Yr Herald Cymraeg

Newyddion am y Rhyfel. BUDDUGOLIAETH RWSIA | CYIERYD 70,000 0 AWSTRIAID YN GARCHARORION. Adroddir o Petrograd (yr enw newydd a, raes y Czar ar ei brif ddinas yn lle'r hen emv Germanaidd "St. Petersburg") ddydd Iercher fod y Fyddin Rwsiaidd, ar ol bod yn brwyd- ro'n "ale am saith niwrnod, wedi cael gor- uchafiaeth ar fyddin Awstria yng nghyfeiriad Lemberg. (Gwel y map yn ein rhifyn di- weddaf). Cymerasant feddiant o safieoedd crvfion v gelvn rhwng deng a deuddeng milldir o'r dref hono. Symudai'r fyddin Awstriaidd i gyfeiriad v prif amddiffynfeydd. Ar ol brwydro caled iawn ddydd Mawrtk, gorodwyd yr Awstriaid i droi yn ol mewn cryrf anrhen. Gadawsant ar eu hoi lawer o ♦fatrnelau a phethau ereill. Cyflymai y Rwsiaid ar ol v gelyn, a lladd- wyd llawer ohonynt.; CI wy fwyd hefyd cryn lawer, a chymerwyd nifer fawr o garcharor. ion. Cyfranrif v magnelau a gvmerwyd gan filwyr Rwsia oddiar yr Awstriaid ger Lemberg vd- oedd 200, a chymerwyd 70,000 a Awstriaid yn garcharorion. Lemberg ydyw prif dref tal- aeth Galicia yn Awstria. 463 o filldiroedd o Vienna ayda'r rbeilffoilda. Mae po&logaeth Lemberg yn 160,000. Derbyniwyd y genadwri ganlynol o Petro- grad ddydd lofed Adran o Fyddin Awstria wedi ei gorchfygu'n llwyr ger Lastchoff. Lladdwyd cad-Iywydd yr ad. ran. llywydd y brigad, a phrif swyc^og v Cadfridog. Cymerwyd cant o swyddogion a 4,000 o ddynion yn garcharorion, yn cynwys (jOO o filwyr clwyfedig. Cymerwyd ugain o fagnelau oddiar yr Awstriaid. Mae maes y frwydr wedi ei orchaddio a chyeS y gelyn. Yr oedd y frwvdr rhwng Rwsia ac Awstria y fwyaf a ymladdwyd erioed yn hanes Rwsia, a gellir dv-eyd am Y fuddugoliaeth ei bod wedi- rhoi goruchaCaath digamsyniol i Rwsia. Ym- laddwyd ar hyd llinell tua dau can milltir o hyd, ae-yr cedd rhwng miliwn a milivm a hanner o filwyr yn cymeryd rhan. Yr oedd hanner byddin Awstria yn ymladd yn nhal- eithau deheuol Poland, ac ar v chwith cvd- weithiai ei milwyr a byddin Germanaidd (iua 80,000 o filwyr;. Ceisicdd yr Awstriaid am- gylchynu adran fawr o fyddin Rwsia, ond methwyd yn druenus. ac yn y canol trowyd yr Awstriaid yn eu holau gyda cholledion en- fawr. Collodd yr Awstriaid lawer o'u milwyr yn y cwrr deheuol, ond byddin y Cadfridog Ruzskv roes y ddyrnod drymaf iddynt. Cych- wynodd y fyddin hon o Rovno ac aeth i gyf- eiriad Lemberg. ac er i'r Awstriaid alw milwyr lawer i'r ardal honno a cheisio ymosod o bob- tu ar y Rwsiaid troes eu mudiad yn fethiant hollol. Ffurfiodd Ruzskv ei fyddin vn hanner r a cvlch o gwmpas yr Awstriaid, a bu brwydro caled iawn am faith amser. Ni allai'r Awstriaid alw ychwaneg o adgvfnerthion, oblegid yr oedd y Serfiafd bron wedi llwyr ddnetha eu byddin deheuol rai dyddiau yn flaenorol, ac yr oedd y Germaniaid yn Poland wedi cilio dros yr afon Vistula. Gan hynny bu raid i'r Archdduc Frederick, cadfridog yr Awstriaid, ddibynu ar ei adnoildau ei hun, ond methodd a thynu ei fyddin allan o'r fagl. Daliwyd 70,000 o'i filwyr yn garcharorion, a gyrrwyd v gweddill atffo. i m mhellach tua'r gogledd bu'r Germaniaid yn Uwyddiannus a chymerwyd 4,000 o Rwsiaid yn garcharorion, a lladdwyd tri o'u cadfridog- ion. Yr oedd hyn cyn y frwydr fawr yn erbyn byddin Awstria. Priodolir buddugol- iaeth v Germaniaid i'r ffaith ddarfod iddynt gael adgyferthion lawer o'r gorllewin gyda magnelau nerthol. Todd bynnag, y mae'r Rwsiaid erbvn hyn wedi dechreu adennili y tir a gollwyd yn y frwydr honno.

Gorchest y Meirchfilwyr Daeth y newydd i'r wlad hon am ruthr ofna,d-,vy a wnaed gan gatrawd o feirchfilwyr Prydeinig (y Lancers) ar y Germaniaid yn v brwydro diweddar ar ffindir Ffrainc. Cvffelvbir y rhuthr i eiddo'r Light Brigade yn Balaclava. Yn ystod yr ymladd yng ngogledd Ffrainc, gwnaed difrod ofnadwy ar ein rhengau gan dan-belenau mawrion a ddaeth oddiwrth gyflegrau a osodwyd mewn coed. Bu'r Ger- maniaid yn ddigon medrus tw gosod ar ffurf teisi gwair, a phan danfa-sant gyntaf ar ein milwyr gwnaethant ddifrod dychrynllyd ar- nynt. Xi ddychmygodd ein milwyr eu bod mor agos i bervgl mor fawr. Parhaodd y Ger- maniaid i danio am amryw oriau ac yr oedd y difrod yn ofnadwy. Pan wnaeth y Lancers pu rhuthr feiddgar ymddanghosai yn amhobi distewi swn y gynau oedd vn lluchio cawodydd o fwledi tan- ifvd. Nid oedd dim allai eu rhwystro-yr oedd y dynion a'r ceffylau fel pe wedi ym- gvnddeiriogi. Cyrhaeddasant y gynau o'r diwedd—gynau mawr cyffelyb i vnau gwarch- ae a bwriasant i lawr yr holl gyflegwyr gan wneud y synau yn ddi-wasanaeth. ma, fel gwroniaid Balaclava, aetfiant'yn ol. Ofiiii- fod 300 neu ragor wedi eu colli, ond ni ddylid derbyn y rhif hwn fel un ter- fynol gan eu bod vn parhau i ddod yn ol y naill un ar ol y llall. Cyflawnwyd gorchest fawr gan Capten F. 0. Grenfell. Tarawyd ef yn ei ddwy goes a saethwvd ei ddau fys yr un pryd. Gyda ei fod wedi ei archolli. saethwvd rhai oedd gyda dau wn gerllaw iddo yn 'farw. Yr oedd y oeffylau oedd gyda'r gyna.u wedi eu rhoddi mewn cvsgod. "Fe awn a'r gynau yn ol," meddai, a chyda nifer o'i filwyr—er gwaethaf ei arch- oilion—llwyddodd i wisgo am y ceffylau ac i glirio'r gynau oddiyno. Yrta aed ag ef i'r ysbyty.

Creulondeb Germani DYSGEIDIAETH ATHROXYDD FU FARWN WALLGOF. Un o'r pethau sydd wedi peri mwyaf o siom a syndod ynglyn a'r rhyfel yw creulondeb a bar'oareiddiwch ofnadwy Germani. Nid yn unig sarnasant Belgium yn'groes i bob rheol sy'n perthyn i ryfel, ond ymddyg- ant yn waeth na phaganiaid tuag at y trigol- ion diniwed sydd yn hollol at eu trugaredd. Llosgant eu tai a'u heiddo, picellant hen bobl a phlant, ysbeiliant hwy o'r ddimai a'r tam- aid olaf ar eu helw, a gyrrant hwy i grwydro fel anifeiliaid ar hyd y wlad. Gwaeth eto: saethant bobl yn hollol ddiseremoni, yn unig am iddynt edrych arnynt drwy eu ffenestri; ie, llusgant ferched ieuanc a gwragedd i waeth gwarth na marwolaeth. Mae eu cyn- ddaredd yn debycach i eiddo canibaliaid an- ddaredd yn debycach i eiddo canibaliaid an- war nag i bobi sy'n vmffrostio yn y "gwar- eiddiad uchaf a'r diwylliant dyfnaf' fedd y byd. Mae eu gwaith yn arllwys tanbelenni o awyrlongau ar ben gwragedd a phlant diam- ddiffyn yn warth iddynt; ond mae y difrod a wnaethant ar Louvain y tuhwnt i ddim ellid ddisgwyl na'i ddisgrifro tu yma i annwn. Hen ddinas ardderchog oedd Louvain-teb- 11 1 In, yg i Rydychen-cartrefle y Brifysgol hynaf yn y wlad, yn llawn o adeiladau a cholegau oedd ymhiith plif addurniadau hynafol y byd. Yn ei llvfrgell a'i hamgueddfa fawr yr oedd llawysgrifau c;a chreiriau a thrysorau uwchlaw rob pris. Yr oedd yn ei Neuadd Gelf a'i phalasau dmesig rai o'r darluniau a'r cerflun- iau gwerthfawrocaf yn Ewrop. Dechreuodd y Germaniaid saethu'r bobl i bob cyfeiriad; gyrrasant y gwragedd a'r plant i'r orsaf i'w cludo a'r tren na wyddys eto i ba Ie, ac vna. llosgasant yr holl ddinas, heb arbed nac .acteilad na thrysor nac eglwys na dim; mae heddyw yn garnedd o ludw, ac nid oes arian nac anr fedr adfer y trysorau arohris- iadwy ddinistriwyd. Mae hyn ar unwaith yn gosod Germani, er ei holl honiadau gwyntog, I tuallan i derfynau diwylliant o fath yn y I byd, a rhaid ei rhestru ar yr un lefel, os nad I ymysg, anwariaid creulonaf y byd. Beth all fod yn cyfrif am y dirywiad ech- rydus hwn ym moesoldeb cyhoeddus Germani ? Nid fel hyn yr oedd yn 1870. Wrth gymeryd Paris gofalodd beidio dinistrio ei hen adeil- adau gwych a gwerthfawr. Mae'r Ymerawdwr ei hun, er ei holl rodres I crefyddol, wedi llyncu yn amrwd syniadau a dysgeidiaeth Nietzsche, yr athronydd Ger- manaidd rhyfedd fu farw yn wallgof yn 1900. Svniad canolog Nietzsche yw mai yr unig ddaioni gwerth i ymgyrraedd ato yw Nerth a Gallu. Y cryf yn unig yw'r da. A diben j datblygiad yw cynhyrchu yr Uwchddyn-y i dyn delfrydol, sydd yn ddim ond ymenydd a I migwrn a chyhyr. Ffwlbri hollol yw'r Bre- geth ar y Mynydd, sy'n gwneud y tlawd ei vsbrvd ar addfwvn a'rur a'r heddvchlawn yn wynfydedig. 01 Yr unig ddedwyddwch 9. gwerth i'w gael yw yr un sy'n dod o fod yn feistr. Moesoldeb y meistr yw'r unig foesol- deb. Ac nid oes dim i sefyll ar ffordd dyn a chymdeithas i fod yn feistr—yn brif allu, y fath devrn ar slafiaid y cread nes yn y diwedd eu difodi. Math o salwch moesol yw cariad Cristionogol, ac eiddilod yn unig sy'n gwneud tosturi a chydymdeimlad a chariad vn rheol bywyd. Pe^th i'w ddangos ar bfydiau yw trugaredd gan y gorchfygwr a'r cryf yn unig— fel peiriant yn gwastraffu ager rhag i'r ber- wedydd dorri o nerth a gallu. Prif offeryn datblygiad vr Xswch-ddyn, felly, yw con. cwest a rhyfel. "Beth sydd ddal" meddai, "Bod yn wrol, yn gryf, sydd dda. Dywedir fod achos da yn sancteiddio hyd yn oed ryfel, ond yr wvf fi yn dywedyd fod rhvfel (Ida yn sancteiddio pob achos. Mae rhyfel a gwroldeb wedi gwneud pethau mwy na chariad." "Beth yw bywyd?" medd mewn lie araH. "Perchenogaeth, niwed, concro'r gwan a'r di- eithr. darostwng, llvmder, mynnu ffordd, llyncu iddo'i nun, a defnvddia pawb a phob- peth er ei fwyn ei hun—dyna yw bywyd." "Rhowch eich ofn ar bawb; gwasgerwch ar- swyd a dychryn y ffordd ytcerddoch, fel At- tila p-nb"-dyna gyngor yr Ymerawdwr i'w filwvr v dydd o'r blaen. Athrawiaeth Nietz- sche yn noethder hagr yw hyn i gyd. Xid yw Duw i William ond Bod i'w helru ef i fynnu concwest ac awdurdod. Y gwir yw, er yr holl stwr wneir yn yr Almaen o Eucken ac er- aill fel athronwyr, gwir awdurdod meddyliol v dosbarth llywodraethol yw Neitzsche wallgof —archrdyn Crist a phleidiwr pob gormes a rhaib a gwanc annuwiol.

Cymro ynte Almaenwr ? Pry(dna.WD Maiwrth yn ynadlyfe Penrhyn- deudraeth gerbfon Mri. R. Jones Morris, T. W. Jones, a W. H. Moor, dygwjd Almaenwr i fyny am beidio a chofrestTu ei hun yn ol gcfynion y gyfraith Dywedai y carcharor mdS ei enw ydoedd Henry Gutter Millar. Yr oedd wedi cerdded o I^erpwl. Dywedai mewn ateb i'r Clere mai Cymro ydoedd, ond yn ddiweddarach addefodd mai Germaniaid oedd ei dad a'i fam. Dywedai yr Arolygydd Owen eu bod wed] gweled y carcharor yn eistedd ger feny. bwlch am oriau lawer dydd Llun a phan awd ato dywedai ei fod wedi colli'r ffordd. Rhoddai y Rhingyll Owen dTstiolaeth 'iddo gymeryd y carcharor i'r ddalfa gan iddo gyf- addef mai Germaniad ydoedd. Anfonwyd ef i garehar am fis.

Dau Ddwsin yn Uno yn jl Nhydweihog I Nos Lun caed cyfarfod brwdfrydig ynglyn I a'r rhyfel vn X sgol y Cyngor. Cymerwyd y gadair gan Mrs. Wynne Finch, Cefnamwlch. Anerchwyd y cyfarfod gan Mrs. Wynne Finch, Mrs. J. C. Wynne Finch, Parch 0. Thomas, Ficer; Capten Thomas Owen, F.R.G.S., Minafon; Mr. Daniel Jones., C.S., Brynrodol. Cymerwyd rhan mewn dewis un i lywyddu, at chynyg ac eilio diolchgarwch gan Mri. D. Williams, Hirdrefaen; J. C. Jones, Porthysgaden; 0. G. Williams, Cefn- leisiog. Unodd dros ddau ddwsin a'r fyddin or y diwedd.

Dengys y frwydr fod ein milwyr rheolaidd v goreu. yn ol pob tebyg. vn E:wrob. Y mae byddin a all ddal ymosodiad cymaint ddwy- waith o filwyr goreu'r Almaen, a pheri mwy o golledion nag a gafodd heb gilio ond vch- ydig bellder, yn rhvwbeth i fod vn felch ohoni ac yr ydym yn falch.—"Manchester Guar- dian."

DRI-PED THE SUPER-LEATHER FOR SOLES gives double wear. Insist on having "DRI-PEP/' 4 .<i>

Taith Cymro o Affrica. I I TREFEDIGAETHWYR GERMANAIDD I YN FALCH 0 BRYDAIN. Y MODD Y CYMERWYD TOGOLAND. -R-hoes Mr. Owen Jones, Penlan Street, Penrhyndeudraeth, yr hwn gyrhaeddodd a dref o ddwyreinbarth Affrrca nos Sadwrn, desgrifiad i'n gohebydd o'r teimiad gwlad- gar sydd yn ffynnu yno at v fam-wlad Bryd- einig. Yr oedd ef yn gweithio mewn tre- fedigaeth Brydeinig o'r enw Gold Coast, yn agos i Togoland, sef Talaeth Germanaidd a gymerwyd yn ddiweddar gan filwyr Prydain. Cyn gynted ag y torodd y rhyfel allan aeth Arolygydd yr Heddlu yn y dosbarth ati i finio ei gledd o bob tu a gofynodd am gan- iatad i godi milwyr i gynorthwyo Prydain yn yr argyfwng presenol. Ymunodd dros 550 a'i fyddin y diwrnod cyntaf, a threuliai ef ddwy neu dair awr bob dydd i'w haddysgu i drin yr arfau ac i ymladd. Mewn Than arall yr oedd 700 o frodorion wedi ymuno ac yn dyheu am y cyfle i ymladd a'r Germaniaid. Dywedai fod yno lawenydd mawr ymysg brodorion Togoland pan ddeallwyd fod Pryd- ain wedi ei chymeryd. Arferai'r Germaniaid fyned a'u plant ymaith a'u gweithio fel caethion yn y planigfeydd reis a choffi. Cym- erwyd Llywodraethwr y dalaeth yn garcharor ac anfonwyd ef i jKumaroors lie yr oedd tua I mil o Germaniaid eisoes yn garcharorion. Yr oedd Jr. Jones yn cychwyn adref ar yr lleg o Awst. Teimlai pawb ei bod yn dra pher- yglus i fentro i'r mor am y gwyddai pawb fod yno ryfel long Germanaidd yn y cyffiniau, a chan nad oedd gan y Germaniaid borthladd yn y gororau yn awr, gwyddid mai eu suddo yn ddiseremoni a wneid os deuent ar eu traws. Gan hyn teithient yn dra gofalus. Ni roddid goleu o fath yn y byd ar y llong yn y nos. Pan oeddynt yn agos i borthladd Accre, prif-ddin- as y drefedigaeth gwelent long Brydeinig yn rymlid Hong fawr Germanaidd, a chyn hir gwelid y llong Germanaidd yn dod i'r porth- ladd ac yn cymeryd ei He wrth ochr llong Brydeinig arall yno. Cyn hir daeth eu hym- lidwyr ar ei hoi, a gwielwyd y swyddogion Prydeinig yn myned iddi ac yn ei hawlio fel ysbail rhyfel. Yn fuan iawn gwelid hwy yn tynu y faner Germ-anaidd oddiarni ac yn rhoddi y faner Brydeinig yn ei lie. A'r hyn oedd yn syndod mawr ydoedd clywed yr holl deithwyr, y rhai a rifent tua 850, yn rhoddi cymeradwyaeth uchel i'r faner Brydeinig. Ymddengys mai trigolion rhyw dalaeth oedd wedi ei chamdrin gan y Germaniaid oeddynt. Yr oedd ganddynt hwy bedwar o garcharorion Germanaidd ar y bwrdd. Cyfar- fyddasant a llawer iawn o longau rhyfel Prydain a Ffrainc ar eu ffordd adref, ac yr oedd yn rhaid iddynt roddi cyfrif manwl o honynt eu hunain. Yn awr ac yn y man rhoddid searchlights arnynt nes yr edrychai fel dydd. Yr oedd yno nifer- fawr o longau Germanaidd gwerthfawr yn cysgodi yn y Canary Islands. Cawsant drafferth fawr i ddod trwodd i Lerpwl a buont ar afon Ler- pwl am 12 awr cyn cael dod o'r llong. Pwysleisiai Mr. Jones mai yr hyn a'i synai ef ydoedd gweled teyrngarwch, ffydd ac ym- lyniad y tiriogaethau haner paganaidd hyn wrth Brydain Fawr.

NODION RHYFEL ¡ Caniateir i nifer o garcharorion German- aidd sy'n rhwym yn Dorchester i gvnnorth- wvo yn y cynhauaf, ger y dref. Cynnygiodd maer Morpeth godi 500 o wyr traed a hanner cant o wyr meirch i warchod rhan o forlan Northumberland, a thrwy hyn i ryddhau'r Tiriogaethwyr i wasanaetliu mewn manau eraill. j | Y mae Swyddfa'r Rhyfel newydd awdur- dodi cynnydd yn ymborth dyddiol y milwyr (gartref), o dri chwarter pwys i bwys o gig. | Boddwyd Thomas Brydat, perthynol i gat- rawd neillduol o Diriogaethwyr Dwyrain Kent, oedd yn gorsafu yn Sandwich, yn afon Storer, wrth geisio gwaredu cyd-filwr. Yn y cwest bwriwyd "Marwolaeth ddamweiniol ¡ tra'n gwasanaethu ei wlad." # Dywedir fod y Germaniaid yn argraffu ar furiau'r adeiladau a'r tai yn Liege mewn llythyrennau breision yr hyn a ganlyn, "Wil- helm II., Kaiser Ewrob." • Mewn cwest yn Hull, ar gorff dyn a saeth- wyd gan wyliwr, gofynodd y rheithwyr i'r ..awdurdiodan "milwrcil roddi cvfarwyddia-ds^u arbennig i'r gwylwyr fod yn ofalus wrth roddi'r wys, ac i danio's isel. I » Y mae mab y Cadfridog Botha, sy'n 17eg I oed, wedi gadael yr ysgol, ac ymrestru fel preifat ym myddin Lloegr, heb ganiatad ei rieni. Deallir, fodd bynnag, nad yw'r rhieni'n gwrthwynebu dim. I *». 0 herwydd iddo golli ei waith trwy y rhy- fel dair wythnos yn ol bu i Charles Ian (45), Battersea, foddi ei hun yn y Dafwys. Bwr- 1iwvd "hunanladdiad mewn ystad o orffwyll- edd." Gadawodd weddw a saith o blant. Edrydd teligram o Poiters hanes milwr Ger- manaidd oedd yn garcharor jflx-vgwneud cais i ddianc, a phan y gwysiwyd ef 1 atal canfu y gwyliwr ef yn ceisio tynu rhywbeth o'i boced. Amheuodd ei fwriad, a phlanodd y bidog 11 drwyddo. Bu farw yn y fan. » Gwnaeth Pwyllgor Addysg Northumber- land ddarpariadau, y dydd o'r blaen, i fwydo plant anghenus ddwywaith yn ddyddiol yn ystod cyfnod y rhyfel. ) Ychydig ddyddiau'n ol derbyniodd Mrs. R. W. Bugler, Haslingden, awgrym preifat y bu- asai 126 o grvsau yn dderByniol yng ngwer. syll lleol y Tiriogaethwyr. Cyn pen dwyawr yr oedd Mrs. Bugler, a boneddiges arall o'r enw Mrs. H. Worsley, wedi casglu ynghyd chwe chant o grysau, ac anfonwyd hwy i'r gwersyll rhag blaen. » Am gynorthwyo milwr perthynol i gat- rawd o'r Tiriogaethwyr i ffoi, a chefnu ar y fyddin, a'i gyflenwi a gwisg dinesydd preifat, dirwywyd ft^rwr yn Doncaster, ychydig ddy- ddiau'n ol, i ddwy bunt. *«_¥»# Deallwn fod colledion Belgium hyd yn hyn yn 10,000 o feirwon, clwyfedigion, a charchar- orion. Offrymwvd gweddiau yn nhemlau- India adeg gwledd Mahomed, oherwydd buddngol- iaeth y Prydeiniaid. • 0 Y mae Arglwydd Lincolnshire, y cyn- Weinidog o'r Wei;^yddiieth, sydd yn agos i rl y drigain a deg oed, v/cdi cynnyg ei hun fel heddwas arbennig yn High Wycombe, swydd Buckingham. • *■ • Cyfanswm easghad eglwys Henilan, Llan- elwy, ychydig Suliau'n ol, tuagat y Gronfa Genedlaethol, oedd 163p. 16g. lie. Colledion (Germani yn yatod rhyfel 1870 oedd 28,000 o feirwon, a 101,000 o glwvfedig- ien. Nifer meirwon Ffrainc oedd 156,000, 143,000 o glwyfedigioc. Gan fod cymaint o son am ysbiwvr German- aidd y dyddiau hyn, hid anvddorol yw 2t- gofio'r darllenydd o un o ysbiwyr gjnwyaf hanes, a hwnw'n Gymro o'r enw John*Taters, o Margam, Sir Forganwg. Atli gyda Wel- lington yn' ystod rhyfel y Peninsula,, ac yr oedd yn brerencl ym mrwydr Waterloo. Y mae y dull dihangodd oddiwrth gatrawd o Ffrancod oedd wedi arfaethu el ysbeilio a'i ladd yn haeddu eylw. Gadawyd ef am enyd gan ei warchodwvr. Stwffiodd yntau ei hun i sach, a bu i felinydd diniwed ei osod ar gefn ceffyl. Mawr oedd dychryn yr hen felinvdd pan ganfu gorff dynol yn orchuddedig gan flawd yn sefyll o'i flaen. Rhoddodd v Cymro ddyrn- od effeithiol i'r melinydd, a dychwelodd i wer. syll Wellington fel 'ysbryd ar gefn ceffyl.* » Ychydig ddyddiau'n o'i yr oedd un o usttis- I iaid heddwch mwyaf adnabyddus Morganwg yn teithio o dan bont a warchodir gan filwyr. j Digwyddai ddefnyddio ei ysbienddrych ar y j pryd. Llefodd un o'r milwyr ar i'r modur- wyr stopio. Tafiodd yr ustus heddwch drem I ffyrnig ar y milwyr, ond ni stopiodd. Gwaedd- odd am yr ail dro i'r modur stopio. Dim ufudd-dod eto. Yr oedd y milwr ar fin annelu ei ddryll pan stopiodd yr ustus heddwch dych- rynedig ei fodur, a ehododd ei ddwylo i'r a wyr. "Ydach chi ddim yn fy nabod?" meddai wrth -y milwr. "Nid wyf yn nabod y neb, syr. Milwr ydwyf." Yna gadawyd iddo fynd ymlaen ar ei daith. Yr un diwrnod canfu modurwr afrywiog ei dymer fod rhyw- •tK o drefii ar ei beiriant, a safodd wrth yr un bont. Gofynnodd y milwr ei enw, ei ne- ges, a'i gyfeiriad. "Dos i'r oedd yr ateb. Pan oedd ei gerbyd ar gychwyn dryll- iodd v milwr olwyn ei fodur ag un ergyd effeithiol. Yna rhoddodd y modurwr bob hysbysrwydd angenrheidiol. » Hvsbysir ddarfod i'r Germaniaid, wrth danbelenu Malines, ddinistrio darlun enwog Reubens o'r "Helfa wyrthiol o bysgod," yn Eglwys Notre Dame. Cyraeddodd Syr Edward Carson i Belfast y dydd o'r blaen, i drafod safle Ulster, ac i ddefnyddio rhai o'r Gwirfoddolwyr yn ystod y rhyfel. Bu apel Mr. Asquith am ddynion i'r fyddin ym ffrwythlawn yn ei breswyl ei hun. Y bore I o'r blaen cyhoeddwyd fod tri o'i weision per- sonol ei hun wedi ymrestru. • Glaniodd dros 120 o glwyfedigion Prydeinig ym Mhortsmouth y dydd o'r blaen, o South- ampton, ac aed a hwy i ysgol a drowyd yn ysbyty. Niweidiwyd y mwyafrif o honynt yn eu haelodau, ac nid oes ond ychydig ohonynt yn ddifrifol. Ar gyraeddiad 133 o swyddogion clwyfedig o Belgium i Biarritz, cawsant dderbyniad brwd gan y bobl. Rhoddwyd blodau, sigars, sigarets, ac anrhegion lu iddynt. Yn Ashjford, d|ydd Mercher, dirwywyd labrwr o'r enw Alfred Ovenden i ddwy bunt am geisio darbwyllo dynion rhag ymrestru dan y faner. Gofidiai yr ustusiaid na allesid ei anfon i garchar. » Cychwynir symudiad yng Nghaerdydd i ymgadw rhag pob math o chwareuon tra pery'r rhyfel. I Ysgrifenna'r Athro Arnold, Bangor, i'r "Manchester Guardian," i awgrymu fod ath- rawon ac athrawesau yr holl wlad yn trefnu eu hunain i gynorthwvo'r awdvvdodau milwrol a gwladol yn y cyfwng hwn. Gallent, medd- ai, wneuthur llawer i gymell dynion i ym- uno a'r fyddin, a gallent hefyd ddysgu pobl, yng ngheginau'r ysgolion, sut i gynilo ar fwyd. Y mae'n disgwyl y bydd i'r Undebau Llafur wneud gwasanaeth tebyg. If* Awgryma Dr. Lloyd Owen, Criccieth, fod rhestr anrhydedd yn cael ei chadw ymhob tref a phentref, a'i dangos mewn rhyw Ie amlwg, ar yr hon yr ysgrifenir enwau yr holl ddyn- ion yn yr ardal bonino sydd wedi myned i faes y frwydr. Credai y byddai i hyn godi brwd- frydedd a pheri i ereill gynyg eu hunain at yr un ejwasana^eth. Gellid, yn ychwanegol at eu henwau, ddangos eu darluniau. Dylid hefyd ddangos pa rai ohonynt a glwyfwyd a pha rai a laddwyd. Ysgrifenodd Duces Devonshire, ynghydag Argiwyaaes .Lansdowns, Arglwyddes rentro, ac ereill, lythyr i'r wasg yn awgrymu fod pawb a gollo berthynas neu gyfaill yn y rhy- fel i wisgo rhwymyn gwyn am y fraich yn lle'r du arferol. Y mae gan y pendefigesau a ysgrifenodd y Ilythyr berthynasau agos yn brwydro, ac os collant hwy, meddent, gwisg- ant wyn ac nid du. Dengys, meddant, y gwyn eu galar a'u colled ond dengys fwy na hynny, "Dengys y balchter a deimlwn o wybod fod ein hanwyliaid agosaf wedi rhoddi eu heinioes tros eu gwlad." Geilw'r papurau am gosb eithriadol i'r .Kaiser am ymddygiadau y fyddin, y rhai, y mae'n ddiameu bellach, a gymeradwyir gan- ddo ef. "Deuwn i delerau a phobl yr Almaen eto," meddai y Daily News, "Ond y mae'r' Kaiser wedi ei gondemnio ei hun am byth. Y mae'n ddrwg-weithredwr na. ddylai y ddyn- oliaeth ei oddef byth mwy. Gwyddom yn awr ystyr ei genadwri at Abdul Hamid pan oedd I dwylaw y Llofrudd Mawr yn wlyb gan waed yr Armeniaid. Cenadwri ysbryd cydnaws ydoedd." A'r un peth a ddywed Mr. H. W. Massingham. Nid yw ef yn gweled sut v gellir ystyried teulu Hohenzollern mwyach yn mhlith y teuluoedd brenhinol a adewir ar ol y rhyfeI. Y mae'n rhaid gwneud i ffwrdd a'r Kaiser, a'i gabledd a'i greulondeb diefiig. I Dyledswydd y Kaiser ydyw rhoddi v swvdd- ogion sydd yn gyfrifol am losgi Louvain ar eu prawf ar unwaith. a'u diswyddo. Ein dyl- edswydd ni ydyw sicrhau v Belgiaid y gwn- awn yr iawn a altwn iddvnt. Awgrymwn, gyda phob difriwch, fod telerau heddwch i'r Almaen yn cynwys amod eu bod hi i roddi trysorau celf neilltuol o orielau Munich, Ber. lin, a Dresden, i'r genedl Belgiaidd.—'The Daily Chronicle.'

I'R GAD. (Rhydd-gyfieithia-d o Benriillion Harold Begbie "Fall In"). Beth golli di, fachgen, beth golli di Pan fo'r merched yn chwyfio llaw, Gan waeddi Hwre i'r bechgyn o'r lie Drechasant y gelyn draw? A geisi di waeddi Hwre! gyda hwy? Ti wridi gan g'wilydd dy hun, Pan weli y ferch roes gynt i ti serch Yn d' adael am rywun sy'n ddyn! Beth dd'wedi di, fa.chgen, beth dd'wedi di Pan ddaw'th blant o un i un, I holi yn rhydd beth wnest ti yn dy ddydd xn y Rhyfel dros Ryddid Dyn? Ai ateb a wnei: "Pa eisieu oedd mynd? Beth oedd Ffrainc a'i phobl i mi?" Bydd pob llygad yn syn pan glywo'th blant hyn, Pan welant mai llwfryn oet ti! Sut y teimli di, fachgen,. sut teimli di Pan yn hen, a'r nos yn hir, A'th gym'dogion yn dod ac yn seinio clod Y dewrion safasant fel dur? Ai cilio a wnei rhag dyrnod eu gwawd, A chuddio dy wjrtth o'r naill du? Neu dd'wedyd "Fy ffrynd er nad y cyntaf i fynd, Rwy ,n diolch i Dduw, mi es i Clyw 'r alwad a ddaeth, fachgen Yr alwad a ddaeth Am ddewrion goreu'r tir, I gadw'r Hen Wlad, i godi'r Hen Wlad, Ac i ymladd dros y Gwir! Ai'r dafa-rn, a'r bctio, y lluniau, a'r cicio Sv'n Ilenwi dy frvd? Wel, clyw Daeth vr alwad yn awr: "Rhaid rhoi Gormes i lawr Clyw alwad dy Wlad, a'th Dduw! BERIAH GWYNFE EVANS.

Dam wain Oost i Chwarelwr I P-oren Mawrth syrthiodd Mr. William Jone.5, Grlanlivn, Llandecwyn, oddiar eu ddpll- rod fel yr oedd yn myned at ei waith ar ant j ger Talsarnau. Yr oedd wedi cychwyn oddi j cartref tua 6.30 y bore a chafwyd ef tua 9 o'r gloch yn anymwybodol ar y ffordd. Yr oedd wedi derbyn archollion tost i'w ben a'j wvn- I eb. Gweinyddwyd arno gan Dr. J. R. Jones. I

Yr Eglwys a Rhyfel (At Olygydd yr "Herald Cymraeg"). '11 1 Anhawdd meddwl am ddim mwy ofnadwy ym myd dynion na'r rhyfel erch presenol. Gwledydd a elwir yn Gr. 'stiopogoi-y gwled- ydd hyny yn magu meibion trwv fawr ofal a phryderon, eu haddysgu a' u cymhwyso ar gyfer bod o. wasanaeth i'w hoes—ac vn y di- wedd yn eu hanfon allan i wynebau eu gilvdd, ■arfau mwyat pwrpasol yn eu dwylaw i anaiii eu gilvdd, a lladd naill y llall! Beichir pob gwlad—"gwledydd cred"-—gan gostau i ddarparu arfau a., nwyddau mwyaf difaol, teiir unrhvw bris gan" y llywodraethau am unrhyw ddyfais newydd mewn distrywio bywydau a meddianau. Os darganfvddir un- rhyw allu o'r newydd mewn Ratur,' neu up- rlivw beiriant megis yr agerlong, y modur neu yr awyrlong, neu y "wireless" v cyfrwy cyntaf a roir ar war eu gwasanaeth'i ddynoll ryw ydyw cyfrwy y cadfarch, a'r geiriau cyntaf a ddysgir i bob cyfryw ddyfais i'w hyngan wrth y byd fydd geiriau barnedigaeth L Adda gynt, "Gan farw ti a fyddi farw." Ac yn hyn y mae'n rhyfedd, gwareiddiad yn troi datguddiadau natur vn foddion i ddiboblogi daear Pa bechod duach na gweled dynion goleuedig yn defnyddio en goleuni i ddyfeisio offer angeu, ac yn rhoi eu holl feddylfryd i gynllunio trapiau cvnllwyngar cr dinystrio eu cyd-ddynion?- Hiaedda gwkdydd a gam- enwant eu hunain ag enw Cristionogion- haeddant i'w hoffer diefiig, a'u. huchelgais uffernol droi yn farnedigaeth arnynt eu Ijun- ain megis ag y gwelir hyny heddyw. O'r fath anghydgord ofnadwy sydd yn y byd Pa mor bell ydym o iawn ddeall ein crefydd 1 Ni ellir dychmygu am ddim allsai fod yn arddangosia,d o wrthuni hagr rhagrith a geu- .v n naw deb crefyddol nag yw y rhyfel hon. Deunaw canrif o leiaf o esbonio Crist ai broffesu ryw fodd neu gilydd. Ond wedi'r oil, y gwledydd a honant yr adnabyddiaeth uwchaf ohono mewn cynddaredd yn hyrddio eu meibion hawddgaraf megis rhaiadrau tros ddibynau marwolaeth, a hyny i ddim ond yn aberth i falchter, trachwant a hunan-lesiant meidrol- ion a fagwyd ar sugn bron cenfigen, traha a gormes. Ai hyn yw gwareiddiad? Ai hyn yw Crist a'i Eglwys ddwyfil oed? Os yw Crist i'w ddeall yngoleuni Eglwys y ganrif hon ni phetruswn cldweyd gyda'r Iddewon, "Ymaith ag Ef." Ni waeth heb ymesgusodi: Yr Eg- Iwys sydd gyfrifol am safle Ewrop heddyw. Ni all na chardinal, esgob na phregethwr wadu hyn. Hyderwn y bydd rhuad y magnelau, a gruddfanau y clwyfedigion, dagrau yr am- ddifaid, a'r milldiroedd o feddau newyddion, y bydd y su alaethus hwn yn cael ei droi yn llais o gen ad i'r Eglwys. Rhoed y Sasiwn heibio fel pob ryw firi cyhoeddus arall-do, do, ystyriaethau arianol mae'n debyg! 0 gan Dduw na throid gwaeddiadau maes y gad heddyw yn waedd ar Sion ddeffro, ac na bydd- ai cwrdd y byddinoedd yn troi yn sasiwn y cenhedloedd, gan beri agoriad llygaid i ddoeth- ion". byd, fel y deallont eu ffolineb, fel y delont oil i gredn ac i sylweddoli mai heddwch, cydgord. ewyllys da sydd yn sicrhau llwydd a dedwyddweh. Pe ceid hyny elai y byddinoedd bawb adref a'u gorchwyl cyntaf fyddai troi yr arfau costfawr yn offer gwaith i drin daear, a rhoent yr arian a losgir mewn powdr, etc., a werir ar longau, at amcanion i rwyddhau bywyd v cenhedloedd. Meddylier am funyd y canoedd punau, ie, y miloedd a gyst pob ergyd i'n gynau mawic. Costia'r gwn ugain mil o bunau, ei ergyd o dri i bum cant, ac ar ol satethu rhyw ugain gwaith neu lai ni bydd dda i ddim. Y cyfan i ladd dynion Rhodder arian un gwn felly ym mhlwyf y Pistyll i hyrwyddo gwrteithiad y tiroedd segur. Rhodder gwerth un arall i adeiladu morglawdd ym Mhorthdinllaen, er diogelwch ein llongau a'n pysgotwyr, a'i wneyd yn borthladd diogel. Ewch ymlaen fel yna tros wyneb ein gwlad. 0 mor hawdd fuasai cael dau pen llinyn ynghyd. Ie, ie, ond pa iws siarad? Breuddwyd gwrach yw peth fel yna. Sonir yn rhywle yn y Beibl am droi y "gwaew 1-1-1- -11, 11 nyn yn biaauriau a r cieadyiau yn syenau. Cymer hyny le pan ddaw Crist i deyrnasu. Ni theyrnasa Crist byth ar y byd cyn y bydd yn teyrnasu yn ei Eglwys, ac y mae pob aelod unigol trwyddo draw i fod wedi ei ddarostwng iddo. Heb hyny ni ddaw yr Eglwys chwaith yr hyn y dylai. Pellter yr Eglwys oddiwrth ei Duw a'i Brenin yw'r unig a chwbl reswm am yr holl dywallt gwaed sydd heddyw. Y mae tynged y byd ar law yr Eglwys. Ai glan dy ddwylaw? Pistyll. J. T. W.

Amaethwyr a Phris Yrricnyn (At Olygydd yr "Herald Cymraeg"). Syr,—Fe gydnebydd pawb mai argyfwng tywyll a difrifol ydyw yr un yr ydym ar ei drolhwy yn awr, fel gwlad a theyrnas. ,Ac yn arbenig felly, i'r dosbarth gweithiol, a da y gwnaeth y Llywodraeth ddod i'r adwy, i roddi atalfa ar fasnachwyr ariangar a di- egwyddor, i godi prisiau ymborth yn uwch nag y byddai galw am hyny. Ni all y -bobl gyffredin byth deimlo yn ddigon diolchgar i'r Llywodraeth bresenol am ei gofal am danynt, a'i chyfryngiad ar eu rhan, yn yr argyfwng hwn. Mae amaethwyr yr ardal hon, neu o leiaf y rhan fwyaf ohonynt, yn arfer codi 2g y pwys yn uwch na phris y farchnad am eu hymenyn. Pa fodd y daeth y fath arfer afresymol ac anghyfiawn i fod, a pha fodd ei goddefwyd i barhau mewn bod, ni allaf ddyfalu. Yn enw rheswm a chyiiawndera chrefydd, a all fod rhywbeth i'w ddweyd a blaid y fath gain- wri? Cydnabyddaf yn rhwydd fod yr am- aethwyr liyn oil yn bobl onest a chyfrifol, a phrin y credaf eu bod wedi sylweddoli erioed, v cam a'r anghyfiawnder a wnant a'u cwsmer- iaid tlodion neu ni ibuasent byth yn ei wneyd. Pe buasai yn rhaid iddynt fyned i'r gost a'r drafferth o gymeryd eu hymenyn i'r farchnad, caent ddwy geiniog y pwys yn Uai am dano. Ond yn awr, pan nad ydyw yn golygu unrhyw gost na thrafferth iddynt, liawdiant ddwy geiniog y pwys yn uwch na phris v farchnad. Gofynaf eto, a all fod rhyw. beth mwy gwrthun ac anghyfiawn? Mewn cymydogaethau amaethyddol, arfera rhyw brynwr fyned o gwmpas i brynu ymenyn, i'w ail werthu yn y farchnad. Ar arfer gyffredin ydyw, y caniateir yr ymenyn i'r cyfryw gein- iog yn is na phris y farchnad. Ac ystyria yr amaethwyr eu bod ar eu mantais wrth wneyd fdJy-arbedir v draul a'r drafferth a'r amser o gludo eu nwydd i'r farchnad eu hunain, a gwnanfc rhywbeth hefyd i helpa arall i enill ei fvwoliaeth. Ond am amaethwyr y cylch- oedd hyn, yn lie rhoddi eu hymenyn geiniog yn is na'r farchnad, mynant ddwy geiniog yn uwch na.'r farchnad, a thrwy hyn, hefyd, rhwymant ddwylaw y masnachwyr lleol, i wneyd yr un peth. Nid wyf yn meddwl fod eisieu ond yn unig alw sylw caredig at yr arferiad anghyfiawn hwn, na bydd hyny yn oddigon i'w symud byth o'n plith. Yn sicr, nid yw yn beth ddyla-i fod, na chael ei oddef. Ac yn arbenig felly, yn yr argyfwng tywyll presenol, pan mae prinder ac angen yn ein bygwth fel dosbarth gweithiol.—Yd wyr, X. Y. Z.

Ymrysonfa Cwn Defaid Llithfaen Cynhaliwyd yr uchod dydd Sadwrn, a chaed dros 70 o ymgeiswyr. Y llvwvdd oedd Mr. C. H. Lloyd, Trallwm llywydd y pwyllgor, Mr. Robert, Roberts, Gors Goch. Llanor; ys- grifenydd, Mr. David Williams, Old Brighton, Llithfaen. Wele y goreuon :— Dosbarth 1: 1, William Owen, Angorf§,, Llithfaen; 2, J. R. Roberts. Llwyd Coed. Llanllvf;,i 3, Evan Pritchard, Moriah Ter- race, Llithfaen. Do^lvi^th II: 1, J. R. Roberts, Llanllyfni 2, William Owen. Llithfaen; 3, Hugh R. Hughes, Cavonr Terrace, Talysarn. Dosbarth III (cyfyngedig i rai heb enill o'r blaen yn Lleyn) 1, Owen Roberts, butcher, T• 2. William Owen. Llithfaen 5, Wil'iam Pritchard. Llithfaen 4, W. R. Jones, Rhvd.au Cottage, LTanor. Rhoddwvd orwnbrnn arber>irr v o'r holl ga-i Mr. Llovd, Trall- wm, a'r Parch H. Williams, iTicer. Fnillwvd y gyntaf gan Mr. J. R. RoHeHs. Llanllyfni a'r ail gan Owen Roberts, Llithfaen.

LEWIS, WIL A JACK. CYMERIAD Y KAISER YN CAEL EI RAG-GYSGODI YN EI DAID. > Mynvcli y dywedir mai "anhawdd dwvn I dyn oddiar ei dylwyth," a gwireddir hyny i I gryn fesur yn yr hyn a ganlyn. Yn lied fuan ar cR y rhyrel alaethus a din- ystriol rhwng Firainc a Germani yn 1870-1. ysgrifenodd y diweddar Dr. Wm. Rees-(Gwii- ym Hiraethog) gyfres o ysgrifau nodedig o ddyddorol—yn yr arddull hapus hono yt oedd yn fath feistr ami-dan y penawd "Y Tri Hyn,—Lewis, Wil a Jack." Ar gyffredin lafar gwlad (ebe Hiraethog) gelwir hwynt yn Lewis Siasbot, Wil Nodwydd, a Jack Fraleli-, gre' (Armstrong), ac fe wel pob darllenydd gweddol graff nad ydynt amgen na'r Ymher- awawr Napoleon IH., o Ffrainc, yr Ymher- awdwr William I. o Germani, a 'Mohn Bull." Yng ngoleuni digwyddiadau y cyfamser, hyd; yr Armagedon arwydlawn a ymdorrodd mor ddisyfyd ar holl --yfandir Ewrop ddech- reu Awst, mae yr amlinelliadau dyddorol hyn yn werth eu darllen, pe ond ar gyfrif y ffaith eu bod yn portreadu yn lied gywir amryw o'r nodweddion amlycaf yng nghymeriad y I Kaiser, Fe gofia pob un hyddysg yn hanes cyffrous y rhyfel grybwyllwyd gyntaf (1870-1) fod y I geiriau 'chassepots' a. 'needleguns' yn britho yr adroddiadau dyddiol geid o'r brwydrau gwaedlyd a chreulawn ymladdwyd. Enw oedd y cyntaf ar y gyflegr ddyfeisiodd M. Chassepot i'r Ffrancod yn welliant ar y 'needle-gun' Prwskidd. Cafodd Lewis a Wil felly eu cyfenwau oddiwrth yr efferynau a I ddefnyddient i ddwyn ymlaen eu galwedig- aethau. I CYMERIAD WIL NODWYDD. Dyma fel y cyflwynir taid y Kaiser i'n sylw yn yr ysgrif gyntaf :Y mae y tri hyn yn gymydogion lied agos, a phob un o'r tri yn meddu ar etifeddiaeth fawr, yn cynwys tai, a thiroedd, a threfydd, ac yn cadw llawer o weision a morwynion, a stiwardiaid a swydd- ogion o bob urdd, a gradd, ac enw. Nid a thiroedd, a threfydd, ac yn cadw llawer o weision a morwynion, a stiwardiaid a swydd- ogion o bob urdd, a gradd, ac enw. Nid rhyw lawer o gymydogaeth dda fu am amser rhwng y cymydogion hyn. Ni chafodd y gor- I chymyn, "Car dy gymydog fel ti dy hun," ryw lawer o le ar feddwl nac o ddylanwad ar galon yr un o'r tri. Edrychant ar eu gilydd a llygad amheus ac eiddigus yn gyffredin, a llefarant am eu gilydd mewn modd cas dir- mygus yn ami; ac er i fab hynaf Wil Nod- wydd briodi merch hynaf Jack Fraichgref (cyfeiriad at dad a mam y Kaiser), ni thyc- iodd hyny i gynyrchu fawr well teimlad rhwng Wil a Jack nag oedd o'r blaen. Ffurf- iwyd llawer o gyfathrachau priodasol rhwng teuluoedd Wil a Jack o dro i dro; ac y mae Jack wedi bod yn cwyno ynfynych fod meib- ion Wil yn dyfod yn faich trwm arno ef drwy briodi ei ferched, gan ei fod yn gorfod rhoddi cynysgaeth anferth gyda phob un. Teulu tlawd, anghenus, a rheibus yw teulu Wil. Nid oes gan eu tad fodd i roddi ond ychydig iddynt at fyw pan briodant—dim ond teitlau I gweigion. Geilw hwynt yn dywysogion, yn dduciaid, yn arglwyddi, a barwniaid—er y byddant gan dloted a llygod eglwys Llanbabo, I ond er hyny, gan f-alched a, Lucifferiaid, "ty- wysog liywoaraein yr awyr. Ac yn wir, rhaid fod amynedd a phwrs Jack yn hir iawn, chwareu teg iddo, onide buasai y cyntaf wedi pallu, a'r llall wedi ei waghau yn hir cyn hyn, gan y ereaduriaid anghenog a rheibus a enfyn Wil ato i'w ysbeilio o'i ferched a'i ar- ian, ac nid yw ddim yn rhyfedd fod Jack o'r diwedd yn bygwth cylymu llinynau ei bwrs. Aeth y si allan yn ddiweddar bod un o ferch- ed anrhydeddus Jack wedi rhoddi ei bryd ar briodi un o'i deulu ef ei hun-nid oedd y ber- thynas rhwng y gwr a'r ferch ieuanc mor agos ag a barai fod eu priodas yn anghyfreith- lawn. Modd bynag, digiodd Wil" a'i feibion yn aruthr pan glywsant hyny; ac ysgrifenodd I ef a'i fab hynaf, a briodasai chwaer y ddy- weddi ieuanc, at Jack i'w ddwrdio yn chwerw o'r herwydd canys gweled yr oeddynt fod I gobaith eu helw yn cael ei gymeryd oddiarn- ynt, os goddefid peth felly. Ystyrient fod merched anrhydeddus Jack yn hawl-feddiant iddynt hwy yn unig, ac mai herwheliwr ar eu 'preserves' hwy oedd pob rhyw un a gynyg- iai hela a dal un o'r "game" a berthynai i'r cylch hwpw,ac y dylasai Jack ei ddal a'i gar- charu fel troseddwr cyfraith oedd wedi ei phasio lawer o flynyddau yn ol er diogelu y "game" i dywysogion o'r gwaed brenhinol. Ond nid ymddengys ddarfod i geryddon a bygythion Wil gael nemawr o effaith ar Jack. Yr oedd Wil wedi meddwl yn ddiau am gael y ferch i un o'i deulu ei hun, ond Momwyd ei ddisgwyliad ac y mae y siomed- igaeth yn chwerwach iddo, am ei fod yn cael ar ddeall fod Jack yn mawr gymeradwyo y 'fatch. SION LYGAD Y GEINIOG. "Nid rhyw air da iawn a roddid i'r un o'r tri hyn gan eu cymydogion un amser; dywed- ent fod Lewis yn gelwyddog a thwyllodrus, ac anonest; Wil yn drachwantus, maleisus a rhagrithiol; a Jack yn hunanol a bydol—yn rhyw "Sion lygad y geiniog." Pan sonia Lewis am ei ysbryd a'i dymer heddychol, a phan ddisgyno ei ffit grefyddol ar Wil, ac y creda ei gymydogion yn union ei fod am ryfel; siaradai yn dduwiol iawn gan drin ei Desta- ment a'i Lyfr Hymnau, dywed y eymydogion fod ei fryd ar gyflawni rhyw anferth drais a chamwri yn dBigon sicr; ac nid rhyw lawer o ymddiried a roddant ar air Jack yntau. Le- wis a ofnid fwyaf; Wil a ddirmygid fwyaf; a Jack, hwyraqfi, a ystyrid y goreu ar y cyfan o'r tri. Lewis a gyfrifid y pennaf, Wil y cyf- rwysaf, a Jack y cyfoethocaf. Gan Lewis y tybid fod y dwrn trymaf; gan Wil, meddid, yr oedd y pen trymaf; a chan Jack yr oedd y pwrs trymaf." « Y mae Wil erbyn hyn wedi dyfod yn ddyn mawr iawn yn y byd yma. Y dyn mwyaf o lawer ynddo yn ddiau yn marn Wil ei hun. Hana o hen deulu, ond nid hen iawn chwaith gall ei gymydog Joseph (o Awstria) okhain ei achau lawer ymhellach yn ol nag ef, pe ba'i fater am hyny. Rhyw "Svriad ar ddarfod am dano" oedd tad cyntaf Wil, ducyn bych- an yn byw ar dduciaeth fechan. C'afodd ffa.fr yhg ngolwg cymydog goludog, yr hwn a hel- I aethodd ei derfynau, ae a ychwanegodd at ei awdurdod. Daliodd pob un o'r teulu o genedl- aeth i genedlaeth "eu llygaid a'u hamrantau i edrych yn uniawn" o'u blaen (fel y dywed Llyfr y Diarebion); craffent a. dalient ar bob adeg a mantais i eangu terfynau eu hetifedd- iaeth, ac ychwanegu grym eu hawdurdod, drwy unrhyw foddion—teg neu hagr, cam neu gvmwys. Cododd un Nimrod ofnadwy ohonynt, yr hwn oedd "heliwr cadarn ar y ddaear," yr hwn y gwnaeth yr awff len- orydd, T. Carlyle eilun-dduw ohono ar gyfrif ei gampau gwrhydrus. Peth rhyfedd na bu- asai efe, Carlyle, wedi gwneud arwr o'r Gwr Drwg ei hun cyn hyn, a galw ar bawb i blvgu mewn edmvgedd ger ei fron ef, fad holl ryfel- oedd arhyfelwyr y byd. Y mae Wil yn tynu mewn gwth o oedran bellach, ac yn dipyn o ryfelwr o'i febyd Yr oedd efe yn fachgen gyda'i dad pan oedd y Napoleon cyntaf yn ei bwnio ac yn ei banu. Yr oedd gewvnau rhyfel yn gweithio o hyd yn esgyrn Wil o'r amser hwnw hyd yn awr. rhai fod raJon Wil vn w.ell na'i ben ef. Gall hyny fod, a wyddom ni, am yr un pryd, rhaid cofio fod cysyJlHad agos rhwng pen a cnaion ayn. x mae vvu wco I cymeryd un meddwl i'w goryn a'i galon, neu rvwie. sydd wedi gwreiddio yn bur ddwfn ynddo. a'i wneud yn bur bengam-bendew, sef y meddwl a'r ered fod zr,!iidio hawl oruwchnaturiol a dynol i'r sefvllf? v mae ynddj, ac i wneyd yn ol ei ewyllys ei hun a phawb a phobc^h o fewn ei derfvnau. Nid oes neb dan haul vp credu yr athrawiaeth hon mor gadarn r d' ysgog ag v creda efe hi byddai gan hawdded r,ynu'r lefilathan allan o For y Gogledd a bach nvsgota. HrithvU ag fyddai tynu'r 'idea' hon a ben Wil a bach rheswm. > ■ —^ WIL YN GREFYDDOL IAWN. 1 uu.e Wil yn grefyddol iawrv neiyd pa un a'i yn ei ben ynte yn 1 ei _g-aJ(in_ y mae ei grefvdd yn trigo, ni i benderfynu; fodd byn- ag y mae Wil yn grefyddol yn neillduol felly -Ua ull a fydd efe vn goiyn bendith ar ei fwyd, ac vn talu diolch am dano, nis gwyddom; y mae vn was- tad yn gofyn bendith ar t-i nodwydd, beth bynag, ac yn talu diolch am bob graddau o iwyddiant a gaffo ar waith hone. Gall Wil ladd a- llarpio miloedd o ddynion, ilosgi a di- frodi dinasoedd a threfi, anrheithio gwlad a chreu trueni, newyn, a'heintiau, dan ^a'nu balmau yn_ grefyddol dros ben. Ymddengys oddiwrth ei epistolau ei iod yn credu vn ei galon fod rhagiuniaeth y nef wedi ei godi a'i ,don i gyflawni gweithredoedd crefyddol a duwiol (?) elly ar y ddaear. Er ei holl grefydd y mae Wil vn cl rich wan t- us. id yw y gorchymyn hwnw sydd yn gwahardd i ddyn chwenych dim a'r svdd yn eid'c!o1e1I »ymyd°g' i'n «rthygl yn ei gredo a'i gretydd ef, y mae yn ymddangos. Ychydio- iiynyddau yn ol taflodd olwg drachwantus ar winllan fechan o eiddo cymydog gwan iddo vr hon oedd ar derfynau ei etifeddiaeth ef. Aeth v blys yn rhy gryf iddo vmatal. Ceisiodd dynu cweryl rhyngddo a'r cymydog gwan, a gwnaeth ryw gysgod o esgus i wneud \Tnosod- la(f larnc); a rhag i'r bai orwedd i gyd ar ei ysgwyddau ef, llwyddodd i berswadio ei gym" ydog jJoseph (Jo Awstria) i ymuno ag ef; ao allan yr aeth y ddau labwst mawr, ac ymos- odasant ar y truan gwan, a dygasant ei win- llan oddiarno trwy drais, tra yr oedd yr holl gymydogion yn crio cywilydd arnynt. Yr oedd Jack Fraichgref, yn neillduol, wedi brochi yn erwin, ac yn bygwth estyn allan ei fraich yn erbyn y treiswyr; ond meddvliodd wedi hyny mai doethach fuasai iddo beidio; a 'I gwell yn ddiau oedd yr ail feddwl l:1'1' cyntaf., Nid hir y bu Wil ar ol hyny he-b dynix cweryl a Joseph. Yr oedd y ddau yn llawn o ysbryd y Diotrephes hwnw—"yn chwennych y blaen"-Wil am fod yn feistr ar Joseph, a Joseph ar Wil. Ond nid aethai Joseph i vm- ladd chwaith, pe cawsai lonydd. Hwnw oedd y tro cyntaf i Wil dynu ei nodwydd allan; a gwneud prawf arni. Prophwydai a dymunai ¡ y cymydogion yn o gyffredin mai Wil a gaw-, sai y gwaethaf yn yr ornest; ond cyn pen y pythefnos wedi iddi ddechreu yr oedd Wil wedi gyru ei nodwydd trwy gnawd Joseph, druan, a'i bwytho mor galed fel y bu raid iddo fegio am ei fywyd. SIOM LEWIS. ■Siomwyd Lewis Siasbot yn neillduol yn llwyddiant Wil i faeddu Joseph: gobeithiai Lewis yn ei galon mai Joseph fuasai drechaL Llwyd4asai Wil trwy addewidion teg a gwen- iaith i gael gan Lewis adael rhyngddo ef a Joseph, a pheidio ymyraeth yn y cweryl; a chymerodd yntau ei berswadio yn rhwydd, am ei fod yn hyderu yn gryf y buasai Joseph ei hunan yn fwy na digon o 'fatch' i Wil. 0 hyn allan, cadwai Lewis ei lygad ar Wil, a Wil ei lygad ar Lewis. Priodol y gellir cymhwyso yr hyn a ddywed y Prophwyd Daniel am ryw ddau frenin gynt at y ddau hyn—"A chalon y ddau frenin fydd ar wneu- thur drwg, ac ar yr un bwrdd y trasthant g'elwydd; ond :ni t-hycia." Oedd, yr oedd gwneuthur drwg y naill i'r llall yng nghalorr ac yn llond calon y ddau, a thwyll a chelwydd lond eu geneuau hefyd; ac fe dorodd y drwg allan yn llifeiriant ofnadwy o'r diwedd. Pe na wnaethant ddrwg i neb ond a wnai v raili i'r llall, gallesid gadael iddynt yn lIon ydi a dystaw ond eraill sydd yn dioddef oddiwrth- ynt; gwnaethant ddrwg i fyrddiynau ar fyrddiynau o ddynion—drwg na aif neb byh ei draethu na'i ddirnad—drwg y bydd ei effeithiau niweidiol, yn dymhorol a moesol, yn ymestyn ymlaen i oesau a cheneilaethau i ddyfod. "Un pechadur a ddinystria o ddaiciii." Wele pa faint o ddaioni cuiti- ystriodd y ddau bechadur hyn. Afreidiol yn awr fyddai adrodd i.anes yr ymornest ofnadwy fu rhwng Wil a Lewis, gan ei fod yn hysbys i bawb (Rhyfel Ffrainc a Germani 1870-1 olygir yma). Gwyddis fel yr aeth Lewis allan mewn llawn hyder rhyfyg, i ymosod ar Wil, yn llawn nerth ei Siasbot, a miloedd o ffyliaid Paris yn ei hysio ymlaen, ac fel yr aeth Wil allan i'w gyfarfod gyda'i nodwydd, ac ty pwythodd ef. Yn rhwym, draed a dwylaw, yn mhwythau a "stitches" Wil y mae Lewis, druan, yn aros byd hedd- yw. Ofna ei gymydogion y bydd Wil yn anhawa ei drin ac i fyw yn agos ato nag erioed ar ot hyn. Disgwylia ef y bydd arnynt oil ei ofn, ac na feiddiant mwyach wrthwynebu ei ewyll- ys a'i amcan mewn dim, na fydd raid iddo wneud dim ond dangos a bygwth ei nodwydd arnynt er peri iddynt gilio o'i ffordd ac ym- gadw o'i lwybr; ond dylai gofio fod Rhaglun- aeth fawr wedi darostwng llawer gwaloh o'r fath vn ddigon isel ei ben cyn hyn. ac na. chan- ia-ta hi ddim iddo yntau "swagro" yn hir yn y byd yma heb roddi ei bach yn ei ffroen, a'i | ffrwyn yn ei wefla*. Fel Brenin Bj.bilon gynt yr hwn a "aberthai i'w rwyd, .ac a losgai ar- ogl-darth i'w fallegrwyd," felly v mae Wil yntau yn awr, yn barod i aberthn ac arogl- darthu i'w nodwydd; "canys trwyddi hi y mae ei ran yn dew, a'i fwyd yn fras." Ni a adawn Wil ar hyn o bryd.

Germani a Bwydydd Prydain Mae masnachwyr wedi canfod fod Germani yn ymdreeiiu'n galed i ddefnyddio ei hun, y cyflenwadau bwyd a ddarperir ar gyfer Pryd- ain gan Denmark, Norway, a Sweden. Mae cynychiolwyr Llywodraeth Germani wedi bod yn teithio drwy y gwledydd hyn gan roddi prisiau uwch o ugam y cant na'r prynwyr Prydeinig. Y bwydydd yr effeithir arnynt fwyaf yw baewn, ymenyn, caws, ac wyau. "Mae Germani wedi tynnu ymaith y doll oddiar y pethau hyn," medd masnachydd a fu'n gwneud ymchwiliad i'r mater. Byddai i hynny yn unig effeithio ar ein masnach a maint y cyflenwadau a gyrhaeddant y wlad hon. Yr ydym wedi gwneud yn dda hyd ym hyn, oherwydd ein bod wedi llwyddo i ddwyn trosodd y bwydydd oedd ar eu ffordd mewn porthladdoedd tramor yn ystod dyddiau cyn- taf y rhyfel. Ond, os na chymerir camrad eto, ni bydd ein sefyllfa mor ffafriol yn y, dyfodol."

Y mae'r Parch. Syr W. Robertson Nicoll, golygydd y "British Weekly" wedi cyhoeddi apel at ddynion ieuainc Ymneilltuol y deyrn- as, yn erfyn arnynt roddi eu gwasanaeth i'r fyddin ar unwaith. Os curir ni yn y rhyfel hon, medd. ni byddwn ond megis talaeth yr Almaen. Rhyfel dros ryddid, gwareiddiad, a; Ghristionogaeth ydyw. Y mae hefyd yn rhyfel dros weriniaeth a thros ryddid y gen- hedlaeth sydd yn codi. Ni bvdd le, medd Syr William, i Urdd y Bluen Wen yn ein tir.

GWAWR BERYGLUS Tuedda merched wedi tyfu i fyny i syrthio i wendid er cymeryd pob gofal a sylw. Aiff hyd yn oed genethod cryfion, yn wan, yn brudd, yn ddirym, a phryderus. Dyma'r adeg pan y mae'r eneth yn tyfu i fyny yn ddynes —adeg gythryblus ym mywyd pob geneth- a dylid arfer rhywbeth wnaiff wella a phuro'r. gwaed yn ddiymdroi. Os nad yw'r gwaed yn lach, ar yr adeg hon' yn mywyd yr eneth aiff y corff heb ei feithrin yn bricdol a gall anhwylderau poenus iawn godi. Os na chedwir iachusrwydd y' corff i fyny gyda. digon o waed pur a ehryf, fe gvfyd pob math o anhwylderau a gall y rhai'hyrt brofi'n angeuol. Mae pelenau Pink Dr. Wil- liams' wedi arbed llawer i eneth rhaor gwendidi parhaus neu farwolaethau anamserol. Nid oes debyg iddynt at wella a chyfoeth- ogi'r gwaed, cryfhau nerfau gwan a, chynyrchu digon o. waed coch, pur ac iach. yr hwn sy'n angenrheidiol i gadw i fyny gryfder. Y mae Pelenau Pink Dr. Williams wedi proh en gwerth drosodd a throsodd i ferched ieuaiiic,, iechyd y rha-i oedd yn dirywio. Gellwch gael Dr. Williams' Pirk Pills for Pale People gan unrhvw fasnachwv. neu os mvnner, gwna Dr. Williams' Med'eino Co.. 46, Holborn Viaduct, London, eu gyru drwy'r- post am 2s 9c y bocs (chwe bocs am 13s 9c). fe anfornr .ivlr o'r enw "¡-"ain TalVs to 'V(, vn "held j "nrhv-v ddv^"1? "'n-iift' an- fon i Hints Dept., 46, Holborn Viaduct, Lon- don. Cynhwysa gvfarwyddiadau gwerthfawr iawn.