Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
4 erthygl ar y dudalen hon
Eeddwch y Byd. I .
Eeddwch y Byd. I PAHAM NAS CAFWYD YN 1917. Yn raddol y mae gwir ffeifchiau y rhyfel yn cael eu datguddio i'r byd. Yr wythnos ddiweddaf mewn dadl a gymerodd le yni Senedd Germani, y cafodd y byd wybod gyntaf y gallasal y rhyfel fod wedi terfynu o leiaf flwyddyn ynghynt nag y gwnaeth, oni bae am warr-ga'edweh ac uchelgais milwrol Germani. Fe gofia darllenwyr Y LLAN idar-1 fod i ysgrif ymddangos yma. y pryd hwnw yn hyspysu'r ffaith fod y Pab yn ceisio eyfryngu rhwug y ddwy blaid er gwneuthur heddwcb, ond i'r ymgais fethu. Ni chafwyd gwybod y prid hwnnw paham y methwyd gwneud heddwch. Eglurir y dirgelwch yn y ddadl a gymerodd le yn Senedd Germani. Dyma'r stori yn fyrr :— Danfonodd y Pab genadwri gyfrinacnol at Lywodraeth Prydain yn awgrymu y dylesid ae y gallesid ceisio gwneuthur heddwch, ac atal felly y tywallt gwaed gwirion yn ofer Atebodd Cabinet Mr. Lloyd George nad oedd, yn marn Prydain, unrhyw obaith y gallesid dod i gytundeb hyd nes y byddai i Germani nodi yn swyddogol:— 1. Pa amcanion ddlsgwylial Germani eu cyrraedd drwy barhau y rhyfel. 2. Pa iawn yr oedd Germani yn barod I dalu am anrheithio Belgium. 3. Pa sicrwydd a allesid ei roi gan Germani na chaed rhyfel arall cyffelyb yn ol llaw. Ymhellach gwnal Prydain adferiad annibyn- iaeth Prydain yn anhebgor cyntaf heddwch. Heh byny ofer fuasai ceisio cyrraedd cytuo- deb. Ofer hefyd fuasai cyfarfod mewn cyn- hadiedd gyda'r amcan o gyrraedd cytundeb heb gael gwybod ynghyntaf oil beth oedd y gwahaniaeth rhwng syniadau'r ddwy blald am gynselliau heddwch. Danfonodd y Pab ateb Prydain i Germani, modd y gallaPr Calsar a'i gynghorwyr wybod pa beth oedd raid iddynt wneuthur cyn cael heddwch. Bu y mater o dan ystyriaeth y Caisar a'i gynghorwyr. Danfonodd Michaelis, Cangbellor Germani ar y pryd, genadwri at Hindenburg yn nodi beth, ym mam y Caisar a'i Gyngor, y rhaid i Germani ei gael fel amodau heddwch. Wele eu cynwys :— At yr uchod ychwanegodd Hindenburg :— 1. Rhaid i Germani, er mwyn diogelu el masnach, cael cadw meddiant o ddinas Liege, a'r wlad oddiamgylch. 2..Rhaid cysylltu Belgium yn fasnach'ol gyda Germani. 3. Rhaid i Germani ddileu dylanwad Pry- dain dros y Fflemingiaid yn Germani, a mynu a chadw yr oruchafiaeth yno fddo ei hun. 4. Rhaid i Germani gael pob rhyddid a hwylusdod masnachol drwy :Belgium i lan y mor. 5. Rhaid adfer i Germani ei boll drefedig- aethau tram or. 6. Ni wlw son am ddlsgwyl 1 Germani dalu iawn o fath yn y byd. 7. Ni w»a Germani byth hyabysu gwled- ydd ereill beth yw ei bwriadau hi. Cytunai Ludendorff a Hinderburg, a mynai'r ddau gadw Belgium o dan fawd Ger- mani. "Felly," ebe Prif Weinidog Germani yn y Senedd yr wythnos ddiweddaf, pan allasai Germani fod wedi cael telerau heddwch ffafrlol, ni fynnai'r Caisar a'i awdurdodau milwrol wneuthur hyny gan faint eu trach- want am benarglwyddiaeth, ac am helaethu tiriogaeth Germani. Ffurfiwyd Plaid gref yn Germani y pryd bwnnw i gynnal breich- ia.u y Caisar a'r Fyddin. Hwynthwy yrasant Germani i ddistryw." Derbyniwyd y mynegiad croew hyn gyda bloeddiadau uchel Llofruddion Bradwyr Dyhirod I) Dyna farn Germani heddyw am y Caisar a'i gynhyrfwyr Milwrol a fynnent barhau y rhyfel. Cyffelyb yw y teimlad yn Awstria. Yno dywed y Prif Weinidog fod yr holl wlad honno heddyw yn gorfod dioddef, a thalu iawn am bechodau y rhai gynt a lywodr- aethent yn Awstria. Aralleiriad ydyw bynny o Alarnad Jeremiah :— HEin tadau a bechasant, ac nid ydynt; ninnau sydd yn dwyn eu cosp hwynt." Dyna y rheol erioed Y tadau a fwytasant rawnwin surion, ac ar ddannedd y plant y mae dincod." Gwylied Prydain heddyw rhag iddi hitbau yn awr efelychu dallineb pech- adurus Germani, a gosod cosp a baich ar y genhedlaeth nesaf drwy wneuthur ffollneb ac anghyfiawnder yn awr.
Llangystenyn, Conwy.
Llangystenyn, Conwy. Ddydd Mercher, Gorphenaf 16eg, bu 'So\le of Work yn ngardd y Rheithordy. Agorwyd gan Mrs. Gamble, Colwyn Bay, a chyflwyn- wyd iddi glwm o fiodau tlysion gan faban- ferch y Rheithor. Yr oedd yma dair o wahanol I stalls'-un o dan ofal Mrs. Garlick, Llangystenyn Hall, yr ail mewn cysylltlad a. changen Cymdeithas y Genethod, a'r drydedd yn cynwys ffrwythau a llysiau gerddi. Gogyfer A'r ail bu genethod ieuainc yr Eglwys yn parotol yn ddiwyd, gan gyfarfod yn fynych yn y Rheithordy ac yn Mountain View, Mochdre. Daeth lluaws ynghyd i'r Sale,' a bu'r hin yn garedig. Darparwyd tê rhagorol ar y lawnt gan Miss Evans, Mountain View Hotel. Y canlyniad oedd y swm sylweddol o ^83, ac fe &'r elw gan fwyaf at welliantau ac adgyweirio Eglwys y Plwyf, ond rhoddir eyfrar, i gronfa er adeiladu Eglwys newydd yn Llandudno Junction.
Llynlleifiad.
Llynlleifiad. COLLI Gabrisl WILLIAMS. Cynhaliwyd gwasanaeth coffa.J.m y diweddar Mr. Gabriel Williams yn Eglwys Dewi Sant, Hampstead Road, nos Sul ddiweddaf. Llafarganwyd y gwasanaeth gan y Ficer, y Parch. D. E. Hughes, B.A., yn hynod deimiadwy, a chan- odd y cor Salmau priodol i'r amgylchiad a'r anthem Ar lan Iorddenen ddofn (Gabriel) ag arddellad neilltuol. Traddododd y Ficer bregeth nerthol, yn llawn o eiriau cysur a gobaith i'r galarwyr,—gwahanol iawn i'r hyn a glywir yn fynych ar achlysur o'r fath. Yr oedd y brodyr Ymnellltuol oedd wedi dod ynghyd i dalu teyrnged o barch i'w diweddar gyfaill, wedi eu synu a'u swyno gan y Fleer. Canwyd y March Funebre' a'r Dead March in Saul' ar yr organ yn effelthiol iawn gan Mr. C. E. Williams,-yntau hefyd yn gyfaill maboed i'r ymadawedig a'i frawd, Mr. Owen Williams, Yr oedd Ulr, Gabriel Williams yn Gymro i'r earn, er wedi ei eni a'i fagu yn Lerpwl; a chanddo wybodaeth eang o iaith a llenyddiaeth ei famwlad. Cydwelthiodd lawer a'r diweddar Barch. J. Myfenydd Morgan a Gwilym Mathafarn yn Asaph Sant. Bu am flynyddoedd yn, un o golofnau'r achos yn y lie, a phob amser yn gweithio'n dawel a dirodres. Bu'n llenwi swydd bwysig ynglyn a'r Alliance Insurance (Marine Dept.), am lawer o flynyddoedd, sic yr oedd hefyd yn P.M! o Urdd y Seiri Rhyddion yn Nghyfrinfa Dewi Sant No. 2950. Lluddiwyd ef, er's cryn amser, i fod mor ffyddlon yn ngwaith y win- Han ag y dymunai gan rhyw anhwyldeb ar y clyw, ond parhaodd i anfon ei gyfran i helpu'r Fam Eglwys hyd y diwedd. Telmlir chwith- dod mawr ar ei ol yn Newi Sant. Y galarwyr oedd Mr. Owen Williams a'i chwaer, a gwel- wyd yn bresenol y brodyr a ganlyn, sef aelod- au o Gyfrinfa Dewi Sant,—Mri. Evan S. Davies (P.M.), R. Roberts (P.M.), R. Vaughan Jones, R. 0. Thomas, David Williams, Charles Williams, J. W. Roberts (Arvon Hcpe), R Williams, C. E. Williams, ac E. D. Benjamin. -Edmygwr. ARGRAFFU RHAD, OYFLYM A DESTLUS YN SWYDDFA'R 'LLAN.'
w Morfa." r-
w Morfa." r- Y TWRC. J Beth sydd i ddod o hono ? Ar hyd yr amser nld yw ond wedi bod yn asgwrn cynen drwy Ewrop, a'r Aifft, a Phersia ac India, a'i hoff waith yw treio creu anghydfod rhwng y Cynghreirlaid, yn enwedig Prydain Fawr, a hyny trwy ddichell a chyfrwysdra, oher- wydd nid yw Twrci bellach yn allu milwrol. Gwna'r Twrc ddefnydd o'i grefydd i hyrwyddo ei amcanion, a'i gynyg yw y bydd i ddilyn- wyr Mahomed ffromi yn aruthr os niweidir blewyn o'i ben. Trwy hyny gobeithla godi ofn yn y Gorllewln, ac y ei Jonydd i aros yn Ewrop i ddilyn el hen stranciaw. Pan yr ymunodd Twrci yn y rhyfel, nid oherwydd crefydd o gwbl, ond am y credai mai Germani fyddai yn enill, ac mal lies iddi hi fod o blald y gorchfygwr. Ie siwr. Bu i filwyr Mahomed dan faner Prydain, Ffrainc, Rwsia ac Arabia ymladd yn erbyn Twrci a'u holl egni yr hyn nis gwnaethantpe buasai parch ganddynt at y Swltan. Ni frawychir Prydain & bygythiadau, a chyfiawnder llym sydd i'r gelyn, Dyna eu ffordd. Yr unig ffordd i setlo d'ryswch Twrci yw ymlid Llywodraeth y Twrc allan o Ewrop—" bag and baggage —a'i chyfyngu i Anatolia, lie y medr, os ewyll- ysfa, adeiladu Llywodraeth ar linellau gwar- I eiddiad. A dyHd cymeryd Constantinople oddiwrthynt fel Bagdad, am nad yw'r Twrc yn gymwys nac yn dellwng i'w meddianu. Lle'r Twrc yw yn Asia, a rhaid i Ewrop gael ei wared fel barbariad nas gellir mwy ei oddef. TBEIAI) Y CAISAR. Dylid el roddi ar ei dreial, nid yn gymaint am iddo ruthro drwy Belgium, ond am iddo saethu carcharorion, am iddo afer poison- gas," am iddo danio ar drefi diamddiffyn, a suddo llongau fel y gwnaeth. Wiw iddo ddweyd nad efe ei hun oedd gyfrifol. Efe oedd y Supreme War Lord efe oedd y Supreme Commander-in Chief ar faes y rhyfel. A rhaid ei fod wedi rhol sel el gymer- adwyaeth i'r gwaith aflan gyflawnwyd gan ei is-swyddogion. A gwyddai yn iawn hefyd am walth y cychod "U "-y submarines." Eto bu Iddo wobrwyo y rhai weithredent yn groes i bob rheol dynollaeth-cymeradwyodd orchwyHon melldigedig ei welfion. Dylid gwneyd esampl o hono, a hyny yn y fath fodd fel y meddylia unrhyw Lywiawdwr yn y dyfodol ddwy waith a thair cyn y mentra ar lwbrau y creadur a adnabyddid unwaith dan yr enw Caisar Wilhelm yr Ail. Y GLO. Dyma falch pawb rwau-prinder glo. Ar wahan i'r pris uchel, nid yw i'w gael ond yn dameidiau, a'r rheiny a'u haner yn gerrig. Ar bwy ma'r bai 1 Wiw rhoi'r bai i gyd ar y colier, ac anheg. Mae a wnelo prinder trycie, a llacrwydd anniben y Llywodraeth â'r peth. Os na ddaw gwelliaiifc o rywle, bydd masnach y wlad yma dros y dibyn yn union yr ydym yn cyflym neshau at y geulan, a gwledydd fel America wedi cipio'r cyfan o'n dwylo, a hyny oherwydd y streics yma byth a hefyd. Fedr yr uu wlad ddal. Peidied neb a meddwl fod y colier yn hollol ddifai chwaith. Nag ydyw o lawer. Er fod yna ddegau fwy o weithwyr, a'r cyflogau wedi codi, eto i gyd llai nag erioed o lo yn dyfod o'r pyllau. Yn ¡ 1887, codwyd 299 tunelli gan bob dyn y I flwyddyn, a'r gyflog flynyddol, ar gyfartaledd, yn 52p. Yn 1908, disgynodd i 248 tunell, a'r gyflog yn 91p. Yn 1914, 243 tunell, a'r gyflog yn 99p. Y Uynedd dim ond 224 tunell am bofc dyn, a'r gyflog y pen wedi codi i 197p. Mae'r ffigyrau yma o- bamphledyn, "How Miners at Home were led during the War." A chyn y rhyfel codai pyllau glo America yn flynyddol yn ol 650 tunell y pen. Y genedl, a'r genedl yn unig, sydd i setio'r mater yn y pen draw, ac y mae amynedd y genedl yn gyflym ddirwyn i ben.