Y Gwladgarwr

COR MAWR Y PALAS GWYDR. MR. GOL.Nid yw y section yma o'r Cor Mawr wedi cyfarfod a'u gilydd, ond yr wyf wedi gweled amryw ohonynt. Barna rhai, yn ngwyneb yr amser presenol, mai doeth fyddai rhanu (yr hyn a ddylasai fod wedi cael eu thanu er's blynyddau, bellach) yr hyn sydd mewn llaw yn gyfartal rhwng pob aelod a fu i fyny y tro diweddaf ac mae ereill yn berffaith foddlawn i'w rhanu yn gyfartal Thwng Aberystwyth a'r Y sgoloriaeth Gymreig ag y mae Pencerdd Gwalia yn ceisio codi oronfa iddi. Ond credwyf fod y mwyafrif fum yn siarad a hwynt am eu rhoddi i gyd I Aberystwytb. SILAS EVANS. Heathfield Street, Swansea.

AT BWYLLGOR EISTEDDFOD Y GORON, ABERDAR. r, FO-NEDDIGION,-Gan i mi roddi gwobr am y tri thriban goreu i'r gwlithyn yn yr Eis- teddfod uchod, ar yr amod fod y goreuon i fod yn eiddo i mi (nid y buddugol oeddwn yn feddwl, cofier\ a chan fod dadl wedi barn yn nglyn a'r tribanau hyn, fel llawer cyfansoddiad o'u blaen, crefwyf ar y pwyll- gor i ddanfon y rhai hyny sydd 4 dadl yn eu cylch i ymddangos yn y GwLADGARwi:, a chymeraf fy newisiad ohonynt. Cofied becm- iad yr Eisteddfod, gyda Haw, na wna gwyro barn ddim y tro, am fod genym lygad craff yn olygydd y GWLADGAKWR. JBuasai yu gystal genyf, yn mron, fod ar dir Affghanip- tan yn sodli yr hen Ameer a bod yn feirniad yn yr Eisteddfod uchod, a gweled y cynyrch- ion yn cael ymddangos trwy'r W aBg. Y r eiddoch, ISAAC THOMAS.

Y mae gan y QUININE BITTERS un cymer- adwyaeth anprferol, eef bod meddygon o bob gradd yn cydnabod eu heffeithiau trwy eu rhoddi i'w cleif- lon (patients J. pan yn fynych y methanfc gyda'u cyfferi meddyginiaethol eu hunain; Gwelir manylion ar dudalen arasil Ð'r. papyr kwo. L 163

GASTELLNEDD A OHANU GORAWL. MR. GOL.Wrth ddarllen am gorau yn parotoi ar gyfer Eisteddfod Caerdydd, yr ydym yn credu yn ddiysgog fod lie rhagorol yma i ffurfio cor undebol ardderchog gan hyny, bydded i ni ffurfio pwyllgor er cario pethau allan, fel byddo nyni sydd yn yr ardaloedd allan o'r dref ymuno a chwi. Am arweinydd, y mae yma ddyn galluog nad oes arnom eisieu petruso yn ei gylch, sef Mr. J. L. Mathews-arweinydd nad ydyw wedi ym- ddangos ar lwyfan cystadleuaeth oddiar Eis- teddfod y Cymry, yn Nghastellnedd. Gan hyny, bydded i rywun galluocach ysgrifenu o'r dref neu o'r gymydogaeth. UN O'R ARDAL.

O'R OGOF NEU O'R GLYN. MR. GOL Mae'n dda genym gael ar ddeall fod cymaint o hen ohebwyr y GWLAB- GARWR wedi eich anrhegu a'u cynyrchion yn ddiweddar. Profa hyn nad yw eu cariad wedi oeri i'r fath raddau fel ag i annghofio y newyddiadur a fu yn gymhorth iddynt i ddringo i'r safleoedd y maent heddyw wedi eu cyrhaedd yn nglyn a llenyddiaeth. Wel, fel un sydd yn teimlo ein bod wedi derbyn yr un fraint, teimlwn, mewn canlyniad, ei bod yn ddyledswydd arnom i wneyd yr hyn a allom dros lwyddiant y GWLADGABWR, y Cyhoeddwr, a'u gefnogwyr ac o hyn allan bwriadwn ysgrifenu yn achlysurol dan y penawd uchod, a gobeithio na fydd ein nod- iadau i syrthio yn fyr o gyrhaedd eu ham- canion, gan mai gwneyd lies yn benaf sydd genym mewn golwg trwy ymgymeryd 4 hyn o orchwyl. Pa bryd y mae Eisteddfodau Nadolig a'u heffeithiau i gael eu hannghofio gan gystad- leuwyr aflwyddianusi Os ydym yn barnu yn iawn, nid ydyw'r ymryson ond prin wedi dechreu. Bernir gan lawer mai ffolineb ydyw ymgymeryd a chwrs o'r fath. Wel, ar ryw olwg, y mae hyn yn wirionedd ond ein barn ni ydyw, tra y cedwir rhag llychwino cymeriadau, fod hawl gyfreithlon gan ym- geiswyr aflwyddianus i fynu gwybod gan feirniaid eu rhesymau dros eu hymddygiadau ffol a dialw am danynt, ac heb i ystranciau rhai gael eu dynoethi, ni ellir llai na dysg- wyl gwaradwydd i ddilyn ein prif wyliau a thra yr etholir y beirniaid sydd yn euog o wendidaujamlwg a didroi-yn-ol i'r fath awydd gan bwyllgorau, mae'n naturiol i ni farnu mai ychydig o bwys a roddir mewn amser i ddyfod ar feirniaid Eisteddfodol. Meddai rhywun, Sut y mae cael diwygiad? Nid trwy i bwyllgorau ddethol beirniaid annghy- mhwys i'w gwasanaethu. Beth arall. Ni ddylid roi gormod o bwys ar fod person yn arweinydd neu ganwr da, fod y cyfryw yn alluog i feirniadu eyfansoddiadau cerddorol, mwy nag ydyw iddynt gymeryd adroddwr da yn ddigon o safon dros iddo fod yn fardd- feirniad ac os parheir i gefnogi rhai felly, ni ellir llai na dysgwyl aflwyddiant, canys mae'n ffaith rhy sicr na wrthodant engage- ment yn herwydd eu hanallu yn unig i feirn- iadu cyfansoddiadau. Gwyddom oddiar brofiad fod dynion hollol annghymhwys yn ymgymeryd â- gorchwyl o'r fath. 'Does dim yn well safon i gystadleuwyr nag iddynt, cyn anturio cystadlu, ddwys ystyried y gallu- oedd y mae y beirniad a fydd i'w pwyso yn feddianol arnynt. Y mae profiad, beth bynag, wedi ein dysgu ni i fod ar ein gwyliadwr- aeth, gan fod aberthu ychydig o ddyddiau at wneyd cyfansoddiad yn ormod o beth i ni edrych arno fel peth i bob math o bleidwyr y gerdd i'w wrthod yn herwydd yr ychydig an- nghydseiniaid a fyddo yn ei fritho yn achlys- urol. A ydyw peth felly yn dygwydd 1 meddai rhywun. Mae yn fwy na thebyg mai rheol rhai wrth feirniadu yw, cael ychydig o gyfeillion i ganu y parts, ac os bydd y gynghanedd yn swnio yn gydseiniol ar y glust, dyna gynghaneddiad ysblen- ydd," ac efallai ar yr un pryd yn an- nghywir ond os dygwydd i annghydseiniaid fod yma a thraw, fel yr awgrymwyd, dyna waith i'r pencil ar unwaith, ac annghy meradwyaeth mewn ink coch ar ei gyfer Am nad oedd yn swnio yn gydseiniol ar y glust, dyna golledigaeth yn cael ei gy- hoeddi arno, ac mewn canlyniad llafurwaith y cerddor diniwed wedi ei farnu yn ddiwerth, a'i waelach o'r haner efallai yn cael ei wobr- wyo. Mae meddwl am ymddygiadau fel hyn, weithiau, yn ddigon i beri bob dyn a fyddo yn berchen ar synwyr cyffredin i beidio a chystadlu o gwbl, ac yn neillduol felly dan rai a broffesant eu hunain yn ar- weinwyr a chantorion. Wrth grybwyll hyn, nid ydym yn credu fod yr holl o'r ddau ddos- barth a nodwyd yn analluog. 0, na, pell ydym o ddychymygu felly ond credwn yn ddiysgog fod y rhan fwyaf ohonynt yn hollol annghymhwys i gyffawni yr hyn y mynant i ni gredu eu bod yn alluog i'w wneyd. Clywsom i'r gyngherdd a gynaliwyd dro yn ol, yn Bethania, Treorci, droi allan yn llwyddianus. Ni welwyd cynulleidfa fwy parchus erioed mewn lie o'r fath nag a wel- wyd ar y noson grybwylledig; ac am y rheswm mai Caridog a'i gor oedd i berfformio yr Elijah y daeth cymaint yn nghyd. Mae'n dda genym fod trigolion Cwm Rhondda yn medru gosod y fath safon i'w tybiadau, ac os byddant mor sicr yn mhob peth ag yn hyn, ni chyfarfyddant a siomedigaethau, gan fod enw Caradog yn ddigon o iawn i ddileu pob amheuaeth hyd y nod yn y rhai mwyaf centigenus 'a chrebachlyd eu barn, gan mai i efe yw y prif arweinydd, a hyny beyond doubt. Rhoddodd y cor, yr arweinydd, a'r boneddwr a gymerodd ran y "Prophwyd" (D. Morgan, Ysw.), berffaith foddlonrwydd, a theimlad cyffredinol ydyw am gael mwy o'r pur a'r dyrchafedig. Dywenydd o'r mwyaf oedd genym glywed fod ein cyfaill ieuanc talentog, Mr. W. Pen- nant, Gilfach Goch, wedi pasio ei arholiad i fyned fel efrydydd i Goleg Battersea. Deall- wn y bydd yn dechreu ar ei efrydiaeth ar y laf o Chwefror. I brofi ei fod yn ddyn ieuanc hynaws a charedig, gwnaeth ei ddos- barth (yr hwn oedd dan ei ofal yn Ysgol ddydd- iol Heolfach, Ystrad Rhondda) ei anrhegu 4g inkstand gwerthfawr, yn nghyd a phethau ereill, ar ei ymadawiad a'r gymydogaeth. "Gweithredoedd a siaradant gyfrolau." Felly, i bawb sylwgar, nid oes gwell esboniad na chyfnodi ffaith fel yr uchod. Dymunwn. bob llwyddiant iddo yn ei faes newydd, ac hefyd y bydd i'w ymdrechion fod o wasan- aeth cyffredinol i blant y wlad a'i magodd. Mae'n dda iawn genym fod enw y diweddar Barch. W. Thomas (Islwyn) yn cael cymaint o'i edmygu, a theilwng i fardd a phregethwr o'i safle i gael yr hyn a wir deilyngai. Mae y llith a welsom dan y penawd Nyth y Dryw," yn nghyd ag un arall a ymddangos- odd yn y Frythones, y goreu a welsom, ac ni allesid dweyd mwy o wirionedd am neb nag a ddywedir gan awdwyr y rhai uchod. Yr ydym ninau yn hiraethu ar ol Islwyn, a sicr ydyw mai mewn cyfnod i ddyfod y caiff ei alluoedd eu hiawn farnu a'u gwerthfawrogi. Gobeithio y cawn yr hyfrydwch o gael pwr. casu cyfrol o'i weithiau. Pwy. gymer at y gorchwyl, tybed 1 Neb, allem ni feddwl, yn fwy eymhwys at y gorchwyl na'r bardd coeth a chyrhaeddbell, Dewi Wyn o Essyllt, a thaer erfynwn mai i'w ran ef y dysgyna gweithiau ein hanwyl Islwyn i gael eu hadolygu. MEUDWY Y GLYN.

BETH FYDD SEFYLLFA PETRAU WEDI TORI'R BWRDD OYMODOL I FYNY? MR. GOL.Dyna ofyniad gwerth ei ofyn, a gwerth sylw pawb drwy Ddeheudir Cymru wedi ei ofyn. Fasnachwyr o bob gradd a rhyw, beth a feddyliech chwi a ddaw ar ol hyn ? Onid ydyw yn amser digon caled arnoch yn bresenol? Ond ychwaneger y canlyniadau o dori'r Bwrdd i fyny at y caledi yma, a cheir y bydd yn llawer-ïe, yn llawer gwaeth nag ydyw ar hyn o bryd. Nid wyf yn meddwl llai na ellir multiplyo y caledi a'r eyfyngderau by 2, os nad by 4, os daw hyn i ben. Feistri o bob gradd a rhyw, beth a feddyl- wch chwi a ddaw ar ol hyn ? Gwyddoch fod y Bwrdd yn amcanu at drefn ac heddwch. At drefn yn y gwahanol weithfaoedd, ac nid pob gwaith yn myned yn ol ei drefn ei hun, rhag ei flaen goreu y gallai, heb ofalu am arall. Gwyddoch mai peth annymunol iawn yw annghydfod yn mhob man-rhwng meistri a'u gilydd, rhwng meistri a gweithwyr, ac hefyd rhwng gweithwyr a'u gilydd. Weithwyr o bob gradd a rhyw, beth a feddyliwch chwi a ddaw ar ol hyn ? A ydych yn cofio ein hen sefyllfa ? Ac a ydych yn cofio yr hyn y bu llawer ohonom yn ddadleu drwy'r Wasg, ac oddiar lechweddi a phenau'r mynyddoedd, cyn i ni ei gael 1 Rhoddwch awr o ystyriaeth i'r gofyniadau hyn, a hyny vn ol v pwysigrwydd a deilyngant genych, vn ol v pwysigrwydd a deilyngant genych, am eu cysylltiad A, ni. Wel, beth fydd y canlyniadau o dori'r Bwrdd Cymodol ? Os ei dori i fyny a wneir, fel y mae lie i ofni yn awr, cawn, fel gweith- wyr yn y Deheudir, ein tafiu yn ol chwarter canrif, os nad haner canrif, yn ein brwydr am iavmder i lywodraethu cyfalaf a llafur yn ein gwlad. Y mae hyn yn ddywediad pwysig—pwysig, yn wir ond nid oea arnaf ofn i neb ei wrthbrofi, er pwysiced ydyw. Wedi i'r Bwrdd fyned, suddwn yn ol i'r hen cldull o fyw gynt. Bydd y meistri yn gwerthu'r nwyddau o dan eu gilydd, yr hyn sydd yn un o'r elfenau effeithiolaf i gadw'r fasnach rhag adfywio, ac felly i gadw r j gweithiwr ar lawr, o dan draed haiarnaidd gormes a thlodi, gan ymdroi yn nghadwyni caethiwed dygn, yn hen garchar anobaith. Wedi tori'r Bwrdd, bydd y gweithwyr yn ymbleidio, ac yn ben-ben a'u gilydd. Bydd yr ardal hon fel hyn, a'r ardal arall fel arall, heb un reol i fyned wrthi. Bydd y gwaith hwn ar y strike, a rhan o waith arall yn ei ddilyn, a'r gweithiau ereill-rhai gyda'r blaid hon, a rhai gyda'r blaid arall, yn sang-di-fang a'u gilydd. Wedi hyn daw'r hen ystori i gael ei hadrodd gan yr haner-diogwyr diegwyddor, sef ei bod fel hyn a'r fel yn y man hyn a'r man, a'u bod nhw'n penderfynu mynu yr hyn sydd iawn, &c., a'r amcan i gyd wrth yr holl siarad twyllodrus yw, stopo'r gwaith am ddydd neu ddau, am eu bod hwy heb fod mewn hwyl gweithio Ai ni welsom bethau fel hyn 1 Do, amryfal weithiau, ac fel hyn y bydd eto, wedi i ffrwyn y Bwrdd gael ei thynu oddiar eu gwarau, onite danoder i fi cyn blwyddyn i heddyw. Wedi tori'r Bwrdd i fyny, fe ddaw y man strikes eto i fri, ac fe geir gweled ardaloedd, fel cynt, fel pe byddent wedi eu rheibio, ac yn anmhosibl i un masnachwr i fyw ynddynt. Dyma fel yr oedd, a dyma fel y bydd hefyd, os goddefir i'r Bwrdd gael ei gladdu, yn ol fel yr ymddengys pethau yn awr. Gydweithwyr hoff,-A gawn ni symud, fel corff o weithwyr, i sefyll ar ffordd y fath aflwydd i gymeryd lie ? Gwir y dywedir fod y meistri yn gofyn genym dro ar ol tro i gymeryd yr hyn sydd yn groes i un o reolau y Bwrdd. Ond, onid yw'r meistri yn cyd- nabod eu bod yn gofyn peth felly oddiar ein llaw, ac onid ydynt yn rhoddi i ni resymau dros eu bod yn gofyn hyn o gais genym? le, y maent yn gwybod ein bod ar lawr yn awr, ac y bydd yn rhaid i ni gymeryd pob peth ag a gynygiant i ni." Dyna'r hyn a ddywedir i'n troi rhag roddi ffordd i'r cais gan y rhai sydd ar y blaen genym. O'r goreu, gadawer i ni edrych ar gynwysiad yr haeriad hwn am fwriad ein meistri yn y symudiad hwn. Cymerwn y rhan olaf o'r frawddeg yn gyntaf. Os ydym yn rhwymQ gymeryd pob peth a gynygia'r meistri i ni, paham yr ydym yn gwrthod yr hyn sydd raid i ni ei dderbyn ? Pwy a etyb y gofyn- iad? Pwy sydd yn myned i ymladd a j rhaid 1 Gair bach mawr ydyw rhaid A | raid i ni dderbyn yr hyn sydd wedi ei gynyg i ni gan y meistri ? Na raid am y chwe' mis nesaf. 0, na, nid oes rhaid. Y mae'r ffaith ein bod yn gweithio, neu o leiaf yn enw o weithio, a bod chwet mi* o rybudd wedi ei roddi, yn profi na raid i ni dderbyn hyn yn awr. Ond gwylier wedi hyny le, hi fydd yn ganol haf y pryd hwnw, yn lie canol gauaf fel ag yw hi yn awr." Bydd, yn sicr. 0 bydd ond gauaf o haf a fydd hi i gofio a gafwyd o galedi-prudd adawn o swn a si, anwn o ing a thrueni, yr hwn a fydd fel diluw eto dros ein gwlad Pw nonsense i gyd Dim nonsense, gyfaill, dim. Nid am ddim yr a ein meistri i'r cyflwr y maent ynddo yn ngolwg holl raddau cymdeithas Prydain a'r byd Nid dim o beth i nifer mor urddasol o foneddigion ag yw ein meistri yw gwneyd cytundeb er's llai na phedair blynedd yn ol, yr hwn a'u cododd hwy a ninau yn ngolwg y byd gwareiddiedig, ac yn awr, oherwydd na wnawn ni ffordd i reswm i gyfryngu rhyngom, pan y mae geiriad yr amod yn galw am hyny, eu bod hwy o dan orfod i dori'r Bwrdd i fyny Nid am ddim y gwnant hwy hyn—gellwch benderfynu hyny. Am ran gyntaf yr honiad, sef Eu bod yn gwybod ein bod ar lawr," trueni ydyw eu bod hwy yn gwybod hyn yn well na ni! A ydym yn meddwl, ynte, y gallwn fyned i frwydr fuddugoliaethus a hwy yn yr haf nesaf, a ninau ar lawr yn awr ? Yn sicr i chwi, ni wnawn, ac ni chawn, godi yn ystod y rhybudd hwn. Ni wneir dim contracts yn ystod y chwe' mis rhybudd, a'r canlyniad fydd i'r glofeydd fod yn araf, i genfigen i ddeor, ac i dlodi gynyddu, fel erbyn hyny y bydd- wn, yn ol rhesymeg ein darbwyllwyr yn awr, yn y fath gyflwr fel ag y bydd rhaid derbyn yr hyn a gynygiwyd i ni yn niwedd y flwyddyn ddiweddaf, ac a wrthodwyd gan ychydig ohonom yn enw'r lluoedd. Gocheler tori r Bwrdd. PERERIN PROFIADOL.

LLYTHYR O'R AMERICA. ST. CLAIR, PENNSYLVANIA, Ion. laf. Mr. GOL.Teimlwyf awydd i ysgrifenu gair i'r (JWLADGARWR, os caniata eich gofod, yn nghyd & theilyngdod fy eiddo i ym- ddangos. Mae eich newyddiadur yn dyfod i law yn brydlawn, a diolch am hyny. Mae yn cael ei ddarllen gyda'r manylder mwyaf gyda llawer o'ch hen dderbynwyr a'ch goheb- wyr gynt heblaw nyni. Dymunwn ei lon- gyfarch ef, yn nghyd &'i gyhoeddwr a'i luosog ddarllenwyr, gyda blwyddyn newydd dda." Tebygwn y byddav yn hawdd iawn i chwi a ninau gael gwell blwyddyn na'r hon a aeth heibio mewn cysylltiad a'r AMSEROBDD. Darogenir llawer y dyddiau hyn, gan broff- wydi yr amseroedd gyda. ni, fod amser gwell i ddyfod gyda chaniad y whipoorwill. Drwg genym goffa fod y frawddeg uchod wedi myned mor gyffredin nes yr ydym wedi credu mai moonshine yw y dywediad, ac mai gau yw ein proffwydi. Rhaid cymeryd pob peth fel y deuant. Dyma y flwyddyn '79 wedi newydd agor ei hamrantau ac yn ol yr hyn a gyhoeddwyd yn '76 am y Resumption Act of Specie Payments, ac fel y dywed Horace Greeley gyda'i enaid mawr, Declare re- sumption, and the country at once will resume," ac felly y mae. Mae ei eiriau wedi eu gwirio, a phob peth yn myned yn mlaen, can belled, yn rheolaidd ac mewn trefn, heb y cynhwrfa lleiaf. Mae yr arian a'r aur yn gydwerth a'r papyr. Dyma ddywed ein proffwydi :—" Cofidence is all we need now," a chredwn fod hyny yn sier o gymeryd lie unwaith y byddo y wlad yn ddiogel yn ei materion arianol. Mae y wlad wedi ei go- ddiweddyd gyda thlodi mawr, gyda meth- daliad y banciau, a diffyg galwad am lafur ac heb amheu dim, y mae canoedd wedi myned i fyd tragywyddol yn anamserol yn ystod y panic diweddaf drwy gyflawni hunan- laddiad-rhai oherwydd colli eu heiddo yn yr ariandai, ac ereill (ysywaeth!) o eisieu bwyd, yr hyn sydd yn warth i'n gwlad am y gyflafan. Cof genyf, pan ddaethum i'r wlad hon gyntaf, i mi fyned ar draws dri o'm hen gyfeillion, ac yr oedd yn ddadl boeth rhyng- ddynt parth y wlad hon a'r Hen Wlad. Yr oedd dau ohonynt gyda'r wlad hon, a'r llall gyda'r Hen Wlad ac wrth gwrs, y lleiaf fu rhaid tewi. Ebe A., gydag ochenaid trwm, B. a C., chwi ellwch ddweyd faint fyd a fynoch chwi am eich rhagoriaethau ond am danaf fy hun, yr ydwyf mewn sefyllfa dlawd -heb ddim gwaith-heb ddim arian-fy nheulu tudraw i'r Werydd yn ymddibynu ar ereill, a minau mewn gwlad estronol heb le i roi fy mhen i lawr." Pw ebe C., paid mindio yr wyt ti yn America, anyhow." Yr ydym yn caru y wlad, a'i hegwyddorion hefyd ond yr wyf yn sicr fed hyna fwy o gydymdeimlad nag sydd yma. Mae yn rhaid i ti, ddarllenydd, rwyfo dy gwch dy hun yma, onide ti gei suddo, ac fe chwardd y wlad am dy-helynt. Ond i ni edrych yn mlaen, yn ddiddadl na fydd y panic presenol yn wers ardderchog yn y dyfodol. Tywydd garw yw hwn Hi ddaw eto yn hindda, yna ystorm, a bydd miloedd sydd yn dyoddef heddyw wedi parotoi ar ei gyfer, a miloedd (ysywaeth !) a fyddant yr un fath eto ac yn dragywydd. Mr. Gol., mae hen ddiareb yn dweyd fod pen i bob peth," a daeth i'n rhan i hysbysu fod pen y MOLJJIEIMAGTJIREISM wedi dyfod. Crogwyd eu brenin (Jack Keheo) y 18fed o'r mis diweddaf. Efe oedd eu county delegate wrth ei orchymyn ef yr oedd pob peth idd ei gyflawni; efe oedd i dynu y cynllun pa fodd y gwnai ei vrfr ladd y person fyddai ar eu ffordd ac efe, hefyd, oedd i dalu yr arian am gyflawni y weithred farbaraidd. Fel y nodwyd uchod, y mae "■ pen i bob peth a chyn cael hyd i'w pen gwaradwyddus, yr oedd yn ofynol cael I detective o'r mwyaf cywrain ag a feddai Pin- certon yn Chicago, ac felly y bu. Daeth un o'r enw James McParlan, Gwyddel o'r iawn ryw, 'a threuliodd tua dwy ffynedd yn eu plith, a dywedir iddo arbed bywyd llawer un drwy anfon atynt yn ddirgel lythyrau heb enw wrthynt, i fod yn wyliadwrus, fod dydd ac awr eu hymddatodiad wedi eu hapwyntio, gan nodi yr amser. Ond daeth pen hefyd i ddyddiau MeParlan yn mhlith y Mollies. Ryw sut neu gilydd, fe ddaeth y gath o'i chwd, a hwy aroglasant fod spy yn eu gwers- yll, a daeth hyn i glyw Kehoe. Galwodd yn nghyd rhai o'i ddeheulaw-wyr, a dywedodd wrthynt Boys, we must kill him in- stantly, or else he will hang us all." Clyw- odd MeParlan gan y rhai ni chredasant y dystiolaeth, fod cwrdd i fod yn nhy Jack Kehoe. Aeth yno* ar ei union er amddiffyn ei hun, a phan ddeallodd Jack am ei ddyfod- iad, gwnaeth ei hun yn barod i'w ladd fel y cyhoeddwyd. Ond am na chredai gwraig Kehoe y dystiolaeth, dywedodd wrth ei gwr yn ddirgelaidd :—"If you dare lay a hand on that innocent man, I'll shoot you like a dog, so take my word for granted ac er mwyn heddwch teuluol gohiriwyd y gyflafan. Yna daeth i glyw McParlan am ei appointed time. Rhoddodd ei draed yn y tir, ac aeth i'w le ei hun, sef ei head-quarters. Yr oedd tua phedwar-ar-ddeg o'r Mollies yn ngharchar, yn aros eu prawf am ladd amryw fosses yn y cylchoedd. Pan ddaeth dydd eu prawf, aeth yr ysgrifenydd yn mhlith y miloedd i'w glywed, ond yn meddwl fawr y buasai MeParlan yn brif witness ar y stand, nac ychwaith fod y fath ddyn yn eu rhengoedd. Ond pan agorwyd y case, galwyd ar y detec- tive at ei waith, a gallaf dystio na chefais i y fath exhibition cynt nac wedi hyny. Yr oedd dau o'r eyfreithwyr goreu a feddai y State wedi eu parotoi i amddiffyn y Wladwriaeth, a'r Mollies ar y tu arall wedi gwisgo eu holl arfogaeth er rhyddhau eu brodyr. Yr oedd ganddynt y dydd cyutaf tua 106 o dystwyr yn nghyd, a thri o'r cyfreithwyr goreu a allesid gael. Ond pan ymddangosodd y detective aerbron v frawdle. o'r braidd na syrthiodd yr holl o'r gwrthwynebwyr yn wysg eu cefnau. Diflanodd y tystwyr o un i un, heb fawr o ddim gan neb ohonynt i ddweyd. Yr oedd chwech yn cael eu profi y pryd hwn, a dygodd y rheithwyr verdict yn erbyn yr oil yn y gradd flaenaf. Cawsom yr anerchiad mwyaf galluog ac ardderchog gan Mr. Franklin B. Gowen, Llywydd y Reading Railroad Company, ac a glywsom erioed. Rhoddodd hanes y gymdeithas o'i dechreu i'w diwedd. Sylwai am y perygl oedd i ddynion o sylw o'u bywydau, a'r rhwystr mawr oedd y fath gymdeithas felldigedig ar y ffordd i ddynion arianog i investo yn y fath slaughter o gounty. Yr oeddynt wedi dod mor gyhoeddus-os na fyddai i foss eu hurio hwy o flaen neb, gallai ddysgwyl am ei coffin- notice yn union am ei farwolaeth, neu ddianc. Cymry yn gyffredin oedd eu target hwy; hwyrach am eu bod yn fwy eu rhif yn y foss- yddiaeth. Cymerais y sylw uchod i fyny, am y gwn am rai perthynasau ag sydd yna i. rai a lofruddiwyd gan y giwaid hyn, ac y bvdd yn dda ganddynt am eu darostyngiad. Maddeuer i mi am fy meithder. Diffyg amser yw y rheswm na fuaswn yn fyrach. Mae yn gwneyd ganaf gerwyn yma eleni. Ni ddarfu i mi weled Jack Frost mor haer- Ilug a diarswyd o'r blaen. Gwthia ei hun hyd y nod dan ein stoves mawrion, gan rhewi y dwfr o danynt. Good night; rhaid i minau chwilio lie mwy cynes.—Yn gywir, D. L. GRIFFITHS.

RE YDDFR YDIAETH V. Y DARIAN. MR. GOL.Hen wireb berffaith gywir yw yr un Seisnig adnabyddus—"Facts are stubborn things, meet them as you may." Rhai rhyfedd o ystyfnig ydynt ffeithiau ystadegol etholiad 1874. Er ceisio eu gwthio o fodolaeth 4 Tharian bapyr, y mae yr holl rifnodau yn sefyll yn ddiysgog fel creigiau oesol. Nid yw y 24 mwyafrif roddodd Ym- neillduwyr Ysgotland i Gladstone, a'r mwyaf- rif o bump a roddodd Ymneillduwyr Cymru iddo yn yr etholiad-nid yw y figures yn llei- hau cymaint ag un hyd yn nod yn ngwyneb haeriadau ynfyd y Darian. Haera y Darian mai Eglwyswyr a Thoriaid yn unig bleidias- ant dros y Rhyddfrydwyr yn yr ethol- iad. A oes rhith neu gysgod o synwyr yn y syniad mai Eglwyswyr a Thoriaid yn unig roddasant eu votes i Ryddfrydwyr ? Toriaid, ai ie, yn pleidleisio dros Ryddfrydwyr Ond er profi trwy ystadegau, y rhai nas gall gellir eu troi yn pi, fod y parthau Ymneillduol o'n gwlad wedi rhoddi mwyafrif i < iladstone, myn y Darian barhau i haeru, a hyny yn ddigon digywilydd, mai ffug a chelwydd yw yr ystad- egan. Mae engreifftiau cyffelyb i hyn wedi dygwydd lawer gwaith o'r blaen, sef fod pobl, ar ol dechreu taeru, yn parhau i daeru, er fod eu llygaid eu hunain yn gweled yn wahanol. Rhoddaf yma ddwy neu dair engraiffb o hyn ac y mae y rhan amlaf o ddarllenwyr y GWLADGARWR yn gwybod am danynt 1. Pan ddyfeisiwyd agerlong, darfu i'r enwog Dr. Lardner (y peirianydd) ddechreu haeru fod y peth yn anmhosibl. Er hyny, adeiladwyd y llong, a gosodwyd y peii rmau ynddi; ond parhau i haeru wnaeth Ladner ei fod yn anmhosibl i'r fath long fyned am daith ar y mor. Pan gyehwynodd y llong i'w thaith gyntaf, a'r ager yn pwffio, yr olwynion yn troi, a'r llong yn cyflymu gan aredig y tonau, a Lardner yn sefyll ar y pier head-eOO, mynodd barhau i haeru fod v peth yn anmhosibl 2. Engraifft arall gyffelyb a ddygwyddodd yn nglyn L'r hen Owen Williams, Towyn, Meirionydd. Yr oedd yr hen wr yn bregeth- wr da, ac yn dduwinydd gwych a thybiodd ef, druan, ei fod yn deall daeareg hefyd, a mynodd suddo pwll yn air Feirionydd, i chwilio am lo Yr oedd pobl hyddysg mewn daeareg yn ceisio ei argyhoeddi o'i ffolineb,