Seren Cymru

< S)FFADWEIAETH Y CYFIAWN SYDI FENDIGEDIG. FEL arwydd bychan o'n cydymdeimlad a ] "Parch. John Williams, gweiniolog eglwy: l Seisnig y Bedyddwyr yn Nghaergybi, yi I ngwyneb y brofedigaeth lem ag sydd wedi e Igyfarfod o golli ei anwyl ferch, dymunwi gyfleu gerbron ein darllenwyr rai sylwadau < berthvnas i'w bywyd. Anmherffaxth ydyv 1 ein sylwadau, yr ydvm yn cyfaddef, ac an r nheilwng o'r gwrthddrych. Ond gobeithiwn 1 er hyny, na byddant yn annerbymol; ao; j r cawn, cyn hir, ddarlun teilyngacli o honi gai i ei thad, neu gan yr enwog Ddbctor Worgrin I yr hm, y mae yn ddiarnheu genym, fydda y yn dra gwerthfawr, ac yn sicr o ddylanwadi j yn dda, yn enwedig ar yr ieuainc. Ganwyd Jane Williams, ar y 5ed o Fai 1 1849, vn swydd Arfon, mewn ardal o'r env 1 Garn, yn mhlwyfDolbenmaen. Yma y bu e n rbieni fyw am flynyddau; ei thad yn cadv r masnachdy o'r enw Highgate, ac yn eymmei i yd gofal yr eglwys ag oedd yn y Garn ar y d un prvd. Lie hynod ar amry w ystyriaethai vdvw man ei genedigaetb; ac yn em barn ni v mae yn lie iach, ac i raddau yn gysgodo 1 O'r tu ol i Highgate, y mae brymau .y: ymgodi o un i un, yn fwy neu llai gradJol ac yn mhellach yn yr un cyfeiliad, y mae Wyddfa. nr. i Ar un o'r bryniau hyn, sef y Gyrn Goch n heb fod yn neppell o'i chartref, gellid gwele, si gwrthddrych ein cofiant ar hir ddydd ha pyda'i chw'mni yn llawena hoenus ei chori f yn gryf, a'i llais heb floesgni ar ei gyfyl. 1 mae golygfa eang ysplenydd i'w chael oddia y brvn hwn. Wrth ei droed y roae y Garu r a Highgate, vn berffaith ganfyddadwy y rahlith tai yr ardal. Yn mhellach yn y cyi ? eiriad, y mae gwastadedd o amryw filldii d oedd ysgwar, a'r afon Dwyfawr yn ymddoJ enu drwyddo. Ar y rhai hyn, a phetha n ereill, yn ngbyd ag ar allu yr Anfeidrol, y cael ei ddangos yn nghreadigaeth y mynydc oedd mawrion o'r tu ol, byddzii Jane William n yn noff o edrych, ac ymgoHai fel pe ba uwchben y fath oh gfeydd annarlumadwy n Yn mhen amser, daeth i ran ei thad a n mam i symud o'r Garn i'r Amwythig, a go fodwvd y teulu, o ganlyniad, i adael eu csirtri n genedigol, a u hoffns Gyrn Goch." Wei ,1 iddynt sefvdlu mewn gwla^l estronol, nid aet Cymru yn annhof ganddynt. Ymwelsai a'r Garn amryw weithiau wedi hyny ac w mae yn debygol yr ymwelant etto, os Du ai myn, au hen drigfananwyl. Oudni wel 1, Jane Williams yno mwv. Y tro diweida iddi fod vno yn fyw oedd yn yrhat diweddi i- ac arosai ar yr achlysur gvda'i pherthynaal 1- Mr. Euharii Williams, Cambrian House; Mr. David Williams, Ty Newydd, ac ereil n Pychwelodd Jane Williams gartref o'rGai .Q ar Awmythig, lie y «u yn flaenorol. a 11a 15 afiechyd yngTyfam dam, ac arwvddion c m effeithmu yn amlwg arm- Yr oedd ei thy id glai yn 8dieilio o ddydd i ddydd, ac amser 5h hymddattodiadyn brysur agoshau, Froror r, pob Kallu meddygol, a phob ymdrech l w hadferu i iecbi d, yn ofer; a iiuaodd yn j ■' angeu yn nghanol gweddiau a dagrau yddforfolion. ar yr Blam o Kagtyr, 186 'r yr ei 18led miwydd oed. n" Bywvd byr, y mae yn wir, ydoead ei hyw h) ond ni<i ceda heb gyflawnder o destun, it i •" i'w hedmygu am, oes., Bendithiwyd. hi y rhieni duwiol, V rhai o galon a garant y Ga. na p. owerti'fewrogpv;! dd yr yjnadroddL, jj. id ffordda blentyi'yn mhen ei ffordd." Sugnol u- bithau yn heiaeth o laeth y Gjair, a'i bremti: twilnol: ne o ddydd. i ddydd, ymdebygo i' Ic "agtraimorfawr., Dangosai fywiog- rW^ydd meddyliol, a doethineb mawr yn foreu, acelai i d £ Dduw mor ami ag y medrai. Yn ei chartref, yroedd vn ddiwyd, hcddych lawn. a dystaw yn hoff o'i rhieni, ei brawd. a'i chwioryild aoyn gwneyd rJ1 fawr o'u cyeithas.. Pell iawn ydoedd oddiwrth wamaldra,achasai hyriy yn drwyadl. Ar- ferai ddariien v Beibl a llyfrau (Ia. ereill gvda manyldira a cbraffder. Profai hyn yn egln-r piUra Mi siaredid a hi, ac yn enwedig yn ei ctospa^fch yn yr Ysgol Sul. Meddiann'd chwaeth ddymunol at beroriaeth, a chwareuai yr harmonium gyda rhwyddineb a chywirdeb. Hi ydoedd arweinyddes y eôr a alwyd mewn cyfarfodydd cyhoeddus, yn mharai v cym merai ran, vn G6r yr Aelwyd; a chynnwysai ei brawd a thair o'i chwiorydd. Hi hefyd a arweiniai gôr yr eglwvs yn Hebron, yr hon y pryd hwnw oedd o dan weinidogaeth ei thad. Fel aetod o gymdeithas, gellir dweyd ei bod yn sefyll yn uchel, ae yn deilwng iw hefelychu gan yr oes wamal bon. Byddai yn barchus o bawb, ac yn hynaws a charedig. Ni ffromai am ddim. and yn ostyngedig yn wastadv- Cashai falchder yn anad 'pob peth. Derbypiai addysg gyda diolchgarwch a • theimla vn llawen i roddi addysg pa bryd bynag y byddai achtysnr am hyny. Nod- y I weddid hi all annhueddgarv/ch personol a diffuantrwvdd helaetb. Cofia y da, ac annghofiai y (irwp, a throai bob peth o'r braidd i ateb dybemon daionus, ac i eangu ei i gwybodaeth, a'i gwneyd yn fwy defnyddiol mewn cymdeithas. > Fel aelod eglwysic, yr oedd yn ddiargy- hoedd a dirodres. Cvn ei derbyn i'r eglwys i drwy fedydd, yr oedd egwyddorion crefydd ynddi yn ddysglaer, ac nid oedd dim ag oedd I yn angenrheidiol yn ychwanegol ond y weithred o fedydd, ac enwyn mblith pobl J Dduw. Yr adeg fwyaf llawen yn ei bywyd erioed, fel y dywedodd ei hunan, ydoedd Ladeg pi bedyddiad, yr hyn a gymmerodd le gyda'i chwaer yn r awyr agored, ger Boht. rhyd-y bont.; yr ordinhad yn cael ei gwem- yddu gan Mr. Williams, eu t id, a bugail yr eglwys ar y prvd, yn ngwvdd torf fawr o bob oedran lie enwad. Pregethwyd ar yr achlysur > gan y Parch. J. Thomas, Amlwch. Wedi ei chyflawn dderbyn i hawliau a breintiau pobl Dduw, a'i chydnabod fel aelod o eglwys Crist, r Pen mnwr yr eglwys, cawn hi o dan deimlad s dwys o berthynas i bwysigrwydd ei chyssyllt- l. iad newydd, a'i dyledswydd yn ei hwabanol I gyflyrau, ac ar wahanol achwsion. Cynt yr 1 oedd yni a sel gyda gwaith yr Arglwydd yn ) fawr ynddi; ond nid oedd yn ddigon yn ei 7 golwg hi. Rhy fyehan vr ystyriai hvdynod • aberthu iechyd a bywyd er mwyn gwneyd daioni; ac y mae yn ddiamheu genym, mai r sel byw dros gynnorthwyo yn ngwasanaeth 1 IMow, ar bub adeg o'r flwyddyn, a fu yn llawer o achos, os nad y cyfan, iddi golli ei 1 biechyd, a ch tarfod a marwolaeth anamserol. 1 Yr oedd ei gweithredoedd yn dangos yn eglur ei bod yn gwerthfawrogi geiriau yr aposol, Bvw i mi yw Crist, a marw sydd elw." Er v. vn ieuanc, yr oedd vn ddoeth i iachawdwr- il iaetb. Yr oed. 1 ei marwolaeth, fel y dywedir v mewn marwgotfa arall iddi, yn bicell lem i'w pherthynasau anwyl; ond yn ennui an. r nhraethadwy iddi hi. Claddwvd hi ger ei holf gartref genedigol, yn mynwent y plwy., j' prydnawn dydd Gwener, y Sydd cyfisol, lley gorphwysa ei rhan farwol hyd fluedd yi Q archangel. Heddwch i'w llwcb. j ? JJ rwt'j, y T'~ i"

_n_ sydd yn gryfacb n&'r cryf arfog. Osydyw llwybr ein pererindod yn dywyll a gerwin, y mae ytferwiyl yn ein cynnysgaetbu ag adenydd goWth," fel y gallom ymgyfodi Bwchlaw mynyddoedd uwchaf y ddaear, a cfcwareu yn ngoleuni pur Haul ycyfiawnder. i ydyw dydd dy fywyd yn tynu tua'r terfyn, a hwyr dy einioes yn agoshau, y mae yr efengyl vn taflu pyrth y baradwys hefyd yn agored o'th flaen, lie, o'r glyn yr W) t vnddo, y gelli gael c'p olwg f*r v wisg w&ri, y palmwydd, y goroa, yr orsedd, a r ewmpeini bendigedig sydd yn dy aros yn dy gartref bythol. Ac y mae yr olwg arnynt yn peru i ti yn fynych ganu, I pa le mae y tafod all ddadgan Dedwyddwch v saint yn y nef ? Pa le mae y cerddor rydd i ni ,Jb Amgyffj'ed o'u clio Iddo Ef?" Pale mae y llaw fedr dynu Portread i ri, y rhai byw, O'r plant mewn dedwyddwch sy'n gorph- Yn dawel yn mynwes eu Duw ? [WYI .i f • Maent YlJO yn rhodio'r gwinllanoedd, j Gwrsndawant dan gangan y coed, Ar afon y bywyd yn sibrwd Peroriaeth hyfrydaf erioed; Mor hapus y dorf ogonedd us Goeliasant eu Duw ar ei air, Gael gwelfd eu hunain o'r newydd Yn nrychau heolydd o aur. Fyenaid. yn nghanol ystormydd, Cff 0 cadw dv lygaid o hyd "I syllu drwv Eydd ar delinas ■ Sv a'i theewch o olwg y byd "Ac yna, daw dydd i ti hedfan I ganol hyfrydwch y wlad, ■ Cpi *eled v saint a'r arigyiion, e Ac eistedd yn ymyl dy Dad. 2. Y mae wedi selydlu yr efenyyl er rnwyn cadw dgnion bob yn un ae., un. Pwy bynag: a alwo ar enw yr Arglwvdd, eadwedi fydd." Fel yr oedd yr luddewon gynt, yn meddwl fod yr holl genedl yn gad- wedig yn unig am eu bod yn blant i Abraham dduwiol felly y mae dynion c hyd yn dywedyd fod rhai yn cael eu cadw gan Ddnw, oblegid duwioldeb ereill. Ac yn fynych iawn y mae holl drigolioi] Prydain Fawr yn y cyfatiswm yn cael eu galw yn Gristionoion, am eu bod yn byw mewn gwlad sydd A Christionogaeth,, mewr enw, yn sefyll mewn u n d el) A'r LVwodraetl Wladol Ond, fel y mae angeu yn Hade personau bob yn un ac un, ac fel, yn ) diwedd, y bydd rhaid i bob un drosto e bunan roddi cyfrit i Dduw felly y mae yi lefengyl yn ymwneyd a phob un fel persoi nnigol. Er fod y dyrfa a argyboeddwyd a ddydd y Pentecost o gylch 3,000 mewi nifer, ac er iddynt gael eu hargyhoeddi ol ar yr un adeg, o dan yr un bregeth, a thrw ddylanwad yr un Ysbryd; etto, yr oed( pob un o honynt yn bersonol, a hyny yi annibynol ar bob un arall, wedi profi yr ui dylanwad grasol, a'i ddwyn i deimlo yr ui angen ysbrydoL A phan waeddasant ar y apostolion, Ha wyr frodyr, Beth a wnawi ni pIt yr ateb ydoedd, Edifarhewch, bedyddier pob un o honoch i enw Iesi Grist, er maddeuant pechodau." Ac e fpd JIwyddiarJt mot, fawr yn aros Seion, fe y mae lluosogrwyd i y rbai a droant ati yi cael eu cymbaru i genedl yn cael ei gen mewn un dydd, etto, yn yr amser dedwydi hwnw, j^ob un drosto ei hunan fydd yi derbyn yr efengyl, a phob un drosto E hunan fydd yn mwvnhau ei benditbion hi IC Hwn a" ddyed, Eiddo yr Arglwvdd ydwy fi a'r Hall a'i geilw ei huuar enw Jacob ac arall a ysgrifenu a'i law, Eiddo y Arglwvdd ydwyf, ac a ymgvfenwa ar em Israel." "Ac am Seion y dywedir, 1 gwr a'r gwr a anwyd vnddi. Yr Arglwyd, a gyfrif pan yssrifeno y bobl, eni hwnyno. Crefydd bevsoti ol-(Iuwioldeb personol, y tmig a wna y tro i ddyn, Diolch am gym mydogion duwiol-dinlch am gyindeithio. duwiol — diolch am athrawon duwiol- diolch am rieni duwiol; ond y mae y rhaid i ti a minnau fod yn dduwiol ei hunain, cyn y b 'vddorn yn gadweJi^ Llefvn bob un am fodd i waeddu y ngeiriau y Publican, "Arglwydd, byd drugarog wrthyf, bechadur.' 3. Y mae Duw drwy yr efengyl, amgad pob un. PWY bynag a alwo ar enw yr Arglwydd 1 1* en .J _1 9) caaweaie: ivaa.- Y mae yr Ysbryd Glan, yn yr Ysgrytl yr, yn vmddar'gos fel be byddai wedi cynr meryd traffi rth i ddysgu i ddyvnon v gwi ionedd ymn. "Nid ydyw yr Arglwyd yn oedi ei addewid (tei y mae rhai yn cyfi oed), ond hir-vmnrhous yw efe tuag ato ni, heb ewyllysio bod neb yn golledig, or dvfod 0 bftwh i edifelrwch." "Trowc efch gwvnebau fi boll gyrau y ddaea fel y'cb Rchuhcr; csnvs rnyfi wyf Duu1 ac Did neb nrs!]." *'0, deuweh, i'r dyf oedd, bob un y m;,e syebed arnc; le, hwn nid ofs arian ganddo deuweb, pry wch, a bwyfewch ie, deuwch, prynwe win a laeth, heb arian Cc heb werth Canys felly y carodd Duw y byd, fei Thoddodd efe ei unig anedig Fab, fel cboller pwy byMag a gredo ynddo ef, oi caffael o hono fvwvd trasywyddol." De -a& vn llwythog, a trii a esmwythaf arnocb. Pwy bynng a dd61 atftf fi, nis bwriaf ef allan ddim." Gwir mai un o blid Abfaham yn ol y cnawd, a phur waed luddewig yn llenwi ei wythenau, fn farw ar bren' y groes ond; er hy-ny, "efe a fn farw dros bawb." Ac efe yw yr lawn dros ein pechodau ni, ae nid dros ein pechodau ni yn ftni, ond hefyd dros bechodau yr boll fyd." Hiliog aetii Sem, yn gystal.a meibion Ham a J apheth--yr. anwarddyn yn Affrica, yn gystal a'r athronydd yn Ewrop-y caethwas yn ei gadwynau, yn gystal a'r pendefig :yn ei rwvsg—-y cardotyn ar y domen, yn gystal a'r brenin. ar ei orsedd-y mae yr "efengyl yn edrych arnynt bob tin yn gyfartal. Y mae breicbiau dwyfol gariad yn cofleidio y ddaear gyfan, ac y mae gwaed Iesu Grist ei Fab Ef yn gianbau oddiwrth bob pechod. Gyda'r fath briodoldeb, a diolchgarwch, a phenderfyniad, gan byny, y gall pob un o genadon hedd ddefnvddio iaith apostol y cenedipedd, I Dyledwr ydwyf i'r Groegiaid, ac i'r barbariaid hefyd i'r doethioii ac i'r annoetbion hefyd; canys nid oes arnaf gywilydd o efengyl Crist, obleg'd gallu Duw yw hi, er iachawdwriaeth, i bob un a'r sydd yn credu i'r luddew yn gyntaf, a hefyd i'r Groegwr.' Dyweded dynion os mynant, nad oes digon o awyr yn cylcbynu y ddaear-dy. weded dynion os mynant nad oesdigon c ddwfr yn y fridr—dyweded dynion os myn ant nad oes di^on o oleum yn yr haul; ond O! na ddyweded neb nad oes digen o ras yr y Duwdod ar gyfer holl hiliogaeth Adda- na ddyweded neb nad ydyw lawn y groes yn ddigonol dros holl becbaduriaid y byd- na ddyweded neb fod diffyg yn,ewyllys na gallu y Grwaredwr, i gadw y penaf o bech- aduriaid. 'Canys pwy bynag a alwd ar | enw'r Arglwydd, cadwedig fydd.'