Y Goleuad

YR IDDEW A'R -RHYFEL. II Can y PARCH. R. J. WILLIAMS, Lerpwl. Ei pan gyhoeddwyd y rhyfel y mae. yn naturiol fod cryn lawer o ysgrifemm mewn cylchgronau Iddewig ar berthynas vr Iddew 49 ef. Yr wyf y? ?y'?edus am y rhan fwyaf ? o'r ffeithiau a ganlyn, nid iddynt hwv yn un- longyrchol, ond i ysgrif 0 eiddo y Parch. S. B. Rohold, F.R.G.S., Toronto, yr hwn yw Llywydd yr Undeb Cristnogol Hebreig yn America. Nid llawer efallai o'n darllenwyr sydd wedi sylwi nad oes genedl ar y ddaear heddy w gyffe-^yh i'r genedl Iddewig. Er trigo ohoili yn wasgaredig ywhlith holl brif genhedloedd 4 y byd, ac i rai o'i phrif ddynion sicrhau rhan arnlwg yin mywyd yr oU yn eu gwleidydd- iaeth, eu celfyddid, eu llenyddiaeth, eu Inas- nach, ac yn arbennig eu cyllidau, etc. parlia geiriau Balaam yn wir am dani, Weie bobl yn preswylio eu bun, ac heb eu cyfrif ynghyd a'r cenhedloedd." Nid oes yr iiii o,'r cenhedl- oedd yn caru yr Iddew, ac riid yw yntau yn. carll yrun ohonynt hwythau. Gwasanaetha hwynt. er ei fwyn ei hun. Dieitlir-ddyn yw o fewn eu pyrtii, a gwell gan bob cenedl fod iie-bddo. Araf lawn) y sicrha iddo ei hun d.dinasfra,intyn unman. Yn ddiweddar cy- hceddedd un o'r prif gylchgronau Iddewig ddarlun hen batria.rch o Iddew yn dal "globe" yn ei law, ac yn yrnofyn yn ddyfal am ryw fan ami He yr oedd eisiau yr Iddew. Aeth. drwy y gwledydd. wrth eu bemvau ;Rwsia, nid oes fy eisiau yno; yr Almaen, nid oes fy eisia.u yno; chwaitl) r Rumania, dint o fy eisiau Ffrainc, dim 0 fy eisiau; Prydam, Canada,' yr TT nol Dalaethau, gwlad Canaan, dim fy eisiau. Mor fawr, mor eang, mar brydferth" yw y byd, oiid er hynny nid oes ynddo le i mi." Dyma deimlad calon yr Iddew heddyw ymhob man. Nid oes greadur o ddyn mor ddigroeso ag ef ar wyneb y ddaear. Ond nid yw hyn yn ?. ei ddwyn i sylweddoli fod rhyw achos niawr i hyn ol' y mae mewn rhyfel a. Duw, yn ym- ladd yn erbyn y J ehofah yn yr Arglwydd iesu Grist. Ac nid yw yn syn gan hynny fod bvd Duw a'i breswylwyr yn awyddus i ymwrthod _Icr:ef.. Otid gwir yw er y cyfan oll ei fod wedi rennill y fath sa,fle yn Ewrob fel nad all ei lywedraethwyr beidio ag ymgynghori ag ef, a rho-ddi eu h una in yn ei law. Of nir ef, anviiyd. law. O f niref,anr l iy d eddir ef, a, gwenhieithir iddo. Yng nghanol yr aflwydd ofnadwy sydd wedi goddiweddyd Ewrob ymofynir am ei gymorth, a. rhydd yntau y cymorth hwnnw yn ol ei alllu a'i safle l'el petae yn un ohonom. I. Heth yw nifer yr Iddewon yn Ewrob heddyw? Cyirifir fod ym Mhrydain 245,000 o Iddewon; ym Ffrainc ychydig dros 100,000; yn Belgium 15,000; yn yr Eidal 45,000; vn yr Almaen 615,000; yn Awstria 1,313,687, yn Hungary 932,416; yn Rwsia 6,060,000, ac y mae. miloedd yng ngorynys y Balkans a Thwrci, yn cynnwys gwlad Canaan. Beth hi hanes y miliynau hyn y deunaw mis, di- weddaf? Ar y dydd llawnaf o adgofion prudd i'r Iddewon, y 9fed o fis Ab, y dydd y llosg- wyd y deml, ac y caethgludwyd pobl Jeru- salem gan N ebuçhcdonosor, y Caldead; a'r dydd hefyd, fel maé'n syn, y llosgwyd hi eil- waith, ac y meddianwyd hi gan filwyr T'itus y Rhufeiniwr, ar y dydd hwnnw, y pedwerydd o Awgt, 1914, fel yr adwaenom ni ef, y cy- hoeddwyd y rhyfel. rrra, yr oeddynt hwy yn ymprydio, ac yn eistedd ar lawr y synagog, gan adrcdd yn wylofus alarnad Jeremiah, er cof dwys a thrist am adfyd eu pobl, y cy- lioeddwyd y rhyfel mwyaf anrheithiol yn eu hanes o'r dydd y galwyd Abraham hyd yn awr. Gwaeth o lawer yw eu gofid a.'u hing heddyw nag' yn Jerusalem pan orchfygwyd hi gan y Rhufeiniaid. Cyfrifir fod 550,000 ohonynt yn rhyfela, yrn, myddmoedd Ewrob yn awr, miloedd ymhob byddin, yr hyn a, olyga eu bod yn ymladd nid yn unig yn erbyn y cenhedloedd dienwaededig, ond yn erbyn eu brcdyr o'u cenedl eu hun—Iddew yn erbyn Trldpw. II. Penned alaethus yw hanes yr Iddewon yn Rwsia. Rhydd y "Jewish Chronicle" adrodd- iad o ganlyniadau gorchymyn o eiddo Prif Gadfridog Rwsia ym mis Mawrth diweddaf. Taenwyd y si fod rha,i o'r Iddewon yn troi yn fradwyr i Rwsia. Yr oedd corff y genedl drwy yr holl wlad yn ddiamheuol deyrngar iddi. Nid hynny yn unig, and aeth llawer o Iddew- on Rwsiaidd o Brydain ac o America yn ol i ymladd dros Rwsia! Er hynny condemni- wyd yr holl genedl yn y rhanbarthau lie yr amheuid rhyw tilfer ohoni, yn Galicia, Buko- vina, a. Poland. Caethgludwyd tua, 200,000, yr oil oedd yn trigo yng nghyffiniau Kovno, Kurland, n Suwalki, ac ni roddwyd iddynt ond o wytli i ddeng awr ar hugain o rybudd. Trist iawn oedd yr olwg arnynt yn mynd, yr hen a'r ieuanc, y claf a'r iach, a,c hyd yn oed deuluoedd y milwyr Iddewig oedd yn ymladd dros Rwsia, y clwyfedigion rhyfel, y milwyr a. ddaethent adref am seibiant byr, y "nurses" a'r meddygon. Iddewig—pawb ohonyilt. yn ddiwahaniaeth. Nid rhyfedi i lawer, ohoiiynf,, wallgcfi a, throi a, dinistrro. eu heiddo, popeth a feddent, rhag gadael ohonynt- ddim ar ol i'w anrheithwyr. Cludwyd y rhan fwyai ohon- ynt fel anifeiliaid mewn cannoedd o wageni, heb wneud unrhyw ddarpariaeth ar gyfer eu hanghenion ar eu taith i ryw dalaifch ddwyr- einioi bell. Ond nid oedd digon o drenau i s gludo yr oil ohonynt. Bu raid i ereill, filoedd ar filoedd, gerdded yr holl ffordd. Yr unig gymwynaswr a, gyfarfu llu mawr ohonynt oedd angel marwolaeth. Pan ffocld Rwsia o flaen y gelyn yr oedd yng nghanol tiriogaethau Iddewig. Bu raid i bedair miliwn o Iddewon diarfau, yn wyr, gwragedd, a phlant. floi ar hyd ffyrdd anhy- gyrch, a, thrwy gorsydd lleidiog a, choedwig- oedd disathr, gan grwydro "yn ddiddirn, yn gystuddiol, yn ddrwg eu cyflwr." O'u hoi yr oedd swn magnelau y gelyn, ac o'u blaen newyn ac anobaith. Teithient ymlaen heb wybod i ba, Ie yr oeddynt yn myned, na pha beth oedd yn eu haros. Os byth yr ysgrifen- nir yn fanwl hanes alaeth yr Iddew drwy y gyflafaru hon, bydd ei ddadlen yn ddigon i doddi y galon galetaf. Gall adrodd heddyw eiriau yr Alarnad, "Onid gwaeth gennych chwi, y fforddolion oil? gwelwch, ac edrych- wch, a. oes y fath t)-fid a'm gofid i, yr hwn a wnaethpwyd i mi, a'r hwn y gofidiodd yr Arglwydd fi yn nydd angerdd ei ddicter." (Galar. i. 12). III. Y male ochr arall i'r darlun. Os ofnir, ac os dirmygir, ac os erlidir y genedl Iddewig fel cenedl, nis gall gwledydd Cristnogol y byd fforddio anwybyddu pei-sona, a unigol o'r genedl honno. Wele rai profion o hynny. Pwy oedd cynrychiolydd Prydain Fawr yn Berlin yn y cyfwng arswydus hwn? Gwr, o Iddew, Syr E. Goschen, tad yr hwn a fu yn Brif Arglwydd y Morlys yng ngweinyddiaeth Arglwydd Salisbury, a'r.hwn ddyrchafwyd i Dy yr Arglwyddi. Pwy a ganmolid gan y Prif Weinidog mewn araeth ar ddydd yr Arglwydd Faer, fel y gwr a fu yn un o'r prif offerynau i ddiogelusefyllfa, ariannol y wlad ar gyhoeddiad y rhyfel, onid Iddew oedd hwnnw hefyd, Arglwydd Reading? Efe hefyd a anfonwyd i'r America, i sicrhau benthyg 500,000,000 o ddcieri i'r cyngreir- iaid, a'i brif wrthwynebydd ef yno oedd Iddew arall o'r enw Jacob H. Schiff. Ond yr Iddew o Brydain a. orfu. Yn Ffrainc ceir Iddew ymhlith cadfridcgion y fyddin, y Cadfridog Heymans, a, phump o Iddewon yn y Cyfrin Gyngor. Ni bu adeg bwysicach i Belgium fechan gael cynrychiolydd medrus ym Mhry- dain, ac i lanw y swydd nis gallai y Brenin ieuanc a i gynghorwyr feddwl am neb cym- hwysach nag Iddew—M. Hyman. Ym myddin. yr Eidal ac yn ei chyfrin gyngor y mae amryw Iddewon yn y swyddau pennaf.. Ac yn y gwledydd hyn oil y mae y Rothschilds a'u Haw yn dynn ar eu cyllidau. Yn llys y! Twrc, yng Nghaercystenyn, pwy sydd hedd- yw yn gofalu am fucldiannau America, Ffrainc, Rwsia, Belgium, Serbia, Montenegro, Denmarc, yr Eidal, yr Yswisdir, onid cyn- rychiolydd galluog yr Unol Dalaethau, Yr Anrhydeddus Henry Morgenthau, ac Iddew yw yntau hefyd. Yn yr Almaen, Herr Arthur Ballin, gwr o Iddew, sydd yn gofalu am yr holl reilffyrdd, ac yn trefnu yn ol ewyllys yr Ymerawdr i symud mrlwyr wrth y cannoedd o. filoedd o ddwyrain i orllewin, ac o orllewin i ddwyrain, ynghyda'r cada.rpar angenHfeeidiol, gyda, chyflymder anhygoel. Er gwaethaf ymdrechion ciiovffwys gelynion yr Iddew yn y wasg, a. thrwy amryw gyfryngau ereill, ymlaen yr oedd yn myned yn yr Almaen gan ennill dylanwad ac awdurdod ymhob cylch. Pwy osododd i lawr sylfeini Sosial- aeth yno? Onid Karl Marx, yr Iddew? Pwy sefydlodd y blaid werinol yno? Iddew oedd hwnnw hefyd, Ferdinand; Lassalle. Iddew oedd yr unig wr a, feiddiodd herio'r Caiser yn y Reichstag, a phleidueisio yn agcred yn erbyn benthyca arian i ddwyn. ymlaen y rhyfel, Herr Liebknecht; ac er syndod i'r byd nid yw hyd yma wedi ei ddienyddio! Nid dyma. o lawer ei holl hanes yn y gyf- lafan ofnadwy hon. Gwelir ei enw yn. ennill y Victoria Cross" ym myddin Prydain, yr "Iroi Cross" ym myddin yr Almaen; a cheir fnwau dros ddau cant o Iddewon yn swyddog- ion uchel ym myddin Ffrainc, a nifer cyffelyb ym myddin Awstria, etc., etc. IV. Beth a. ddigwydd iddo wedi yr elo yr aflwydd hwn heibio? Yma, ac yn yr America y mae Cristnogion yn gystal ag Iddewon yn awyddus iddo gael gw ladei dadau yn feddiant iddo ei hun. Er mwyn sicrhau hynny dad- leuir dros i Brydain ei meddiannu. Hi ddylai ei meddiannu, meddir, am mai hi o holl deyrn- asoedd y byd sydd wedi bod garedicaf i'r Iddew. Teimlai ein tadau fed rhyw rinwedd a.nghyffredin yn hynny, :a, chredent na ddelai ond drwg i'r teyrnasoedd a ymddygent yn greulon at "yr hen genedl. Pe buasai rhai ohonynt byw heddyw digon tebyg y buasent yn priodcli y "Russian Retreat" i'r gorch- ymyn a, roed: i alltudio yr Iddewon i rannau pe hen nig yr Ymerodraeth. Cydymdeimlent; yn ddwfn a hwy, a gweddient lawer drostynt. Ni byddai Richard Humphreys, y Dyffryn, braidd byth yn gweddic yn gyhoeddus heb gofio "had Abraham. Oherwydd perthynas Prydain a'r Aifft dywed rhai na; ddylai gan- iatay; i unrhyw allu cryf arall feddiannu gwlad Canaan, y dylai y ddwy wlad fod o dan yr un lywodraeth, fel y cyflawnid yr hyn a ddywed- wyd trwy y proffwyd, "A'r dydd hwnnw y bydd prif-ffordd o'r Aifft, i Assyria, ac yr a yr