Seren Cymru

Y BRAWDLYSOEDD. SIR FRVCHKIKIOG.—Hwyr dydd Iau, Mawrth 19eg, cyr- naeddodd Syr John Mellor, Aberhonddu, gyda'r rheilffordd, ac 8gorodd y llys am 11 o'r gloch boreu dydd Gwener, a phrof- Wyd y carcharorion canlynol :-Ni chafwyd ysgrif yn erbyn Alfred Ashbum, yr hwn a gyhuddid o dyngu anudon yn Brynmawr, Awst 16eg. Rhyddhawyd Catherine Kemp ac Anne Lane, y rhai a gyhuddwydo'r un trosedd. Rhyddhawyd John Morgan a John Huish, a gyhuddid o sarhad ar William Fothergin Tucker, ar y ffordd fawr, ar y 3ydd o Chwefror, 1861.—Henry Foster, aliat Culverbank, a Caroline Williams, gafwyd yn euog o ledrata oriawr, gwerth £ 4, eiddo John Morgan, yn Aberhonddu. Dedfrydwyd Foster i bum mlyn- o galedwaith, a Williams i 18 mis o garchariad.—Thomas Williams, goruchwyliwr Yswirol, a gyhuddid o gadw *tfan drwy dwyll pan yn oruchwyliwr i'r Friend in Need Society." Cafwyd ef yn euog, ac a ddedfrydwyd i naw mis o garchariad. Charles Dixon, am ledrata siaced, gwerth 10s. 6ch., eiddo James Fowler, Brynmawr.-pedair blynedd o galed- "aitb. Edward Phillips, am ledrata par o fotasau gwerth 10s., eiddo Geo. Winterson, yn Brynmawr,—pedair blynedd o galedwaith. Rhyddhawyd Ann Hinks, a gyhuddid o ledrata pir o fotasau yn Aberhonddu. Rhyddhawyd John Rees hefyd. gyhuddid o ledrata oriawr. Rhyddhawyd William Rowlings, gyhuddid o godi atian drwy dwyll. John Price, am dbri i dY John Nicholls, a lledrata amryw bethau oddiyno,—dwy Syaedd o galedwaith. William Thomas, hawker, am basio arian drwg yn "Nghrughywel,—dwy flynedd o garchariad. Cafwyd Thomas Davies hefyd yn euog o'r un trosedd, a ded- frYdwyd ef j ddwyflynedd o galedwaith. SIR DHEFAIDWTK--Agorwyd brawdlys y sir hon, gerbron "!r. Barwn Bramwell. ar y 13eg o'r mis hwn. Yr unig achos 0 bwys oedd prawf Edward Edwards, John Jerman, John lones, a James Mills, ped-var gweithiwr o ymddangosiad parehus, a gyhuddid o achosi terfysg yn Llanidloes ar y 12fed 0 fis Gorphenaf diweddaf. Yr achos o'r ewyn hwn oedd yr etholiad diweddar yn air Drefaldwyn, pan y dychwelwyd Mr. W. Wyun (CeidwaJwr) gan fwyrif mawr yn erbyn Cadben *facey (Rhyddgarwr), yn awr Arglwydd Sudeley. Yragyn- o 400 i 500 o ddynion yn Llanidloes, y rhai a ym- jhechent attal pleidwyr Mr. Wynn i roddi eu pleidlais. Ded- frydwyd deuddeg o'r prif arweinwyr i sefyll eu prawf; ond ni chafwyd ysgrif yn erbyn ond ypedwar uchod. Cafwyd hwy JQ euog, a dedfrydwyd hwy i dri mis o garchariad. SIR FEIRIONYDD.—Mawrth 14eg, agorwyd brawdlys y 8wydd hon yn y Bala, gerbron y Barwn Bramwell, a phrofwyd y carcharorion canlynol :-George Chapman am ledrata par o esgidiau,—wythnos o garchariad. Henry Wood, a gvfaddef- Odd idelo dori i dt Cadben Parke, a lIed rata lIwyau arian, &c.t Oddiyno.—Dedfrydwyd ef i dair blynedd o galedwaith. Tbos. Anderson a Mary Ann Caledine, hawkers, a gyhuddid o ys- Peilio David Owen o £70, yn ffair Dolgellau, ar yr 16eg o £ agfyr diweddaf. Wedi hoji amryw dystion, ac i Serjeant ^ee8, o Ferthyr Tydfil, brofi fod y gwrryw wedi ei ddwyn Serbron yr ynadon o'r blaen dan y cyhuddiad o ledrad, dyg- !*yd y rheithfarn o euog yn erbyn y ddau garcharor, a ded- frydwyd hwy i wyth mlynedd o galedwaith.

LLANIDLOES.—Dydd yr Arglwvi'd.y 15ed cyfisol, yn addoldy y Bedyddwyr yn y lle hwn, traddododd y Parch J. Nicholas, Uiersws, ddwy bregeth bwrpasol iawn ar y Genadaeth Draraor," ac ar ddiwedd y cyfarfod hwyrol, gwnawd caszliad at yr achos wilwng hwn. LLANIDLoEs.-Nos Lun, y 9fed cyfisol, traddododd Dr. Rees, Abertawy, ddarlith ddyddorol yn addoldy yr Annibynwyr yn y riref hon ar Llaw Daw yn hanes a rha^olygon Cristionog- aeth," i gynnulleidfa fawr ac anrhydeddus. Llywyddwyd y cyf- arfod gan y Parch. D. Rowland., B.A. (T.C.) Yr oedd y myned- lad i mewn drwy docynau swllt a chwech cheiniog yr un, a'r elw eddiwrth y ddarlith yn myned tuag at dalu gweddill y ddyled sydd ar y capel y traddodwyd y ddarlith yndd.G. BANGOR.—Nos Wener, yr 8fed o Fawrth, traddodwyd dar- "th ardderchog yn nenaid y Sailor'* Institute, ar Elfenau Dyr- ™afi»d y Bobl," gan y Parch. J. D. Williams, gweinidog y Bed- yddwyr. Parhaodd y dariithydd dros ddwy awr i dywallt ffrydlif o hyawdledd difyrus a chyffrons. Cafodd gymmerad wyaeth uchdaf Y dorf ar ddiwedd y cwrdd. Yr oedd y ddarlith yn wir ddyddorol ?c adeiladol i foes a rhinwedd, a'r enghreifftiau yn ddigrif a chyr- *Ja«ddgar. y mae amryw ddarlithiau wedi eu traddodi o dro i dro Pan y sefydlwyd yr Institute hon, ond barn pawb a glyw»ant y ddarlith feddylgar a doniol hon oedd, mai hi ydoedd yr un fwyaf °dl'yrns a Rlywsant erioed. Y mae y ddarlith yn werth i unrhy w .81wyg j ymofyn Mr. Williams i'w thraddodi. Hir oes iddo i lafo° IiRwaith yr Arglwydd, a Hawer o lwyddiant a gorono ei ANRHEG.—Mr. Gol.Dymuoaf eich coniatad i gydnabod ^.Ryhoeddus a pharchus, trwy gyfrwng eich SERKN oleu, Mr. 11 "•na Davies, diacon eglwys y Bedyddwyr yn Bodogonwch, 8er cl»a-lrwst' a'n pi Kare(liKrwydd yn fy anrhegu a Mosbeiin'a Ec- 8iastical History." Gwnaeth i mi lawenhau yii fawr pan aeth y oyfrol werth fa wr i law. Cad wnf hi yn-ofalus, a darHenaf L7? Ja"w!; a bydd yn gofeb o'r rhoddwr yn fy llyfrgell pan y harll yn y be<lcl" Yr oedd yn dda genyf weled golwg mor j *Qa a chynhesol ar yr achos ieuanc yn Bodagoiiwch y Sul y bum tlia"l°~y capel yn un °'r rhaf PO'dferthaf, diwastraff, cryno, a ediff fg a we!ais er'oed yr 3'chydig frodyr yn wybodus, gostvng- o a gweithgar y KJ-nnulleidfa yn cael ei gwneyd i fyny ftdi jWam a'" foneddiges, ainaethwyr cyfrifol, a thlodion goriest ar»Wf v nad wyf yn h°"01 Sara8yn'ol» darllenais wrth yr holl ym/ ?n y t,ydd eSllvys 8ref» barchus, haelionus, a dylanwadol Jl' '"an. Duw y Nof a'i llwyddo inewn rhif a irras. Yr 1Qd°ch, LL. OWENS. ODD^p518, LLANEDi.—Nos Fawrth, Mawrth 17eg, traddod- 0 py "arch. E. Price, gwei!;ideg y lie, ei ddarlith ar y Niwel •Wr? -tU a'r Llywodraeth Wladol." Darfu idd» #'r ^lu 81 °'ygiadau er ys ychydig o fisoedd yn ol ar y pwnc yma o fe *aefJ* Pryd y cotfaodd am ddyoddefiadau amrai o'r Cristionoaion ^arli'th ta'F Canr'^ dd'wedda' mhlith ereill, soniodd yn y 8ref-afyn!ia^am 080^ad John ap Henry i f'rwolaeth vn achos ^J'd ef 0 "ajn dcyrnasiad Elizabeth ond wedi hynj' ainmheu- Vnv oi1^eiWn *an gurad y plwyf, gan ddywedyd nad oedd *i ORod f aer| ac mai nid yn achos ei grefydd y cafodd ^"Jarfu i th' °"d am ri'w drosedd arall yn y wlad wriaeth na ^rice ei 0 ?8U.PA h*th. Ond y tro yma, cadarnhaodd Mr. fticrthvr ,^S° i i* drvvy ddarllen i glyw ei gynnulleidfa hane9 y Siti »> »< L, WI0' "wnw alian o waith Titus Lewis, Hanes Pryd- n^T8Dyr-EKlw.vs'" ^an Mor«aHS> Llantyllin, a" Neil's ^refnas in, e ^ns. Llywyddwyd y cyfarfod mewn modd yoiddan^ i.anUL. P0vveH> Ysw., Gelligulion, ac yr oedd yn cwbl fnfTrfu„• bleidwyr rhj-ddid gwladol a chrefyddol gael eu 1 i'n y llywydd a'r dariithydd.—GWKANDAWWR.

MERTHYR. Yn ddiweddar cyfarfyddodd amryw o'r brodyr, yn weinidogion a diaconiaid, o Ferthyr a Dewlais, mewn pwyllgor yn Mhenydar- ren, i gymmeryd dan sylw yr angenrbeidrwydd o drefnu rhyw fesur tuag at gael mwy o ddealltwriaeth a chydweithrediad rhwng yr eglwysi yn y cylch, yn nghyd a meithrin nwy o ysbryd cenadol yn eu plith, &c. Wedi siarad o berthynas amryw bethau ag oodd yn galw am ein sylw, megys pa lwybr i gymmeryd er cyrhaedd y lluoedd sydd yn ein trefydd nad ydynt byth yn dyfod i wrando gair y bywyd, &c., yn mhlith pethau ereill, penderfynwyd ar a ■anlyn 1. Fod cyfarfod misol i gael ei sefydlu, a hyny ar gynllun bollol newydd a cbwbl wahanol i'r hen ddult o gario cyfarfedydd misol yn mlaen yn gyffredin, fel y gwelir isod. t. Mai ei amcan yw adfywio crefydd, a meithrin mwy o ysbryd cenadol yn mhlith yr eglwysi. 3. Fod y cyfarfod i gael ei gynnal ar y Llun diweddaf yn mbob mis-i ddechreu am dri o'r gloch yn y prydnawn. 4. Fod y cyfarfod tri o'r gloch i gael ei gynnal yn rhanol mewn gweddi, ac yn rhanol mewn ymddyddan cyffredinol ar bwnc ymar- ferol, pennodedig fis yn mlaen Haw. Y cyfarfod hwn yn gyfyng- edilo( i'r gweinidogion, y diaconiaid, ac aeladati yn unig. 5. Fod dau o'r brodyr i bregethu yn y cwrdd saith, un o ba rai i bregethu ar bWllc neilldtiol, pennodedig fis yn rnlaen llaw. Yr ydym wedi cael tri chyfarfod oddiar pan benderfynwyd yr uchod a phob un o honynt yn daagos fod y dull yma o gwrdd yn ateb y dyben. Dydd Llun, y 23ain o Fawrth, cynnaliwyd cyfarfod yn Ebene- zer. Am 3, cynnaliwyd cynnadledd. Cymmerwyd y gadair gan v Pareh. J. Lloyd, gweinidog y lie. Darllanwyd a gweddiwyd gan Mr. D. Hughes, Elim gweddiwyd hefyd gan Mr. H. Ellis, Seion. Pwnc siarad y gvnnadledd oedd, Dyledswydd yr Eg- lwysi i fod yn fwy ffyddlon gyda'r Ysgol Sul." Siaradodd y Parch. B. Lewis, Bethel, yn gyntaf. Canlynwyd ef gan Mr. D. Hughes y Parch. C. Griffiths. Seion Mr. D. Anwyl, Caer- salem y Parchn. W. Owens, Felinganol; a W. Jenkins, Troed- yrhiw. Terfynwyd drwy weddi gan y Parch. E. Evens, Casr- salem. Penderfynwyd, 1. Fod y cwrdd nesaf i fod yn Caersalem, Dowlais, dydd Llun, Ebrill yr 20fed y Parchn. W. Jenkins, a B. Lewis i bregethu. Yr olaf ar Ddyledowydd yr Eglwysi i fod yn fwy ffyddlon gyda'r Ysgol Sul." 2. Pwnc y gynnadledd nesaf i fod, Y niwed o esgeuluzo cyd- gynnulliad." Am 7, darllenwyd a gweddiwyd gan Mr. H. Ellis a phregeth- odd y Parch. W. Oweis, a T. Roberts, Hebron yr olaf ar Grefydd Deuluaidd." J. G. P., Ysg.

YR EISTEDDFOD GENEDLAETHOL. Nos Fawrth wythnos i'r diweddaf, cynnaliwyd cyfarfod. mewn cyssylltiad &'r Eistsddfod Genedlaethol yn y Concert Hall, Lord Nelson-street, Llynlleifiad. Yr oedd lluaws'o Gymry wedi dyfod yn nghyd, iglywed Mr.Williams(Crenddyn- fab) yn rhoddi eglurhad o amcanion y symudiad eisteddfodol. Yn abtenoldeb y Parch. W. Rees (Gwilym Hiraethog)— yr hwn oedd yn analluog i fod yn bresenol oblegid afiechyd-eymmer- wyd y gadair gan Mr. John Foulkes. Wedi anerch y cyfarfod gan y cadeirydd, galwodd ar Mr. Williams {Creuddynfab) anerch y cyfarfod. Dywed- odd Mr. W. fod yr Eisteddfod mewn amser hynafol wedi bod dan nawdd uniongyrchol Tywysogion Cymru, ac er fod bywyd, bron, mor ansicr ag unrhyw beth, yr oedd yn gobeithio cael byw digon o hyd i'w gweled wedi ei hadferu yn ol i'r un ifurf oruchel. Bu pob cwr o'r wlad, ac yn enwedig y cwr hwnw a elwir Cymru, yn dangos eu sel brwdfrydus a breingarol yn ddi- weddar tuag at Dywysog a Thywysoges Cymru ar ddydd eu priodas. Yr oedd ef (Mr. W.) yn hyderu cael ei weled ef yn noddwr i'r sefydliad hwn (clyweh), ac yr oedd yn cael ei du- eddu i feddwl y byddai yr Eisteddfod yn gymmaint o anrhvd- edd i'r Tywysog ag a iyddai y Tywysog i'r Eisteddfod. Nid yw yn rhyfedd fod y Cymro, yr bwn sydd ynyaddolgar hoff o'i draddodiadau cenedlaethol, yn teimlo yn gynhes at y sefydliad hwn. Y mae yn cael ei amgylchvnu gan y fath luaws o ad- gofion hanesyddol, fel y mae yn creu dyddordeb yn mhob dyr* meddylgar a gwladgarol. Y mae yr ymlyniad hwn wrthi, i'w welad yjj amlder rhifedi ein cyfarfodydd llenyddol. Y maent yn cael eu cynnal yn mhob tref a linn, yn mhob pentref a chwmmwd, fel y mae y wlad yn fyw o ben bwygilydd o'r cyfarfodydd dyddorol hyn. Ond er fod yr Eisteddfod ynr hen ac yn anwyl gan y genedl, nid yw yn canlyn, mewn un modd, fod y dull o'i chario yn mlaen mewn un cyfnod, yn atelK yn gwbl i gyfnod arall. Mae egwyddorion hartfodol yr Eis- teddfod yn gyfaddas at bob cyfnod, ac yn sicr o barhau fellyy. tra parhao cyfansoddiad meddyliol dyn y peth yw yn awr. Y gwaith sydd genym ni i'w wneyd yw addasu yr hen sefydliad" at amgylchiadau ac angenion yr oes hon. Pe yr edrychem ar y diffygion dan ba rai yr oedd yr Eisteddfod yn Ilafurio, caeofc weled yn fwy amJwg pa beth yw natur y cyfnewidiadau sydd1. yn angenrheidiol er ei gwellhau. Yn un peth, yr oedd y- pwyllgor bob amser yn lleol, heb un cyssylltiad rhyngddo a'r genedl, yn enw yr hon yr oedd yn cymmeryd arno weithredu- Yr oedd hefyd yn tunan-ethoiedig, ac o ganlyniad heb un cyf- rifoldeb; a byddai yr Eisteddfod yn cael ei chodi a'i chario ytk mlaen nid er mwyn ychwanegu at gyfeillion llenyddiaeth y genedl, nid er mwyn diwygio a derchafu moesau cyhoeddus, nid er mwyn ennyn dysg a dawn y Cymry yn gyffredinol, ond er mwyn ffug-ddyrchafu personau anhynod er budd cyfeillion y, pwyllgor, ac yn ami er gwarth i'r genedl yr oedd ei henw ya cael ei gam-ddefnyddio. Yr oedd y camdrefniadau hyn yn gwneyd i'n holl foneddigion, a Uawer o oreuwyr y genedl sefyU draw oddiwrth y sefydliad, a ninnau fel cenedl yn cael ein hamddifadu o'r hyn yr oedd genym gyfiavvn bawl i'w fwyn- hau. Yn ngwyneb hyn, beth oedd genyin i'w wneyd tuag at ddwyn pethau i well trefn ? Hyn-yr oedd yn rhaid rhoddi cyfrifoldel) ar ryw rai. Yr oedd y diffyg o hono wrth wraidd yr holl annhrefn, ac yr oedd ei gael yn sicr o wneyd pethau yn well. 0 ganlyniad, yn Eisteddfod Dinbych, etholwyd pwyll- gor cenedlaethol, yn gynnwysedig o brif ddynion De a Gog- ledd Cymru, a threfydd poblogaidd Lloegr. Bu etholiad wedi hyny yn Aberdar, ac yn ddivveddaf yn Nghaernarfon. Y mae, o ganlyniad, o dan reolaeth uniongyrchol y genedl. Gellir dywedyd fod y pwyllgor hwnw ja gynnwysedig o ddyn^ ion mwyaf cyfrifol y genedl. Mae y pwnc pwysig hwn weal ei wneyd, a llawer o effeithiau daionus eisoes wedi tarddu oddi- wrth hyny. Pwnc pwysig ein hachos ni yw, ein bud wedi llwyddo i sefydlu cyfrifoldeb y pwyllgor. Yn awr, y mae iawnderau y genedl ac anrhydedd y pwjllgor yn ei gwneyd yn. angenrheidiol ar fod yr holl weithi,edisdau yn cael eu gwneyd yn hysbys i'r wlad ac mor fuan ag y byddis mewn sefyllfa i wneyd hyny, bwriedir cyhoeddi organ i fod at wasanaeth y syrnudiad, yn yr hwn y cyboeddir holl weithrediadau jr pwyllgorau, fel y byddo yn gyfrwng ym-rafodaeth barhaus; rbwng v pwyllgor a'r genedl. Heblaw hyny, bwriedir cy- hoeddi yn hwn y papyrau hyny a ddarllenir yn yr adran Ofyddol o'r Eisteddfod. Mae y rhai hyny yn cael eu parotoi gan ddynion cyfarwydd yn y gangen houo o wybodaeth a'u gwaith, o ganlyniad, yn haeddu cael ei roddi mewn ffurf fwy parhaol nag y mae byr hanes o weithrediadau yr Eisteddfod yn ei roddi. Peth arall a fwriedir wneyd yw cyhoeddi prif gyfansoddiadau gwobrwyedig yr Eisteddfod, yn uc gyfrol hardd, AC am bris mor resymol ag a'i gesyd o fewn cyrhaedd y darllenydd cyffredin. Peth arall y mae cyfrifoldeb y pwyll- goryn ei sicrhau i'r wlad yw, y bydd cyfrif yn cael ei roddi o'r arian a dderbynir, a'r modd y treulir hwynt. Bydd gan bob un a gyfrano at drysorfa y sefydliad gyfleuidra i weled pa beth a wneir a'i arian a thrwy fod gan bob un a roddo bum swttt ac uehod aelodiaeth a hawl i votio yn newisiad y pwyll- gor, gall gymmeryd rhan mewn cywiro unrhyw wall a dybir fydd wedi cymmeryd lie. Yn ddiweddaf oil, cyhoeddit balance sheet gyflawn ar ddiwedd pob blwyddyn. Nid oes dim) ya eisieu er cwhlhau y pethau hyn ond cydweithrediad ym- roddgar cyfeillion y se fydliad. Terfynodd lvfr. W. ei araeth' trwy erfyn ar gyfeillion y sefydliad i roddi cynnorthwy digonol a phrydlawn i gwblhau y gwaith mawr oedd wedi ei ddechreu, mor dda, ac eisteddodd i lawr yn nghanol cymmeradwyaeth wresog y cytarfod. Dywedai y Cadeirydd fod amryw benderfyniadau wedi eu: parotoi i'w cynnyg i sylw y cyfarfod, ond barnai ef mai gwelL oedd peidio gwneyd hyny yn awr, yn gymmaint ag fod amryw o welOJdoglOlI mwyat palchusaf y dref wedi amlygu eu gofid am na allasent fod yn bresenol y lioswaith hono, oblegid evr dyledswyddau crefyddol, ac y buasent yn ewyllysio yn fawr gymmeryd rhan mewn cyfarfod er celnogi yr Eisteddfod yn ei gwedd a'i chymmeriad parhaol. Penderfynwyd, gan hyny, ar fod i gyfarfod arall gael ei gynnal yn Llynlleifiad yn mhen tair wythnos neu fis, ac fod rhybydd prydlawn o hyny i gael ei roddi o hono trwy y cyfryngau priodol i hyny. Rhoddwyd diolchgarwch y cyfarfod i'r cadeirydd, yr hyn a ddygodd y cyfarfod dyddorol i derfyniad llwyddiannus.

— LLANELLI.—Dygwyddiad Galarus.-Dydd Linn diweddaf, fel ag yr oedd amryw o ddynion yn gweithio yn mhwll glo y Biggi", ger Llanelli, torodd un o honynt i hen waith, a flryd- iodd y dwfr i mewn i'r pwll. Boddodd dau frawd, sef Griffith a William Jones, drwy y dygwyddiad anfibdus. Petchenog y pwll yw Mr. Rees Harries; atheg yw nodi, ei fod wedi bod yn dra gofalus gyda golwg ar weithio y pwll; ac, o ganlyniad, fod y dygwyddiad galarus yn hollol ddamweiniol.