Y Cymro

CYMDEITHASFA MERTHYR, GORFFENNAF iSfed a'r igeg. Llywydd: PARCH. PRIFATHRO OWEN PRYS, M.A., :•.■•■■ ABERYSTWYTH. Ysgrifennydd PARCH. B. T;" JONES, CASTEIjLNEDD. Trysorydd: MR. R. W. JONES, B.A., Y.H., PENGAM, Cyrihaliwyd yr oil o Eisteddiadau y Gymdeithasfa, fel y cyfryw, yug nghapel Hope. DYBD MBRCHEB. Dydd Mercher, am 2 o'r gloch, PwyUgor Rhagbaro toawl y Gymdeithasfa. EI ST E DD I AD CYNTAF Y GYMDErTHASFA AM 3 O'R GLOCH. Arweiniwyd yn y gwasanaeth dechr-euol gan Dr. G- Griffiths, Barri. Galwyd enwau aelodau y Gymdeithasfa, yn cyn- mvvs :— (a) Y Swyddo-gion.—Y Llywydd, Parch. Brifathro Owen Prys, M.A., Aberystwyth,; Ysigri-fennydd, Parch. B. T. Jones, Castellnedd; Trysorydd, Mr. R. W. Jones, B.A., Y.H., Pengam. (b) Y Cynlywyddio-n.—Pareh-n. J. Cynddyl-an Jones, D.D., Whitchurch; William Evans., M.A., Doc Penfro; J. E. Davies, M.A., Llanelly (a); J. Morgan Jones, Caerdydd. W. E. Prytherch, A-beirtawe; Rhys Morgan, D-ewibtefi (a); Reesl Evans-, Llanwrtyd (a);. William Jones, Aiberduliais; D. H. Williams', D.D., Gasn-ewydd. (c) Cyhrychiolwyr y Cyfarfodydd Misol a'r Hen- aduriaethau:— Gogledd AberteMi.Patchn. W. Jones, Rhydfen- digaid; Hugh Roberts, Taliesyn (a) T. Hhys, Jones, Cynnon (a); Mri. Joseph Parry, Tro-e-dyrhiw Uchaf, Penllwyn W. B. Bell, Blaendyffryn, Goginan, (a); Prifgwnstabl E. Williams, Aberysltwyth. De-hau Aberteifi.—Parchn. G. Williams, B.A., Ceinewydd; J. Green, B.A., Twrgwyn; M. P. Mor- gan, Blaenanerch; Mri. J. R. Evans,, Anchor House, Aberayron J. M. Howell, Y".H., Aberayron Stephen Jones, Tregaron. Sir Benfro.—Parchn. Oscar Symonds, B.A., Doc Penfro; J. Martin Evansl, Penfro; Mri. H. W. Evans, Y.H., Sol-fa; Arthur Williams, Wedlock Farm, ger Dinbych y Pysgod. Sir Gaerfyrddin.—Parchn. W\ D. Rowlands-, Caer- fyrddin W. Llewelyn Davies, Llangadog (a) J. E. Thomas, St. Clears; lIfri W. Eyn-o-n, Lllanel1; ph-nip Perkins, Tynewydd, Llaiiar-thney (a)'; Herbert Evans, Wood house, St. Clears. Gorllewin Morgannwg.—Parchn. ,W. Rawson Wil- liams, B.A., Fforest Each, Abertawe (a); Jmnes. Llewelyn, Penybont; Dr. Dewi Jones, Tonna; Mri. Eleazar Jones, Treforris (a); James Thomas, Bettws, Britton Ferry (a); T. O. Morgan, Pomtycymmer. Dwyrain Morgannwg.—Parchn. William Lewis, Cwmparc; Howell Davies, B.Sc., Doc Barry; J. Ifor Jenkins, Trewilliam; Mri. Evan Williams, Naz- areth, Aberdiar Evan Joes, Pe, Senghen- nydd Road, Caerdydd; Evan Jones, Penuel, Ponty- pridd (a). Henaduriaeth Gorllewin Morgannwg.—Parchn. J. R. Dykins, Caerau; E. H. Jones- Castellnedd Mri Lewis Lewis, Y.H., Penbyla, Aiberaeron (a) D. E. Thomas, London Road, Castellnedd (a). Henaduriaeth Dwyrain Morgannwg.—:Parchn. T. C. Jones, Penarth; R. D. Edwards, Caerdydd; F. W. Cole, Caerdydd; Mri. C. Howe, Tregadoc (a); J. Meikl-e, Trega.doc (a) W. J. Tamplin, Llantrds-ant. Sir Fynwy.-Parchn. T. Probert, Bliackwood; Evan Lewis, Pontllanfraith Mri. Abraham Morris, F.R. Hist. S., Gwynfe, Casnewydd (a) David Agg-ex, M.E., Maesgarw, Crymliii; S. N. Jones. Y.H., Parch. Evan Price, Glynebbw. Sir Frycheinio-g.—^Piarchn. Stephen George, B.A., Llandrindod; Thomas Howat, B.A., Trefecca; Mri. J. Owen, Werngronglwyd, Llandrindod (a); Davies, Emporium, Llandrindod (a). iLlundain.—Air, Daniel Williams, 7, West Park Road, Kew Gardens (a). Cnfnodion. Ar d-ystiolaeth y Llywydd fod Cofnodion ysgrifen- edig y Gymdeithasfa ddiweddaf yn cyfateb i'r. Cylch- lythyr, cadarnhawyd hwynt, a ohydsfyniwyd i'r (,I,I,ywydd eu harwyddo. Llythyrau. .-Hysbysodd yr Ysgrifennydd eii fod wedi derbyn llythyrau oddiwrth y Prifweinidog yn cydnahodyn ddiolchgar benderfyniaclau o longyfarchiad, ac yng- lyn a diirwest; oddiwrth Syr Herbert Roberts, A. S., a Mr. Walter Roche, A.S., yn cydnabod penderfyn- iadau; oddiwrth Mr. William Pryitherch, tad y di- weddar Barch. Rhys Prytherch; oddiwrth Mrs1. Hughes, merchy diweddar Barch. John Evans, Aber. meurig; oddiwrth Ysigrifennydd Cymdeithasfa'r G-ogledd ynglyn a dygiad ymlaen waith y Gymanfa Gvffredinol. Eirwi rhai i wileud sylwadau coffadwriaethol. Am y Parch. W. M. Lewis, Tyllwyd, ac am y Parch. P. D. Morse, Wollf's Oasrtle-Parchn. William Evans, M.A., ac Oscar Symonds-, B.A. Am, y Parch. David Lloyd, Penrhiwceiber—Parch. E. Morgan, B.A., Pennant, a Mr. J. M. Howell, Aberayron. Pwyligor Enwi. D-ewiswyd y rhai y mae eu henwau yn dilyn yn BwyHgor Enwi, i gyflwynoi'r Gymdeithasfa (I) Enwau brodyr (,a) i roddi yr ara-itih. ar Natur Eglwys; (b) I roddi y Cyngor yn y Cyfarfod Ordein- io yn y Gymdeithasfa nesaf. (2) Enwau' tri o frodyr i ymddiddan a'r ymgeis- wyr ain ordeiniad yn y Gymdeithas,fa nesaf. (3) Enwau tri o frodyr o blith y rhai yr etholir Llywydd y Gyimdeithasfa am 1917-18 heJyd Ysgrif- y 11 einnydd am 1917-1920; ac hefyd, Arho-lwr Ymge-is wyr am y weinidogaeth a-m 1918-1921. (4) Einw un brawd ar gyfer ethotiad Trysorydd am 1917-1920. (5) Enwau brodyr 'ie! Pwyllgor apel y Parch. Ed ward Tones, Kidwelly. Dyma'r rhai a ddewiswyd yn Bwyllgor Enwi :—• 0 Ogl-edd Aberteiif.—Parch. T. 'Rhys Jones, Cyn.- no 0 Ddehau Aberteifi.—Mri J. M. Howell Y.H., Aberayron. o Sir Benfro.—H. W. Evans, YjH., Solfa. 0 Sir Gaerfyrddin.—Parch. J. E. Thomas, St. Clears. 0 Orllewin Morgannwg.—Dr. Dewi Jones, Tonna. o Ddwyrain Morgannwg.—Parch. J. Morgan Jones-, Caerdydd. o Henaduriaeth G-orlilewin ..Morgannwg.—Parch. E. R. Jones, Castellnedd. 0 H-enaduriaeth Dwyrain. Morgan-nwg,—Parch. T. ■C. Jones, Penarth. 0 Sir Fy-nwy.—Mr. David Aggex, M.E., Maès- garw, Crymliii. 0 Sir Frycheiiiiog.-lParch. Stephen George, Builfth. 0 Lundain.—Neb yn breserinol o Limdaiii. Cenadwriau o'r Cyfarfodydd Misol a.'r Henadur- iaethau. Yr oed'd y ceiiiadwriali sydd yn canlyn wedi eu derbyn o'r Cyfarfodydd Misol a'r Ilenaduriaethau :— 0 Ogledd Ab,erteiif.Cais am o-rdeinio Mr. H. J. Philips, B.A., Berth. o Ddeheu. Ab,erteifi.-(a) Y mae y brodyr y mae eu hen-wau isod wedieu dewis, gan y C.M. i gyfarfod Pwylilgor apel y Parch. Edward Jone-si, Kidwelly :— Parchn. G. Williams, B.A., Ceinewydd; J. Green, B.A., Twrgwyn; M. P. Morgan, Blaenanerch, a Mr. T. R Evans, Aberayron, (b) Gwahoddir Cymdeithasfa Hydref i Aberayron, Hydref yr 2il, y 3ydd, a',r iofed.-M. P. Morgan, Y-sgrife-nniydd. o Sir Benfro.—-(a) Gwneir oais am i Mr. Henry Jenkins Evans, Solfa, gael ei ordeinio. (b) Deisyfir caniatad i Mr. Evan. D. Jones, Cdliau Wen, gael ei-stedd am yr Arholiad Cymd,eith,as,fao.-I. (c) Hysbysir am farwolaeth y P-arohn. W. M. Lewis, TyBwyd, a P. D. Morse, Wolf's- Castle.—A. H. Rogers. Yssrifen-nydd. 0 Gaerfyrddin.—-Cais am ordieinio Mr. Emrys Davies, Caerfyrddin. 0 Orllewin Morgannwg.—(1) Gwneir cais am or- deiniad Mri. 'Lewis, J. Davies, Creunant, D. J. E. Jones, Seven S.ister, a Mr. Daniel J-onesi. (2) Cais am gydnabod haelioni y diweddiar D. T. Syms, S-ciwen. (3) IGais am ddathlu deuc-an-mIwyd'dian-t Williams Pantycelyn, yn Awst 1918, yn. Lla-nym- ddyfri. 0 Ddwyrain 'Morgann,-wg. (a) Hysbysir am farwoila-eth y Parch. David IJioyd, Penrhiwceiber. (b) Gwneir cais am orderiniad Mri. E. Cynolwyn Pugh, B.A., R. M. Thomas-, B.A., D. J. Williams, B.A. (c) Gwnaed y penderfynmdau. i'r perwyl a ganlyn, ac archw-yd eii bod yn cael eu cyflwyno i sylw y Gymdeithasfa. (I) Ein bod yn brawychu writh gan- fod y duedd gynyddol at fasinachu ar Ddydd yr Arglwydd, yn arb'ennig gan dramoiwryr, a'r dyl-an- wad diraddiol a gyfyd odcliar hynny, yn foesol ac ysbrydol ar y genhedliaeth sydd yn codi. Yr ydym, gan hynny, yn apelio mewn inodd difrifolr at Lyw- odraeth ei Fawrhvdi i fabwysdadu rhyw foddion ,effeithiole,r sicrha-u na bo siopau yn ca-el eu hagor ar Ddydd vr Arglwydd. (2) Ein bod YIÍ galw sylw mwyaf difrifo-1 ein Heglwysi—^yn yr olwg ar yr anj. gylchiadau cynhyrfus a'r oyfnewidiadau mawrion a ddichon godi fel ffrwyth yr ysbryd sydd yn 1-lywodr aeth u y byd heddyw—at y pwys o wneud pob ym- drech i gadw awyrgylch ysbrydol gynnes yn yr Eg- Iwys, mew* trefn i fodyn b-arod i dd-erbyn y bechgyn ar eu dychweliad, ac hefyd i gyfarfod ag unrhyw of ynion a ddichon gael eu gwn-eud arnom trwy y cyfniewidiadau a ddigwyddant ym mywyd cyrndeith- asolein gwlad. (d) Oa-is, am awd-urdod i werthu eiddo ym Mhont :m,orlai-D. Jones, YSlgrifennydd. 0 Fyiiwy.-Cwneir cais am ordeiniad Mr. D. W. Bundred. alwvd i Pendiarren. 0 Frycheinioig.—Dymuna y C.M. gyflwyno enw Mr. Augustus Richards i'r Gymdeithasfa, gan daer ddeisiyf e-i ordeinia.d yn y Gymdeithasfa nesaf, gan ei fod wedi ymgymeryd a gofal eglwysi T'amhouse a Heartsease. Cais am Ordeiniad Cais Sir Benfro am ordeiniad Mr. Evan D. Jones, Cilian Wen, i eisitedd yr Arholiad Cymdeith-asfaol. Yr oedd y br,awd hwn wedi ei wrtbod gan y Bwrdd Addysg, ac nis gwellai y Llywydd s-ut y geHid ystyr, i-ed- y caig. Parch. W. Evan-s, M.A., a ddywedai fod v cais yn wahanol yn awr, s-ef am ganiatad i-eistedd yr Arhol- iad Cymdeith-as-f-aol. Yr hyn a dybiai y Bwrdd Addysg oedd ycwrs a gymerasai Mr. Evan D. Jones, ddim yn ddigon-ol. Yr oedd yn hen breg-ethwr proL i-adol am ug-ain mlynedd. Penderfynwyd fod y mater i gael ei gyflwyno i r Bwrdd Addysg. Yr Ysgrifennydd.—Yr oedd ymagais arall o G.M. Gorllewin Morgannwg, am ordeiniad Mr. Daniel Jones, Inn. Y Llywydd a ddywedai fod y Gymdeithasfa ddiwecidaf wedipenderfynu fod i'r gwr ieuanc hwn gael eistedd yr Arholiad Cymdeithastfa- ol, ac nis gwelai y gallent ail agor y mater. Y Llywydd.—Gydia golwg ar Mr. D. J. E. Jones, n-id oedd efe eto wedi gorffen ei gwrs. Yr oedd ganddo llwyddyn arall i fod yn y coleg. Dr. Dewi Jones,—Yr ydy-ch yn dwyn amgylchiad- au y llywodraeth i fywyd y dynion yma; buasai Mr. Jone.3 wed-i treulio yr amser arferol yn y coleg, ond yr oedd wedi bod yn gwasanaethu yiig,,yn a'r rhyfel, ac yn .wyneb yr amgylohiadau pre-sennol, nid wyf yn meddwl y dyliem gyfyngu at y rheolau da eu bod, ond nid i n-i lynu wrthynt; y mae y r-heolau yn mynd yn yfflon ar lawer pryd y mae acho" y gwr ieuanc yma rhyngddo ef a'r llywodraeth; yn awr yr ydych yn. rhoi y baich i gyd ar y gwr ieuanc, ond efe sydd yn y rhyfel, ac y mae wedi rhoi ei air i eglwysi Sir Frych-einiog, ac y maent yn dymuxuo idd<) ddod i'w gwasanaethu, ac yr oedd gwir angen am hynny, a pha raid ydyw gofyn am flwyddyn arall yn wyneb yr amgylchi-adiau presenno-lp Os ydych am wneud hynny anfonwch at y Hywodraeth am iddynt beidio rhwymo y bechgyn ieuainc. Yr wyf yn cynnyg ei fod yn cael mynd ymlaen i gael ei ordeinio. Yr wyf yn meddwl y byddem fel Cymdeithasfa yn gwneud cam a'r eglwysi yn y cylch pwysiig yna os. na cha y bachgen ieuanc vina ei ordeinio; y mae yn gym- wys, jm aliluo-g, ac yn lliawn asibri am weithio gydag achos Mab Duw, a thrueni iddo ef yn ogy-stal ag i'r eglwysi fyddai ei gadw am flwyddyn arall heb ei or- deinio os na cha ei ordeinio nid wyf yn gwybod beth' fydd y oanlyniad, ond os ceid y Gymdeithasfa yn barod i gymryd y cyfrifoldeb popeth ym dda. Yr Ysgrifennydd.—Yn ol y rheol yr oedd gan y gwr ieuanc flwyddyn arall i fod yn y coleg,-ond yr oedd yn awr wedi cael galwad gan ddwy eglwys, ac -addawai fyned yn ol i'r col-e-g yr oedd cais wedi dod o G.M. Brycheiniog fel y gallai weithi-o gydi'r ddwy eglwys, ac o G.M. Gorllewin: Mo-rgaimwg, oherwydd e-i fod yn aelod o'r C.M. hwnnw. Y Lly wydd a ddywedai fod y gwr ieuanc wedi gad- ael y coleg yn y tymor cyntaf o'i flwyddyn gyntaf i wneud gwaith ynglyn a'r Y.M.C.A., ond yn wyneb yr amgylch-iadau ar y pryd fe gyfrifwyd y tymor "hwnnw fel blwyddyn iddo yn ei flwyddyn olaf bu yn y coleg am yr ail a'r trydiydd tymor, fel nad oedd yn yst-od tair blynedd, wedi bod ond am hanner y ,tyinhorau gofynol. Parch. William Jon-e-s, Aberdulais, a eiliai gynhyg. iad Dr. Dewi Jones. Mr. S. N. Jones a ofynai a oeddynt mewn trefn. Brawd na chafwyd ei enw a ofynai a oedd rhyw reswm neilltuol dros gydsynio a'r cais, a gofynai y' I.'ywydd a allai rhywun ateb y cwestiwn. Mr. J. M. Howell a ofynai onid allent gyflwymo y mater yn ol i'r Cyfarfodydd Misoi-(chw-erthin). Parch. William Jones, Ab-erd-ulais, a dybiai ei fod yn dawni iddynt gydsynio dan yr amgylchiadau ar- b-ennig YilIglylU a'r rhyfel, pan y torrid pob rheol. Ofnai nad oedd, y llywodraeth yn edrych Jar. wasan- a.ethu yr egl-wys. fel gwasanaeth cenedlaethol* ond y dylent wneud hynny. Brawd o flaenor a ofyna-i ai onid yr hyn: oedd wr-th wr-a-idd y cais oedd dyanun-iad i os-goi gallwad ei wtad ar y gwr ieuanc. Parch. J. M. Jones, Caerdydd, a ofynai -onid oedd y caisi yma yn hollo: o'r un natur a'r un o Sir Gaer- fyrdd-iin ag y gwrthodwyd ei ganiatau y llynedd. Mr. David Evans-, Ahertawe.-Oni allrla,i y gwr ieu. anc waslanaethu yr eglwysi heb ei ordeinio? Mr. S. N. Jones.—Dylem ystyr-ied y cam a w-neid i'r gwr ieuanc ei hun pe pesid hyn gallai yr eglwysi fynd ymliaen. heb iddo ef gael ei ordeinio, a byddiai yn well i'r egliwysi ac iddo yntau pe na chaniaterid y cais. Gwir ein bod wedi torri y rheolau, ond, bydd- win y-n eddfarhau ar ol gwneud hynny. Cyn y geNid caniatau y ca-is byddai raid new-id rheolau y Gytn- deithasfa. Y Llywydd a aw-giyma-i fod yr holil dr-afodaeth yn afreola-i-dd, a dyw-edai y derbyniai gynhygiad i draf- od y mater fel achos eithriadol P-asiwyd hyimy, ac rhoi y petli i bl-eid-liaisi cafwyd mwyafrif digon- ol yn erbyn. Masnachu ar y Saboth. (Gvveler mewn oolofri arall y genadwri (d) o Ddwyrain Mor-gan;nwg). Mr. William Williams, Po-nitygwaith, a gynhygiai fod y Gymdeithasfa yn pasd-o penderfyniad ar hyn, ac apeilai at y Gymdeitih-asfa ar iddi eu cynorthwy-o hwy trwy basio y penderfyniad yn unfrydol yn apelio at y Llywodraeth i gymryd y mater mewn Haw. Nis galient ddychmygu y ndwed a b-ara-i y l'leoedd. hyn i'r ieue-nictid a'u mynyohe-nit. Yr oedd efe o nifer dir- prwyaeth y bwriediid iddii gyfarfod yr Ysgrifennydd Cartrefol, a byddiai penderfyniad unfrydol a brwd-, fydig o eiddo y Gymdeithasfa yn gryfh-ad i'r ddir- prwyaeth. Gwr na chafwyd ei enw a ddywedai mai yr uniig esgus oedd gan rai dr-os agor y lleoedd hyn oedd fod era-ill: vn. gwneud. Mr. S. N. Jones.—Yr oedd hwn yn un o r ma-tenon pw-vsicaf y gallai y Gymdeithasfa roddi sylw iddo, a byddai yn dda ganddo pe rhoddid ystyriaeth lawn idido. Byddai vn well ganddo ef we led tafarnau yn agored ar y Sul na'r lleoedd hyn, gan fod y tafarnau dan arolygiaeth yr heddlu. Yr unig b-eth effeithiol fvddai fod y hob] hyn, g-an eu bod yn- torri y gyfraith vn cael eu hjamddiifadu o'u trwydded. TrampTwyr oeddvnt yn banmaf. Tybiai y dylai d-au neu dn fynd at y JJ'ywodraetih i gynrychdolii y Gymdeithasfa, ynig- Ivn a hyn, ac nUl da fvddai i'r enwadau eraill ymuno i hwy i ymddiang-os- gerbronyr Ysgrifennydd Cartref. °lParch. John Thomas, Caerdydd,—D,a f'ai iddynt welled pwysd-grwydd y- mater hwn. Yr oedd y gyx-