Y Drych

^laiiirggr A WEEKLY NEWSPAPER, ESTABLISHED 1851. Issued Every Thursday Morning, T. J. GRIFFITHS, PROPRIETOR. UTICA, N. Y. I Important to Advertisers !—The attention of business men in general is called to Y DRYOR as a superior advertising medium, being read by thousands who cannot be reached by any other publication; AND HAVING A CIRCULATION EX- CEEDING THAT OF ALL THE WELSH WEEKLIES AND MONTHLIES PUBLISHED IN THE UNITED STATES COMBINED.

MACHLUDIAD YR HAUL. GAN W. JONES (GWYNIONAWB), BBYNAMAN, D. O. I. Urddasol deyrn, mae dwyfol ardderchawgrwydd Yn amgylchynu ei f^hludl&d ef; Mae'r Defoe i d fry yn gwrido mewn hawddgarwch Wrth dremio 'ngwyneb yr hudollaeth gref; A hithau'r Hoer, fel teg arglwyddes brydferth, A'i theulu siriol yn arlanu'r nen, Ar lanlawr nef sy'n gwneyd el hymddangosiad, 0 barch teyrngarol l'w goruchel ben. n. Y dydd yn trengu, bywyd a'i helyntion Yn araf Uthro 1 anghofrwydd syn; Dychwela'r liaethferch, dan follanus ganu, Trwy'r gwe.unydd tonog 1 amaethdy'r glyn; Ac yntau'r gwych lafurwr tangnefeddus, Mewn Chwys a lludded tua'i gartref ddaw, Wrth wel'd yr haul mewn mawredd yn dlflanu Dros bell ororau y terfyngylch draw. IU. Dystawrwydd belch us, fel y bu el hunan, By'n lleddfu'r awel, yn llonyddu'r.don, Ac uwch y drych, fe ymollynga natur I wisgo prudd-der ar el gwyneb lion; Ac wyla'r nos ei dagrau gloew, perlog, Am ymadawlad y gogonlaat sydd, Yn cynwys rhlaiau bywyd a phrydferthwch, A'l wenau tlrion yn hanfodlon dydd. IV. Ar amcald lor, mi welat ddydd yn gwawrio, Yn nghaddug tywyll y dyfodol cUdj" Pan fflamla'r haul el hunan o fololaeth, A'l degwch dysgla,er droir yn d'wyHwcb prudd; Haul bywyd dyn 'run fath ag heulwen natur, By'n machlud yn ngororau'r hwyr-ddydd pell, Ond gwelir boreu yr esgyna eilwaith Mewn rhwysg gogonlant "adgyfodlad gwell." 1

YMDDENGYS nad ydyw y Seneddwr WADE HAMPTON, o South Carolina, yn heliwr o'r fath gedarnaf, canys ar yr 22ain cynflsol, pan oedd yn chwilio am geirw ar ei blanig- fa yn Mississippi, collodd ei gyd-helwyr, ao yn ddamweiniol saethodd ei geffyl, yr hwn a syrthiodd arno, gan anafu yr unig goes sydd ganddo, yn bur ddrwg. Wedi pum' awr o chwilio dyfal am dano, cafwyd ef yn ymlusgo tuag adref mewn oyflwr gresynus. Ni hysbjsir ei fod ef na neb yn ei barti wedi l'.addcarw na dim arall, ag eithrio y ceffyl anffodus.

—Tarawyd tad a'i dri baohgen gan fellten pan oedd yn dadgibo corn mewn cae ger Edina, Mo., tuag wythnos yn ol. LJadd- wyd dau o'r bechgyn yn y fan, syfrdanwyd y llall, a obafodd y tad ysgytiad go ohwyrn. {

ADNODDAU MWNAWL SCHUYLKILL, PA. Y Rhan a Gymerodd y Cymry yn eu Dadblyg- iad, a'u Rhagolygon yn y Dyfodol. TSABTHAWD BUDDUGOL: GAN DEWI CWMTWBCH. Llongyfarchwn bwyllgor Eisteddfod Shen- andoah (1885) ar ei ddewisiad o'r tastyn hwn, gan mai mwnyddiaeth yw prif ddi- wydrwydd y sir, eydd wedi bad yn aohos i ddenu cynifer o "blant Gwalia" i'r lie myn- yddig hwn. Yn ol ein barn ni, testynau o natur hanesyddol a gwyddonol fel hwn yw y goreu i gystadlu arnynt mewn Eisteddfod. I ni mae y testyn yn rhanu ei hun yn natur- iol i bed war rhaniad: 1. Swydd Schuylkill. 2. Ei hadnoddau mwnawl. 3. Y rhan gym- erodd y Cymry yn eu dadblygiad. 4, Ei rhagolygon dyfodol. I. SWYDD SCHUYLKILL. -Cafodd y swydd hon ei henw oddiwrth yr afon sydd a'i tharddle o'i bryniau ar lanau yr hon y bn William Penn yn cyfarfod a'r Indiaid, ao y oynlluniodd ei ddinas ardderchog-Philek- delphia. Tardda yr enw o Schuyl a kill, geiriau yn lied debyg o darddiad EUmynaidd; en hystyr ydyw y "Gornant Guddiedig." Ceir kill yn fynych yn terfynu enwau yn New York, megys Catskill, &o., a'i ystyr yw cornant; ac ystyr Schuyl yw cuddiedig. Wrth ddechreu yn y gogledd orllewin, ter- fynir Swydd Schuylkill gan swyddi North- umberland. Columbia, Luzerne, Carbon, Berks, Lebanon, a Dauphin. Mesura oddeutu 30 milltir o hyd a 24J o led, yn cynwys 745 o filltiroedd petryal. Mynydd- oedd serth, a dyffrynoedd culion yw prif nodwedd y swydd. Ei phrif fynyddoedd ydynt y Blue Mountain, Sharp Mountain, Broad Mountain, a'r Mahanoy Mountain. Amrywia y mynyddau hyn yn an huchder, o bump i saith cant o droedfeddi o'r oornent- ydd a lifant wrth eu traed, neu o un oant-ar- bymtheg i ddeunav canto droedfeddi uwch- law llanw y mor. Y Broad Mountain yw y mwyaf, yr hwn eydd yn wastadedd uchel o bedwar-ugain o filltiroedd petryal yn y swydd hon, ac yn arllwys ei ffrydiau i'r Suequehanna, y Swatara, a'r Mahanoy. Mae yma alia dyfrol a ellid ei gymwyso at lawer cangen o ddiwydrwydd, ond hyd yn hyn ni wneir dim o hono rhagor na diwallu ein trefydd a dwfr glan, digoni y camlesydd ar dywydd sych, a chodi ager at y gweithfeydd. Sefydlwyd y parth hwn yn y sir, gan y Llywodraethwr Simon Snyder, Mawrth 18, 1811. Cymerwyd ef o ranau gogleddol Swydd Berks, a dwy drefgordd o Swydd Northampton. Cynaliwyd y llys cyntaf yn nhrefgordd Brunswick ar y trydydd Llun o Rhagfyr, 1811. Yn mysg enwau y cyfreith- wyr a beccdwyd y pryd hwnw cawn un Charles Evans. Tebyg iawn ei fod o dardd- iad Cymroaidi. Poblogaeth y sir newydd ar ei sefydHad oedd rhwng 6,000 a 7,000. Dangosir ei chynydd trwy y ffigyrau can- lynol: 1820 11.331 1860 89.510 1830 20,744 1870 116 428 1840 29053 11880 128*784 1850 60,713 Wrth yr ystadegau hyn gwelir mai yn y degiad o 1840 i 1850, y bu y cynyfai mwyaf yn y swydd. Dylifai pobloedd yma yr adeg hono fel y maent wecli gwneyd i California, Colorado, neu, y parthau olewaidd. Yn fnan ar ol sefydliad y sir, cymwyswyd yr afon at nofio coed; yn 1825, agorwyd y gamlas er oludo glo, &o.; yn 1842, estynwyd rheilffordd y Philadelphia and Reading i Pottsville, ac erbyn heddyw mae rheilffyrdd- y Lehigh Valley a'r Jersey Central yn dyfod i'r sir, a gweithir yn brysur yn awr ar reil- ffordd y Pennsylvania Central trwy y sir. Gwelir fod yma gynydd aruthrol mewn 74 o flynyddau mewn poblogaeth a chyfleusder- au masnachol. Ar ol sylwadau arweiniol fel hyn, rhaid i ni frysio at brif benodau ein traethawd. II. ADNODDAU MWNAWL —Nis gall y sir hon ymffrostio mewn llawer o wahanol fwnau; nid oes yn ei chreigiau fwnau aur, arian, na phlwm; mae ynddi fwn haiarn o ddefnydd da, ond nid yn y fath gyflawnder ag y gellir ei weithio gydag elw. Glo yw brenin y mwnau yn y swydd hon, a'i phrif adnodd fasnaohol,fel nad yw yn werth treul- io amser gyda yr adnoddau eraill. Oyn syrthio ar bwnc y glo, dylem nodi fod llu- aws o amaethwyr yn nyffrynoedd byohain y sir, y rhai sydd braidd yn gwbl o darddiad Ellmynaidd, gydag ambell Gymro a Sais yn eu mysg, yn cynyrchu llawer o nwyddau am- aethyddol, a thrwy hyny maent yn gynorth- wy mawr i ddadblygu yr adnoddau mwnawl. Yn y oyfnod daearegol a adnabyddir wrth yr enw "cyfnod carbonaidd," yr oedd y sir hon yn un gwastadedd eang,yn cael ei gudd- io gan y llysiau, a'r coedydd anferth sydd yn ffurfio y glo, ao yr oedd hwnw yn pwyso ar wely trwchus o ryw chwech neu saith mil o droedfeddi odrwch o'r gymysg-graig, ar tywolfaen cooh. Gosodwyd glo fesurau o dair mil o droedfeddi o drwch ar y llawr cymysg greigiol hwn, ao yn y oynyrfiadau daearegol, fe syrthiodd rhanau o hono i ffurfio dyffrynoedd y swydd, a hyrddiwyd rhanau eraill o hono i fyny i ffnrfio y myn- yddoedd, nes rhoddi bodolaeth i'r oafnau glo gyda eu codiadau gogleddol a deheuol. Mae Rogers a Lasley, daearegwyr y Dalaeth, ABhburner a P. W. Sheafer, prif ddaeareg-

HENRY M. STANLEY. JOHN BOWLAND3, TYWYSOG DARGANFYDDWYR A SSFrDHDB TALAETH BYDD Y CONGO. Yr wythnos ddiweddaf glaniodd y dargan- fyddwr enwog HENRY M. STANLEY yn New York, gyda'r bwriad o draddodi deugain o ddarlithiau yn y Talaethau Unedig, ar ei ymchwiliadau yn Affrica, a hanes sefydliad Talaeth Rydd y Congo; ac yniddengys y ea Cymry Hyde Park, Pa., a'r cylchoedd, gyfle i'w wrando nos Feroher, yr wythnos hon. F dl tgithiwr, ysgrifenwr a gwladweinydd, y mae y gwr hwn wedi dyfod yn fyd-enwog; a chofnodir ei enw ar ddalenau hanesiaeth fel un o ddynion mawr y ganrif bresenol. Yohydig ydyw nifer y rhai sydd wedi ym godi i gyffelyb enwogrwydd a Stanley, o saf. le mor ddinod, ao o gynifer o dan anfanteis- ion. Ganwyd ef yn Ninbyoh, yn y flwydd- yn 1841, a'i enw bodydd ydoedd John Row- lands. Ei dad John Rowlands, ydoedd fab i aaaaethwr bychaa ger y dref hono; a'i fam, Elizabeth Parry, ydoedd ferch i gigydd yn Ninbyoh. Ar fuwoJaetb ei dad anfonwydy baohgen i dlotdy Llanelwy, lie y bu dan addysg am ddeng mlynedd, ao yr enillo id brofiad a fu o werth a gwaBanaeth iddo mewn blynyddau diweddarach. Yn 1856 ymadawodd John Rowlands o Lanelwy, ac am amser bu yn cynorthwyo ei gefnder, David Owen, fel fithraw yn Ysgol Genedl- aethol y Wyddgrug. Cymerodd anghydfod Ie rhyngddynt, a, ohyfeiriodd John ei gamrau tua Lerpwl, lie y cyfl->godd fel morwr ar long gotwm berthynol i New Orleans. 0 her- wyd 1 y driniaeth arw a dderbyniodd ar y fordaith, gadawodd y Hong ar ei gyraeddiad i New Orleans, a ohafodd le yn ngwasanaeth naasnachwr mewn cotwm o'r enw Stanley. yr hwn a'i hoffo Id yn fawr ac a'i hanogodd i newid ei enw i Henry M. Stanley, gan add- a* ei gofio yn i ewyllys Pa fodd bynag, bu yr hon lane farw yn sydyn ao yn ddiewyllys, a gadawyd v Cymro ieuano i ymdaro goreu y gallai, Q herwydd yr ydoedd etifeddion ei feistr wedi dyfod i goleddu teimladau ei- ddigeddnstoagato.* Pan dorodd y gwithryfel allan, ymrest- »Qwel «<H. M. Stanley, thr Story of His Life, by 0. Rowlands, London, 1873. rodd yn y fyddin Ddeheuol, a bu mewn am- ryw frwydrau dan y Maeslywydd Johnstone. Y frwydr claf y cymerodd ran ynddi ydoedd eiddo Pittsburg Landing, yr hon a ddechreu- odd dydd Sul, Ebrill 6, 1862. Y dydd cynt- af gorohfygwyd y Fyddin Undebol; ond dranoeth wedi iddynt dderbyn adgyfnerth- ion dan y Cadfridoz Buell, syrthiodd budd- ugoiiaeth i ran yr Undebwyr, ac yr oedd y Cad. Johnstone yn mysg y lladdedigion gwrthryfelgar. Cymerwyd llawer o'r De- heuwyr yn garcharorion, ao yn eu mysg yr oedd Stanley-yr hwn, pa fodd bynag, trwy ei feiddgarweh, a lwyddodd i ddiane dros yr afon, ac yn fURn wedi hyny a ymunodd fel morwr a Llynges yr Undeb. Cymerodd ran mewn amryw frwydrau ar fwrdd y Ticonde- roga, a therfynodd ei yrfa filwrol yn yr ail ymosodiad ar Gaarfa Fisher, Ionawr 13, 1865. Yn 1866, aeth gyda'r Ticonderoga i Caercystenyn, a thra yno cafodd ganiatad i ymweled a'i wlad enedigol. Derbyniwyd ef yn llawen gan ei berthynasau a'i gyfeill- ion yn Ninbych; ymwelodd hefyd a'r tlotly yn Llanelwy, a rhoddodd anerchiadi'r plant yno. Yn 1867 dychwelodd i'r Talaethan Unedig,a bn am rai misoeddyn ohebydd i'rN. Y. Tribune a'r Missouri Democrat o'r gorllew- in pell, yn ystod ymgyreh y Cadfridog Han- cock yn erbyn yr Indiaid Kiowa a Cheyenne. Ar ei dd, ohweliad i New York, penodwyd ef yn ohebydd teithiol i'r New York Herald; ac anfonwyd ef i Abyssinia yn adeg y rhyfel rhwng y wlad hono a Lloegr; yna bu yn Spaen a gwledydd eraill. Yn Hydref, 1869, anfonwyd ef gan berchenog yr Herald yn ar- weinydd raintai i Affrica, gyda'r amcan o gael allan dynged Dr. Livingstone, oddiwrth yr hwn nid oeddid wedi clywed un newydd boddhiol er's dwy flynedd. Cyraeddodd Stmley Z \Dz'b,:¡,r Ionawr 6, 1871, a'r Mawrth canlynol cychwynodd am y canolbarth gyd i 192 o wyr. Ar y lOfed o Dachwedd dargan- fyddodd Livingstone ger Llyn Tanganyika, a cbyflanwodd ef a nwyddau angenrheidiol i barhan ei ymohwiliadau. Dychwei-dd i Loegr yn Gorphenaf, 1872, lIe y cafodd dder- byniad tywysogaidd, ao y cyflwynodd y Frenines Victoria iddo flsrch snisin aur, wedi ei addurno a meini drudfawr. Hefyd anrhydeddwyd ef gap y Gymdeithas Ddae- aryddol Freiniol a'i Thlws (Patron's Medal). Pan gyhoeddwyd marwolaeth Livingstone anfonwyd Stinley drachefn i ganolbarth Affrica ar gost y New York Herald a'r Lon- don Telegraph. Cychwynodd o Loegr yn Awst, 1874, a chyraeddodd Lyn Victoria Nyaczi, Ohwefror, 1875, ar ol colli trwy af- iechyd a marwolaeth 194 allan o'r 300 o wyr a gychwyiiasant allan gydag ef. Parhaodd ei ymchwiliadan llafurfawr ar lanau yr afon Congo, gyda gwroideb digyffelyB, a llwydd- odd i gyraedd ei genau yn Awst, 1877. Dvchwelodd i^Ewrop yn fnddugoliaethus, lie y derbyniwyd- ef a breichian agored gan BTiryw Gymdeitbasau Daearyddol. O'r flwyddyn 1879 hyd 1882, dan naw dd y Bren- in Leopold o Belgium, a thanysgrifwyr o wledydd eraill-y rhai a adnabvddir wrth yr enw African International Association, ym- gymerodd ag arwain mintai arall i arohwilio rhanbarth y Congo, yn yr hyn y bll yn llwyddianus tu hwet i'w ddysgwyliad; ao y mae y Ilyfr o hanes ei deithiau y pryd hwn, yn orlawn o ddyddordeb—yr hyn hefyd a ellir ddweyd am ei lyfrau blaenorol-"How I found Livingstone," a "Through the Dark Continent." Y mae y "Congo Free State," enw presen- ol y wlad a ddarganfyddodd Stanley, yn cynwys chwe' mil o filldiroedd o ddyfroedd nofiadwy, a phoblogaeth o tua 43,000,000; a dywedir fod ei hadnoddau yn nodedig o am- rywicl a chyfoethog. A gellir dweyd fod darganfyddiadau y Oymro o Ddinbyoh, wedi dechreu oyfnod newydd yn hanes y Cyfan- dir Affricanaidd. Cyn ei ymadawiad o Loegr y tro presenol am America, amlygodd Mr. Stanley ei bar- odrwydd i ymgymeryd a llywyddiaeth ym- gyrch an-filwrol o Affrica Ddwyreiniol i Uganda, er ceisio dylanwadu ar frenin y wlad hono i estyn ymwared i Emir Bey, Ell- myn sydd gyda 3,000 o Aifftiaid, yn ol y new- yddion diweddaf, yn dal Wadyly yn erbyn penaeth gelynol. Cynygia Mr. Stanley roddi ei wasanaeth at alwad y Llywodraeth Bryd- einig heb ddysgwyl iddi fyned yn gyfrifol am ddiogelwch ei berson. Mae y cynygiad dan ystyriaeth Arglwydd Iddesleigh, yr ysgrifenydd tramor. 111