Y Goleuad

LLYFRAU. Llawlyfr ar Ramadeg Gymraeg, ICynghanedd a Chanu Penhill ion: Gan y Parch. W. Davies, B.A., ,eglwys iReol y Crwyw, M.C., Caerdydd. Pris, 4o.; drwy'r post, c. Evans & Williams, Cyf., ]W.i,ederick:st., Caerdydd. Ein hyfrvdwdh ni yw cyflwyno i sylw ein darllen- wyr lyfryn ar iRamadeg, C'ynghanedd, a, Chanfu Pen- hillion gan y Parch. William Davies, B.A., gwein- idog eglwysi theol y Crwys, Caerdydd. Diau y dy- wedir (fod digon o ly.frau eisoes wedi eu cyhoeddi ar ramadeg Gymraeg, a'r trihein!y ga,n wahanol ys- golion o Gymraeg fel ein bod rywfodd rywsut yii methu gweld y ffordd yn glir i fabwysiadu unrhyw vsgol oherwydd pall unffurfedd; yn wyneb dadl fel yuia trem dros ragair y llyfryn twt hwn a ddengys ar unwaith nad yw'r awdur yn bwriadu mentro ymlaen i gylch felly. Unig nod ae amcan y llyfr yw rhoi ar gael a chadw i ddosbarth Cymraeg Eglwys Heol v Crwys nodiadau a osodwyd ger eu blron yn ystod y gaeaf diweddaf. Eglurir fod y dosbarth yn cael ei ffurfio gan mwyaf o rai yn dechreu yd-a'r Gymraeg ac ar gyfrif hynny bai-nwyd yn didioeth beidio eu beichio a manylion. Yr hyn yr amcenid ato ydoedd eanyn ym aelodau y dosbarth ddyddor- deb yn iaith a llenyddiaeth eu gwlad, gan hyderu y xhoddai hynny iddynt archwaeth, at ilyfrau llawer -rhaigo.rach a gy'hoeddwyd eisoes a'r Ramadeg a Chynghanedd." Yn wyneb mynegiad fel yna ni thybiwn ninnau yn hollol deg â'r awdur ei, osod:, dan oleu llym beirn- ia-da,eth o gwbl, e'r y carem: wneud ychydig bach o sylw ar un neu ddau o bethau y d'ylesid bod yn gy- wirach ynglyn a hwy. Eithaf addas i'n bryd ni a fuasai gwneud nodiad fel hyn "rod yr Ansoddair yng iNghym-raeg bob amser yn dilyn yr Enw ac nid yn dod o'i flaen fel yn y 'Saesneg." Gyd-a golwg ar y IRhagenwau 'Meddiannol ceir nodyn fel hyn: 'Defnyddir y Ffurf fAnarferol ar ol "a, e, y, mo, gyda." Nid yw <c mo yn air Cymraeg o gwbl, ond llygriad llafar gwlad yw o ddim o." Gwelir ,fod yr awdur heb roi engraifft o ddeifnydd o'r sill hon. Eto ynglyn a'r R'hagenwau Ymofynol dy- we,d ir y defn dd' I I wedir y defniyddir pa yn fwy fel ansoddair. Yr hyij sydd gywir yw, nifS defnyddilr,o gwbl ond fel ansoddair, ao nid fel iRhagenw un amser. Gyda'r Gyntghanedd mae'r awdur wedi gwneud eithaf ohwareu teg lâ'i destyn, er ifod ganddo un engraifft yinglyn a'r Gyngha-nedd) (Sairn y teimlwn ei bod yn- cynnwys gormod <0 odlau nes, iddi golli ei phwysau megis, a honno yw: ",Dafydd; beunydd sydd yn byw Gwell hwyrach fuasai Mae DafyrM beunyrfrf yn byw." Y mae hefyld un neu ddau ol brys ar ran yr ar- graffwyr yn y ewrr yma a'r nesaf, ac y mae'r mefla-u yn amharu'r gynghanedd. Dyma engraifft: yn Ile Car ias y barug, car ei a-beVoedd I yn lie "Car ias y barug, car si aberoedd." 1'1' sawl a ddeallo'r gynghanedd nid'yw hyn efallai yn gwneud Ilawer o wahaniaeth, ond cofiwn mai ar gyfer t'hai yn dechreu y mae'r llyfr ac felly dvlai fod y gywir. Y mae'r awdur wedi llwyddo gyda'r Canu Pen- hillion i ddangos yn rhwydd ddigon geined' celf sydd yn y math yma ar ganu ac yr ydym yn wir ddiolcih- gar iddb am yr engreifftiau rhagorol a ddefnyddia gyda'r geiriau yn gystal a'r tonau. Diau y bydd cael geiriau dymunol fel y rhai'n, yn foddion i ddileu o'r tir lawer o'r icaneuon hynny a gen i'r yn fvnych gyda'r delyn, hyd yn oed .mewn cyngherddau mewn adeiladau nad ydys yn arfer gwneud dim a bar friw i chwaeth a moes ynddynt. Yn sicr bydd y dosbarth gogyfefr a'r hwn y cyhoeddiwyd y llyfr ar ei fantais, a chan nad yw ei bris on-d' grot, ac y'i ceir yn syth oddiwrth yr Awdur, 20, Malefant 'St., Caerdydd, ac am rota d imai drwy'r post, dylai gael cylchrediad eang, a diau ycynhyroha. astud'iaeth ohono chwaeth uchel mewn lien, barddas, a chan. A dyna amcan ei fod. E.A.W.

MR. LLOYD GEORGE A'R WERIN. YR EGLWYS A'R DYFODOL. Digwyddiad mawr yr wythnos ddiweddaf cedd ymosodiad Mr. Balfour ar Cyrnol Churchill. Dydd Mawrth yr oedd Mr. Bal- four wedi gwneud araeth ar safle y llynges aTaeth faith digon dilewyreh-a dilynwyd ef gan Mr. Winston Churchill—Cyrnol erbyn hyn yh y fyddin'—wedi dod drosodd o Ffrainc yn arbenig i gymeryd rhan yn y d-dadl. Baich araeth Cyrnol Churchill oedd ofn nad oedd Bwrdd y Llynges o dan lywyddiaeth Mr. Bal- four yn fyw i'r peryglon ac na, i'edd y medr a'r yni oedd yn ei nodweddu pan yr oedd ef yn gyfrifol am dano. Ond tarawyd y Ty a syndod pan aeth Churchill ymlaen i awgrymu mai y feddyginiaeth oedd galw Arglwydd Fisher yn ol, oblegid fe gofir i Arglwydd Fisher ac yntau fethu cytuno ac i'r ddau ym- ddiswyddo. Derbyniwyd ymosodiad Mr. Churchill gyda, chymeradwyaeth gan ran fechan o'r aelodau, megig Dalziel, Booth, a 1arkham, sydd yn ceisio ffurfio plaid ac yn pysgota, am arweinydd, a thranoeth bu Mr. Churchill yn bwyta gyda hwy, a dywedir i apel gael, ei gwneud ato i roddi i fyny y fyddin ac ymgymeryd a'u harwain. & «

YR ATEB. Ond anghonwyd Mr. Balfour. Yn y prydnawn cadwodd y Ty i chwerthin am awr tra bu yn cystwyo Mr. Churchill yn ddi- drugaredd. Ni wehvyd Mr. Balfour yn y fa-th hwyl ers blyn-yddau, ac y mae yn ddi-ail yn ei fedrusrwydd i ymosod. Am Mr. Churchill, eisteddai fel bachgen yn cael ei geryddu gan ei feistr a dangoscdd ei ddoethineb drwy beidio —neu fethu-ateb. A'r farn gyffredin oedd fod ei ddylanwad ar y Ty drosodd, o'r hyn lleiaf, am dymor. Hyd yn. hyn y mae Churchill wedi cadw ei ddylanwad ar y Ty yng ngrym ei allu meddyliol, ni fedd unrhyw atdyniad personol na gallu areithyddol uchel fel Mr. Lloyd George. Yn y gcrffenol byddai yn paratoi ei areithiau ac, efallai, fel llawer un arall, yn cael cymorth sylweddol o wahanol gyfeiriadau i wneud hynny, ond methiant truenus oedd ei ymgais byr i ateb Mr. Balfour. Beth nesaf? Dywedir ei fod, am ddychwelyd i Ffrainc, ac y rhaid i Dalziel a'i gwmni gynyg yr arweinyddiaeth i arall. Raiwythnosàu yn ol dywedais fod Arglwydd Charles Beresford yn ceisio ffurfio plaid. Erbyn hyn mae y blaid mewn galar am ei chadeirydd gan ei fod wedi tori ei gysylltiad a hi ar ei (Idvrchqf- iad i Dy yr Arglwyddi.

Y BLAID GYMREIG. Cylarlu y Blaid Gymreig ddydd Merclier- ac ail benodwyd Syr Herbert Roberts yn. gad- eirydd, Mr. Sydney Robinson; a Mr. Elhs Davies yn whips. 0 hyn allan cynrychiolir y blaid ar Bwyllgor Dethol Pwyllgorau gan Mr. Robinson. Yn y cyfarfod pasiwyd pleid. lais o gydymdeimlad a Mr. Hinds a Mr. John ar farwolaeth eu meibion yn Ffrainc. Coil- odd Mr. Hinds ei unig fab cyn ei fod yn ugain oed a chcllodd Mr. John fab oedd eisoes wedi rhoddi lie cryf i'w gyfeillion gredu y buasai yn chwareu rhan bwysig ymhella-ch ymlaen. Eisoes y mae un o'r aelodau Cymreig, Arglwydd Ninian Stuart, wedi syrthio a Chapten Tom Parry wedi ei glwyfo, tra mae dau arall, Cyrnol David Davies a Major Guest, ar y cyfandir. nc

YR ESGOB. C'afoddi araeth Esgob Llanelwy wythnos i ddydd Llun beth sylw yn ystod yr wythnos. Awgrymid yn ystod y drafodaeth flwyddyn yn ol ar y Mesur Oedi fed ysbryd ac agwedd yr Eglwys at Ymneilltuaeth wedi eu newid gan y rhyfel. Yn y golofn hon ceisiwyd gwrth- weithio y syniad, a, deiigys araeth yr Esgob pa mor gywir oeddein barn am d,ano, c am ysbryd. yr Eglwys a, gynrychiola. Fel y Bourbons, ymddengys nad all yr Eglwyswyr ddysgu dim nac angliofio dim:; eto. adwaen lawer Ymneillduwr oedd yn disgwyl, os nad yn gobeitliio yn ddirgel, y caffai yr Eglwys arweinwyr ysbrydol a'i galluogai i ddod yr