Y Tyst

CYFUNDEB CYMREIG PEN FRO, Cynaliwyd Cyfarfod Chwarterol y cyfun:e: ucbod yn Nhyrhcs, dyddiau Mawrth a Me e Medi laf a'r 2i). dd- Cynadledd y prydnawn cyntaf o dan 0 i iaeth'MrT. X). Evans (Gwernogle), gweinw0^ lie. Gweddiwyd am fendith gau Mr T. J- Aberteifi. Pend erfy nicidau 1. Y cyfarfod nesaf i fyned i Berea. tit 2. Mr J. T. Gregory, Brynberian, i bregetau Ddirwest. i 3. Dysgwyliad i Mr Lewis James, Brynbao < ddarllen papyr ar Gyfansoddiad yr Undeb eidfaol Safsoneg.' 4. Ein bod yn datgan ein oydyrndeimlad llwYI eí a'n hanwyl frawd Mr W. Thomas, Wbitland, y yr anhwylder blin, ein llawenydd yn ngwyneb. 1 arwyddion aDalwg o'i wellhad, ac yn gobeJt gtvelir ef yn fuan yn ein raysg wedi cael adte Ihvyr. » yjj 5. Ein bod yn 'datgan ein llawenydd Pur^ y[t ngwyneb adferiad cjflawn ein hanwyl trawa T. Emrys Jatnes, gynt o Eosycaerau, i'w ie^etbO a'i fod wedi ail-ymatiyd yneiholi waith o brflg f j yr EfengyJ, Dymunwn iddo flynyddau lawor fod o wasanaeth a dylanwad mawr gydag 9 ei Geidwad. „ J D Wedi darfod a'e peuderfyniadau. siaradwy d1 gynes iawn ar Y ffordd fwyat' effeithiol i y Moddion Wythncsol yn fwy llewyrchus, S e< Mi i Morris, Aberteifi Phillips, Hebron Llwynyrhwrdd Owen, Glandwr Evans, a'r lleygwyr Mri T. Selby, Llandudoch 0 Williams; Urias Richards j a John TlninaB frodyr y lie. T MODDION" CTHOEDDUS. Pregethwyd yn yr hwyr gan Mri T. 0 Davies, Solfach, ac O. R. Olven, Glandwr. lVIti Yr an adeg, pregethwyd yn Fachendre f!,11\yn- E. J. Lloyd, Llandudoch, a J. Stephens, u yrhwrdd. j J, 'f* Am ddeg dranoeth, pregethwyd gao i*11 Philiips, Hebron, ac 0. R. Owen. TjloJ^ 9 Am ddau, pregethwyd gan Mri E. J- Rhys T. Williams, Maenclochog. gyaO9' Am chwecb, pregethwyd gan Mri E. Peuygroes, aJ. Stephens. ejtbf- Trodd y tywydd allan y diwrnod olat y cyao' iadol iawn o wlyb, yr hyn a achosodd i 1 caf iadnu i fod yn gymharol deneu er hyny. gryn lawer o fwynhad gyda'r gwaith. Yroedd cyfeillion c»radig y lis we .hrjaid-^ darpariadau helaeth ar gyfer y ^ye' cyflenwad yn llawer mwy na'r angen. iddynt om eu llafurus gariad. tro. E. J. LLOYD, Ysg. aøY M

unig. Onid yw y Cyfrin-gynghor yn gyd- gyfrifol am y canlyniadau alaethus 1 Ond y mae y Weinyddiaeth bresenol yn enwog am ei throsedd o bob egwyddor sydd yn y cyf- ansoddiad Prydeinig. Arferai yr hen wlad- weinwyr wylied yn eiddigeddus dros freintiau a dyledswyddau y Cyfrin-gynghor. Un o'r pethau cysegredicaf yn eu golwg oedd cyd- gyfrifoldeb y Cynghor yn mhob symudiad o bwys. Ni olygai hyny unoliaeth barn ar bob pwnc, ond dyogelai unoliaeth dyfarniad. Heb hyn, pa hyder all fod mewn dynion i'r rhai yr ymddiriedir gofal buddianau yr Ymher- odraeth ? Un o nodweddion amlycaf y Weinyddiaeth sydd genym yn awr ydyw ei dibrisdod gwaradwyddus o'r defodau gwreidd- iol a'r egwyddorion sylfaenol. Ond er cyd- nabod y cydgyfrifoldeb a berthyn i'r Cyfrin- gynghor yn ngtyn a'r Rhyfel yn Affrica, eto ofer yw ceisio can llygaid ar y gwaradwydd eithriadol a'r euogrwydd brawychus sydd yn gorphwys ar nifer o'r dynion amlycaf yn yr helynt. Gwyddai Mr! Chamberlain yn 1897 ac 1898, fod y Boeriaid yn ymarfogi, ac yn ymbarotoi i ryfel ar raddeg eang iawn, a bod yn gofyn galluoedd cryfion i'w cyfarfod. Gwyddai hefyd sefyllfa y wlad hon ar y pryd, ac eto yr oedd efe drwy ei lythyraa pigog i'r Transvaal, a'i areitbiau ynfyd, yn prysuro y Rhyfel gymaint byth ag a fedrai efe. Hwn yw y dyn oedd yn ddigon digywilydd i honi mai efe bron oedd yr unig wladgarwr a fod- olai yn Mhrydain. Beth am ei ymffrost yn ngoleuni yr Adroddiad sydd yn ei ddynoethi heddyw mor ddidrugaredd ? Yn nesaf daw Ardalydd Lansdowne, yr hwn oedd Ysgrif- enydd Rhyfel ar y pryd. Y mae yn anghred- adwy braidd, oni bai y gwyddoirf ei fod yn ffaith, fod dyn mor anghymhwys yn y fath swydd. Ni wyddai ond y nesaf pefch i ddim am ei waith na'i swyddfa. Y Weinyddiaeth yn ddrych i'r Givledydd. Y MAE datguddiadau yr zn Adroddiad yn gwneyd Pryd- ain Fawr a'r Weinyddiaeth yn ddrych i'r gwledydd. Arswvdir vn awr wrth feddwl mor agos y bu ein gwlad i ddinystr. Braidd ria ddywedir fod ein diangfa yn wyrthiol. Yn lie gwrando ar Syr William Butler a Syr Redvers Buller-dynion a wyddent ryw gymaint am y sefyllfa gartref ac yn Affrica, prysurasant i'r perygl fel y rhuthra march i'r frwydr. Yr oedd Butler yn gofalu am Dde Affrica pan ddechreuodd yr helynt. Fel y gwyddis, y ddadl a'r achos ymddangosiadol fel cwyn yn erbyn Llywodraeth y Transvaal oedd pwnc pleidlais y rhai a elw id yn Allan- wyr, ac ar hwnw y bu yr ohebiaefch rhwng Chamberlain a Kruger. Anfunwyd deiseb fawr yn dwyn canoedd o enwau at y Frenines yn galw arni i gyfryngu ar ran yr Allanwyr a amddifadid o'n braint. Gwyddai Butler ansawdd yr holl ymdrafodaeth, ac anfonodd gartref i ddyweyd mai ffug oedd llawer o'r ddeiseb, a bod yr enwau wrthi yn ffagiol. D'ywedodd yn mhellach nad oedd pwnc y bleidlais yn urgent o gwbl. Ond awgrymodd, os mynid cael rhyfel, fod yn rhaid cael dau can' mil o filwyr i ymgyrch tua Bloemfontein, ac o Bloemfontein i Pretoria, gan adael Natal ar y pryd i'r Boeriaid i'w chymeryd, os myn- ent. Chwarddodd yr awdurdodau goruchel am ei ben. Beth wyddai milwr oedd yn byw yn Affrica,- ac yn deall yr holl wlad yn drwyadl, at yr hyn wyddai Chamberlain a Lansdowne yn eu cuddfanau yn Llundain am yr hyn a ddylid wneyd? Galwyd Butler gartref, a cheisiwyd ei ddarostwug a'i warad- wyddo, a bu ffyliaid yr heolydd yn croch- lefain ar ei ol. Pwy sydd ben heddyw ? Pa beth a ddywed y Llyfrau Gleision ? Pa le y mae gogoniant ac anrhydedd Prydain Fawr yn ngoleuni yr Adroddiad ? Nid rhyfedd fod gwledydd Ewrop yn gorfoleddu wrth weled mor ffugiol a gau ydyw ein holl ymffrost. Y mae Chamberlain wedi ceisio codi ysgyfarnog arall i dynu sylw y cyhoedd oddiwrth y gwaradvvydd sydd yn gysylltiedig a'r rhyfel, ac a'i enw ef yn arbenig. Ond oferyw ei waith. Lansiowne yw Ysgrifen- ydd Tramor y wlad, ac y mae yn rhy wan i ddylanwadu dim ar sefyllfa drnenns y Dwyr- ain, lie y mae y Twrc wrth ei anfadwaith yn effeithiolach nag erioed. Y mae rhyw- beth a elwir Cydgord Ewrop yn atal neb i ymyryd, ac ni wna ddim ei hun. Ond nid oedd Cydgord Ewrop yn atal rhyfel Affrica. Aeth Lloegr yno heb gymeryd ami wybod dim am ei fodolaeth. Pe na byddai ymgai Mr Chamberlain i amddifadu y wlad o Fas- nach Rydd, a phe na byddai Deddfau Addysg sydd yn ymgais i ddiwreiddio Pro- testaniaeth ac Ymneillduaeth o'r tir yn bodo gwbl, digon i ddinystrio y Weinyddiaeth ydyw Adroddiad Dirprwyaeth Rhyfel. Y mae y wasg Doriaidd yn llyrn iawn, ac yn cydnabod fod yn anmhosibl i'r fath Ijywodr- aeth barhau yn hwy. Llwyr ddifethir hi gan bwysau ei gwaradwydd ei hun. Ni bu rhagolygon Rhyddfrydiaeth mor ddysglaer er's blynvddoedd ag ydynt yn awr. Yr unig beth a ddichon atal ei lwyddiant i gael mwy- afrif ysgubol ydyw y perygl o gyfeiriad Plaid Llafur. Gall hnnangais nifer o'r arweinwyr hyn wneyd y cwbl yn ofer yn y diwedd. Penrhyn a Parry. PENOD ddyddorol yn hanes ein gwlad yw Penrhyn a Parry. Y chydig fisoedd yn ol bu Arglwydd Penrhyn yn erlyn Mr W. J. Parry, Coetmor Hall, Beth- esda, am gabldraeth. Dedfrydwyd Mr Parry i dalu 500p o iawn i Penrhyn. Diau fod yr ymadrodd neu yr ymadroddion y cwynid o'u plegid yn cynwys elfen o gabldraeth yn ol cyfraith anmhenol, ac anheg y wlad ar y pwnc. Y mae y prawf a fu ar yr achos yn y Uys yn un a erys mewn cof yn hir ar gyfrif dau neu dri o bethau. Yn un peth, oherwydd y modd yr ymddygodd Mr Parry pan o dan arholiad a chroeshoeliad y bargyfreithwyr. Enillodd gymeradwyaeth yr holl Lys. Y gwrthgyferbyniol oedd rhan ei erlynydd. Yn arbenig nodweddid y prawf drwy unochraeth eithriadol y Barnwr. Parry oedd y budd- ugwr moesol yn yr holl helynt. Canlyniad y ddedfryd oedd gosod ar Mr Parry i dalu yr iawn, yr holl gostau, a llog dros yr amser o adeg y prawf hyd y taliad ar yr iawn a'r costau. Y mae hawlio y llog yn berffaith gyson ag anianawd ac a hanes y dyn, ac yn gymhorth ych wanegol i'r cyhoedd ei adnabod yn well. Yr oedd cyfanswm yr oil a ofynai Penrhyn yn 2,508p 7s lie. Oafodd Mr Parry y rhybudd arferol i dalu, ac oni byddai y swm mewn Haw ar awr benodedig y gwnelid ef yn fethdalwr. Byddai ei wneyd yn feth- dalwr yn golygu ei yru allan o fywyd cyhoeddus, yn gystal a'i waradwyddo hyd yr oedd yn bosibl i ornchwyliaeth o'r fath wneyd. Y mae Mr Parry yn Henadur y Cynghor Sir, felly hefyd ei erlynydd. An- hawdd iawn ydyw ysgoi y casgliad mai ei wneyd yn fethdalwr oedd awydd ac amcan Penrhyn. Pan ddeallwyd y sefyllfa ymrodd- wyd ati o ddifrif i gasglu digon i atal cam > olaf y gorthrymydd. Y mae clod mawr yn ddyledus i'r Daily News am iei gefnog-aeth faith, gyson, ac effeithiol i weithwyr y Pen- rhyn. Y mae drwy ei golofnau wedi casglu 10,369p .8s 8ie i'r dyoddefwyr. Gyda'r un 4 egni a'r difrifwch ymgymerodd ag achos Mr Parry, ac efe yn nghyda'r Pwyllgor Lleol yn Bethesda a wnaethant y gwaith ag y mae b 0 pawb sydd yn cam rhyddid, tegwch, ac an- rhydedd, yn gorfoleddu o'i blegid. Y wac Mr Parry wedi gwasanaethu y cyhoedd a ddeugain mlynedd, ac y mae ei lafar ,ø.1 logell wedi bod yn dra helaeth ar ran ereill, Mewn ychydig amser daeth i law 2,828P 6s 4c. Symiau personol a chasgliadau cy»u; eidfaoedd ydyw y cyfanswm. Pe ychwaneg o amser, diau y daethai llawer i law. Talwyd i'r gofynydd ei ffyrling eicb8. a hyny o bosibl yw yr elfen chwerwaf yn e brofiad heddyw. Bydd ei wrthwynebydd r gryfach nagerioed, ac vntau o'r ochr arall y llai ei barch, ac yn wanach fel dyn cyhoeddgl nag erioed. Mawr a chyfreithlawn oedd Y gorfoledd yn Bethesda, a thrwy y wlad o t1 hyny oherwydd buddugoliaeth ogoneddus M Parry. Tybir fod ei erlynydd Wedi gwileld un gwasanaeth i'r oes a ddêl, a hwnw ydy'1 ychwanegu gair newydd i'r Geiriaduroi Bydd Penrhynism a Penrhyddiaeth yn seiy^ am ysbryd ac ymddygiad ag y bydd yn §3^ leusdra i gael wrth law i'w dynodi. Onid J yr enwau Burlce a Boycott eisoes wedi e mabwysiadu i gyffelyb gwasanaeth ?