Yr Herald Cymraeg

MARWOLAETH V FRENHINES. Bu'r Frenhines Victoria farw tua banner awr wedi chwech nos Fawrth, yn Osborne, yn ddwy a phedwar ugain oed. ■ Fel y cyhoeddwya yn eln rhifyn diweddaf, yr tredd yn hvsbys fod ei nerth yn pallu er's peth. amser, er na thybid fod y diwedd mor agos. Rai wt-hnosau cyn iddi adael Windsor am ei char- ti-ef yn Ynys Wyth, sylwasid ar gyfnewidiad yn ei hischyd. Nid ymddangosai ei chystudd yn ui-eddu unrhyw gymeriad arbenig, ac am hyny, ni farnwyd yn ddoeth achosi cyffro drwy gyfeiri* yn swyddogol ato. Dilynwyd yr arwyddiom cvntaf hynro fethiant gan anwyd, oddiwrth yr lfvn, fcdd by nag, yr adferwyd hi mewn, ychydig odvddiau. Dilynwyd hyn drachefn gin ymosod- iad ysgafn o'r crydcymalau. Aeth y poenau Leibio yn fuan, ond. syiwyd wedyn fod y Fren- n-or nodedig am reoleidd-dra yn mhobpeth, yn newid axferion ei bywyd. Elai i'w gorweddfa yn gynaroch y nos, a chodai yn hwyrach y boreu Aeth ei chwsg, arferai fod vn rna<gorol c'r blaen, yn awr yn ddrylliog ao anesmwyth, ac ii.'€\rn canlyniad, syrthiai i hepian yn afreolaiddi yn ystod y dydd. Dygoddi y diffyg cwsg gydagg cf odiffyg archwaeth at ymborth, ao arosai ei m Mawrhvdi, era gadael Windsor, yn yr ystafell ar hvd' y dydd?, peth hollol groee i'w harfer. g Nid jmddyddanai pan elai am dro yn ei cherbyd! T gvda'i chymdeithion, fel arfer, eit'hr yn fynych cysgai yn sydyn a thrwm. Edrvchid ar ei Mawrhydi gan y tylwyth Brenhinol gyda phryder poenusl ond gobeithid y bUlai y symudiad i Osborne, a'r wyl fwriadedig yn v_'imiez, yn ei hadfer i'w nerth. Modd bynag, ni fu yr arosiad yn Ynvs Wjth yn foldi'Vi i sy weddo.i y gob- "ifh hmw. Fel yr adroddwyd yn ein rhifyn diweddaf, yr oedd hi ychydig vn well nos Lun, rud yn gynnar for an Mawrth, gwaeth- y.godd dra-chefn, ac am hanner anvr wedi chwech nos Fawrth, hi a fu farw. Yr oedd ei thylwtk yn.o pan drengodd hi. HANES EI BYWYD. Bu yn hanes yr Ymherodraeth Brydeinig ddiaul deyrnasiad ag sydd yn nodedig am eu godidog-l rwydd; ac yn y n&ill a'r llall, menyw oedd yn dal y (Ieymwi-wlen. Yn un, sef teyrnasiad v Frehines Elizabeth, cyrhaeddodd lle.nyddiaeth safle oruohel,safle na chyrhaeddwyd cypt nao ar ol hyny. Yn y cyfnod hwn, cawn enwani Shakespeare, Burleigh, iBacon, a Spenoer. YH teymasiad arall a «aif mor a>rdderchog yn hane«| e-in gwlad ydy# yr un a ddiweddodd yn marwol-'i *eth y Frenhines Victoria. Yn ddiamheu, el!| iianes teyrnasiad Victoria i lawr i'r oesoedd a 3 ddaw M hanes y cyfnod mwyaf llwyddiannns aci ardderohog a. welwyd yn hanes y byd. g Ganwyd y Frenhines Victoria, yn Mhalas Ken- sington ar y 24am o Fai, 1819. Unig feroh oedd i Edward, Due Kent, a Victoria. Mary Louisa, merch y Duo Saxe-Coburg- Saalfield, gweddw Emich Charles, Tywysog Leiningen, a chwaer y Tywysog Leopold. Bedyddiwyd Y Dywysoges ieoxaac a.r y 24ain o Fehefin, vn Mhalas Kensington. Gwnaed y seremoni gan Archesgob Canterbury {Dr 'Manners Sutton), yni cael ei gynnorthwyo gan Esgob Llundain Dr Howley), a derbyniodd y plentyn yr erN-,7 AI"x:m- drinta. Victoria. Nid oedd, ar y pryd ond ith- ydig o debygolrwydd y deuai y Dyw Lytil yn Frenhines Prydain Fawr. Yr oedi ti l>uc Kent, yn bedwerydd fab i'r l^ronl.m Si>>r rig Try dydd. Y mab hynaf a esgyno.; d i'r oTsedd. d,ui yr enw Sior y Pedwerydd. Ond bu farw ei unig fereh, y Dywys.^ts Chtrlotte. Nid oedd gan y nesaf i'r orsaf, eef Due York, blant, aci felly y try dydd1 mab, Duo Clarence, ddaeth yn* etifedd y Goron. Bu i Dduc Clarence ferch, hon, pe buasai fyw, a eisteddasai ar Orseddl Prydain Fawr. Ond bu hi farw, a gadawyd y Dywysoges Victoria, merch y pedwerydd mab 1 yn unig etlfeddes. 'JM Tua'r flfljyddyn 1819, aeth Due a Duces Kent, 11 yn nghydia'u baiban, i Sidmouth, yn swyddf Devon. Tra yno, cafodd y Due 'anwyd, a'bul farw. Gymaint oedd meddwl y wlad o'r Due, n fel yr enillodd yr enw "Y Due Poblogaidd," aci yr oedd ei rinweddau personol, a'i ymarweddiadra gyda. golwg ar bob achos da, yn llawn gyfiawn-1 tou y meddwl uchel om,d,gan y bobl ohono. H Wedi marw y Due, aeth y Dduces a'i baban yap 01 i Balas Kensington. Cyrhaeddodd yno ar y 29ain o lonawr, ac ar y diwrnod hwnw, bu farwl y Brenhin, ac esgynodd ei frawd i'r Orsedd. Ar 1 ol colli ei gwr, ymroes Duces Kent a/i holl galon i ddwyn ei merch i fynv, a'i liaddysgu yn mhob rhinwedd. Yn y ddyledswydd "ima, yr oeddl symlrwydd yn cael rhan flaenllaw. Yr oeddl bywyd yn y Palas mor syml ag eiddo unrhywl deulu Seisnig. n Pan oedd y Dywysoges oddeutu pump oed, rhoes y Senedd y swm blynyddol o 6000p if Dduces Kent, tuagat addysg ei phlentyn, Dewisodd y Dduces y Parch George Davys, wedi Is hynV, Esgob Peterborough, fel athraw i .r Dywysoges leuane. Ni allasai fod wedi gwneydl <lewisiad gwell. Dan ofal Dr Davys, a'r -a.rwDes l^ehzen, gwnaeth v fechan gamrau mawrion mewn addysg. Yr oedd ynddi hi ei ilunan alluoedd naturiol, ae ar ol bod dan ddysg-ff eidiaeth ei hathrawon am chwe' blynedd, gallais siarad Ffrancaeg ac Ellmyneg yn ffraeth, ac \TM ■oead ganddi wybodaeth helaeth"o'r Eidaleg. Yrl oedd ei chynnydd yr un mor dda yn ngheinciauf ereill addysg. Y mae infer niawr o oorsonau. ^hai ohonynt yn enwogion, a gyfarfyddasant jrenlunes pan yr oedd yn yr oedran crnnarola uchod, ac wedi hvny, pan yr oedd yn eneth ieu-fl a.nc- 1 Syd yn tystio yn giyf ac vn unfiyd am IS ei thueddiadau a'i natur hynod o ddymunol a dyddan. uellid crybwyll hefyd nifer luosog 0 engreiphtiau a ffeithiau a brofent dynerwch ei h ei chalon tuagat bawb mewn poen neu drallod. S Yn 1828, pan oedd hi yn ddeg mlwydd oed, ymddangosodd am y tro cyntaf ar amgylchiadH cj-hoeddus, sef cynnuJiiad urddasol a gynnaliwydB i ddathlu ymweliad Brenhines Portugal a Llygfl Sior y Trydydd. 0 ■ Pan esgynodd y Brenhin William IV. i'r (lrsedd, pasiwyd yn y Senedd i roddi swm 6 lQ.OOOp yn ychwanegol at y 6000p, a roddwyd cynt, tuagat dreuliau ac addysg y Dywysoges, ■ mc i gadw urddas ei safle fel aeres i deyrnwialen Prydain Fawr, K Yn haf a hydref y flwyddyn 1832, daeth Duces Kent, yn nghyda'r Dywysoges Victoria, ar ym-H ■weliad a Chvmru. Buont yn aros yn yr Am-jH wythig, Cast ell Powys, Wynnstay, a Beau-a 'maris. Buont yn aros am yspaid yn Ynys Mon, tac ymwelodd y Dywysoges a'r Eisteddfod yn ■Beaumaris, ac, a'i dwylaw ei hun, cyflwynodd y fgwobrwvon i'r buddugwyr. j| j Ar y 30ain o Awst, 1835, cafodd y Dywysogesgj [ei bedydd esgob yn y Capel Brenhinol, Santl i'lago, gan Archesgob Canterbury, ac Esgob§j Llundain yn ei helpu. Yn Mai, 1836, ymwel-S odd Due Coburg, a'i ddau fab, v Tywysogfj Ernest a'r Tywysog Albert, a Lloegr, a buontl yn aros am yspaid yn Mhalas Kensington, gyda'rl odd Due Coburg, a'i ddau fab, y Tywysog Ernest a'r Tywysog Albert, a Lloegr, a buont yn aros am yspaid yn MhalaS Kensington, gyda'r Dduces Kent. ■ Daeth y Dywysoges Victoria i'w hoed, set ei deunawfed flwvdd, ar y 24ain o Fai, 1837, a bu rhialtwch mawr drwy y wlad i ddathlu yr am- gylchiad hwnw. Yr oedd y Brenhin William I IV. yn analluog i gymeryd rhan yn y rhialtwchl oherwydd afiechyd. Aeth yn waeth, ac ar yr ugeinfed o Fehefin, bu farw. 1 Pan fu farw y Brenhin aeth Archesgob Can- terbury a'r Pen Ystafelydd ar unwaith i Balasa Kensington, i gyhoeddi y newydd i'r Dywysogesl Victoria. Cyrhaeddasant yno tua. phump o'r a gloch yn y boreu. Cynnaliwyd y Cynghorl Cyfrinachol cyntaf y Frenhines yn Mhalas Ken-8 sington, ar yr 21ain o'r mis, ac yr oedd hwn yn amgylchiad pwysig a difrifol. Ffurfiol gyhoedd- Ily 11 wyd y Dywysoges Victoria yn Frenhines Pryd- ain Fawr a'r Werddon, ar yr 21ain o Fehefin,! ac yr oedd y brwdfrydedd a'r llawenydd, ar y" amgylchiad yn ddigyffelyb. | Ar ei hymweliad. cyntaf a Dinar. Llundain, fel y Frenhines, bu rhialtwch anarferol, a bu hithaul yn bresennol mewn gwledd yn y Guild Hall. 9 Yr oedd y ciniaw yn debyg i ryw giniaw arall,fi ond yr oedd un peth yno a deilynga sylw. Sef| oedd hwnw, eog—yr unig un yn y wiedd. Yr| oedd wedi ei ddal yn Afon Teifi, ger Cenarth, ynjjj jeir Gaerfyrddin, gan bysgotwr cloff a thlawd, o'r| ,enw William Griffiths, yr hwn a'i gyrodd i Lun-| |dain at y wledd. | | Yn yr un flwyddyn gwna-ed dau ymgais i ladd| gy Frenhines. Yn y ddau achos, prof wyd fod y| Ipersonau a wnaethant yr ymgais all an o'uf Ipwyll. Agorodd y Frenhines ei Senedd gyntafj |ar yr 20ain o Dac'hwedd, 1837. Yn y flwyddyn1 ti 1838, y prif amgylchiad oedd Coroniad y Fren-| chines. Gwnaed Coron newydd arddercnog, ac I ami emau gwerth tua 112,760p. Cymerodd y iseremoni le yn Westminster Abbey, ar yr 28aih o Fehefin, ac yr oedd yr olygfa yn un o'r fatli fwyaf ardderchog a rhwysgfawr. 8 Yn 1839, ymwelodd dau fab y Duo Saxe- Coburg-Gotha, y Tywysogion Ernest ae Albert, a Lloegr, am y drydedd waith. Cymerodd y BFrenhines ieuanc at yr ieuengaf o'i dau gefnder,; ac yn fuan, hysbyswyd ei bod hi a'r Tywysog iAlbert wedi cytuno i briodi. Cymerodd yj iseremoni briodasol le ar y lOfed o Chwefror. Ar| Iy lOfed o Fehefin, yn yr un flwyddyn, gwnaed' ymgais i ladd y Frenhines gan ddyn o'r enw| Oxford. Taniodd law-ddryll ati, ond yn| ffortunus, ni dderbyniodd ei Mawrhydi niwed.l Yn Mhalas Buckingham, ar yr 21ain o Dach-| wedd, 1840, ganwyd merch i'r par ieuainc. Ar| ffortunus, ni dderbyniodd ei Mawrhydi niwed. Yn Mhalas Buckingham, ar yr 21ain o Dach-| wedd, 1840, ganwyd merch i'r par ieuainc. Ar| fy 9fed o Dachwedd, 1841, ganwyd mab, ac yn| I naturiol iawn, yr oedd genedigaeth aer yn| | achosi brwdfrydedd anarferol drwy yr holl wlad. | | Bedyddiwyd yr aer, yr hwn a elwid yn Dywysogl |Cymru, yn ol yr arferiad, yn Ionawr, 1842.| ITalodd y Frenhines ei hymweliad cystaf a'rl fAlban, yn y flwyddyn 1842. Yn mis EbrillJ 1843, ganwyd ail ferch y Frenhines, yr hon aj enwyd Alice Maud Mary. §| Yn Ionawr, 1844, bu farw v Due Saxe-Coburg-| [Gotha, tad y Tywysog Albert. Yr un flwyddyn ftalodd Nicholas, Ymherawdwr Rwsia, ymweliad Ea Lloegr. Ar y 6ed o Awst, 1844, ganwyd ail fab y Frenhines. Bedyddiwyd y bychan yn mis Medi, ac ychvdig asnser wedi hyn, gwnaed ef yn Dduc Edinburgh. Yn 1845, bu y Frenhines a'r Tywysog Albert ar ymweliad ar Cyfandii, a buont yn aros, am yspaid, yn nghartref genedigol y Tywysog. Yn Mai, 1846, ganwyd try dydd, merch v Frenhines, sef y Dywysoges Helena, a adnaby'ddir dan yr enw y Dywysoges Christian. Treuliodd ei Mawrhydi ran o hydref y flwyddyn !1847. yn yr Alban, ac ar ei ffordd yno, yn ei 'llong ei hunan, mordwywyd drwy Afon Fenai, fac heibio Ynys Ma.naw. Yn 1848, ganwyd y 'bedwaredd ferch i'r Frenhines, sef y Dywysoges :Louise. Yn Mai, 1849, gwnaed ymosodiad arall jar fywyd ei Mawrhydi. Yn Awst, >1849, talodd y Frenhines ei liym- fweliad*a,'r Werddon, a derbyniwyd hi gyda brwd- ifrvdedd' mawr iawn. O'r Werddon, aeth i Bal- [moral, vn vr Alban. Ganed ei thrydydd mab ar v laf 'o Fai, 1850, a galwyd ef Arthur Williami Patrick Albert. Ychydig wythnosau ar ol? srenedigiaeth y plentyn, gwnaed ymosodiad ar y| [fam, gan un Lieutenant Pate, yr hwn oedd ddyn! o deulu da. Ceisiodd ei tharaw yn ei gwyneb aj [ffon. Prif ddigwyddiad v flwyddyn 1851 yd-1 joedd agoriad yr Arddangosfa yn Hyde Park, ar« [ba amgylchiad yr oedd y Frenhines a'r ^Albert yn bresennol. Yn 1852. bu farw Due* [Wellington, arwr Waterloo. a chhddwyd ef yn (Mhrifeglwys St. Paul yn Llundain. yn nghanolB iteimladau "dwys. Ganwyd wythfed plentyn ei|| [Mawrhydi ar y 7fe>d o Ebrilll 1853. Hwn vd-g [oedd y Tywysog Leopold. Yn Awst, 1853, tal-g ic,dd, y Frenhines ymweliad! eto a'r Werddon. ■ j Ttia'r adeg yma,'torodd Rhyfel y Crimea a 11 la thra parhaodd Iron, teimlai ei" Mawrhydi i'rl jbyw dros ei milwyr dewr, yn eu profiadau ofn-^ adwy ar faes y gw:aed. Ganwyd pummed merch w y Frenhines, sef y Dywysoges Beatrice, yn Ebrill, 1857. Ar y 25ain o Ionawr, 1858, priod-jg wyd merch hynaf ei Mawrhydi a'r Frederick William o Prwsia. Ganwyd yr wyr cyntaf i'r Frenhines, yn Berlin, ar y 27ain o Ion-IS a\vr, 1859. Yn yr un flwyddyn, yn nghanola swn' rhyfel, sefydlwyd y gwirfoddolwyr yn| iLloegr. Yn Mawrth, 1861, bu farw |Kent, mam y Frenhines, yn- yr oedran o 76. Ij •Galarai ei Mawrhydi vn ddwys ar ei hoi. Yn 5Awst. 1861, talodd y Frenhines ymweliad arall I a'r Werddon. 11 ft Ar y 14eg o Ragfyr, 1861, dioddefodd y Fren. hines y loes chwerwa-f vn hanes ei bywyd, yn ddiamheu. Bu farw y Tywysog Albert, yr hwn oedd wedi enill v teitl o "Albert Dda." Nid yd. oedd ond 43 mlwydd oed. Claddwyd ef yni Windsor ar y 23ain o Ragfyr. Yn Eisteddfoda Genedlaethol v flwyddyn ddilynol, cynnygiwyd yg gad air am awdl farwnad1 i'r Tywysog. wyd awdl Emrys yn oreu, ac awdl ragorol hefyd. || Yn Chwefror, 1862, cychwynodd Tywysog» Cymru ar daith yn- y Dwyrain. Ar y laf o fis Gorphenaf, 1862,' priodwyd y Dywysoges Alice Thywysosr Louis o Hesse; ac ar v lOfed o)| Fawrth, 1863, priodwyd Tywysog Cymru a Thy- wysoges Alexandra o Ddenmarc, yn Nghapel St. George, Windsor. Dewiswyd Marlborough m House yn gartref yn y Brifddina-s i'r Tywysog! a'i wraig, a. Sandringham yn breswylfod ididynt yn y wlad. Yn niwedd v flwyddyn, aeth yS Frenhines ar ymweliad a'r Cyfandir. ae oddiynol i'r Alban. Ar yr 8fed o Ionawr, 1864, ganwyd | mab i Dywysoges Cymru. Hwn ydoedd y Ty-ffl wysog Albert Victor. Yn mis Hydref, 1895, bu farw yr enwog Arglwydd Palmers ton, a theimlai ffl y Frenhines y golled yn fawr. Ar y 9fed o Ratg- fyr, bu hefyd farw y Brenhin Leopold, ei hewythr. || A- y 6ed o Chwefror, 1865, ymdd-angosodd y Fienhines ar amgylphiad cyhoeddus. am y tros cyntaf wedi marw y Tywysog Albert. Agoriad0 ei seithfed Senedd ydoedd yr amgylchiad 1WllW, 'a- chyflawnodd y Frenhines y sereinoni ei hun.ffi iYr mis Mehefin, 1867, bu Sultan Twrci ar ym-^ [weliad a Lloegr, ac yn aros am yspaid ^Nghastell Windsor. Ar y 13eg o Fai, 1868,^ bu'r Frenhines yn cyflawni seremoni gyhoeddus|| ;arall_ sef gosod careg sylfaen yr newydd yn nglyn ag Yspytty St. Thomas, yn|| Liundain. Cyn diwedd yr un flwyddyn, cy-|| ihoeddwyd cyfrol, wed!i ei hysgrifenu gan ei n Mawrhydi ei hunan, yn cynnwys yn ymarferolS ,ha.ne.s ei bywyd tra. yn yr Alban, rhwng y biyn-|| yddoedd 1841 ac 1861. Yn Mai, 1870, agoroddffl y Frenhines yr adeiladau newydd a godwyd ynw Burlington Gardens, yn nglyn a Phrifysgol Llun-J| dain. Ar y 21ain o Fawrth, 1871, digwyddoddw amgylchiad arall o ddyddiordeb yn nglyn a'r teulu Brenhinol, sef priodas y Dywysoges Louise Ardaiydd Lome, mab hynaf y Due Argyll. || Yn mis Tachwedd, 1871, cymerwyd Tywysog^ Cymioi yn wael, a bu ei fywyd mewn perygi M ,ni:avvr. Am ddyddiau, yr oedd y pryder mwyaf teimlad dwysaf yn ffynu drwy yr hollg ideyrnas, ac yr oedd yr amgylcniadau yn pwyso'nB 'drwtm ar y Frenhines, ond yn ffortunus, gwell-1| ha odd y Tywysog yn araf, hyd nes y Lwyr ad-H |ferodd. Cadwyd 27ain o Chwefror, 1872, felS idiwrnod o ddioichgarwch am ei adferiad. [yr 23ain o Ionawr, 1874, priodwyd Due Edin-g iburgh, ail fab y Frenhines, a'r Uchel Dduces?^ 'Marie o Rwsia. a chymerodd y seremcni ddydd-|| [orol le yn St. Petersburg. Gwnaeth ei [nifer o ymddangosiada.it cyhoeddus yn y flwyddyn* [1876. Ar y 14eg o Ragfyr, 1878, y bu farw yjgj [Dy wysoges Alice, ac yr oedd liyn yn ergyd|| drom i'w Mawrhydi. Yn Mawrth, 1879, pnud-|| wyd y Due Connaught a'r Dywysoges Louise oil Prwsia, yn Nghapel St. George, yn Windsor,||| a bu llawenydd mawr ar yr achlysur hwn. Yn^ I Mehefin, 1881, gwnaed y Tywysog Leopold [Due Albany. Ar yr ail o Fawrth, 1882, ymgais arall ar fywyd ei Mawrhydi, pan taniodd T dyn o'r enw Roger Maclean lawddrylljl! ami. Yn ffortunus, sut bynag, ni dderbynioddji hi niwaid yn y byd. Yn Ebrill, 1882, priod-|| wyd Due Albany a'r Dywysoges Helen oj Waldeck, yn Nghapel St. George, Windsor, ac T yr oedd hwn eto yn achlysur o lawenyddM cyffredinol. Ar yr 28ain o Fawrth, 1884, bu.J| farw y Due Albany, ac yr oedd ei farwolaeth yn| loes chwerw i'w fam frenhinol. Ar y 23ain Orphenaf, 1885, sut bynag, caed digwyddiad|| hyfryd arall, sef priodas y Dywysoges BeatricelQ a'r Tywysog Henry o Battenberg, ac ni wlad yn ol o ddan^os ei llawenydd y tro hwnf eto. Agorodd y Frenhines y Senedd yn ber-J sonol eto yn Ionawr, 1886. Yn mis Mai, yr nn| flwyddyn, ymwelodd ei Mawrhydi a Lerpwl, ynfe mha ddinas yr agorodd yn ffurfiol Arddangosfafil fawreddog. Darllenwyd anerchiad iddi gan Maer, a datganodd hitliau ei phleser yn agoriadjg Arddangosfa oedd mor lwyddiannus. Rhoddesa yr anrnydedd o farchog ar y Maer, Radcliffe. Gwnaed gorymdaith frenhinol heolydd Lerpwl ar y diwrnod canlynol, ac yr|| oedd y brwdfrydedd a flynai yn y ddinas yn|| nodedig o gryf. Yr oedd yr adeiladau eu haddurno, ac yr oedd banerau yn chwyfio y mhob cyfeiriad. Gadawodd ei Lerpwl ar y 13eg o'r mis, arol treulio trio diwrnod yn y ddinas. Ar y 30ain o Fehefin agorodd ei Mawrhydi y Coleg i Ferched, Mount Lee, Egham, yr hwn a adeiladwyd gall. Mr Thomas Holloway, ar draul o cliwarterg miliwn o bunnau. M Yn y flwyddyn 1887 dathlwyd Jiwbili Tevrn- asiad y Frenhines yn nghanol y brwdfrycledd mwyaf godidog. Cynnaliwyd gwasanaeth yni IWestminster Abbey ar yr 21ain o Fehefin, a chyhoeddodd y Frenhines lythyr yn diolch j'r genedl am y croeso a roes y dorf fawr iddi wrth:, gfyn'd i'r eglwys a dychwel oddiyno. Yn5 |Mawrth, 1888, ymwelodd y Frenhines a Flor-i |ence, a manau ereill ar v Cyfandir. Dychwel-S | odd i Lundain yn mis Ebrill. Yna, yn ystod| b mis Awst, ymwelodd a Glasgow. Yn y gwan-i ilwyn dilynoi, ymwelodd a Biarritz, a chyfarfu |»a Brenhines Spaen yn San Sebastian. Dychwel-I |odd yn ol yn mis fcbrill. i 1 Yn Awst, 1889, ymwelodd ei Mawrhydi a| |Chymru. Cyrhaeddodd Llandderfel ar y 12fed| lo Awst, a bu'n aros yn y Pale, ger Llandderfel,! j|trigfa Syr Henry Robertson. Yn ystod yrl ^arhosiad hwn, ymwelodd a'r Bala, Gwrecsam,| I a Llangollen. Cafodd groeso mawr yn mhob un o'r| lleoedd hyny. Yn 1890, ymwelodd y Fren-| hines a Aix-les-Bains, a bu yn ymweled a'r| Ymherodres Frederick, Ymherawdwr Williami yr Ail, ac ereill o'i tfteulu. Yn ystod yr un| flwyddyn, talodd amryw o aelodau teuluoeddj lleoedd hyny. Yn 1890, ymwelodd y Fren- hines a Aix-les-Bains, a bu yn ymweled a'r| Ymherodres Frederick, Ymherawdwr William yr Ail, ac ereill o'i tfteulu. Yn ystod yr un| flwyddyn, talodd amryw o aelodau teuluoeddj Brenhinol y Cyfandir ymweliad a hi yn Mhryd-*| tain, a bu'hithau mewn mwy na'r cyffredin o| f ddigwyddiadau cyhoeddus o ddyddordeb i'r| |t Ymherodraeth. Yn y flwyddyn 1891, bu farwl Iy Due Clarence, yr hyn a achosodd alar mawr! I i'r Teulu Brenhinol. Cafodd gladdedigaethl Imilwrol yn Windsor, ar yr 20fed o Ionawr, a| ichyhoeddodd y Frenhines lvthyr yn diolch i'ri Ibobl am eu cydymdeimlad ar farwolaeth y Duc.| |Yn 1883, bu ei Mawrhydi yn dadrfchuddiol |cerf-^3delw ohoni ei hun yn Ngerddi Ia'r flwyddyn hon hefyd,' priodwyd y Due York! | a'r Dywysoges May o Teck. Yr oedd y briodasj | yn amgylchiad rhwysfawr dros ben, a chan-| | odd Syr Lewis Morris awdl ar yr achlysur. | ICyhoeddodd y Frenhines lythyr yn diolch am yj Iteimladau da a ddangosid tuagat y par ieuanc.| sYn 1894, agorwyd camlas longau Manchester| Igan v Frenhines, ac ar y 23ain o Fehefin, yn yrl gun flwyddyn, ganed mab i Dduc a Duces |Bu marwolaeth y Tywysog Henry o Battenburg,| |ei mab-yn-nghvfraith, yn achos o alar i'r Fren-S I hines a'i theulu. Digwyddodd hyn pan oedd y| |Tywysog ar y ffordd adref o Ashanti, J713* I Chwefror, 1896. Ar yr 22ain o Orphenaf, yn| |vr un flwyddyn, priodwyd y Dywysoges Mawd,! I merch Tywysog Cymru, a'r Tywysog Charles of I Chwefror, 1896. Ar yr 22ain o Orphenaf, yn yr un flwyddyn, priodwyd y Dywysoges Mal1d, I merch Tywysog Cymru, a'r Tywysog Charles of IDenmarc, yn Mhalas Buckingham. Ynl897, bul rhialtwch mawr trwy y wlad yn gyffredinol il ddathlu y trigeinfed flwyddyn teyrnasiad y g Frenhines, a chvhoeddwyd ei diolch liithau i'r bobl am ei llongyfarchiadsu brwdfrydig *1 theyrngar. Yn mis Hydref, yn yr un flwyddyn,« bu farw y Dywysoges Mary, Duces Teck, ag chladdwyd hi yn Windsor. Yn 1898, ymweloddM ei Mawrhydi a Ffrainc yn y gwanwyn, fel yj9 byddai arfer ganddi, a dychwelodd yn Mai.ra mewn prvd i osod sylfaen y "Victoria andSl Albert" yn South. Kensington. Y chydig ddyddiau ar ol hvny, sef ar y 24ain, drwy'rl wind a thrwv'r Ymherodraeth yn nvffredinoLl dathlwvd pedwar ugeinfed penblwvdd y Fren-1 hines gyda brwdfrydedd mawr. Yn ddiwedd-1 arach ar y flwyddyn, bu hithau yn gwel'd rliaij o'r milwvr cvn eu mvned i Ddeheudir Affrica, ac wedi h^nv bu ar vmweliad a Bristol. Yn mis Tachwedd, ymwelodd Ymherawdwr acfl Ymherodres yr Almaen (I. hi yn Windsor. Y vstod v gwanwyn, y llynedd, ymwelodd ei|| Mnwrhvdi a'r Werddon. Cyflwynwyd anerch-1 iadau iddi, a chafodd eroeso mawr yn Nghaer-1 gybi, wrth fyned trwodd. Dyma'r gorchwyll I cyhoeddus ohIo ddim pwys a gyflawnodd hi. 9 SUT Y DERBYNIWYD Y NEWYDD. | Derbvniwyd v newydd gyda. gofid, nid yn unigS vn Mhrydaiii eithr hefydi yn mliob cwr o'r byd,| ac anfonwyd telecrramaru o bob parth i ddatsranB cyd ymdicimia d a'ir Teulu B'renhinol. Can wyd! || cnul a.r ^lychiau'r Eglwvsi a^os yn mhob tref jj| drwv'r devrnas. ccxlwyd baneri ar banner chwyf.a a thVnwyd lleni diros ffenestri; Le bynag y cyf-S arfvddai pobl, cyfeiriwvd at farwolaeth ei Mawr-B hydi. cydymdeimlwydj a thraddodwyd anerch-| if'dau'n'talu'r devrnged uchaf o barch iddi feig Brenhines ac fel dynes, a. gohiriwyd agos bob gwaith cyhoeddus yn y cyfryw gvfarfodVdd. ArB y Cyføudir. yn yr America ac yn v Trefedig-w aethan Prydeinig* dangoswyd a.rwyddion cyffelyb o alar a cliydymdeimlad. 1 CYMRU A'R NEWYDD. I Derbyniwyd y newvdd yn N ghymru gydaj gofid dwys. Wele yn dilyn giynhodeb o gyfeir-g iiadau cyhoeddus at farwolaeth ei Mawrhydi:—! IABERMAW. S Ar dderbyniad y newydd galaethus,cynnal- iwyd cyfarfod o'r gymdeithas leol Ryddfrydol, o| [dan lywyddiaeth Mir T. Martin Williams.—Pas-S iwyd, ar gynnvgiad Mr Hugh Evans, a chefnog-1 iad Mr R.*W." Jones i delegraffu cydymdeimlad | Teulu Brenhinol yn eu profedigaeth. P j ABERYSTWYTH. | I Yn Nghyfarfod Misol v Methodistiaid Calfln-n' ■ aidd, siaradod'd Dr Cynddvlan Jones am y gDfid. Imawr a. ddisgynodd i ran y Teulu Brenhinol. m t Codwyd y banerau iar y castell a'r coleg. a t Ganol dydd Mercher, cynnaliwyd cyfarfod o'rg efrydwyr, a chydvmdeimlwyd a.'i Fawrhydi yl Brenhin' (Cantrhellydd Prifysgol Cymru) ac ael-S I>odau'r Teulu Brenhnol. S BALA. I Derbyniwyd y newydd prudtd. nos Faw*th.S i Y mae lleni "llawer o dai a masnachdai yn banner 1 ■ orehuddiedig, yn nghvda ffenestri y gwestai. i Hefyd, v mae gwasanaethvddion y rheilffordd yni gwisgo band du ar eu cotiau. g | BANGOR. E j Cauwyd yr ysgolion a'r colegau yn M-angor, in ,ddan y galar a fod'olai. Yn y Synagog, cyn-8 Jnaliwyd cyfarfod arbenig i weddio ar ran yjgl 'Frenhines. Gohiriwyd dawns a drefnasid, ganH [Arglwydkles Magdalen Bulkeiey yn Miingoi-, 0 rachos marwolaeth ei Mawrhydi. H BEAUMARIS. 1 Derbyniwyd y newydd gyda gofid dwys gan.' yfl dxef yn gyffredinol. Canwyd y gloch yn yr Eg-B [ lwys Blwyfol a ch.wifiai y banerau ar y Neuadd# f Drefol, Castell, Pier, Baron Hill. Amfocod'di yjg 't Maer delegram i Syr Arthur Bigge, yn daitganw feu galar ar ol y Frenhines, ac yn cydymdeiHiloH I a'r Brenhin a'r Teulu Brenhinol, a derlbynawydM ateb. ffl !BEDYDDWYR DINBYCH, FFLINT, A M MEIRION. 1 Pasiodd cyfajfod blvnyddlol LTndeb Bedydd-S wyr Cymxeig Dinbych, Fliint, a Meirion, a gyn-fl naliwyd yn Nghoedpoeth, benderfymad- yn dad-» gan eu gofid ar farwolaeth y Frenhines, a'u cyd H naliwyd yn Nghoedpoeth, benderfymad- yn dad- gan eu gofid ar farwolaeth y Frenhines, a'u cyd H ymdeiIniald, a'r Teulu Brenhinol. K CAERGYBI. I Yn Ynadlya Caergybi, didyddi Merciher, cod-8 CAERGYBI. I Yn Ynadlya Caergybi, didyddi Merciher, cod- odd y Cadeinydd (y Parch John Richardb) a'r holl lys ar «u traed, ao mewn distawrwydd, syl-Jj wodd y Cadeisyddi fod cwmwl dfu yn sefyll uwoh-H ben y gemedi iar farwolaeth y Frenhines, a berch-H id gaai bawb—uchel ac isel.Dywedodd Mr T. 9 ben y gemedi iar farwolaeth y Frenhines, a ooreh- id gaai bawb—uchel ac isel.LDywedodd Mr T. 9 iForeer Evans, un o'r ynadon, ei fod yn cytunoaj yn hollol a'r hya ddywedoddi y cadeirydd. —B Cefnogodd amryw, a phasiwyd penderfyniad <>9 gydymdcimlad. 9 | Mewn cyfarfod o'r irethdalwyr, nos Fereher, ffi 'a alwasid i ystyitied v gwelliantau cynnygiedigH yn y drei, cariwydi penderfyniad cyffelyb, a !• iiiriwyd y cyfarfod. B CAERNAHFON. i Cynnaliwyd cyfarfod o Gynghor Trefol Caer-B g Cynnaliwyd cyfarfod o Gynghor Trefol Cam- rnarfon ddydd Mercher, o dan lywyddiaetih y [Maer, yr hwn a wnaeth gyfeiriiid pwrpasol ajtS [farwolaeth y Frenhines. Dywedodd mad y pethjE ^cyntaf ddaeth i'w feddwl pan glywodd, y newy gala-rus oedd y llinell hono o'r hen tmyn, "Cof-9 fia'n gwlad, Benllywydd ttirion." Cynnygioddflj ;(t<jd pleidlais o gydymdeimlad y cynghor yn caeiffl ^ei anfon i'r Brenhin.—Elwyd gan Mr J. P. Gre-B gory.—Yna, son wyd am gael diwrnod galar cyff-B ,rediru)l drwy y dref, a dywedodd Dr Griffith fodlg ¡ yn mwriad y ficer i gynnal gwasanaeth cyhoedd-9 Jus yn Eglwys Crist ddiwrnod yr angladd:, yn mha un y byddai y milwyr yn |wed.odd amryw aelodau y byddai yn ddai gan-S ■ ddynt ymuno mewn cyfarfod felly, ond J y na wnai efe ymuno mewn cyfarfod lie nag [chai gweinidogion Anghydffurfiol gymeryd rhan. f —Dywedodd Dr Griffith nad oedd dim i rwystroW [hyny.—Dr Partry: Nac oes, dim ond rhagfamj ficer.—Credai y Clerc y byddai y diwrnod yn ddiwrnod galar drwy yr holl dref, a dangoswyd cryn deimlad o blaid eael cydym- flurfiad cyfEi-edinol o bob enwad.—O'r di wood, ? penodwyd pwyllgor bychan i gael allan deimlad PI" holl enwadau crefyddol gyda golwg ar y r mater. ICOLWYN BAY, CONWY, A LLANDUDNO. I Chwyfiai y banerau odd iar banner y mast yn I mhob cyfeiriad;, ac sanfonodd Cakieirydd y Cyng- I mhob cyfeiriad;, ac sanfonodd Cakieirydd y Cyng- Doeparth (Mr George Bevan, U.H.), fryseb I at y Brenhin i gydymdeimlo ag ef a'r Teulu- IBrenihinol yn eu galar profedigaeth. Y Ihyni a ddywedwyd am Golwyn Bay a ellir Igymeiryd am Landudno a Chonwy. M I CRICCIETH. 1 I Wedi cyrhaeddiad: y newydd:, codwyd y fanerB lar y Castell, ac yr oedd gofid cyffredinol yn smeddiannu pawb. n 1 CYFATHROFA CYMRU. I i Cynnaliwyd cyfarfod o bwyllgor Cyfathroial ICymru, ddydd Gwene-r yn Llundain, a chydym-S deimlwyd: yn ddwys a'r Teulu Brenhinol. Yg Brenhin, fel y gwyddis, yw Canghellor y Brif-g ysgol. B CYMRY LLUNDAIN. | tYn nghyfarfod cyffredinol Cymdeithas CymayB F -dd Liundain, pasiwyd penderfyniad yn dadgang gofid am farwolaeth, y Frenhines, ac a ehydym-g deimlad llwyraf a'r Brenhin a'r Teulu BrenhinoL j CYNGHOR SIROL MON. I g Yn Nghynghor Sir Fon, ddydd Liu, wrthl gyfeario at farwolaeth ei Mawrhydi, dywedodd a y Cadeirydd ddarfod iddynt, ychydig fisoedd yni ol, gael yr anrhydedd o'i hanrhegu ag anerchiadg oddiwrth y Cynghor. Gwyddent oil ei bod yn wraig o feddwl cryf, ac o deimladau dyfnion, al llywodraethad nid'yn unig ar ei gorsedd. ondl hefyd yn nghalonau ei phobl. Dyna paham y teimlent ei cholled gymaint. Credai mai dag fyddai iddynt ar yr achlysur basio pleidlais oS gydytmdei nriad a'r Brenhin preeeinnol a'r Teulua Brenhinol yn eu gaiar, a chynnygiai eu bod yng gwneyd hyny.—EHiwyd, mewn a-raeth doddOOig, gan Dr Roberts, Porthaethwy, yr hwn a ddy-0 wedodd fod y Brenhin IorweTth VII. yn barodl a wedi dangos ei fwriad i gerdded yn nghamrau eifi a fam.—Cariwyd y bleidlais yn unfrydol, tra yl j eafai yr aelodau ar eu traed. a | FFLINT. I | Anfontodd! Maer Fftint (Mr E. J. Hughes) dele-a I gram i Syr Francis Knollys, yn datgan eu cyd- I ymdeamlad a'i Fawrhydi y Brenhin, ac a aelodau 1 ^ereill y Teulu Brenhinol. g GWARCHEIDWAID PWLLHELI. 1 Yn nghyfarfod Gwarcheidwaid Pwllheli, ddyddaj Mercher, ar gynnygiad y Cadeirydd (Mr J. T.ffi I Jones), a chefnogiad Bei-en, penderfynwyd cydymdeimlad v bwrdd i'r teulu brenhinol. B GWRECSAM. I Dydd Mercher, cynnaliwyd cyfarfod o Gym-* sjdeitihias Ryddfrydol Merched' Gwrecsam, o danB |lywyddiaeth Mr W. R. Evans.—Cynnygiodd Mrg gEvans 'benderfyniaid yn cydyrn deimlo a'r |Brenhinol yn eu gailar. —■ Edlioddi Mrs D. W.g | Elias, a chefnogodd Mr Clement Ed'wards (ym-8 ggeisydd Rhyddfrydol dros Fwrdeisdrefi Din- 8 |bych) y penderfyniad, yr hwn a Sbasiwyd mewnl |distawi-wydd1.—Yna, gohiriwyd y cyfarfod. B I Yn nghyfarfod Cynghor RhydkMrydol Bwr-fi deisdref Dinbych, ddvdd Iau. cydymdeianlwydB lag aelodau v Teulu Brenhinol. S I LLYS SIROL RHUTHYN. 1 I Yn Llys Sirol Rhutltyn, ddydd Iau, dywed-li odd Sir Horatio Lloyd, y barnwr, eu ood wedig | colli Brenhines fawr, a pheth oedd, Ifwy. yr oeddynt wedi colli dynes dda. f| 1 MACHYNLLETH. 1 1 Mewn cyfarfod o'r bwrdd undeb, gohiriodds yr aelodau y cyfar:fod ühe-rwyddi y newydd drwg. |— Cynnygiodd Mr John Rowlands eu bod yna irhoi ar y cofnodaiu gofnod o'u cydymdeimlad, schariwyd hyny. j| 1 MERCHED RHYDDFRYDIG CYMRU. I 1 Anfonodd Gwyneth Vaughan, ar ran. Ijndeb I iMerched Rhydd-frydig Cymru, y cydymdeimlad | 1 Anfonodd Gwyneth Vaughan, ar ran. Ijndeb I iMerched Rhydd-frydig Cymru, y cydymdeimlad | scyntaf yn y deyrnas Ft Fawrhvdi y Brenliin | |a derbynioddl lythyr oddiwrth ysgrifenvdd ei METHODISTIAID ^lALDWYN. I IiFawrhydi yn dadgan ei ddiolch. i METHODISTIAID ^lALDWYN. I Mewn cyfarfod o Fethodistiaad sir Drefaldwyn. | cynnygiod y Parch H. E. Griffiths, ac eiliodd | v Parch J. Pritchard, Birmingham, fod v cyfar- 1 fod vn dyrnuno diadgan eu gofid dwys ar farwol- | aeth v Frenhines, ao hefyd gydymdeimlad a'r 1 Brenhin. te PORTHMADOG. | Codwyd baneri ar hanner chwj'f <ir neu add y | dref a'r clvbiau, ac yr oedd arwvddion galar | ar bob llaw yn y dref pan gyrhaeddodd y | newydd. Mewn trengholiad yn y dref ddydd | fod vn dyrnuno diadgan eu gofid dwys ar farwol- | aeth v Frenhines, ac hefyd gydymdeimlad Brenhin. te PORTHMADOG. | Codwyd baneri ar hanner chwj'f <ir neu add y | dref a'r clvbiau, ac yr oedd arwvddion galar | ar bob llaw yn y dref pan gyrhaeddodd y | newydd. Mewn trengholiad yn y dref ddydd | newydd. Mewn trengholiad yn y dref ddydd | Iau: cvfe iriodd v Dr Hunter Hughes at farwol- 1 |aeth y Frenbinesi. a chydymid^imlodd ef arS Crheithwyr a'r Teulu Brenhinol. || I PWYIiLGOR HEDDLU ARFON. | I Yn nghyfarfod Pwjdlgor Heddlu sir Gaernar-g fon, yn Nghaemarfon, ddydd Ia.u, cynnygiodd |y Cadeirydd (Mr C. H. Darbishire) benderfyniadS lyn datgan gofid a cliydymdeimlad a'r teulu 1 Ibrenhinol. Cefnogodd Mr J. E. Greaves, Ar-|| Iglwydd-raglaw'r sir, gan ddyweyd fod y Fren-« I hines wedi enill edmygedd y byd drwy ei rnedra |a'i doethineb, a'r hyn a'i gwnai'n anwyl i bawbji Ioedd ei bod yn ddynes berffaith yn mhob ystyr, a| rhoddes esiampl o fywyd pur i'w deiliaid ar liydS ei hoes. Cariwyd y penderfyniad mewn <Iistaw-a rwydd. || RHUTHYN. I Derbyniwyd y newydd gyntaf yn Rhuthyn gan y Mri 'Rouw a'i Fab, y rhai a godasant eu bane.r, I a chanwyd clochEglwys St. Pedr am awr.—a Gohiriwyd cyfarfod pwyllgor apwvntiwyd ig idrefnu i ddathlu priodas Miss Shelagh Corn-gj |wallis West a Due Westminster, ddydd Mer-E f. cher. B I SIR FFLINT. I I Dydd Iau, anfonodd Cynghor Gwledig Rhyl,« | Pwyllgor Heddlu sir Fflint, a Chynghor yr Eg-g ilwysi Rhyddion Fflint negesau o gydymdeimlad B ?a'r Teulu Brenhinol. g J TREFFYNNON. | I Mewn cyfarfod arbenig o Gvnghor Dinesigl iTreffvnnon. ystyriwyd y ffordd oreu i ddefnyddioB lyr arian svdd yn aros vn y banciau a godwvd tuafi Fdeugain ma-nedd yn cl. Yr oedd Dr James Wil-1 yr arian sydd yn aros vn y banciau a godwvd tuafi deugain ma-nedd yn cl. Yr oedd Dr James Wil. Hams yn ffafr rhoddi yr arian tuagat yr yspytty & gynnygiedig, ac i gofio am hir deyraasiad, y Frell- hines.—Eiliwyd gan Mr Lambert, a eharirtydB yn unfryd. 9 I' TEYRNGED CAN MR W. JONES, A.S. AWGRYM TEILWNG. Yn nghyfarfod blynyddol Cymdeitlias Rydd- frydol Arfon, a gynnaliwyd yn Nghonwy, pryd- [nawn ddydd Mercher, cynygiodd Mr W. Jones, [A.S., gydymdeimlad a'r Btrenhin a'r Teulu Bren- [ihinoL Datganodd olygiad Bispiarc am v Fren- [•hines^ sef ei bod "y ddynes alluocaf a welodd ef terioed." Yr oedd yn Frenhines fawT ada, yr [hon, yn ngeiriau Caplan Senedd America, '"a eCy lillodd, nid yn unig deyrngarwclL ei deiliaid ei [hunan, ond parch, ac edmygedd holl ddynion a [gwragedd cywir-galon trwy yr holl fyd." Yr [oedd yn ffaith hynod' fod ei theyrnasiad yni cyd- ifyn'd a'r cynnydd mwyaf yn hanes gwareiddiaxl, partihed gwyddor, addysg, a rhyddid. Gadw odd ei Gorsedd yn bur yn lan. Tueddai ei holl fyfyrdodau a'i bywyd at heddwch ac ewyllys dda rhwng cenedloedd, ac yr oedd hyn yn ach- lysur priodol ar ba un i estyn proclamasiwn Ar- igiwydd Kitchener yn y Transvaal, trwy rodda maddeuant i wrthryfelwyr y Cape. Eiliwyd y cynnygiad gan Mr Eiias Jone-s, U.H., a phasiwyd yn unol. WYDDGRUG. Gal wodd Mr Henay J. Roberts, cadeirydd Cynghor Gwledig y Wyddgrug, gyfarfod nos Fawrth, pan y pasiwyd pleidlais o gydymdeim- lad a'r Teulu Brenhinol yn eu galar. GALAR A CHYDYMDEIMLAD. Gynted ag y cyrhaeddodd y newydd i'r America, anfonodd yr Arlywydd McKinlev dele- (rrama at "Ei Uchelder Brenhinol, i yn datgan iddo dderbyn y newydd prudd gydal crofid dwys. Dymunai gynnyg iddo ei gydym-| fdeimlad, yn nghydag elddoholl bobl yr AmeTICiI, yn ed alar personol, ac yn y golled a ddioddefoddg IPrydain Fawr yn marwolaeth y BenaduresB barchus ac enweg, y bu ei bywyd yn ddyianwadH ihyrwyddo heddweh, ac a enillodd serch yr hollg Y mae'r eenadwTiaetiiau a dderbvniwyd odidi-ffi wrth Trefedigaethau a'r tiriogaethau yr Ymher-S odraeth, yn ogystai ac o'r Cyfandir, oil yn <lang-SB os y parch deimlid tuagat y Frenhines yn mhob parth o'r byd, ac hefyd. yn dangos y galar I:1wfn jS gyda pha un y derbyniwyd y newydd am ei mar wolwth. F. dry dd gohebydd o New York, na fu yn v TaJaetfb.au erioed' o'r blaen y fath S arddangosiad o alar. Yn y mwyafrif o brif- iddinasoedd y Cyfandir, yr oedd axwyddion. o| ■alar i'w gweled, a snvnaed cyfeiriadau yn yffi iene"dau, a. gyrwyd Beges=:iu o gydymdeimlad [Brenhin. Golyga Brenhin Portugal a Bænhin iyr Iseldiroedd fod yn bresennol yn yrangladd. Yg imae Brenhin yr Eidal a'r Pab wedi "rru at yg Brenhin, gan'ddatgan en cydymdeimlad ag ei.fi Y mae Ymherawdwr Germani wedi cyhceddig proclamasiwn yn crybwyil y gofid dws y maeg ei dtull wedi ei dafiu ar farwolaeth ei nain. ac yn gorchymyn fod i'r fyddin wisgol galar-wieg am bythefnos. Yn ei neges, sonial Ymherawdwr Awstria am y cyfeillgarwch oeddi rhyngddio ef a'r Frenhines, a datgana'r gobaithg v bydd: i'r teimlad ffynu rhyngddo ef a'r Bren-g hin. Gvrodd Sultan Twrci hefyd dee gram ol gydymdieimladl a'r Brenhin. 1 Y CYFRIN-GYN GHOR. | CYFARFOD Y BRENHIN NEWYDD. I Am naw o'r glcch foreu Mercher, cychwynodd y Brenhin, Due York, a Due Connaught, o Cowes,| ar daith i Lundain. H Llywyddai y Brenhin gyfarfod arbenig o'r Cyfrin-Gynghor, yn Mhalas St. James, pryd- nawn dydd Mercher. g | Yn y cyfarfod. hwn gweinyddwyd y llw Penadur newydd, yn erchi iddo lywodraethu yl Deyrnas yn unol a'i chyfreithiau a'i harferion. B !Wedi hyny deTbyniodd ei Fawrhydi warog-| aeth y gweinidogion oedd yno, y rhai a gymer-j asant Lw Tevrngarwch <ic Uwchafiaeth, gan blygu ger yr Orsedd. Darfu iddynt wedi hyny roddi seliau eu swydd iddo, ond nid oedd hyn, mewn gwirionedd, ond mater o ffurf, trwy fod y Brenhin vn eu hestyn yn ol i'r Gweinidogion, v rhai a gusanasant ei ddwylaw. Gwnaeth y Brenhin araeth fer, gyfaddas i'r y Brenhin yn eu hestyn yn ol i'r Gweinidogion, v rhai a gusanasant ei ddwylaw. B Gwnaeth y Brenhin araeth fer, gyfaddas i'r amgylchiad, a hysbysodd y cymerai ef y teitl o Edward y Seithfed. Yr oedd yr holl weith- rediadau hyn, wrth gwrs, yn breifat. B Aeth y Brenhin i Marlborough House ar ol y Cynghor, a. dychwelodd i Osborne dydd Iau. | Y SENEDD. I YR ARGLWYDDI A'R CYFFREDIN. j I Yr oedd cyfarfyddiad y Senedd, prvdnawn I Mercher, yn fwy ar ffurf "seremoni nag eístedd- iad i drafod busnes. Cyfarfu y ddau Dy o dan, Ddeddf Olyniad, a galwyd hwy yn nghyd drwy, lythyrau wedi eu harwyddo gan Mr Arthur Balfour a Syr Henry Campbell-Bannerman. Yr awr benodedig i gyfarfod ydoedd pedwar o'r gloch, tair awr yn hwyrach na'r adeg y cynnal- iwyd cyfarfod cyntaf o'r Senedd yn nheyrnasiad y Frenhines Victoria. Yr amser hwnw nid oedd cerbydau cyflym i gludo yr aelodau o bob rhan o'r Deyrnas Gyfunol i Dy'r Cyffredin. Yr oedd aelodau Ty'r Cyffredin yn dechreu ymgynnull yn fuan, ac yr oedd tyrfa luosog oddiallan i fuarth y Palas yn edrych ar y dathliadau. Erbyn pedwar o'r gloch yr oedd nifer fawr wedi ymgynnuU, yn fwyaf neillduol o aelodau Cymreig a Seisnig, ar bob ochr i'r Ty. Yr oeddynt i gyd mewn gwisg ddu, ac yr oedd absennoldeb y lliwiau yn y Ty yn edrych yn rhyfedd. Yr oedd llawer o siarad, yn benaf yn tnvsg y rhai nad oeddynt wedi cyfarfod eu I gilyddi er's amser. Nid oedd dim chwerthin i'w glywed, fel yr arferid ar ddiwrnod cynCaf y tymhor cyffredin. Yr oedd Mr Lloyd Morgan a Mr Lloyd-George, o'r aelodau Cymreig, yn eu lleoedd arferol. Attaliwyd1 yr ymddyddan ar drawiad pedwar o'r gloch, pan ddaeth y Llefar- ydd i'r Ty. Cododd pob aelod mewn distaw- rwydd, gan ddisgwyl y Llefarydd i mewn. Aqth y Llefarydd i mewn yn araf, gan ymgrymu ar bob ochr. Ar ei dde yr oedd y Rhingyll yn cludo y berllvsg, ac ar ol hyny gadawodd y swyddog y berlfysg ar y bwrdd, ac aeth ymaith. Yna, aeth y Llefarydd i'r gadair, a dywedodd, "Trefn, trefn." Aeth yr holl gynnulliad ar unwaith i'w heisteddleoedd. Cymerodd y ILlefarydd y Testament a'r papyr llw oddiar Mr Nicholson (yr tmig glerc oedd yno), a dechreuodd I siarad yn isel, ond yn glir. Adgofiodd y Ty, | oherwydd marwolaeth ei Mawrhydi y Frenhines Victoria, fod dyledswydd amynt i gymeryd y llw o ffyddlondeb i'w holynvdd, Iorwerth VII. 9 Yr oedd efe ei hun yn ei gymeryd gyntaf. Yna, I cymerodd y llyfr a chusanodd ef, a darllenodd iy llw drachefn. Ar ol gwneyd hyny, eistedd- lodd yn ei gadair, ac aeth aelodau Ty'r Cyffredin i gymeryd y llw yn ol trefn eu blaenoriaeth. Yr oedd Mr Balfour yn hwyr yn y Cyfrin Gynghor, ac ni ddaeth i mewn nes oedd yn ddiweddfr. Y Irhai cyntaf i gymeryd y llw ydoedd Syr :Michael g Hicks-Beach, Mr Chamberlain, a Mr Akersg 1 Douglas. Ac yn ddilynol daeth Syr H. Camp-* |bell-Bannerman, Mr Morley, Syr Williami sHarcourt. Daeth ereill yn ol y drefn, y CyfrinB SGynghorwyr, ac yn ddilynol daeth yr lyn pryffredinol. Cymerid v llw gan bump 1 chwech o aelodau ar unwaith, ac felly aethpwydj Idrwy v gwaith yn fuan. fel ag yr oedd pob aelod| yn y Ty wedi cymeryd y llw erbyn chwech o'r r gloch. 0 I Yr oedd yr un olygfa i'w gweled yn Nhy'r Arglwyddi. Yr oedd yr Arglwyddi yn pi-ysuro li'r Ty. ac yn sefyll oamgylch y byrddau. Yr| | amgylchiad a. dynod-d fwyaf o sylw ydoedd 1 I gwaith Due Connaught, a Thy wysog Cymrul Inewydd, gyda'r hwn yr oedd Arglwvdd Roberts,! iyn cymeryd y llw yn niwedd y gweithrediadau. j § Dvdd Iau, awd yn mlaen gyda'r gorchwyl o| 1 gymeryd llw ffvddlondeb i'r Brenhin ganl iaielodau Ty'r Arglwyddi a Thy'r Cyffredin. Yn Arglwyddi cyflwynwyd y wys a'r hysbys-e Ty fel cynnrychiolvdd o'r Werddon. | Dydd Gwener, yn Nhy'r Cyffredin, darllen-| wyd eena.dwri oddiwrth y Brenhin. a phasiwyd 1 yn unfrvdol atteb mewn anerchiadi. Cyn i'r !rwydd am ddewisiad Argiwydd Dunboyne i rj genadwri Frenhinol gael ei dwyn i mewn, dar | llenodd v Llefarydd dri telegranu yn datgan cyd- ymdeimlad oddiwrth, Seneddau Gwlad Groeg, Rouimania, a, Servia. I Yn ei genadwri, dywedai Brenhin ei fod yn sicr v cydynideimlai y Ty ag ef a'r genedi "11 v brofedigaeth alaethus oedd wedi eu eoddiwedd-| d, ac vchwanecrodcl y byddai i ymroddiad v Frenhines didwyH i wakmaeth ei gwlad a'i phobl. n'i theyrnasiad "doeth a haelionus am 64 mlynedd| fyw mewn coffadwnaeth yn nghajonau ei deihaidl ffyddlawn drwy'r Ymherodraeth. | Cynnygiwyd yr anerchiad i ateb yr uc-húd gan ] Mr Balfour.* ac eiliwyd gan Mr C. Bannerman. Ni siaradodd neb arall. Yn lie cyntaf, sicr- hai yr anerchiad i'r Brenhin ddwin gydymdeim- lad y Ty yn ei cfid dwys. a thystiai i ymroddiad Idiflino y Frenhines i ddyledsy/yddau ei huchell swvdd ac i les ei phobl, yr hyn wnai i w Idsevrn § I asiad gael ei gofio yn wastadol 'da, pha rch a| serch. °Yn yr ail le, cvflwynai aelodau v It eu| llongvfarchiadau fel deiliaid ffyddlawn i'r Bren-jj bin. ar ei esgyniad i'r orsedd, a honent fel eu| hargvhoeddion dwfn yr hynodid tymhor eai devmasia'd gan ddymnmi^d cryf i gynnal ac am-jj ddiffvn cyfraith v't.ir. ac i ddyrchafu rhyddid a| dedwydSwch ei ddeiliaid. Ar ol i'r anerchiad] 4 I i: n -=.. -A': 'Q- ei gadarnhau yn unfryd«I, gohiriwyd y TyH Ibyd Chwefror 14eg. ra Yn Nhy'r Arglwyddi, yr oedd v drefn yn9 debyg i eiddo y Ty arall. Cynnyfe;wvd VrB 'ammod mewn ateb i genadwri y Brenhin ganS Ardaiydd Salisbury, ac eijwyd gan Iarll Kim- berley. 9 YMWELIADAU A CHYMRU. I YnJwelodd y Frenhines a Chymru rai troion. Y tro cyntaf iddi ymweled a'r DywysogaetbS oedd yn y flwyddyn 1832, pryd yr vmweiodd a. Mon. Yr oedd Duces Kent gyda hi, ac yn9 liblas Newydd, trigfod Ardaiydd ?.lon, yrS arasent Ymwelsant a Chaernarfon yn ystod y adeg hono. Tra fuont yn Mon, cynnaliwyd Eis- teddfod yn Beaumaris. Os bu yn y dref hono "Gyflafan y Beirdd^" yr oedd yr Eisteddfod hono'n ddangosiad o fethiant truenus y gwr a barodd y gflaf, ac yr oedd ymweliaxi y Dywysoges Victoria (canys yr oedd hvnv cyn ei choroniad) ar Eisteddfod yn arwydd o fuddugol- iaeth Cymru wedi'r cwbl. Dyma'r unig dro y bu ei Mawrhydi mewn Eisteddfod, a chafodd faint fynai o englynion gan y beirdd ar yr acblysur hwnw. Hi a fu hefyd yn cyflwyno gwobrwyon i amryw o'r buddugwyr, yn eu plith i Galedfryn, a farnwyd yn oreu. a; destyn y gadair, sef awdl ar "Ddrylliad y Castle' Dyma enwau rhai o'r llenorion, &c., gafodd wobrwyon yn yr Eisteddfod —Parch J. Blackwell (Alun), Miss Angharad Llwyd, Mr John Williams, Croesoswallt; Mr Aneurin Pugh, Egryn Mr Edward Parry, Caer; Parch Dr Williams, Clynnog; Mr Robert Davies, Nantglyn; Mr William Edwards (Wil 'Sceifiog), Mr T. Jones, Treffynnon; Mr Roberts, y telynor o Gaernarfon a'r Parch J. Jones, Treffynnon. Gosododd y Dywysoges a'r Dduces gatreg sylfaen ysgol yn Llanedwen. Yna aethant drwy Aber- gele, Llanelwy, Treffynnon (lie bucnt yn treulio I Yn 1847, bu'r Frenhines ar fwrdd pleserlongg "ar dueddau Caernarfon, ond ni laniodd. Yr unfl Iinoson), Llangollen, &c., i Gaer. fwyddyn, aeth hi a'r Tywysog Albert drwy'rg Fenai mewn Hong ar eu ffordd i Scotland, a chawsant anerch o groeso o Gaernarfon, yn nghyda llyfr yn rhoi hanes yr ardal. Ymwel-g odd ei Mawrhvdi a Chastell y Penrhyn. yn 1S59' j Yn mis Awst, 1889, hi a ymwelodd drachefn Chymru, ac i ddyffryn Llangollen y daeth. g iDvwedir ddarfod iddi ddewis y lie hwnw fel ei phreswylfod, oherwydd ei bod yn dymuno talu ymweliad a Syr Theodore Martin, y g-wr a ysgrifenodd Imies bywyd y Tywysog Cyd- weddog, a golygydd dyddiadur y Frenhines ar "Ein bywyd yn yr Ucheldir." Mae preswylfodffl Syr Theodore Martin yn Mryntysilio. Nid oeddfi rdigon o Ie i'r holl wahoddedigion Brenhinol yno. a. darfu i'w Mawrhydi gosgordd gymeryd Neuadd Pale, preswylfod Mr H. B. Robertson, yr ochr arall i Ddyffryn y Ddyfrdwy. Cyr-fi fhaeddodd ei Mawrhydi ddydd Gwener, Awstg [25ain, 1889. am Myth o'r gloch yn y boreu, arg col teithio drwy y noe o Ynys Wyth. Yr ung Iprydnawn aeth allan yn ei cherbyd i'r Bala, ig sdderbyn anerchiad o groesaw gan wyr srr Feir- icnydd. Cymerodd v seremoni Ie yn y Neuadd Sirol. yn nghanol brwdfrydedd mawr. "1 r oedd yr addurniadau a'r pontydd yn dangos teyrn- garwch y trigolion, a chanwyd Anthem Genedl- aethol y Saeson gan gor undebol o'r ardal. Ar ol hyny aeth y Frenhines ar hyd glanau llyn y Bala yn ei cherbyd, ac i bias Gianllyn. preswyl- fod Syr Watkin Williams Wynn, a dychwelodd drwv y Bala i'r Pale. 1 Dranoeth yr oedd ei Mawrhydi am ymweled a [Gwrecsam ond cyn gadael Pale, aeth i edrych ar dreialon cwn defaid yno. Am hanner awr wedi tri y prydnawn gadaw- odd orsaf Llandderfel, am Wrecsam. Aethpwyd y prif heolydd, a ehyrhaeddodd ei Mawr- hydi Acton Pare oddentu pump o'r gloch. Mewn He wedi ei neillduo ar ffurf chwareudy Rliufeinig yr oedd cynnrychiolwyr Gogledd Cymru wedi ymgynnull, ac mewn rhan amlwg o'r lie hwn yr oedd lie i ddeugain mil o blant yr ysgol. Y prif atdyniad ydoedd yr anerchiadau gyflwynid i'w Mawrhydi gan wyr sir Ddinbych, Esgob a chierigwyr esgobaeth Llanelwy, gweinidogion Ymneillduol siroedd Dinbycb, Fflint, a Meirion- ydd, a Chorphoraeth Gwrecsam ac atebodd ei Mawrhydi iddynt oil. Am chwech o'r gloch gadawodd Wrecsam ar ei thaith i'r Pale, ond cyn gadael sylwodd wrth y Maer (Mr Evan Morris). "Yr wyf yn teimlo yn ddiolchgar am eich addurniadau a'ch lioll drefniadau." Yr oedd heolydd y dref wedi eu goleno yn yr hwyr. Y dydd Mawrth dilynol galwodd ei Mawrhydi a.* Faer Gwrecsam i'r Pale, a gwnaeth ef yn farchog. Cyn i Syr Evan Morris adael Pale, rhoddwyd iddo lythyr gan Mr Raikes, wedi ei ysgrifenu dan gyfarwvddiadau ei Mawrhydi. yn datgan ei boddlonrwydd ar ei hymweliad a Chymru. Dydd LInn, Awst 26tin, aeth y Frenhines 'gyda'i cherbyd i Langollen, ac oddiyno i Fryn- tysilio, a thalodd ymweliad a Syr Theodore a Lady Martin. Pan y dychwelodd i Langollen am bump o'r gloch, cyflwynwyd iddi anerchiad gan y bwrdd lleol, ac aeth yn mlaen i Gorwen, lie y cyflwynwyd iddi drachefn anerchiad ga.n y trigolion. Darfu i oddeutu deuddeg cant o blant yr ysgolion ganu Anthem Genedlaethol y I Saeson cyn i'w Mawrhydi ymadael. Aeth y Frenhines yn mlaen yn ei cherbyd i orsaf Corwen, ac oddiyno aeth. gyda'r tren i'r Pale. Pan yr oedd hi ar ymweliad a Llan- fgcllen a'r gymydogaeth, aeth y Tywysogesau Beatrice, Alice o Hesse, a.'r Tywysog Henry i Riwabon, ac i lawr i lofa yn Wynnstay, oddeutu 300 o latheni o ddyfnder. Perthynai y lofa i gvmni yr ydoedd Maer Gwrecsam yn gadeirydd i^°- • -.r Dydd Mawrth, Awst 27ain, arosodd ei Mawr- hydi vn y Pale, gan fyned allan oamgylch yn ei cherbyd ei hun. Aeth y Dywysoges Beatrice i Abermaw i osod careg sylfaen eglwys. Gadaw- odd y Frenliinee gyda'i gosgordd Pale yn yr hwvr am yr Ysgotiand, ao yr oedd hyn yn di- weddu ymweliad difyrus. Ar ei ffordd i'r Werddon, tua. blwyddyn yn ol, cyflwynwyd anerchiadau i'r Frenhines ar ran byrddan yboeddu6 a thrigolion Mon yn Nghaer- gybi. Yr oedd y dref wedi ei haddurno yn brydferth, ac yr oedd yno filoedd lawer o ym- welwyr. Y GLADDEDIGAETH. Cleddir v Frenhines yn Frogmore. ddydd Sad- wrn nesaf. Nid ydyw y trefniadau wedi eu ewhl orphen, ond deallir v dygir y corph o Cowes i Portsmouth, prydnawn Gwener, er m cy- haedd Llundain yn gynar fore Sadwrn. D- weddir v rhan gyhoeddus o'r seremoni gyda r gwasanaetli yn Nghapel St. Sior, Windsor; dilvnir v gweddiJion i'w g-orphwysfa yn y gladd- fJ, Frenhinol yn Frogmore, gan v nn. alanvyr yn unig. Dydd: Gwener, rlxoKKrwyd corph y Frenhines mewn ystafell wedi ei chvmhwyso i'r Kpwrpas, ac yno^ oynnaliwjrd gwasan aeth Eg- ilwysig, pan yr oedd aelodau o'r Teulu Brenhh-ol yn bresennol. Yn ystod y dydd, caniatawyd i nifer arbenig ymweled ago ystafell a rhoddid yr un fraint i nifer penodol boh dydd am dridiau yn mhellach.