Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
3 erthygl ar y dudalen hon
Cuddio Rhestr Erthyglau
3 erthygl ar y dudalen hon
DOLGELLAU -"Y GLOOH N A W."
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
DOLGELLAU -"Y GLOOH N A W." UN o hynodion y dref hon ydyw ei chlobhdy uchel, a'i chlychau mawrion a soniarus; ac y mae y rhai hyn yn un o'r pethau anwylaf gan bawb sydd wedi eu magu yn yr 'hen dref'- nid yw pob clychau eraill i'w clustiau hwy, ond megys efydd yn seinio, neu symbal yn tincian, o'u cymharu & chlychau Dolgellau. Yr oedd rhyw hynodrwydd yn perthyn i gloch y plwyf pan fu yr haneaydd hwnw heibio ganoedd o flynyddoedd yn ol, yr hwn a ddywedai ei fod yn dyfod i'r aref dros ddwfr (dros y Bont Fawr), a myned allan o honi dan ddwfr (dan gafnau y Felin Isaf, y rhai a ddeuent y pryd hwnw. dros y ffoidd), a bod cloch yr Eglwys yn tyfu; hyny yw, ar ben coeden yscawen yr oedd wedi ei sicr- hau, ac fel yr oedd hono yn tyfii yr oedd y gloch yn myned yn uwch. Ond ei distadf- edd oedd ei hynodrwydd y pryd hwnw, tra mai ardderchogrwydd y clychau preaenol sydd yn gosod hynodrwydd arnynt. Ond, nid at y clychau fel y cyfryw, yr oedd- wn yn bwriadu cyfeirio; ond at eu gwasanaeth cyffredin. Y maent yn hynod wasanaethgar i alw praidd y gorlan Esgobaethol yn nghyd, ac i greu tipyn o fywiogrwydd pan fyddo rhai o'r "upper-ten" yn dyfod i'w hoed, neu yn priodi; ond nis gellir cyfrif hyny yn wasanaeth cyffred- inol, oblegid tra yp galw praidd un gorlan yn nghyd, gall eu bod yn aflonyddu ar braidd corlanau eraill; a thra yn datgan clodydd un dosbarth, dichon eu bod yn dolurio teimlad- aii y eyffredin sydd yn cas&u rhodres, pomp, ac arddangosiadau allanol bostfawr. Ond y mae tair o'r clychau yn gwneud gwasanaeth mawr i'r cyhoedd bob dydd, hyny yw, i'r dosbarth llafurawl,—y gloch chwech, y gloch un, a'r gloch naw. Ychydig, mewn cymhariaeth, yw nifer y rhai hyny y mae y gloch chwech yn y boreu yn cael effaith arnynt-nid oes ganddi yr un gen- adwri at y lluaws mawr; er byw yn ei chlyw trwy y blynyddoedd, ni chlywsant hi ond ych- ydyg weithiau, os enoed yn eu hoes, a galwed- igaeth gyfyngol yw ei galwedigaeth. Y mae hon yn cael ei chanu yn rheolaidd bob dydd, ond cenir hi yn ystod misoedd trymaf y gauaf am saith, ac ni wnawd fawr o gamgymeriad yn nglyn a hi yn ein cof, canwyd hi ryw ddwywaith am bump, a dyna'r cwbl ydym yn ei gofio. Y mae galwedigaeth y gloch un gryn lawer yn fwy cyffredinol na'r gloch chwech, am ei bod yn galw pawb at eu gwaith fyddo wedi myned i geisio ciniaw am ddeuddeg. Deuddeg ydyw yr awr giniaw gyffredinol yn y rhan hon o'r wlad, ond fod rhyw ychydig yn tybio ei bod yn fwy respectable ac uncommon ynddynt i giniawa am un, wedi i'r boblach dlodion, druain, ddarfod. Y mae cymaint o awn yn y chwareuyn y "Mar- ian Mawr," fel y rhaid cael cloch i alw y bech- gyn, a'r dynion o ran hyny at eu gwaith, a llaw- er o drin erioed sydd wedi bod ar hon, Ond .t!)' "t. ,'J. '[1 mae galwedigaeth 7 'gloch naw' yn 'alwedig- aeth gyifredmoI/My mae hefyd yn un effeith- 101..4 0. toal gajfwadj ^{>0(14 er's talm i bawb roddi i fyny eu masnach aru gwaith i radd- au byphav y uKjie telly yu a.wr. ^u amsernad oedd nel) gweithwyr yn meddwl noswylio, na'r un masnachdy yu mteddwl caUi cyn fcftniad y gloch naw; ond y mae yr hen oruchwyliaeth haiarllaiddhono wadi tnyned heibio, acy mae yr holl weithwyr yn darfod a'u gwaith cyn naWw a'r holl fasnachdai bron yncau, ond ar nos Sad- wrn, cynyr awr hono. Ac eto y mae gwasan- aeth y 'gloch naw' yn dal yr' un mor gyffredinol; ac er mwyn i bawb ei ehIywed, -cenir y 'gloch fawr'—y fwyaf o'r holl glyohau. Y mae y gloch naw i bobl Dolgellau, fel math o linell derfyn rhwng hwyr a chynar, rhwng adeg i fod allan,. ac adeg i fod gartref, rhwng adeg i fod yn effro ac amser cysgu-rhwng yr amser gweddaiddi fod allan, a'r amser anwedd- aidd. Cynar fydd hi oni chano y gloch naw, ac wodi hyny ystyrir hi yn hwyr iawn; a dywedai y di- weddar David Jones, coffa da am dano, wrthym er pan ydym yn cofio dim, fod y diafol yn cy- meryd meddiant o'r ystrydoedd ar ol i'r gloch naw ganu. Y mae dyeithriaid yn methu deall beth all fod ei hamcan, ac y mae y Dolgelliaid yn methu deall aut na fuasai cloch naw yn canu yn mhob tref; ac nid oes arnynt hiraeth am ddim byd mwy na chlywed y gloch naw. Ie, dyma gnulchwareaadifyrwch y plant ar hirddydd haf, y mae pob rhieni yn dyagwyl i'w bechgyn fod yn y ty yn union wedi i'r gloch naw ganu trwy y flwyddyn; dyma fare pellaf ygenethod arnos- on flair, neu nos Sul, a pha mor ddifyr bynag fydd y gyfeillach, rhaid rhoddi terfyn ar bobpeth, a chymeryd y goes tuag adref. Llawer rhedegfa dda mae'r merched wedi gael i fod yn y ty cyn y tine olaf, a'r bechgyn hefyd, o ran hyny. Y mae hon fel hyn, trwy y blynydd. oedd, Sul, Gwyl, a Gwaith, yn ein hadgofio bob nos o'n dyledswyddatt-yn galw y plant i fyned at eu rhieni, y merched at eu meistresi, y lletywyr i fyned i'w Ilety, gwyr i fyned at eu gwragedd, &c.,—ac yn dwoyd nad ydyw yn weddaidd bod allan ddim yn Irfry y noson hbno. Ac yn y diwedd, rhydd rifedi y dydd o'r mis, gan awgrymu fod ei rhybuddion y dydd hwnw wedi darfod, ac na fyddai dim a wnelo a ni hyd boreu dranoeth. Ac yn y cyffredin, y mae hon yn alwedigaeth effeithiol—ceir gweled pawb yn troi tuag adref ar ol y cano; ac ychydig a welir ynrhodio ar hyd yr heolydd yn y nos wedi hyny, hyny yw, os bydd ganddynt fymryn o barch iddynt eu hunain, yn enwedig ymerched. Da fyddai pe rhoddid gorchymyn mwy pendant yn mhobman-yn mhob cylch—i bawb fod gar- tref ar alwad y'glochnaw.' Pe llwyddidi hyny, byddai Dolgellau yn lie mwy paradwysaidd nag ydyw; a da fyddai i bob tref ddilyn ei hesiampl yn hyn, a mynu cloch i ganu pawb i'w cartref- leoedd am naw o'r gloch. 0 bobpeth, dyma y path anwylaf genym, a'r peth y bydd arnom fwyaf o hiraeth am dano, os byddwn oddicar- tref am noson neu ddwy—elywed y 'gloch !;law.' Gap fod gwasanaeth y gloch 6, y gloch 1, ac yn neillduol y 'gloch naw' mor gyffredinol, onid ydyw y neb sydd yn gofalu am eu canu yn gwneud gwasanaeth pwysig i'r cyhoedd? Ac oni ddylid ei ystyried yn gwasanaethu y cy- hoeddi Dylid yn ddiau, a chredwn pe na buasai am gysylltiady clychau A'r eglwys, y bu- asai yn cael edrych arno felly. Ond gan ei fod fel hyn deirgwaith yn y dydd-am chwech y boreu, bydded y tywydd a fyddo; am un, ac am naw, yn gwasanaethu y cyffredin, bydded i'r eyffredin ei gydnabod am ei lafur a'i ofal; ac yr ydym yn cynyg fod iddo gael tysteb hardd am ei lafur, ao fod casgliad cyffredinol i gael ei wneud yn mhob gweithdy, swyddfa, a thy, yn y dref, y Sadwrn olaf yn y flwyddyn, i'w troa- glwyddo i'r hen was ffyddlon hwn. Gwnawn sylw dro eto ar yr 'Hen Gloc Mawr;' y mae yn perthyn i hwn wasanaeth dyddorol. v S :• jr.: •• DoLGBIXFAB. ■r#ri v •?(»• .tM
[No title]
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
Y mae cyfarfod pwysig perthynol i Undeb y chwarelwyr i gael ei gynal yn Nghaernarfon ar yr 22ain o'r mis hwn, pryd yr ymdrinir A. mater- ion o bwysigrwydd neillduol. Y mae Mr. Mac- donald, A. S., wedi amlygu ei fwriad i fod yn bresenol; a dywedir fod Mr. Watkin Williams, A. S., wedi amlygujyr un peth. f' *• • {>
Y WYDDFA A'R ERYRI. %
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
ion hyn, ag y byddai yn werth i arweinwyr meddyiiol y chwarelau wneud pob ymdrecb i y cyfryw 0 blith eu cydweithwyr. Mae dau wyneh i bob dalen, ac felly, ni ddylid ein conderanio, and yn hytrach, ein nystyried fel cymwynaswyr, am geisio o honom ddangos pa fodd i wneud ami i faneg ddu J'n wen. Gwyr pawb fod yn thaid i ddyn iach gael eiarad—y gosbedigaeth leipaf fyddai ei orfodi i dewi yn ami, Mae y flaith hon yn nodwedd arbenig perthynol i ^rglwyddesau Pin cartrefi hAlyd. Daw yr ftrferiad o siarad yn ormodol, a chwedleua jn gelwvddog, a pherthynas y ddau ryw a'r 0fWg odansylwyn y man. Mae ein cyf- fcillion—y chwarelwyr, yn mgdd Iu ar allu i chwedteaa a'u gilydd, ac adrodd pob chwedl a glywsant, a barnu, a phwyso, a mesur eu cymydogion, a chanmol, a choudemnio yn Veil nag odid neb dosbarth arall yn y rhan- barth hon o'r wlad. Mae crefydd a moesol- deb yn furiau gwahaniaethol pan gartref; ond yn y chwarel, nid oes gwahaniaeth rhwng Iuddew na Groegwr, caeth na rhydd ■—chwarelwyr ydyw pawb, a chyd-chwedJ- euant gyda bias am bobpeth sydd yn dal perthynas a hwy eu hunain a'r eiddynt. Y chwarel ydyw ystorfa cyfnewid—yma y ceir pob cbwedl, ac yam y creir miloedd, ac yr estynir ac y cwt< gir uiiliynau. Ytnddeiigys nad oes gwahaniaeth yrua, oblegid ni phet- rusa y Methodist a'r Baptist arllwys eu helyntion crefyddol-eglwysig i ffedogau y Sentar a'r Egiwyswr. Mae yn syndod hefyd na fuasai y crefyddwyr chwarelaidd hyn, yn abl i gadw eu cyfrinachau crefyddol oddiwrth eu gil, dd; pnd dyna y flaith, er eu hynoted, tois gallant gadw dim-dim teuluaidd, dim cymdeithasol, dim crefyddol-y hwrdd cyf- newid ydyw y "cytiau tanio," a rhaid mas- nacbu!! Mae Catwg Ddoeth y dweyd mai "tri rnodd y'sydd i adnabod dyn, ei ymad- rodd, ei ymddygiad, t'i arferion;" ac os wyt "tithau, ddarllenydd, yn dymnno adnabod y ■chwarelwr, gwrandaw ar ei ymadrawdd, sylwa ar ei ymddygiad, a chraffaar ei arfer- jon. Edrych arno boreu dydd Llun yn myned at ei waith. Dyna ef wedi vmwisgo mewn fustian a chorduroy mor ganed ag y gall yr un panwr ghnn-nid oes dim arwydd o brin- der dwfr a sebon ar ei wisg, mae ei wyneb- pryd yn lanwedd ac iachus yr olwg arno; y g wallt heb orphen nychu ar ol arllwysiad yr enaint aroglber a dorwyd arno y Sabbath, ac amlwg fod y grib a'r brush wedi bod yn cyflawni eu swyddogaeth yn effeithiol ar y ffwallt a'r farf. Cerdda yn syth a balchaidd. 'Nid oes tfrm wedi ei ddychymygu eto, i osod allan y nodwedd gwahaniaethol bwnw' a Wthyn i gerddediad y chwarelwr. Ar ol cyrhaedd y gloddfa, gwaith y dydd hwnw fydd adrodd pobpetb a glywodd gartref y Sabbath—pwy oedd y pregethwr, pa fodd y pregethodd (bydd y cyfeillion anllythyrenog ar anwyboduf, yn gystal barnwyr ar y Sul f doctoriaid mwyaf gwybodus ac enwog a fedd y chwarcl)! Gan bwy yr oedd dillad newydd—pwy a feddwodd yn Nghaernarfon dydd Sadwrn—pa fath fwydydd a gaed ar y °ul—a phwy, a pha faint o daeru a fu yn ?r. ysgol wrth ddarllen rhanau o'r Rhufein- jaid. Ni feddwn ar restrgyflawn o nwyddau J'afar a chyfnewid dydd Llun, ac felly, Jbaid gadael y mater yn benagored ar byn o 'o hydd rby wbeth wedi cael ei wneud y Sabbath i cbwerwi teimlad rhyw frawd gWan, bydd yr archoll yn cael ei agor y Llun aq olew yn cael ei dywallt iddo, a chyngor Byua Haw am iddo barotoi ei saethau erbyn y » ac addewid frawdol am gymhorth os cvf f/ an8en* Ar ddiwedd y dydd, daw eiri ytaill ym chwarelwr gartref, ac yn union* 1.. ;1 gyrchol, dechreuir arllwys pob chwedl a gaed i'r wraig a'r plant. Rhaid ymwaghau, pnide ni bydd eBmwytbyd mevrnol. Wrth wneud hyn, fel y gellir ,yn naturiol ddyegwyl, defnf yddir y fath slang, ac ni wyr y cyfryw ddim am" ddefod a moes" mewn iaith nac ymddygiad; mewn gwirionedd, nid yw y term "moesau teuluaidd" yn adnab- yddus wrthybwrdd nac yu unman arall. Gan gynted ag yr a "arglwvdd y ty" allan, teimla yr arglwyddes fod yn ddyledswydd arni hithau fyned i adrodd yrhyn a glywodd Wil y gwr yn y chwarel heddyw i wraig y ty neeaf, a dyna lie y bydd y ddwy ddoeth- wraig yn barnu y newyddion melus gyda'r dityrwch a deilyngaut. Dranoeth, bydd y cenadonesau hyn yn myned allan i ystryd- oedd y ddinas, a'r prif ffyrdd a'r caeau i hau yr hyn a glywsant. Maent hwy yn od 0 ofalus am fanylu, ac esbonio, a rhoddi me idwl ac ystyr i bob chwedl. Melin y chwiorydd sydd yn malu fanaf. Os bydd adrodd hen bechodau fel hyn yn fodJion i gyfodi cywilydd newydd i'r wyneb, hyderwn y bydd iddo befyd genedlu casineb at weithredoedd mor isel ac annheilwng. Dychwe'.ir etc at y mater.