The Aberdare Leader

AB HEVIN, ABERDAR. Bardd Cadair Cwrnbach, Nadolig, 1914, am Awdl Goffa i Gwilym Gwyllt. Ffug- enw, "Hadadrimmon." Wele awdur teleidion,—un gofiodd Ei gyfaill yn tfyddlon; Cae<l dagrau ciliau calon-yn dorchau Didor o emau gan Hadadrimmon." Cwmaman. TEL.

ANERCHIAD PRIODASOL I Mr. Albert Parry ac Annis Jones, y ddau o Gwmaman, Aberdar. Ar foreu gwyn yn Chwefror Fe unwyd dau yn un, Trwy briodasol gyngor Wrth allor Hymen gun; ,kr oL hir garu'ii ffyddlon Hyd lwybrau denol serch Gall Albert ddweyd o Ion Mai Annis yw y ferch. Mae'n addas M ymgeledd I'w phriod tra'n y byd, Yn ffyddlon hyd y diwedd Mewn cartref dedwydd clyd; Na ddeued unrhyw groesan I dori ar eich bedd, Tywynu boed nef wenan Yn glaer hyd byrth y bedd. IAGO AMAN. Cwmaman.

CADEIRIO ((RHWNG Y GLANNAU" Spf J..T. Davies (Myfyr Arthen), Aberdar. ym Mhrif Ysgol, Caerdydd, am bryddest i'r "Morwr." (Outward Bound.) Aeth o drothwy ei draethell—i'w hynt hyf, Er brad tonn a'i dichell; Canfu'n doe 'rol hirnos hell Wawr a harbwr o hirbell. (Homeward Bound). Y glew awenydd fu "Rhwng y Glannau"- I'w harbwr tynnodd er berw tonnau; Yn ei hoff randir try ei hen ffrindiau Yn llu i'r hafan gan ddwyn llawryfau: Hwnt i ddigllon eigionau,—daw tirion Fwynhad i wron y llaith ddvfnderau. DEWI AERON. Aberdar. 1 Ennillodd y Myfyr y gadair. a'r delyneg a hanner yr englyn yn Eisteddfod y Brifysgol. Hon oedd yr unig gystadleu- aeth o bwys y taflodd ei hun iddi oddiar pan adawodd Aberdar. Dywed: "Na ato Duw i mi anghofio'r ysprydiaeth gefais ym myd lien yn 'Berdar."

ER SERCHUS GOF Am David Evans, 1 Cadwaladr Street, diacon parchus yn Eglwys y Rhos, Mountain Ash, yr hwn fu farw Chwef- ror 19, 1914. Ffarwel, fy mhriod ffyddlon cu, Dy ollwng 0 mor galed fu; 'Roedd rhoi un anwyl fel tydi Ar waelod bedd yn loes i mi. Mi welais gladdu llawer, do, Rhai cu ac anwyl sy'n fy ngho', Ond beth oedd colli'r oil i mi Wrth archoll ddofn dy golli di? Yr aelwyd, 0 mor oer yw hon, Am na cheir arni'th wyneb lion; Yn wir mae'r ty a'r byd i mi Yn oer a gwag am nad wyt ti. *Rwyt ti mewn hedd, yn hardd dy wedd,, Tra mi vn drist ar lan dy fedd, Yn synfyfyrio am a fu Pan oedd i'm gynt dy gwmni cu. Gwn iti yma wneud dy ran I gynnal achos Duw i'r lan, Fel gellir dweyd, tra'th gorph yn gaeth, 'Rhyn allodd hwn efe a'i gwnaeth. Myfyriaist lawer uwch ei groes, Ac wylaist am ei ingol loes, Ond heddyw 'rwyt, 0, gwyn dy fyd, Yn gwel'd ei hawddgar wynebpryd. Dioddefaist yma ddirfawr boen, A'r oil yn dawel fel yr oen; Ond heddyw 'rwyt mewn gwlad ddi- glwy Yn moli'r Oen heb dewi mwy. Yn gydmar ffyddlon, cywir. cu, Y buost i'm trwy'r blwyddi fu; Fel trwy dy golli cefais glwy'- Clwy' anhawdd iawn ei wella mwy. Ffarwel, fy mhriod, ennyd bach, Cyn hir caf finau ddod yn iach; Mewn undeb annattodol mwy Cawn foli'r Gwr gadd drosom glwy. PARCH. J JAMES, Tylorstown.

DEIGRYN HIRAETH Ar fedd Mr. Evan Davies, anwyl briod Mrs. Eliza Davies. 4 Beckett Street, Mountain Ash. blaenor ffyddlon yn lwys y Rhos. Hunodd yn yr Iesu Chwefror 8fed, 1915. Tyred, awen glaf, hiraethlon, Heddyw vn dy alar dwys, Awn at feddrod cyfaill tirion, Roed i orwedd dan y gwys; Cristion gloew, pur, dilychwin, Oedd ein brawd tra ar v llawr, Gwr dirodres, cywir ydoedd, A'i gymeriad fel y wawr. Blaenor ffyddlawn, Ilawn diwydrwydd, Carai burdeb, gwir a moes, Iddo braint oedd dilyn camrau 'Rhwn fu farw ar y Groes; Gwr fu'n ffyddlon gyda'r achos, I'r trefniadau bvddai'n fyw, Nid a'n angof. bvth ei lafur— Llafur cariad llglwys Dduw. Teulu hoff sydd yn eu galar, Heddyw dan eu hingol gur, Herwydd colli un mor anwyl, Tad a phriod doeth yn wir; Gwag y cartref, gwag yw'r Eglwys, Gwag yw pob man ond v Nef, Yno mae ein Davies hawddgar, Heddyw'n uchel iawn ei lef. Teimla'r weddw mewn unigedd, Heb un cyfaill yn y byd, Collodd briod hawddgar tyner A fu iddi'n noddwr clyd; Tewi wnaeth r llais pereiddiaf Fu'n cvsuro'r teulu mwyn; Pwy all fesur maint y golfed? Pwy yn awr wna gydymddwyn? Ond mae weithian wedi dianc 0 bob gofid dwfn a chur, I fwynhau y ddrnd orphwysfa Yn nghwmpeini'r engyl pur; Y mae gobaith eto'i weled Ar ol cyrhaedd ffinian'r wlad Sy'n adseinio gan anthemau Moliant pur yr lesu mad. EVAN MORGAN. 40 Duffryn Street, Mountain Ash.

PENILLION GALARNAD Ar ol y ddiweddar Mrs. Thomas, annwyl briod Thomas Thomas, 14 Oxford St., Aberdar, yr hon a gladdwyd ddydd Gwener, Ohwefror 12fed, 1915a yn 74 mlwydd oed. I deuiu bach cysurus Daeth angeu creulon du, Calonau wnaed yn glwyfus Wrth golli rhiant cu; 'Nol cyrhaedd gwth o oedran Mewn byd trallodus trist Mae heddyw'n seinio cydgan Yn nghwmni Iesu Grist. Fe gollwyd priod hawddgar, Fe gollwyd annwyl fam, Mor dyner fu i'w chydmar, A'i phlant ni chawsant gam; Mae'r teulu oil mewn dagrau Yngafael niwl y glyn, Ond ciliodd hi o'i phoenau Yn iach i Seion fryn. Un dawel oedd hi beunydd, A serchus iawn ei guedd, Ond heddyw mae yn gorwedd Yn isel yn y bedd Nac wylwch mwy am hyny, O! sychwch ddagrau ffwrdd, Ei henaid sydd i lyny Yn llaweD. wrth y bwrdd. Chwi blfcnt, OR prudd yw'r gorchwvl 0 weld eich mam mewn bedd, Dilynwch ei hesiampl, Cewch gwrdd mewn bythol hedd; A chofiwch v cynghorion Wrth dedthio rhiwiau serth I gadw'n bur orchmynion Preswylvdd mawr y berth. Gym'dogion, na hiraethwch Wrth weled ffrynd fel hon Yn cyrhaedd i ddedwyddwch Yn ngwlad yr engyl Ilon; 'Does yno neb mewn gofid, Galarus, claf, na thrist, Ond pawb heb boen a gwendid Yn canmol lesu Grist. EVAN JOHN GRIFFITHS. Gadlys.

Nodion a Newyddion. Deil y beirdd i chwythu bygythion a chelanedd yn erbyn y Kaiser, druan. Dyma phiolaid o fuatl iddo oddiwTth Afafonwy: "Y Ceisar penwan, annuw-rudda'i ffyrdd Ffals a gwaedlyd ddiluw; Gwaradwyadus gawr di-dduw, Wele, ei ddiawl yw ei dduw!" Y peth neeaf yn ddiau fydd "disclaim- er" oddiwrtk v gwr drwg o berthynas i'r cyhuddiad sya4 yn y llinell ddiweddaf. Llai chworw ond llawn mor gellweir- gnoawl ydyw y pedwarawd a ganlyn yn "Y "Yn y dyddiau gynt a fu Ar y groes rhoent ladron hy', Ond y Kaiser Bill yr awrhon Rydd y croesau ar y lladron!" Dywedodd rhywun yn y "Leader yn ddiweddar fod Cynghor Eglwysi Rhydd- ion Aberdar mewn trwmgwsg ar hyn o bryd, ac nad oedd dim a'i deffroai ond swn "prifights." Rhyfedd na wnelai gweithredoedd William Wyllt o'r Al- maen ei ddadebru. Mae efe wedi deffro y beirdd, beth bynag. Nid peth mor hawdd yw stopio ymladdfa rhwng dan gwffiwr ag ydyw rhoi pen ar gweryl gwaedlyd teyrnas- oedd. "Stop the fight!" meddai y Parch. F. B. Meyer ychydig flynyddau yn ol pan ydoedd gornest wedi ei chyhoeddi rhwng dau baffiwr proffeswrol. Llwydd- odd Dr. Meyer i rwystro cyflawniad y cyhoeddiad hwnw. Ond rhaid cael hyotlach pregethwr na hyd y nod efe i atal y llii gwaed ar gyfanair Bwrob heddyw. Gadawodd y Parch. W. Emlyn Jon", Treforris, 61 a phedair o bunnau ar ei ol. Ei weddw a'i blant a gant y budd o'i ewyllys. Pa le y mae Owen Rhoscomyl yn awr? Bu yn lied amlwg a diwyd adeg tori ad allan y rhyfel, ond nid yw wedi bod yn y limelight" yn daiweddar. Pa fodd y tywyllodd yr aur coeth? Ymdebyga y Barnwr Bryn Roberts i Moses mewn tri o bethau o leiaf: (1) Mae yn weinvddwr barn; (2) mae yn hytrach yn safndrwm; (3) mae yn fyr ei amynedd. Ambell i waith yn llysoedd barn Aberdar ac Aberpennar gwelir ei Anrhydedd yn myned o'i go', ac yn tori v llechi yn yfflon ulw man. Dywedir ar awdurdod uchelhwedl gwyr y wasg-nad yw Dewi Sant yn myned i roddi i ni gymaint o'i nawdd- ogaeth eleni ag arfer. Yn un peth, y mae wedi digio wrth Gymru a'r byd am dywallt cvmaint o waed g^wirion, ac yntau yn fab tangnefedd. Digia yn ar- benig wrth wlad y cenin am ei bod eleni yn dathlu coffa y rhyfelwyr Glyndwr a Picton. Gall hyd y nod seintiau fod yn eiddigeddus, mae yn debyg. Dywed y bardd Cymraeg am Dewi: — "Mae'n dda ganddo genedl yn gwisgo ei gwyrdd, Ond gwell ganddo genedl yn dilyn ei ffyrdd." Wel nid gwyrdd yw lliw v gwaed, beth bynnag Druan o'n hen nawdd-sant! Y mae rhywnn yn dodi halen yn ei gawl a wermod yn ei win yn barhaus. Daw i ymweled a'i genedl ddechreu pob Mawrth, ac yn ddieithriad y mae ym- rysonau vn ein plith am rywbeth neu gilydd. Y blynyddoedd diweddaf bu Dewi yn teimlo eiddigedd at Pedr, am fod ceninen yr Apostol yn cael mwy o sylw na cheninen y sant ar ddygwyl y sant yn ein cariad-wleddoedd. Yr oedd y diweddar Athraw Ellis Ed- wards yn emynydd per yn ogystal a lien- or coeth. Un o'r pethau olaf a ysgrifen- odd ydoedd emyn yn y ffurf o weddi dros y Belgiaid. Mab oedd yr Athraw i'r diweddar Barch. Roger Edwards, y gwr a "ddar- ganfyddodd" Daniel Owen, prif nofelydd Cymru. Mae Cymru dan ddyled drom i'r gwr parchedig o'r Wyddg pe ond am hyn, ar wahan i'r gwaith mawr a wnaeth dros grefydd a gwleidiadaeth ei wlad. RhyddfrvdwT mewn gwleidyddiaeth oedd y Parch. Roger Edwards. Ceid- wadwyr rhonc oedd llawer o'r hen dad- au Methodistaidd, megys Howel Harris a John Elias. Am dymor bu llai8 y gwr ieuanc o'r Wyddgrug fel Ilef yn y diffaethwch. Bu raid iddo sathru gwin- wryf diwygiad gwladol a chymdeithasol ei hunan am amser hir. O'r bobl nid oedd neb gvdag ef, oblegyd yr oedd y werin dan ddylanwad arweinwyr y pwl- pud, ac yr oedd y pwlpud yn Dori. Edrychai y aeraph-bregethwr o Fon yn gilwg-us ar Roger Edwards a'i gyffelyb oeddvnt yn ceisio troi y byd a'i 'v^yneb i waered. Erbyn hyn y mae pethau yn wahanol. Nid oes odid Geidwadwr yn y pwlpud Methodistaidd heddyw. Pregeth- wyr yr enwad ydyw rhai o gedyrn y blaid Ryddfrydol. Nid yw rhyddfrydiaeth mewn mater- ion duwinyddol yn gwneyd lawn cymaint 0 gynydd. Nid yw C'alfiniaeth yn llytnyr- en farw yn Nghymru heddyw o gryn dipyn, er ei bod yn amlwg fod ty Saul yn myned yn wanach, wanach. Mae adolygydd y "Welsh Chitlook" wedi digio wrth Brynfab am ei fod yn brathu ei yspardun i gnawd beirdd yr ysgol newydd. Gwnaeth hyn yn y Gen- inen ddiweddaf. Hoff gan y bardd o T Bont yw rhoi ambell i hergwd i brydydd- ion y simnai, y rhai ydynt mor hoff o dywyllu cyngor ag ymadroddion nas deallir gan y werin. Meistr yr vsgol newydd hon, dybygid, vdyw yr Athraw W. J. Gruffydd, c Gaerdydd, y gwr a fenthyciodd ddalenaa y Welsh Outlook dro yn ol i ddannod i wyr y wasg taw gwyr anllythyrenog ac annysgedig oeddynt, hyny yw, pobl heb yfed c ffvnhonau y prifysgolion. # Wel y mae addysg yn beth gwerth- fitwr yn ddiau, ond gwyddom am am- bell lo wedi bod yn tynu yn lied rymus wrth dethau y prifysgolion, ond nid oedd ond llo wedi'r godrc i gyd. Diau y deallir cynyrch awenol y gwyr dysgedig a nodwyd ganddynt hwy eu hunain a'u tras, ond fe lyn y werin wrth ganeuon Ceiriog, Mynyddog, a Brynfab, am y rheswm syml eu bod yn eu deall ac yn methu deall y "classics." Cyhyd ag y pery y cyfryw brydyddion i ganu yn y nos ac i suo meddwl y wlad i gysgu nis gellir ein beic am ddymuno am ragor o rym i fraich Bryn, a mwy o lymder i'w swmbwl. Ymddengys fel pe byddai Gol. y "Drych Americanaidd a Gwernogle yn cystadlu yn y gwaith o bardduo y Kaiser. Wele un o'r engreifftiau diweddaraf o huddygl Utica:- "Mae tynged gwaeth nag eiddo Ne- bywcodnosor gynt yn aros hoedl y Kaiser aV Tyrchwr ar ei hynt; nid pori glaswellt erys y Baeddwr pan y daw, ond ceir ei weld y Baeddwr mewn ffos yn bwyta baw!" Pwy a ddywed ar ol hyn fod yr Ameri- caniaid yn ochri gyda CJermani? Dywed v "Goleuad" mai camsyniad ydyw meddwl fod "Tipperary yn para yn boblogaidd yn mysg y milwyr Prydein- ig yn Ffrainc. Sicrha mai emynau a genir yno gan mwyaf, yn enwedig gan y Cvmry. Diau y buasai "Beth sydd i mi yn y byd" yn fynegiad lied gywir o deimlad llawer milwr o Gymru yn ystod y gauaf garw hwn. Gyda Haw, da fyddai i'r beirdd Cym- reig roddi i fyny mewn anobaith y gwaith o geifiio cyneithu "Tipperary i'r Gvmraeg. Mae mor aiighynaith a "Charge of the Light Brigade." Yn un o bapyrau Caerdydd ychydig ddyddiau yn ol gwelsom gais bwngleraidd iawn i roddi tafod Gvmraeg i'r "Marseillaise." Yr oedd y corfan yn druenus o anystwyth. Mor wahanol i gyfaddasiad Mynyddog o'r Anthem Genedlaethol Ffrengig, yn dechreu fel hyn — "Chwi, feibion dewrion, gwlad y bryn- iau, Clywch, clywch yr udgorn croch o draw, Llewelyn svdd yn chwyfio'i ddreigiau, A'i gleddyf gloyw yn ei law; Mae swn y bahan gwan'a'r weddw Yn gwaeddi'n uwch na chom y gad Pod rhyddid hoff ein hanwyl wlad 0 dan ei chlwvfau'n mron a marw. Yn mlaen, yn mlaen i'r gad! Dadweinied pawb ei gledd! Ni awn, ni awn dros freiniau'n gwlad I ryddid neu i'r bedd." Dro yn ol bu farw ar faes y gad fab Ficer Caernarfoij. Yn awr hysbysir marwolaeth mab Ficer Llanllwchaiarn, yn Maldwyn, ar yr un maes. Ei enw ydoedd Hilary Evan Jones. Mae brawd iddo, sef y Parch. Basil Jones, Aber- hafesp, ysgolor o fri ac eisteddfodwr aiddgar, hefyd yn ymladd dros ei wlad. Medd yr Athraw Syr Henry Jones, y Cymro o Lansannan, a leinw gadair Athroniaeth yn Mhrifysgol Glasgow, dri mab yn gwasanaethu eu gwlad. Ymrestr- odd un o honynt fel milwr cyffredin, ond ni fu yn hir cyn cael dyrchafiad. A ydyw hi yn Galangauaf yn Ngogledd Cymru yn awr? Mewn papyr a gyhoeddir yn Nghaernarfon gwelir yr wythnos hon hysbyseb am "Ddilladan hardd at y Gauaf." Efallai i'r rhod droi y ffordd chwith yn nghymydogaeth Eryri y tro diweddaf. Term cyfleus iawn ydyw "Ac felly'n y blaen," ond y mae mor amwys a diystyr a'r "bethma." Mewn newyddiadur Cym- raeg gwelir a ganlyn: —"Efe ysgrifenodd y traethawd ar Llanllechid, &c. Yr oedd fel ei dad awenber yn hoff iawn o'r mynydd, &c." Tebyg fod dychymyg y darllenydd i lanw y gwagle a nodir gan yr etcetera. Nos Wener anerchwyd Cymrodorion Gowerton gan Mr. R. R. Griffiths, B.A., brodor o Drecynon, ar y testyn cerddgar, "Dr. Parry, Ambrose Lloyd, a Gwilym Gwent." I Ar hyn o bryd v mae y "raiders GeT- manaidd yn dod atom yn y ffurf o for- ladron. Y Sul diweddaf ymwelasant a Chymrn, a suddaeant long ar draethell Amlwch yn Ynys Monv Collodd pedwar eu bywydau. Heb fod yn mhell o'r glan- au hyn y suddwyd y Royal Charter gan ystorm erchyll. Tra ar ei ymweliad diweddar a'r Amerig bu y Parch. Gwylfa Roberts yn pregethu un Sul yn Brooklyn. Yr oedd yn ddiwrnod poeth, a synai y pregethwr weled yn mhob set wyntylli bychain (fans). Tra yr oedd y pregethwr druan wrthi yn y pwlpud yn chwysu wrth wyn- tylln y Gair, yr oedd y pechaduriaid yn y seti yn gwyntyllu eu hunain yn ham- ddenol gyda "fancy fans." Noson ddifyr a hwyliog a dreuliwyd gan Gymrodorion Aberdar nos Wener. Aed a'r gwyddfodolion i Langyfelach dan ar- weiniad Mrs. Bassett, yr awdures enwog, brodores o'r hen blwyf. Flynyddau yn ol, pan oedd y ffair yn ei gogoniant, yr oedd bri ar Langyfelach, ond heddyw y mae pentrefi mawrion a dyfasant yn myn- wes y Llan. megys Treforris a Chlydach, wedi cysgodi bri v plwyf a'u cododd. Magodd Llangyfelach Tai enwogion, megys y Parch. Lewis Rees, a'i fab, Mr. Abraham Rees, awdwr y rhan fwyaf o Wyddoniadur Chambers. Mae yn addoldy y Mynyddbach yn Llangyfelach daflen goffa i'r Parch. Lewis Rees. Hanai efe o Gwmnedd. Bu yn weinidog yn Hen Gapel, Llanbrynmair, yn mur vr hwn addoldy hefyd y mae maen coffa iddo. Caed anerchiad hynod ddyddorol gan Mrs. Bassett. Tarawai yr hoel ar ei phen bob cynnyg. Gwedd foddhaus y cynulliad oedd y dystiolaeth oreu i deilyngdod y papyr. Unwaith eto wele ddawn lleol wedi maeddu doniau cadeiriau uchel y prifysgolion. "Braidd nad oes hiraeth amom ambell dro am Gymru i ddelio a hi fel Cymru Hywel Harris a Daniel Rowlands-Cym- ru yn pechu pechodau ceiniog a dimai, vmladd ceiliogod a chicio'r bel ddu. Mor ardderchog oedd y ddynoliaeth oedd yn gallu toddi yn swp o edifeirwch gerbron Duw am bechodau felly. 0' syml- rwydd ranctaidd!(Yr "Goleuad." I

Drama i Blant. "PAI JOHNNY BACH." Llyfr bychan o waith Mr. John Davies, Attendance Officer, Aberdar, ydyw yr uchod. Daeth allan yn rhanau wythnosol yn "Y Darian" ryw ddwy flynedd yn ol dan y penawd, "Pwll y Gwynt." Medd yr awdwr dalent arbenig i ysgrifenu i blant ac am blant. Yr oedd ei ysgrifau doniol ar Bwll y Gwynt yn ddarluniad byw o fywyd glofaol Cymru, a diau y bydd i weithwyr De Cymru a'u teulu- oedd gael pleser a budd mawr wrth ddarllen hanes trafferthion tad a mam Johnny a'r helynt ynglyn a'r "pay" gyntaf a gafodd. Cynwysa y llyfryn, yr hwn a gymer ffurf drama, ragair pwrpasol gan y Parch. J. H. Jenkins, Rheithor Cilrhedyn, yntau yn un o blant Aberdar, ac yn lienor Cymraeg rhag- orol. 0 galon cymeradwywn y ddrama fechan hoiv i wasanaeth teuluoedd ac ysgolion yn Nghymru. Bydd i blant arlowyr ddotio ami' yn ddios. Pris y llvfryn ydyw pedair ceiniog. Gellir ei gael o Swyddfa'r "Leader," Aberdar, neu rhodder archebion i lyfrwerthwyr lleol.

Clywedion Dyffryn Dar. Fod pethach yn etrach yn go dywyll arno ni nawr, mydda nhw, achos fod Wilhelm Von Geesar (Ap Mwstash) wedi hala notice i'r Snakes i wed nag os dim racor o German Sausage na black na blomm bwdin i ddod miwn i stesions y pentra ar ol yr 18th of February! -¡- Fod sopin yn gofytl beth yw'r rhoswni fod dynon a mynywod yn supporto ffor- inars pan alia nhw gal yr un stwff gen v natives. Wei, wara teg ed, ma rhai fforinars (nid Germans) yn gwerthu'n chepach beth dychrynl]yd, mydda nhw, na rhai o'r money-mongers gas 'u geni ar y patches. A os yw'r Snecyn yn moin lesyn mewn cheapness, sdim isha iddo fa gerad 5 milltir o'r Shop Glocs! Fod pob shopwr yn trio excuso'i hunan trwy wed fod y mershant wedi cwni'r prish achos y war; ond mae sopyn o gelwdd yn eal i wed gen rai o'r rhai mwya digctoshans, achos os yw prish yr ham wedi cwni, a'r bara, etc., ma'r blackin 'run peth, mydda nhw, a'r halen ed, am wn i. Fod sopin ed yn cwni'u trwyna ar y marshareen a'r fforin meat; ond dyna yw arfer y dukes, y lords a'r ladies a gwyr y skitsha melyn a'r rhai gas 'u cwni ar lath enwyn yn lie 'i roi a i'r mocbyn. Fel gwetws y Duke of Aber- corn, High life below stairs never brings the poor good hares, but he who starts to run away may come to be an heir some day." Fod y Soshals a gwyr "stop-the-war" wedi climbo lawr dicyn bach, ac os gall- wn ni gretu Bili Shon Bwmp, cyn-orator yr Highellpee, bydd y cranks i gyd wedi cal 'u eonvarto i goman sens cyn diwadd y rhyval, a gwyr Shir Bembro, Aber- nant, Ca Davies, y Gatlys ac hyd y nod Masydre anwar, wedi dod i ddial] giddyl, ac i fehavio'n deidi "heb neb yn tynu'n groes." Fod bywyd newydd neu "les" new- ydd i gal i roi i 'Bernant, trwy fod y P.D.'s wedi pyrnu, mydda nhw, y pylla, a sdim dowt y bydda nhw'n, bildo Sinee- ma sha marka'r Half-way, fel bydd dynon, mynywod, a phlant yn cal ticyn o flas y Fethergill Days, pan odd glo am ddim ar y tips, a loshyn hir vn ddima'r lla th Fod y Riportar yn gwed ta yn 'Ber- nant y bydd y Revival nesa', ond re- vival mwn beth? Ma fa'n rhy giwt i wed hyny, achos dicon tepig ta isha ad- vertiso ticyn ar yr hen le sy arno fH- lie sy nawr a dou hextreems yn byw yndo fa: Snobvilladom Mansions yn cynwys yr haristocrasi, a'r Dramlo Cwrt yn cynwys y coliararsi! Fod mwy o frawdoliath i gal i notiso nawr mwn cwmni vmhob man oddar startws y rhyfal, ond mwn amball i fan lie ma bombastyn sy wedi gwishgo shute milisha falla ddwywaith yn byw— math o Von Timprish sy'n gwpod mwy am ffagots a green peas nag yw a am Sambourines a Zempallins! Fod lot yn protesto o hyd yn erbyn prish uchal bwyd a'r "comparity small wages (chwedl -) sy'n riwlo yn y gymdocath; ond ta faint brotesta nhw am brish uchal pysgod, ham, a chwrw, para i gwni wna nhw o hyd os na stepiff y Cownsil neu'r Gyfarmant miwn yn deitiv, a thrio stopo'r hen gownt, fel y ceisia y PACKMAN NEWYDD. I

Mr Keir Hardie's Denial. Mr. J. Keir Hardie, M.P., who pre- sided over the International Socialist Conference held in London on Sunday week, gave an emphatic denial on Sat- urday to a report from Paris alleging a violent disagreement at tho conference between himself and Mr. Ramsay Mac- donald on one side and the French dele- gates on the other.

r i FREE TO EVERY PURCHASED, I LESSONS, STOOL, TUTOR, I N- FREE TO EVERY PURCHASED, LESSONS, STOOL, TUTOR, IN-] SULATORS and 10 YEARS WARRANTY by purchasing Tour PIANO at I I VICTOR FREED, Mountain Ash. ASK FOR CATALOGUE. I

Penrhiwceiber Haulier Heavily Fined. At Bargoed on Friday Thomas Needs (40), collier, Penrhiwceiber, was fined £ 5 and costs (or one month) for working a horse in an unfit condition on the 7th inst. P.C. Thomas, Nelson, said he saw de- fendant beating the pony with a stick. The horse, which was attached to a cart, was very lame, in a bath of perspira- tion, and could hardly crawl along" with its load of about 10 cwt. P.S. Kelland said the horse bore a raw wound on the shoulder, and was in poor condition.

Pat had been engaged by a farmer one morning and sent to work on a turnip field. In the afternoon the farm- er came to the field and stood watching Pat for a long time. The Irishman did not like this, and when he could stand it no longer he turned to the farmer and asked, "Is watching me all you've got to do?" "Yes," replied the farmer. "Sure, then," said Pat, <lye-'ll be idle to- morrow."

Tabernacle, Aberdare. ) On Sunday evening a large congrega- i tion was addressed by the Rev. T. Madoc Jeffreys, the pastor, at Taber- nacle Church. He based a stirring ad- dress on the exhortation which frequent- ly appears in Joshua 6, "Be strong and of good courage." The great essential of leadership, he observed, was courage. It was a great word. Courage was not merely pluck but heartage. We needed Great-hearts to lead us in the pilgrimage towards the better land. What were some of the constituents of the courage which we required in the battle of life? One was optimism. The man who wanted to win this battle must have a hopeful outlook and a belief in. the ultimate triumph of good. There was a blind optimism and a brute courage, which should be avoid- ed. True courage had a sunny aspect, and the ring of a cheerful laughter. Jesus, under the very shadow of Geth- semane and the cross, epoke of the joy which he was imparting to his disciples. We wanted a religion of comradeship, one that would make men "chummy." Moreover, if we wanted to possess the couraffe of the text we must have sin- cerity. Many young men declared their unbelief in this tenet or that. But it was not true. They were -simply pre- tending scepticism. He knew a man who for 15 years had been debating whether he would become a Christian or not. The other day he told the speaker that he contemnlated taking the plunge. Well, he had been wasting 15 valuable years of his life on the brink. The courage of the text also implied decision of character. God wanted individuals of the type of Joshua. He said to each of is, "Be strong and of good courage."

'"7 It WI'" Mr Keir Hardie and Soldiers' Dependents. G In the House of Commons on Monday. Air. Keir Hardie asked the Financial Secretary to the War Office whether his attention has been called to the cases in and around Merthyr in which there had been long and still continuing delay in the payments of allowances to depen- dents of soldiers, and whether the dex- cision of the pension officer is final and binding in cases of mothers and other de- pendents. Mr. Baker: Through the assistance of the hon. member the War Office has been kept in close touch with the state of affairs at Merthyr, but I am not aware that there has been other than un- avoidable delay in that district. The decision of the pension officer is not final, but is subject to review if the pen- sion committee does not agree with it. I hope very shortly to announce a pro- cedure by which claimants can* appeal against the decisions reached in tneir cases.

Cwmdare Notes. BY RAFFLES. It is very windy at the top end of Queen Street; a Storm is brewing. The young lady went for a walk with her sweetheart as far as Hirwain. On the return journey she began to limp. Her new shoes were too tight, and she coudn't take them off because there were holes in her stockings. Darn it! The fine.st judge of beer in Cwmdare undoubtedly is Birmingham. "There's one thing I like to see in the Germans," said Jack Shot, "and that is plenty of bullets." It is not going to the Cinema that is wrong on the part of the two soldiers' wives, but what follows.

THE CHILDREN OF WALES. We have picked out two or three of the more important references to Wales scattered through the Board of Educa- tion report. In Cardiganshire only 29 per cent. of the school entrants have sound teeth and only 19 per cent. of the leavers. The secondary results of the mass of dental disease which these figures imply during school and later life are most serious. What is Cardigan- shire doing? Will not some retired milk- seller remove this reproach from the mouths of the children of his native county? Carnarvon, Montgomery, and Swansea have whole-time dentists, the first with nine, the second with seven clinics Again Cardigan is one of the worst counties in the kingdom for mouth-breathers. For a high percentage of verminous heads we must go to Cardiff with 41.3 girls (leavers) and 4.0 boys (leavers). A Cleansing Department has been set up to deal with this loathsome condition. Aberdare and Abertillery have considerably reduced the percentage of fleas in their schools in recent years. Cardiganshire once more heads the counties for a high percentage of stam- merers and is above the average of counties with ear defects. The tuber- cular character of this county is notor- ious. Cannot the Schools of Divinity at Aberystwyth and Lampeter devote some attention to cleanliness as well as to godliness in this shockingly backward county?—"The Welsh Outlook."

Gwawr, Aberaman. SERMON BY THE PASTOR-ELECT. On Sunday last the pulpit of Gwawr Baptist Church was occupied by the newly-elected pastor, the Rev. T. Lloyd Rees, when powerful sermons were preached by him to large congregations. In the evening he based his remarks upon Acts 8. 5, and dwelt on (1) the preacher; (2) the congregation; (3) sub- ject of the preacher's sermon. The rev. gentleman urged the need of having a clear conception of God and Christ. The preacher who lived in close fellow- ship with the Master was the right and proper messenger of the glad tidings of joy and true happiness. We needed men who were imbued with a passionate de- sire to win souls. The church was to be an helpmeet to its pastor. They must work in conjunction with each other. The preacher was only human, and had his weaknesses like other human beings. It was the life of the individual that told upon the outside world. Living far from the Head of the Church blurred the vision of the prophet and weakened his capacity to convey 'the message to others. Church members were to be co-workers with God, and by being so were made fit for the higher service. He (the minister) came to preach Christ to them and Christ crucified. He hoped that his advent to the church at Aberaman would be the means, in the hands of God, of infusing some new life and power into the church and community. ————————

t Verses j .\1 To my dear friend, Councillor Idwal ] Thomas, on his departure for South Africa to recuperate his health. And you're going, my friend, to a far away land, I Not a rich man's heart—bent upon pleasure, Nor because of your love for scenes that are grand, But in quest of the world's greatest treasure; Not for diamonds bright, nor the treasures of gold-— Things that please but the eyes of the greedy. Ah! the treasure you seek cannot ever I be sold At the bidding of wealthy or needy. When you're gone, Idwal dear, to that far away land, And we grieve as we miss one another, May you feel in the grip of the African's hand The true welcome of brother to brother; May the fulness of health, the, pure r essence of life, Be your own ere you dream of returning, I And the comrades you left in the thick of the strife I Shall rejoice, when you're home, with I hearts burning. IDRIS DAVIES.

Mr NO ADVANCE IN PRICt^ [BORWICK'SJ ^BAJKIN^POWDER^

"My luck with the girls reminds me of a parlour lamp." "How so ?" "Oh, getting turned down all the time."

Chest Pains Sore Throat. Tightness across the chest and sore throat can at once be relieved by apply- ing Sloan's Liniment. It goes right to the seat of pain, warming and soothing the affected parts; the inflammation sub- sides and the pa; n, hey presto is gone I SLOANS LINIMENT KILLS PAIN Hundreds of people have given their gratefal testimony for what Sloan's has done. Mr. J. C. Hart, 140, Southwark Park Rd., Bermondsey, S.E. writes: My daughter had for some time suffered from tightness of the chest and pain in the back, but ene application of Sloan's Lini- ment gave her complete relief, removing aH pain and freeing her from the nasty hacking cough she had. It is a marvellous cure and I consider it is invaluable in any home." No matter what the pain is, or where it is. SloaII" Liniment is the remedy for it. For relieviag Rheumatism. Sciatica, Sprains or Stiffness, it acts instantly. It does not need to be rubboi In-laid on the affected part it peDetrat. stops the pain at once. Sold hy mil dtemiata Wl mnd US } r FREE SAMPte Send your mai and address and A penny stamps W postage of trial bottle Ktt. Wholesale Depot: 16 Clerkenwell Rd,Londoo,E.G. OML-

Glyn Neath Collier Heavily Fined. Fred Gurney, collier, Glyn Neath. was charged at Neath on Friday with steal- ing an electric lamp, value 2s. 9d., the property of the Aberpergwm Colliery Company, and also with a breach of the Coal Mines Act. J. G. Williams, electrical engineer, said that defendant had smashed an her- metically sealed glass case to enable hiim to abstract the lamp, and this proceed- ing endangered the lives of the men in the mine. Within a short period seven of these cases had been broken, and the lamps stolen.. Defendant was fined 258. ,A. Host: Won't you try a piece of my

wife's angel cake? Guest: Will it make an angel of me? Host: That depends on the kind of life you have led! War Prices! —— You can save on your —— Housekeeping Money by using REYNOLDS' WHEATMEAL 125 BREAD CoM'Slab The most economical, form of cereal food- ALWAYS PURE-PALATABLE-SUSTAINING [Your own Baker will supply daily.] d Reynolds & Cow, Ltd., ftfHI;) ( s, Gloucester. "¡ H C) R rl PIR A s PURE was""& INDIAN TEA Clifft per quarter lb. "Full Weight without Wrapper" THIS FINKST <WM' x nsr 3D x..A. msr tea. ,I ]las. HORNIMAN'S