Y Cymro

Lleol Mr E. S. Hoberts a ddewiswyd yn gadeirydd (Vnghor y Gymdeithas Genedlaethol Gymreig am y flwyddyn ddyfodol. Un o ffyddloniaid y Gym. deittas ydyw Mr Roberts, ac yn ddiau bydd iddo lanw'r gadair yn anrhydeddus. Diau y cofia Cymry Lerpwl a'r cyffiniau mai nos Sadwrn, yn rtghyngheidd Mr Tom Shaw yn Hope Hall, y ceit- cyfle i glywed y gantores Gymreig enwog Hits Maggie Daries- Nac annghofied ieuenctyd y ddinas am gyfatfodydd Undeb y Cymdeithasau Ymdvech Crefyddol yn nghapel Fitzciarence Street brydnawn a nos Sadwrn nesaf; Am dri o'r glocb cynelir cynadledd yn y Lec- ture Hall tan lywyddiaeth y Parch W. O. Jones a chyfartod yn y capel am ô 30, tan lywyddiaeth y Parch O. L. Roberts. Bydd yno gantoron ac ar- -eithwyr enwog. Fel y gwelir oddiwrth hyabysiad, cynelir cvfarfod mawreddog yn nglyn a Ghronfa Ugeinfed Ganrif yr Annibynwyr yn nghapel Great George Street nos Ian, v 26a1'n cyfisol: yr areithwyr fydd y Parch Guinness Roger?, D.D., ar Parch H M. Dauncey, o New Grinea'; a chan fod rhaglen chwaethus o ganu, ad- rodd as areithio wedi ei threfnu, diau y ceir cynull- iadau mawr^n, ac y rhoddir cycbwyniad teilwng i'r jgronfa yn y d lm,.

Marwolaeth Charles Ashton. GYDA gofid dwys yr ydym yn gorfod cofnodi marwolaeth alaethua y gwr enwog uchod, yr hyn a gymerodd Je mewn rnodd arswydus a thor- calonua nolq Wener ddiweddaf, yn ei gartref yn I Dinas Mawddwy. Treuliodd Mr Ashton y rhan fwyaf o'r tri mis diweddaf rhwng Llundain a Chaerdydd yn gwneud ymchwiliadau yn nglyn ä'i waith ar Lyfryddiaeth Gymreig." Dychwelodd adref nos Fawrth, ac ymddangosai yn yr yspryd goreu i bawb fa yn ymddyddan ag ef. Bwrtadai ddychwelyd i Gaerdydd foreu Sidwrn. Nid oedd ei amgylcbiadau teuluol yn rbyw hapus iawn er's tro, ond ni wyddis i unrhyw annahyd- fod gymeryd lie yn ystod yr wythnos. Modd bynag, yn ol yr hanes, oddeutu deg o'r gloch nos Wener, yr oedd yn golchi ei draed yn y gegin, ac yna cymerodd ellyn yn ei law i dori ei ewinedd. Symudodd Mrs Ashton y badell o'r ffordd, pryd yn ddisymwth yr ymosododd ei phriod arni a'r ellyn. Rhedodd ymaith ac yntau ar ei boL Daliodd hi yn nrws y gegin, a thyn- odd hi yu ol. O'r diwedd, llwyddodd i ddianc o'i afael, a rhedodd ar draws yr heol i dy yr Heddwas Jones, gan fynegu fod Ashton wedi ymosod arni. Yr oedd gwaed ar ei thalcen, a rbedai gwaed i lawr ar hyd ei dillad yr oedd hefyd bron allewygu. Anfonwyd am Dr Morris, yr hwn ar ol archwilio Mrs Ashton, a aeth gyda'r heddwas i dy Ashton i'w gymeryd i'r ddalfa. Er eu syndod cawsant ef yn gorwedd ar lawr y gegin yn gorph marw. Yr oedd wedi tori ei wddf, a'r ellyn yn ei law ddehau. Prydnawn dranoeth, cynaliwyd trengholiad ar ei gorpb, a dychwelwyd rheithfarn o "Farwol. aeth tlamewn ystad o orphwylledd." Un o fechgyn Maldwyn oedd Mr Ashton. Cafodd ei eni mewn Ile o'r enw Ty'nsarn yn mblwyf Trefeglwys, Medi 4ydd, 1848. Yn ei flynyddoedd cyntaf, bu yn brin o foddion addysg yr oedd yn agos i naw mlwydd oed cyn iddo fyned i'r ysgol. Y pryd hwnw daethai §un o John Jonesiaid y byd yn ol o Wlad yr Haf i Lawryglyn, a bu yn cadw ysgoJ yno, gan newid o gapel y Wesleyaid i gapel y Methodistiaid bob yn ail chwarter. Yn yr ysgol symudol hon y cafodd Charles Ashton addysg boreu oes a chafodd yn y boneddwr llengar, Mr Nicholas Bennett, Glan'rafon, gyfaill a noddwr caredig, fel llawer o'i flaen ac ar ei ol. Gadawodd yr ysgol i weithio yn mwnfeydd y Dylife, ac ar ol hyny i gymeryd gofal agerbeir- iont sefydlog. Bu yn ceisio'n ddiwyd am le ar beiriant symudol, ond methodd ac wedi rhai blynyddoedd o gysylltiad 4'r ffordd haiam, gad- awodd beiriant a gorsaf ac ymunodd A'r heddlu yn mis Mehefin, 1869. Bu yn edrych ar ol moesau'r wlad yn Nolgellau, Trawsfynydd, Corris, Bermo, Ffesttniog, a Dinas Mawddwy, ac yn 1895 ymneillduodd ar bensiwn. Yn dawel, yn ddyfal, ac yn ddoeth, bu Mr Ashton er hyd y blynyddau yn enill iddo ei hun le mwy anrhydeddus o hyd yn mysg y rhai oedd yn ceisio gwoeud lleoyddiaeth Gymreig yo waith o ddifrif. Cyrhaeddodd ei safle yn benaf trwy yr Eisteddfod ond ar ol tynu sylw a chael cefnogaeth yr Eisteddfod, bu yn ddigon Hengar i fyned yn mlaen a'i waith er mwyn y gwaith ei hun. A Ar ol dyddiau ysgol, bu yn yaogydnabyddu a Groeg a Lladin ac yn 1879 80, aeth yn llwydd- ianus trwy amryw o Arboliadau Celf a Gwyddor South Kensington. Trwy yr Eisteddfod y dad- blygwyd ei ddiwydrwydd Ilenyddol bron i gyd, a dyma restr o'i draithodau arobryn :— 1886—Yn Nghaemarfor. Traithawd Cymraeg ar Hywel Dda a'i Gyfreithiau.' Gwobr, lOp a bathod- yn arian. Cyhoeddwyd yn 'Cyfaill yr Aelwyd,' 1892-3. ldUT—Yn1 Llundain. Traithawd Saeeneg, 'The Hiatory of the Act of Union between Wales and England.' Gwobr, 20p a bathodyn arian. Heb ei gyhoeddi. 1888—Yn Ngwrecsam. Traithawd Cymraeg, 'Gor- sedd Beirdd Ynys Prydain.' Gwobr, 20p. Cyhoedd- edig yn nghyfrol yr Eisteddfod hono. 1890-Yn Mangor. Traithawd Cymraeg, Bywyd gwledig yn Nghymru o ddechreuad y ganrif bresenol.' Gwobr, lOp. Cyhoeddedig yn nghyfrol yr Eisteddfod hono. 1891—Yn Abertawe. Traitbawd Cymraeg, Hanes Llytryddiaeth Gymreig ol650 hyd 1850.' Gwobr, 50p. Cyhoeddedig yn gyfrol 750 o dadalenau wythplyg gan Gymdeithas yr Eisteddfod. 1892- Yn Rbyl.. Llyfryddiaeth Gymrfig y ganrif bresenol.' Gwobr, 50p. Nid oedd y gwaith hwn wedi ei gwblhau pan fu yr awdwr farw. 1893 -Yn Eisteddfod Gyd-Genedlaethol Ffair y Byd, Chicago. 'Llawlyfr y Beirdd Cymreig o amser William Lleyn (1550) hyd Gwilym Hiraetbog." Gwobr, can dollar a darn o dir gwerth dau gant o ddoleri. Heb ei gyhoeddi. 1894—Yn Nghaernarfon. 'Casgliad o Farddoniaeth Iolo Ooell, gyda Nodiadau Hanesyddol a Beirniadol.' Gwobr, lOOp. Cyhoeddwyd yn gyfrol helaeth gan Gymdeithas yr Eisteddfod. Ar y Llyfryddiaeth Gymreig' y gweithiai yn ei oriau olaf, a chasglodd ddigon o ddefnyddiau i wneud chwe' chyfrol o 750 tudalenyr un, gyda chyfrol ycbwanegol o gynwysiad (index). Cyhoeddodd hefyd gyfrol o 356 tudalen ar Fywyd ac Amserau yr Esgob Morgan.' Fel eydnabyddiaeth o'i lafur, derbyniodd rodd o lOOp allan o'r Royal Bounty Fund adeg ei ym- neillduad o'r heddlu ac yn ddiweddarach, sicr- hawyd iddo flwydd-dal o 40p y flwyddyn, yr hyn, yn nghyda'i flwydd-dal o'r heddlu, oedd ei holl enillion. Treuliodd oes lafurus, a gweithiodd yn ngwyneb llawer o anhawsderau ac anfanteision. Yn ei Hanes Llenyddiaeth Gymreig,' dywedai Mr Ashton am Talhaiarn Gofidns- meddwl iddo gyflymu ei farwolaeth trwy saethu ei hun." Dyma yntau, druan, yn syrthio i'r un demtas- i wn, gan roddi terfyn sydyn ae alaethus i oes o lafur caled. --0--

Newyddion Diweddaraf. GALW ALLAN Y MILISIA. YN Nby y Cyffredin, prydnawn heddyw (ddydd Mercher) darllenodd y Llefarydd ddatganiad oddiwrth y Frenhines fod yn mwriad y Llyw- odraeth alw allan y Cartreflu ac ol-filwyr y Car- treflu, gan fod amgylchiadau presenol yn Ne- heudir Affrica yn galw am wasanaeth milwrol ychwanegol.

Eisteddfod Gadeiriol BIRKENHEAD. LLUN Y PASG, EBRILL 16eg, 1900. Testynau dyddorol. Beirniaid galluog. Gwobr- wyon sylweddol. Rhestr gyflawn i'w chael trwy anfon stamp ceiniog i'r ysgrifenyddion, W A PHILLIPS. I 9 £ >n q, BEN THOMAS. ) 22 Camden St-> B head- Capel Parkfield, Birkenhead. CYNELIR Y Cyfarfod Pregethu BLYNYDDOI, NOS SADWRN a'r SUL NESAF, Hydref 21 a 22, fel y canlyn Nos Sadwrn, am 6.30, a'r Sul am 10.30 a 6, Parch. S. T. JONES. Rhyl. Brydnawn Sul, am 2.15, Proff. EDWIN WILLIAMS, M.A., Trefecoa. Ysgolion Sabbothol David Street a St. Michael's Road. CYNELIR Y TE PART. BLYNYDDOL A Chyfarfodydd Cystadleuol, MAWRTH i (Nos Wyl Dewi), a'r 2, 1900. Manylion eto. Cndeb Cymdeithasau Ymdrecli Srefyddol Pobl Ieuainc LERPWL A'R CYFFINIAU. "DEOS GRIST A'I EGLWYS." Cmelir y CYFARFODYDD BLYNYDDOL yn NGHAPEL FITZCLARENCE STREET, DYDD SADWRN, HYDREF 21, 1899. Am 3 o'r gloch cynelir y Gynadledd yn y Lecture Hall. Cadairydd Parch W. O. JONES, B.A., Chatham Street(Is-Lywydd yr Undeb Am 6-30 yn y Capel, Cadeirydd, Parch 0 L ROBERTS, Tabernacl (Llywydd yr Undeb,) Traddcdir Anerchiadau gan y Parohn WILLIAM OWEN, Webster Road, a SAMUEL ROBERTS, SeCenirbUnawdau oyaegredig gan Miss EDITH JONES, Fitzciarence Street, a Mr M W HUMPHREYS, Garston. Arweinydd y Canu, Mr ROBERT JONES, Stanley Road. Cyfeilydd, Miss GRACE ROBERTS, Bethlehem. Te ar y Byrddau yn y Schoolroom am 5 o'r gloch. Tocynau. 6c, i'w cael gan Ysgrifenyddion y gwal ano Gymceitbasau, neu gan Ysgrifenydd yr Undeb, JOHN LEWIS, 2 Exchange Street Ease, Liverpool. •

Cyrddau y Dyfodol, &o. SWei*r -yr, Hysbysiadau yn y rhifyn hwn. (Niter o Hysbywadau am Gyfarfodvdd, &c. ar tnrtnlnn 7 ) GietyMol^^ Blynyddoi Cymdeithasau YmdrectJ" Grefyddol. Hyd 21-Shaw's Concert. Hyd 21, &c-Cyfarfod Blynyddol Newsham park. Hyd 21, &c—Cyfarfod BlyDyddnl Parkfleld Birkenhead Ryd 23, Ac—Cyfarfodydd Gymdeithas Heddwch. Hyd 24 a 27—Ymgyrch Dirwestoi. Eyi H~Sron'a ?8einfed Ganrif yn Great Georee Street gyd 29 Canon Jones yn Bglwys Smithdowji Lane. ach oi-Cyngherdd yn Grove Street Tack 7 &c.-Nodachfa Webster Road Taeh 22—Te Parti blynyddol Great Mersev Street 28—Te Parti Blynyddol Kensington 1900 16~ Messiah yn y Philharmonic Hall. Mawrth 1, &o—Cyfarfodydd Cyatadleuol David EbriU 16-Eisteddfod G^dei/ol Birkenhead 6t Mai 4, &c Nodachfa Marsh Lane, Bootle.

FREEHOLD LAND IN NfiWSHAM PARK. To be Sold by Auction, by MR. JJENRY JOJSES, On Thursday, the 26th inst, at Two o'clock p m at the Law Association Rooms, 14 Cook Street, Liverpool fsnWect to conditions to be then produced}■ conditions to be then produced;. 535 SQUARE YARDS, with frontages un Hi, to Balmoral and Huntly Roads Freehold ttoatW* Jones, Property Auctioneer, 117 Everton Road, Liverpool (Telephone No 1779). conditions to be then producedP° 8ub^»ct to Lot 1 BROOKHILL ROAD (Nos 60 ta is*" 2 BROOK HILL ROAD (Nos 68 to 74) BooTrtr P adjoining HOUSES, similar to above.- SoiicSs £ €«fg°o TiJavJor and Son, 1 Guildhall Street. Preston 3 FIELD STREET (Nos 128 to 144). EVERTOV SALKBl/RY STREET (Nos 89 to 109), .•JSTKjBS HUJJT £ j\ KOAD (No 8'—Similar r stieet- —Desirable Freehold RESIDENCE ^IRF^eld- sssasa"- For further particulars apply to MR. HENRY JONES, PROPERTY AUCTIONEER, 117, EVERTON ROAD, LIVERPOOL. TELEPHONE No 177g Next Sale, November 16th, 1899. Other Lots invited. TAI.-TAI.-TAI. YN Afinffordd, Peurhyndeudraeth, ar werth neti 1 ar osod, Tai newyddion Ehydd-ddaliadol, weai eu cwblhau jn y modd goreu. Ystafelloedd eang, golygfa ragorol. Safle fanteisiol yn ymyl y Railway Stations. Ymofyner yn ddioed a M. E MORRIS, Minffordd, Penrhyndeudraeth. Y* f • Un neu ddau o ddynion ieuainc fel LLETxrwYR Cartref oddicartref. Ymofyner, 2 Wainwright Street, Lerpwl (yn agos l r Ijlectric Trams ceiniog.) TRAETHODYDD.—O bwys i gynullwvr llvfr J ^ledig, ac erSl.-YTrZth- odydd o i ddechreuad yn 1845 hyd 1890-45 o gyfSL Nid oes yr un Llyfrgell Gymreig, breffat nea gyhoeddus, yn gyflawn heb gopi o'r Trnrthlrt^ia -Ymofynerag IFAN, 8 Pa^digeStreet. pWAMA HOME, AND~REGISTRv7TH^De VJ Place, Liverpool. YN EISIAU_MORWYNI(S Parchua i leoedd da. Ymofyner a'r Arolv^ M?«» JONES, 2 Hope Place, Liverpool. yg68' Mlss

GENEDIGAETHAU, PRIODASAU x MARWOLAETHAU. Edwazds-Hyd 9, yn 26 Gladstone Road, Lerpwl. priod FJ Edwards ar fab. Jones-Hydref 7, priod M J Jones, Bradford House, Bala, ar fab. Hughes-Hydref 10, priod Edwin Hughes, Castle Street, Bala. a1' ferch. Litt- HyoID, yo TanIlan, LIanfair, ger Rhuthin, priod L J LUt ar fab. prioOas. Hughes—Hughes—Hyd 11, yn nghapel M.C. Porthaethwv gan y Parchn T C Williams, a O Williams. LlangoedHS Hughes a Jenny Hughes-y ddau o Borthaethwv. AbarWolaCtbAU, Hughes—Hydref 6, yn 75 mlwydd oed, Catherine Frno.T,«a King Street, Cerygydrudion. nne Hughe9' Jones—Hyd 5, yn j Royal Infirmary, Lerpwl, vn Joshua, trydydd mab y diweddar Robt Jones Oswallt, Tteffynon, a Lerpwl. ues' ^^on Parry—Hydref 16, yn ei breswylfa, 2, Newrv Street pa»™»K« yn 75 mlwydd oed, Richard Parry 7 Caer«yW, Williams—Hydref 16, yn 16 oed, Edgar O F Williams, Copley Mount. Blundeltsaods' Williams-Hyd 17, yn 13 Upper Warwick Street, yn 43 oed Williams* p U3 d°J' WiUiam M- anwyl'br "od MaJ'

PRETTY TEETH ARE ATTRACTIVE. W. JONES, Dentist, 29, HIGH ST., WAVERTREB All Clients receive Mr. JONES'S personal attention, and the benefit of his 22 years experience as a Denttefc Painless Extractions under Nitrous Oxide Gas., HIGH CLASS ARTIFIC^fi;rH, natural Shape, and Colour, 3s. to 21s. each. Old Sets and Misfits re-made on New Setting at about half the original cost. Repairs to Artificial Teeth and Plates, any Makers', complatotf in a day if required. Consulations Free. Telephone, No. 25 Wavertree. Stariedir Cymraeg neu Saesnee. Pamphlet giatil Printed and Published by ISAAC FOULKE8 v his Printing Establishment, 8, Paradise Street in the Parish of Liverpool, in the County of Lancster Telephone 7426 (Central)

tra Ladysmitk, Dundee, a Giencoe yn cael ell. bygwth." Y mae Dannhauser, bymtheng milldir o Dundee, wedi ei ehrmerrd, a gwersjll mawr gan y Boeriaid yno. O r cyfeiriad arall. daw newyddion am dori i fytsu Y reiiftordd yn onalspont ar yr 8.fon Orange, a bod ymladdfa" wedi cymeryd lIe ÿn Kimberlev. Nid OP" amheuaetlt nad yw y Boeriaid yn ngliymydogaeth. Kimberley. ond pa un a ydyw y dref wedi ei cbvmervd ai peidio, nis gellir dweyd, Hysbysir hefyd fod yn mwriad y Boeriaid i wthio yn mlaeu yn nghymydogaeth Aliwal North. ac i ymosod ar y lie hwniv o oehr y iree State i'r afon Orange. Lf.OVGAC. Ddydd Lluu, cyhoeddwyd rhestr o 41 o longau masnachol yehwanegol sydd wedi eu galw gan y llynges i gludo milwyv, defnyddiau rhyfel a llun- iaeth i Ddeheudir Affrica. Dyma'r nifer mwyaf o longau masnachol a wysiwyd gan Brydain mewn rliyfel erioed. Heblaw y 41 hyn, y mae nifer inawr wedi cychwvn allan eisoes, ac amryw wedicyrhaedd Affrica. Y mae rhif yr holl longau o bob math a ddefnvddir yn uglyn a'r rhyfel yn awr yn cyr- baedd 101, gyda chyfansvvm o 472,000 o dunelli. BEWYDK Y5 MAFEKIXG. Cyrhaeddodd newyddion i'r wlad hon ddydd Mawrth fod brNN-vdr fziwr wedi cymeryd lIe yn Mafe- king, gyda'r caulyniad i dri chant o'r Boeriaid syrthio & deuuaw o Brydeiniaid. Gwrthddywedir yr adroddiad, fodd bynag, foreu Mercher, a hysbysir nad oedd colled v Boeriaid rhwng lladd a chlwyfo ond un neu ddau, a naw o'r Prydeiniaid wedi eu clwvfo tra y gorfodwyd y Prydeiniaid i gilio yn ol. Dywedir i frwydr arall gymeryd lie yn Spytfon- tein, pan y lladdwyd pump o'r Boeriaid ac y clwyf- wyd amrvw. Ni chollodd y Prydeiniaid mewn na lladd na chlwyfo. f Mvned yn mlaen y mae'r ymgyrch yn Natal, a r Boeriaid wedi myned dros Laing's N ek trwy New- castle, gan ymgynull yn agos i Dundee. Disgwylir ya barhaus fod y dref hono wedi cael ymosod arni. Dywedir hefyd i gerbydres lawn o bowdwr gael ei chwythu i fynu gan y Boeriaid ddydd Gwener yn agos i Mafeking. Y CADLYWYDD JotXBJSXT. Y mae y Cadlywydd Joubert wedi sefydlu ei ben- cadlys yn Charlestown, lie y gosodwyd swyddfa bellebru i fynu i'r Transvaal, a chysylltwyd y lie a gwifrau gyda Laing's Nek. Y mae y Cadlywydd Burger yn gwylio New Scotland. 11 Nid oes dim newyddion o bwys wedi cyr- haedd y wlad hon er pan ddechreuodd y rhyfel. Y mae'r gwifrau trydanol wedi eu tori, a chymer amser maith cyn y gellir anfon hysbys- rwydd. Nis gellir rhoddi ond ychydig o bwys ar yr liyn a ymddeogys yn y cewyddiaduron.