddynt mnu y cyfan; a chain fed yn rhaid i flaenoriaid ycomu gnel bwyd yn Harlech yn gystal ag etholedigion y pwyllgor, oni fuasai yn ddoeth iddynt dalu am giniaw iddynt hwythau yr un ffordd ? Ni fuasern ni yn gwarafun dim o'r pethau ucliod oni fuasai i'r pwyllgor basio mor. ddiseremoni gyimrychiolwyr a blaenoriaid y corau, gorfu iddynt hwy, druain, dalu am yr uwd eu hunain; a rhoddi eu holl amser, eu llafur, a tlieithio, a phobpetli am ddiin. Gorfu i'r corau brynu nid yn unig y llyfrau cerddorol angenrheidiol, ond yr oedd yn rhaid iddyftt; brynu y llyfryn bychan oedd yn cynnwys geiria'ft'r. gerddoriaeth, er eu bod wedi talu 230 pm ei argraffu; a gomeddwyd a thaiu hyd yn nod draul cludia-d y cynnryoh- iolwyr gyda'r trim, heb son am golli amser. O'n rhan ein hunain, ni ddysgwyliem i ysgrifenydd yr undeb roddi ei lafur am ddim; teg ydyw talu iddo am hyn, a dichon mai gormod ydyw dyfgwyl hyn gan swyddogion eraill y pwyllgor; ond gwyddom ddarfod i flaenoriaid y corau golli mwy o'u hamser, a llafurioyn galetach tuag at y gylchwyl na'r boneddigion a enwyd. V.mae" genym un peth arall mewii cysylltind i'r gylchwyly dymunem wneud sylw o hono, sef gadael i'r pregethwyr fyned i'r Castell ara ddim. Paham yr oedd eisiauhyn? Gydag ychydig eitliriadau, hwy ydyw y rhav sydd yrs rhoddi lleiaf 6 help i d'dwyn yr'tJndeb yn mlaen. Cofied y pwyllgor am hyn y ilwyddyn nesaf;1' neu, os oes amynt eisiea gwneud y gweinidogion, yn ddirmygus yn ngolwg y werin, y ffordd effeithiol i hyny ydyw rhoddi rhyw flaenoriaeth fel hyn iddynt. GWEUNYDD. | *il1i,LnWJ .rflHiV.'l ("k r,t! 1

MEUDWY FFESTINIOG A MESMER- ,I IAETH. IUR. GOL. y-'mae yr ymosodwyr ex Hudson a ntinnau, yn amlhau, ac y mae rliai o honynt yn ceisio; bod yn bur ddoniol yn eu hynwsodiadau; ond gan mai & 'Meudwy' y dechreuais, yr ydwyf yn bwriadugadael 'Cadvab'i gnoi ei gil ar hyn o bryd. Y mae 'Meudwy' wedi darllen hanes gweithrediadau Mesmerwyr ar y Cyfandir, ond y mae, yn ol pob tebyg, wedi darllen llawer mwy ar yr ochr ddu i'r ddalen na r ochr bleu, ad y mac yn seilio ei holl resymau ar liono. Nid wyf yn gwadtt ria ch.imddefhyddir y wyddbr,' ac ria chamddefnyddiwyd hi, i raddau helaetli, ar y Cyran- dir; ond yr ydwyf yn dweyd mai un o'r pethau iriwyaf annheg yw barnu unrhyw wyddor pan y'i camddefnyddir gan ddynion drygionus. Dyna feddygiaeth er enghraifft, Ni waaa neb nad yw hon yn dda, ac na wneir dirfawr les drwyddi; ond er liyny, y mae yn mysg ein meddygon lawer yn twyllo, ac yn camddefnyddio meddyginiaeth i'r eithaficm pellaf. Ond pe yr elai rhywun i farnu meddygiaeth wrth weithrediadau ei thwyllwyr, gan anghofio chwilio i weithrediadau dynion didwyll a da yn y gelfyddyd feddygol, cyfrifid y dyn hwnw yn un o'r barnwyr mwyaf annheg. Nis gajlaf wadu nad yw vr hyn a ddywed Meudwy yn wir, sef fod y dosbarth isaf ar y Cyfandir yn cyflawni y pethau bryntaf gyda hi, fel ag y bu raid i awdurdodau gwlad eu hattal. Etto, nid yw hyn yn profi mai 'melldith mewn cymdeithas' fuasai hi pe y'i harferid yn iawn. Oni wneir y cyfryw beth gyda llawer gwyddor etto? Dyna Bwyllwyddeg hefyd, ar yr hon yr oedd Hudjsai^, mewn rhan, yn traetliu pan yn gwneud ei ymbrawfion. Y mae y wyddor hon hefyd wedi cael ei gwrthwynebu yn y modd cryfaf gan bob dosbarth o bobl. Haerai rhai mai un o'r pethau mwyaf twyllodrus ac anffyddol ar y ddae.ir ydoedd, ac y mae wedi bod am yn agos i gan4 mlynedd'vliwng byw a marw, gan y Udrgunio oedd yn bodarni; ond erbyn hyn, y mae wedi ennill tir lawer1, ac y mae yri mysg ei phleidwyr ydynion dysgedicuf, a gWfeinidogion o bob enwad. Yr ydwyf yn synu braidd nabuasaitMeudwy yn son rhywbeth- ara, dani, gan fod Hudson yn proffesu ei fod yn ei deall; ond diau ei bod. yn fwy gweddus iddo beidio dywedyd llawer am dani, yn nej^lduol felly os yw yn wrthwynebol iddij dblegid, y mae y rh^symau drosti. yn gadarn a giymus. Etto,. hwyracli y buasai yn ysmala gan Meudwy i neb fesur hyd a. Ued, uchdw a dyfiuler, a theimlo ermigau ei glopa ef. Lied debyg y cyfrifa efe hyna yn HMoreg. ac; mai ynfyd o ddyn fyddal y neb a geisiai esbonio galltl thueddi'idau ei fead,wl ef. Difudd, maf'n debyg, y, eyfrifa efe y wyddor hon etto, ac ef allai y daw.'dyfnd«ri oedd ei ddoethineb' yntau allan i'w gwrthwynebw, ao y cliwaJ ei holl resyinau-gyda'r-pedwar gwyat. Ond' dyma oeddym amgeiMo'atgraffu ar feddwl y dh.rHenydd.' wrth sofl anfi y wyddor hpri, mai yn gyffelyb y.inafe,-holij' gwyddor ,brori. yn «iel ei'thrin gan ryw ddosbajrife'ft bobl. Nis gwyr neb pa fuddioldeb a ddeilliA o'r wyddor.' hon,. yn y dyfodol,'mwy na Mesineriaethj i Bu Meudwy yn gweled Hudson yn; gwneud ei ytn-1 brawnon, Mid'buasem yn'dysgwyl iddo ef, yn'^iaft neb gilio oddiwrth y fa^h dwyll, yn en<vediggah eiiod wedt: darllen Kanes eigwqithrediadau 'dieflig' ar y Cy^andJr-t Hwyrach mai. myned ynoyr oedd i gael allan 'ddirgel-i wch y iiabilon fawr hon; neu, ynte, i geisio rhoddil prawf teg airni. Ond fel y gellid dysgwyl, ni welodtl ond yr ochr dywyll yn unig. Ai tybed nad yw yn aynu fod gweinidogion yn rhoddi eupresenoljeb yn y fathle? Efallai mai, tipyn o genfigen at y cyfryw rai a'i cynliyrf-, odd i ysgrifenu; oblegid y mae llawer yn tjrbied y l haid; i'r rhai liyn gadw yn nihell, beth bynag, i bob loyni-i deithas ag sydd a'thuedd ynddi i sirioli ychydig ar eu meddyliau trwmlWythog, tra y mac yn gyfrfeithlpti^ iddynt liwy fwynhau y cyfryw gymdeithas. Paliaptt y L gweinidogion mwy na'r aelodau? Er hyny, ps oedd. cymdeithas Hudson yn gyfryw ag a ddarnadai Meudwy, > yr ydym yn synu fod yr un gweinklog yn aros mynyd: yn y fath Ie. Ond tebygol yw, fod y gweinidogion' oedd yn bresenol yn gwybod llawer mwy am y wyddor na Meudwy, onide,, buasent yn sicr o gadw yn inlieU oddi wrthi. Clywodd Meudwy un o gyffelyb syniadau a ninnau yn dwe-yd fod Hudson wedi gwella,un yn agored i lewygfeydd, ond na chafwyd profion boddhaol droa hyny. Ond meddyliwn i y byddai yn rhaid cael prof-' ion boddliaol iawn—gorfoddhaol—cyn y galj neb eit wneud ef yn grediniwr; ac fod yn. rlmid iddo ef gael 'arwyddion a rhyfeddodau mawrion' cyn y cred efe ddim. Buasem yn ei gynghori i chwilio yn fanylach etto am yr un a Wellhaodd oddi wrth lewygfeydd, fel y gall gael sicrwydd pa un ai twyll ynte gwirionedd yw y peth; ao os dygwyddodd iddo fethn gwellAu rhywun yr; ynageisiai at hyny, ni-bydd wedi hyny ond fel llawer nieddyg yn y gelfyddyd feddygol. .Dywed Meudwy hwyrach yr ymffrostiaf fod y wyddor. hon wedi gwneud gwrhydri yn y ganrif bresenol, oblegid. ei bod wedi bod yn wasanaethgar i Joe Smith a Brigkam Young er profi dwyfoldeb y grefydd. Eorinopaifld. i Efallai ei fod yn tybio mai Mormon ydwyf finnau,- .acj j fy' mod yn amddiffyn y wyddor oblegid hyny; orid'os ydyw Vn credu hyn,_ gallaf ei sierha.ueifodyhmetnu. Gwir fod y Mormoniaid wedi bod yn hyf ar y wyddor, a'u bod-yn priodoli ei gwaith hi i wyrthiau eyffelyb i' eiddo Crist a'i apostolion; ond nid yw hi fymryn gwaeth er iddyat ei ohymeryd yn llawforwyn-i geisio twyllo. Fel,,hyn,y gwneir .A'r. rhan; fwyaf o bethau da ybyd. h\vn—eu ^camddefnyddio. • r i ) Dywed Meudwy h^fyd fod yn rhaid fpd genyf ymr,, ddiried trylwyr yn ngojuestn^rydd Hudson pan gyho^dd* wn nad ydp^dd yn yspeilio y wlad. Qes, y mae genyf, 5 raddatl pell yn y lriater yma. Dywedaf etto pad oedd Jn yspeilio y wlad yn ttgwir ystyr y gair; ac nid ywtin diottai yn yspeilio neb chwaith. Y mae unrhyw bfer- son wrth fyned i'r dafarn ýrr rrtynfefl yno o fewyllys ei1' galon—nid oes goi-fodaeth yrt y byd arno; abyrriae y&' cael gwerth ei bres, yn ol pris y farohnad, oV gwirbdw t ofjfna; ond os na bydd wedi cnel ei ioddloni, ated .if dafam arall, neu peidied myned i'r ua tri gwbl. Efe ei i hun sydd yn tlpdi ei deulu, ac nid y diottai; oblegid, .^i > fai ef yw myned yno. Yr ydwyf yn cyfrif y fasnach hon mor deg ag unrliyw fasnach, fel masnach; pnd am y pripdoldeb 0 brynu yr hyn a fasnachir ynddo, ni ddy- { wedaf ddim. Felly liefyd yr oeddHudsorii Gofyriii^" oi biis am fyhed rw wrand-o, ac yr oedd y' bpbl at eudewisiad i fyned yno ai peidio; Yr eidddfeh VRI" I 1 ostyngddigj Of ;c..u<: • .1, ■ .1' i> -■ 1 "l.«H I II

'>IA dPDREM AR BUMP 0 GrOItEGAU i CYMRU. 1 Miv GOL.),—Nid yw yn rhyfedd fod Cymru mor uehel ii mewn gwybodaeth a gwareiddiad pan yatyrioni fod o'i,. t mewn wyth neu naw o golegau, a chymaint arall ii rhagor o ysgolion o radd ucliel. Addysgir ngciniau o weinidogion yr efengyl yn y colegau, a cliannoedd o ysgolfeistil, cyfreithwyr, a masnachwyr o bob math yn yr ysgolion. Mae gan yr holl addyagu yma ddylanwad yn nyrchafiad ein gwlad. O fewn i dair Wythnos o'r haf hwn, cefais gipdrem ar bump o Golegau Cymru,^ tri o honynt mewn llawn gwaith yn awf, un wedi ei 111 lyncu i fyny gan ei well, a'r llall nr, y ffordd i fod ya. Brifysgol Cymru. Da oedd genyf fod gwaith yn myned yn y blaen yno, ac fod arwyddion y bydd yr adeilad nja^ r ftrddprchog o dan do igydyfl^nan, gannadbettk.