Yr Herald Cymraeg

BPvAWDLYS GAE R!NA RF'ON. Yr oedd y Frawdlys uchod i fgtael ei chyn- inal ddydd) Iau, ond gan nad oedd yr achos i'w wrandaw, ni ddaeth y Bamwr iBuicknill i'r dref. ôlae rhyddid i'r Barn- wr dan iamigy':l<,hiadau o'r fath ddyfod neit beidio i'r dref dan y ddeddf newydd. P.a.r- odd ei abfiennoldcib gryn siomiant i'r wcliel' eirydd (Mr Owen Jones, Glan Beuno), oedd ■wedi darparu yn helaetih a.r gyfer eiymweJ- iad. Golyigai ei absenmoldeb, wrth gwrs, lai o dnaul o lawer i'r sir.

PERSONAU A PHETHAU pasixau yn wael y mae Ficer Penmaen- mawr (Canon Jones), yn gorfod cadw i'w ystafell. Tybia Mr Clement Edw&rds, A.S., fod DadgysyUliad yn bwysicach i Gymru na dim sydd yn Nghyllideb Mr Lloyd George. Mao y Parch E. Sidney Morris, Llithfaen, ar igais taer yr egJwysi yn Llithfaen a'r Pi>t.yll, wedi penderfynu parhau &i gysylltiad a'r eg.wysi uchod. Yn ddiweddar daeth Syr John Gorst l fedd.iant o gryn eiddo ac am hyny rho-ee i y 1200p Mwydd'-dal a ddeTbyniai o bwrs y wlad. Traddododd Mr Wm. Jones, A.S., araeth. o blaid Dadeefydliad a Dadwaddoliad yr Eiglwye yn Edinburgh nos Lun, y lOfed. Llywyddid gan y Proffeswr J. A. Patereon. Ail-etholwyd Syr H. J. Ellie-Nanney yn luiifrydol yn gadeirydd Bwrdd Pysgodfeydd Deheu sir Gaernarfon, a. pihasiwy-d pleidlais o ddiialjchg^rwch iddo ara ei wa £ anaeth yn jstod y flwyddyn. Profwyd ewyllys Mr Richard Morris, 20. Commericial-street, Abterdar, gyriedvdd. peiriant, yr hwna. tfu. furw ar yr lleg o Ionawr diweddaf. Gadawodd voftad-gwerth 1286p 19s 5c. Y.^grifena Mr Edgar R. Jonee, y Oynghor "Rhyddffrydol Cymreig :—iMae rhai newydd- iaduron yn cyhoeddi Sy mod wedi derbyn gwahodd.iad i roi fy enw ifol ymgeisydd Rhyddifrydol droe eir Peirionydd. Y mae hyny yn anighywir. Mae Mr J. Grifiitili. Jones, Pontypridd, yn rhoddi lOOp y flwyddyn am bum' snlynedd i pefydlu yegoloriaethi g^erddorod mewn cy&- ylt.iacl a Chol^o; Prify&gol Deiiendir Cymru, er oof am ei dad, yr arweinydd cerddorol enwog, "Caradolg." Mae Colonel Hampton Lewis (Maer Beau- maris,) yn gwella o'i waeledd tost, a dydd Mercher daeth o Bodior, Caergybi i Beau- fiaris mewn car mptor i igymeryd rhani mewn "qyfarfbd o ganghien Bean^iaris o GJmdJejtJhas y Bywydfadau. Ymddengys, yn ol poh arwyddion, y bydd i'r Bedyddwyr bellach wel'd cu ffordd yn glir i ymuno a Chynghor yr Eglwysi Rhydd- ion. Teimlant fod jpob rhwystr bellack wedi ei symud. Da iawn am hyny. Yn sicr y mae y brodyr da hyn wedi bod yn dcgymu y mintys yn 1 awer Thy hir.—O'r "Goleuad." Hyelbysir fod IMr Lloyd-George wedi pen- lfynll yn derfynol ar y laf o Hydreif fel y diwrnod iddo ga-el ei osod mewn swydd fel illywydd Undeb .Bedyddwyr Gymru. yn Tre- ctci Y mae trigolion y Rhondda eieoes yn gwneyd para toad an eang ar pvfer rhoddi derbyaidad brwdlfryrdi,g i Ganghedlydd y Dry- eorfa — • Gwneir trefniadiatu i godi capel newydd' AV: yagoldy i'r Annibvnwyr iSoesnig yn Llan- drillo yn Rhoe. Cyflwynwyd darn o dir i'r amcan gan Mr Win. [Horton, perchenog ystad y Rthoo. Y mae y .gwaith yn cael ei gano yn mlaen gan bwyligor, i'r hwn y gv. «ithneda y Parch T. Lloyd, Colwyn Bay, fel codeirydd. he Eglwys Annibynol Pendref, Bangor, wedi rhoddi galwadi unfrydol i Mr J. E. Wil- liams, efrydydd yn Nlghoeg Bala-Bangor, i ddyfod yn werinidog iddi. Mae Mr Wil- liams wedi cael gyrfa goIegawl ddglaer, ac wedi enill bri yn barod fel bardd. Em ill- odd itn gadair yn ddiweddar yn ei drof enedigol, iief Nefyn. Teimlid dyddordob mawr yn agoriad ysgol neAvydd Tanysgubo riau, LJantrisant, yr wvthnos ddiiweddaf, gan Mr Walter Runci- onan, illywydd y Bwrdd Addysig, gan mai dyma oedd yr ysgol .gyntaf godwyd ac a agorwyd o daini y rhodd arfbenig wnaed gan y Uywodraeth. tuafgat ranbarth ysgol sengd. Ociatioddi yr ysgol 3875p, ac yr oedd 1250p 0 hyny yn cael ei ddarparu gan rodd y Llywoidxaeth. Fel y gwelir oddiwrth ein oolofnau hy&- hysiadol, cynne'ri,r arddangofifa geffylau flynydd'ol Gcgledd Cymru, elend eto ar Gae Ooedhelen, Caernarfon, dydd Lhm nesaf. Miae pritf iajrddangostwyr y Gogledd yn dan,goifl eu ceffylau; dantgosir mwy o ystal- wyni eleni iraaig erioed, ac y ma.e deg o ge'ffylau neidio wdi entro am yr ymrysonfa hono. IBvdd yr arddanigoetfa eleni yn Ifwy atdyniadb] nag erioed. Boreu dydd lam bu Mr Richard Conway, C.S., Llandudno, farw, ar ol tair wythnos o waeledd. Yr oedd ymadawedig yn 72 mlwyddi oed, ac yn fwdor o LaneJwy. Daeth i Landudno tua 45 mlynedd yn 01, ft bu ynooillduQl o Iwyddiannus. Yr oedd yn un o'r rhai cyntaf 1 eefydlu Yeigol Genedl- aetihol yn y dref. Bu yn warden y plwyf am 33 mlvnedd, a bu; hetfyd yn aeJod o wah and! fyrdd'a/u oyhoedduts y dref. Yr oedd yn Geidwadwrr selog, a bu am Mr dyrnhor yn gdfialu am yr adhoe yn y dref a'r cyloh, a thaflodd ei holl ddylanwad o blaid y d'iweddar Arghvydd Penrhyn yn etholiad 1868, ac wedi hynv yn 1874. Per- clienogai iddo lawer yn y dref Qjcl yn Nyffiyn Conwy. Gedy weddw, pedair meirh, a phedwax o feibion. Dychwelwyd ei fab, Mr Phillip Oonwy, ar ben y pol fel aelod o Gyntghor Adiran West-mineter o'r Brifddinae. Not; Lun, y lOfed, Ifarw y Parch Dr Morris (iB.), "Aberystwyth, yn 67 mlwydd oed Oafodd ei eni yn sir Fon, ac ymunodd a chre-fydd. yn niwyigiad 1859. Daeth yn ddysgyibl i Syr John Rhiys, yr ysgolox Oelt- aidd, ac yn ddiweddarach aeth i Goleg Hwl- ffordd. Yh' 1868 ymgymerodd a gofal .gweinidogaethol y Talbernad, Cefn Maiwr. Cvmerodd ran flaenllaw yn nychweliad. Syr 0. Ofborne Morgan i'r Senedd. Yn ethol- iad gyntaf y Bwrddi Ysgol yn Rhiwabon dychwelwyd ej ar ben y rheetr. Yn mhen r.hyw bedair bliynedd ar 01 hyny Bymudodd i Aberystwyth, ac aroeodd yno fel gweimi- doc hyd 1907. Yna ymneilldaiodd am nad oedd ei ietchyd yn .gryf. Pa.n symndwyd Coleg y Bedyddwyr o H'wlffordd i Aberyst- wyth yn 1874 penodwyd ef a v Parch Williams, gweinidog yr glwY6 Saesnig, yn athrawon. Yn 1901, etholwyd Dr yn llywydd Undeb y (Bedyddwyr Cymmg. Yr oedd yn aelod o bwyll|gor Cymdeithas Gen- hadol Dramor y Bedyddwyr, ao o Gynghor undeb Bedyddwyr Prydain. Fawr a'r Iwerdd- on. a gwasanaethodd ar gyrph Llywodraeth- o! iColegau Prifvsigol Aberystwyth a Chaer- dydd. Yr oedd: ga:1w mawr am ei wasan- aeth fel pregethwr. Yn Eisteddfod Genedl- aethol Gwrrecsam enillodd fathodyn atur am y traethawd ar v nodweddion yn "Klamlet." Eu am dros ddengo mlynedd: ar hwgain yn un o olvigwvr y "Greal."

CYNNRYCHIOLAETH MEIRION l-TESTMfOG YN CElFNOGI 1I.R HAYDN JONIES. Nos Wener, cynnatliodd etholwyr barthau Duffwys a, Maenofferen, Blaenau: Flfeistiniog, igyifarlfod i'r amcan o enwi ym- gei^wyr at yr etholiad Seneddol nesaf. Cymerwyd y gadair gan 3Ir Andreias Ro- heiis, ato yr oedd Mr W ;n. Jones-, Pem- broke HbuiSiB, yagntFenydd pwylligor y dos- paitOi, yn bresennol. Ni ddaeth ond 42 allan o tua 600 o etholwyr yn nghyd. lEiglurwyd y byddai yn ofynol i bob un gyunygid gael mwyafrif o'r rhai oedd hre- setp, nol dros ei wahodd i anarch cy.fa.dod cyhoedd'us. Oynnygiwyd a dheifno-g'wyd: y personau ft gantyn:—Mri R. 0. Davits. T. Artemus Jones, J. Jones Monris. a H. Haydn Jones, yn y pleidleisio ni cha'fodd yr un ond yr Obi a enwyd v nifar IgofviioJ o bleidleisiau, ond paeiwyd yn ddilynol i wahodd y Mri J. Jones Alonis a T. Art-emus Jones i aneirch) oyfarfod cyhoeddiue. ac fod pob un o'r tri i igael noswarth iddo 'i hunan.

I Caernarfon DRAMAYDiDOL. —Rhoddwyd ail bernonn- iad o'r ddrama Gymreig "Ystori'r Streic" yn y Guild Hall, nos Lun. ANRHEGU.—Maa rhai o'r Rhyddfrydwyi newydd anrhegu y Cynghorydd' R. Gwyn- eddon Davies, ar achlysur ei briodas. ARDDANGOSFA GEFFYLAU. — Mae rhagolygon am arddaJigosia. dda yma y iSulgwyn. nifer yr "entries" yn y gystadleuaeth yn addawol iawn. i

Caeathraw GALWAD.•—^Mae y Parch. W. 0. Jomes, Caeathraw, wedi derbyn galwad i we'ftdbg- ae<th'U yn Eig'.iwye Pentir, Llandd&in'ip-ien. j

Brynsiencyn 1 MEDDWD0D.—Mewn ynadfys arben.ig yn Nighaernturfon, dydd Mercher, d'rwywyd j John Wta.ms., Gi-oes'cn Bach, i 2s 6c a'r am fod' yn feddw ac yn a^reolus yn y ¡ dcef.

Bontnewydd I. GWLJKDD.—IVj'dbawn laTh, yn Nghaer- narfon, xhoes Mr Owen Jones, GLhn Beuno I' (Uchel Sirydd Caernarfon), wledd de i blant Ysgol Bontnewydd. Buont hefyd tu fewn :'T C, 1>3 y bu y Parch. J. W. Wynne Jooes (filoer), yn sia.rad ychydng wxthynt. I Cynncmthrwywyd gyda'r tredniadau gan Mr I Nwyne Carter, Mr. J. J. Wsi'liams; The Malfiters. Mir H. Litoyd Carter (IsS'rydd I Ciaernairfon), a, Mr W. J. Wiii'.i'ams,. ysgo- fetifcstr. Yr U'cihel S'rydd yw c-adérydd rh2oI- wyr yr Y8gøI. I

Uanystumdwy iEISIEU MEDDMNT-—Yn Llys Cbernarfoit. dydd Mendher, gwnandaiwyd achoa yn mha. un yr oedd John Jonee, Ty'ny- moirfa Iianystumdwy, yn hawlio moodÙmt o dry rhydd-ddialiadoj yn Mbeoy- groes oddijar JaM Jones, Ty'nyweirglcdd, LlianUvfn!. Ytmddangoi&odd Mr Alun Dayies 'Etrafi R. Dayies a Davies) dTIC" yr htftwJylCld, a. dywiedcfld fod y ty wedi. ei wneyd i'r hawlydd yn ewy'ys un ElTen WsU.iam.s, chwaer i'r d>Jffynydd.es, i'r hon y gtadawyd yr eiddo gan Davd Jones-, gwr v d'Tfynyddes, yn awr maxw. yr amddiffyniad honai Mr Hamlet Robeaits mai", rhoddti arian ar yr eddlO wnaeth Ellen Wiil:flinBi Gfch'riwyd yr achos hyd tyB Gorph-emaf.

Nantmor LLWYDDIANT YSGOIL SUL. Tn N ghymanfa Yegolion Dosparth Porthmadog, a igyiuxaliwyd yr o'r blaen, dangoeoi adroddiad y sajfonau fod Ytgol CedTon Tn flaenalf yn y doebarth. Yr oedd yn ail 7 flwyddyn flaenoTol. ENILL GWORR.—Da genym am Jwydd- iant Mrs Ellen Morgans, o Abergynciwyn, yn arddangosfe. Porfhmadog. Cafodd y wobr flaenaf am ei hymenyn. Un o drigol- ion Nantinor yw hi, merch y diweddar Richard Lewie a'i wraiig, Elen, fagwyd yn Penygroes, wrth Bont Aberglaelyn- Y mae llawer o'i pherth.ynasa<u yn Nantmor cyloh, I

Nantlle a'r Cylch I FFAJR. — Cafwyd ffair boblogaidd yn Mhenygroes, dydd Owetner diweddaf. Daeth nifer ifawr o ani/teilfaid i r ffair, a r porth- myr. yn lluoqog, ac yah gwneyd maenach helaeth. YMADAWIAD MR DYP3N.—Y mae Mr Dvaon, y prif oruchwyliwr, wedi toTi ei gysylltiad a. chwarel Ta-ysarn., ac y mae Mr A. Richards, Caernarfon, yn cymeryd ei la Tcdro'.a y gweithwyr yn ddwys wrth golli Mr Dyson. Yr oedd yn foneddwr yn ngwir ystyr y gair; yn ibwyllog, doeth a theg, yn ei ymwneyd a'r gweithwyT. Gobeithio bydd I, cyeylltiad Mr Richaids yr un mor hapus. Y mae'n Gymro, yn adwaen yr oCl ohopynt, a hwythau yn ei adwaen yntaur I

Trefor DARLITH.—Noe Lun, bu Mra Blaen- llecha Jonis, yn traddodi dailith yn nghapel y Bedyddwyr i luosog. Y Cadeiiydd Dr Rowlands, Lanaeihai- arn. Caiwyd elw rhagoroj iawn tuagai at yr achos. Y Sabbaeth blaenorol bu Nrø Jones yn pregQthu yn Llanaelhaiarn a Threfor.

Corris YR WYL DDIRWESTOL.—Nos Fereher a dydd 2»u, cynJialiwyd y 75am gwyl ¡ Ddinwestol. Pregethwya y noson gyntaf yn Methesda, Aberllefenni, gan y Parch O. I Lloyd Owen, Birkenhead, ar Ddirwest, ac yn Corris Uchaf, gan y Parch Charles Jones, Llanfyllin, ac yn Shiloh, Corris gan y Parch J. Foulkes Corris. Boreu lau yn Salem gwasanaethwyd gan y Parch Charles Jones, ac yn Oorris Uchaf gan y Parch 0. Lloyd Jonee. Am bump o'r gloch yn yr hwyr ffurfiwyd yn orymdaith, y gweinidogion a'r llywyadion ar y blaen y plant yn canlyn banerau; yna Cymdeithas Ddirweetol y Chwiorydd 810 yna. meibion. Awd drwy y pentref ac i ,Ben-y-braiCh, lib y tynwyd Jlun yr I orymdaith gan Mr William Jones, Esgeir- geiliog. Wedi canu aanryw d'onau aethpwyd yn ol i gapel Rehoboth. Am ddau o'r goch rhoddwyd anerchiad i'r plant ar Ddirwest gan y Parch O. Lloyd Owen, a chanwyd amryw weithiau ganddynt o dan arweiniad Mr Hugh Hughes, y Shop. Yn yr hwyr, ca.rwyd arterchiad gan y ddau weinidoig uchod a chanwyd gan y J'lant, etc. Cyfl- eiliwyd gan Mr Hughie E. Jones, Gameda'- wen. Y Jlywydd oedd Mr Joseph J. Ed- wards, Craig y Don. Da. genym weled yr wyl mor boblogaidd.

Pwllheli FFAIR BWYSIG. — Dydd Sadwrn, cyn- naliwyd ffair yn Mnwllheli. Yr oedd nifer fa.wr o borthmyn wedi dod iV dref, ac yr oedd nifer luosoig o anifeiliaid, ond yr oedd y tywydd sych wedi effeithio ar bris y gwartheg. Dynewid, o 6p i 7p; heffrod cyfloion, o lOp i 15p; buchod godro, o 12p i 15p. Gwerthwyd nifer fawr o geffylau am' brisiau da.

Corwen IFFklR MAI.—Yr oedd niifer da o ani- feiliaid; yn y ffair ddydd Mawrth, a goiyn dam yr anifeiliaid'. Yr oedd ceffylau da hwn yn y ffair, a nilfer tawr o brynwyr. CYMANTA YR AN NIB YN \V YR. — Dydd Marcher cynnaJ:iwyd y gymanfa uchod yn. Llanddertfel. Holwyd* y plant yn y boreu, y dosparth canol yn y prydnawn, a'r dosparth hynalf y nos. Cafwyd hin ddiy- muinol, a chyfarfodydd liluoeog a da. MARWOLAETH MRS E. A. DAVIES, farw Mra E. A. Davies, Brynteg, ddydd Miawrth, yn 41 mIwydd oed. Ciaddwyd ei giweddillion yn y gladdfa newydd ddydd; IG-wener yn ol y drefn 1 newydd.

Pontrug LLWYDDIA CERDDOROL.—Da gen- ym fod Miss Anna Mair Bithel-Jones, Sta- tion House, wedi pasio y primary exam. yn nglyn a'r London College of Music. Yr ar- holydd ydoedd Dr Mansfield, a'r athraw Alaw Mai.

Porthdinorwig HEDDWAS NEWYDD.—Y mae Mr Mor- ris Williams, Sea View, ar fedr cael ei ddewis i heddlu Arfon. Dymunwn ei lwydd- iant ar ei waith newydd. CAREDIGRWYDD.—Y mae Mrs Asshe- ton-Smith :wedi gwahodd deiliaid Tlotty Caernarfon a B'angor i ymweled a'r Faenol ddydd Mawrth nesaf, i gael gwledd o de. Y mae Mrs Assheton-Smith yn gwneyd hyn yn awr er's rhai blynyddau, ac) y mae ei chaTedigrwydd yn cael ei werthfawrogi yn fawr gan y tlodion a'r gwarcheidwaid. YSGOL NOS.—Nos Wener oedd adeg ter- fyniad ffurfiol ar ysgol nos Yegol y Cyag- hor. Daeth dros ddeg ar hugain o'r ysgol- heigion yn nghyd i fwynhau'r swpcr. ar- dderchog a roddwyd gan y prifathra;^ (Mr S. -Currie). Cafwyd cyngherdd bu.ddiol ac adeiladol, a. dadganwyd gan Mr IR, Wi'liamp, Miss J. Jones, ac eroill. Pasivyd pleidlaia o ddiolchgarwch i Mr a M:t"9 Currie am eu caredigrwydd.

Aberdaron J BUDD GYNGHERDD. — Cynnaliwyd cyngherdd yn Ysgoldy Deunant, Aberdaron, er budd ypregetnwr leuanc-, Mr T. J. Ellis. o'r lie. Yn absennoldeb Mia Williams, PwUheli, cymerwyd y gadair gan Mr Oweli I Jones, i a-clory, a rhoddodd y ddau swm syl- weddol i'r jjronfa. Arweiniwyd gan Alii Tom Jones a J. J. Edwards, Gwalia. Gwas, anaethwyd gan Miss Jones, Plasybryn; Misses Eliae a C. E. Jones, 'L. J. Roberts, Pwllheli, a Neliie Roberts, Aberdaron; Mri WT. J. Hughes, R. 0. Jones, W. O. Lloyd, P'.vl heli, a Mr Jones, Mynytho.

Llangian PREGIiTIIU.—Nos Iau a Dydd Gwener, cynnaliwyd cyfarfod pregethu yr Eglwys I. fcjefydledig. Cymerwyd rhan gan y Rheitii- or (y Parch R. H..Griliiths), Parchn — Lewis, Bryncroes; George Salt, Bodfean; a'r Canon Williams, Ty Ddewi. Yr oedd y I cyfarfodydd yn lluosog iawn.

Edeyrn ANERCHIAD.—Nos Wener, bu y Parch T. Alun Jones, Chwilog, yma yn traddodi ei anerchiad ar Epistolau loan. Y Parch G. Parry Hughes oedd yn ilywyddu. Caf wyd gair gan y Parch John Hughes, a Mr G. H. Roberts, V.H.

to aeiifawr YR ARHOLIAD SlRûL.-Llongyfarchwll Maggie Eleanor Jones, o Ysgol Croesywaen, ar ei talie ainhydtddns yn yr arholiad siioi. iii yw yr umg un y waith hon i gael myned i'r G) tal lOci Misoi i'w gwobrwyo. DAMWAIN. — Prydnawn Mercher, yn Cfowarelau Dinoi-wig, cyfarfu Mr Owen Christmas Jones, Ty n Ceunant, a damwain tra wrth y gwaith o baratoi ar gyfer saethu. Ymddengys iddo geisio eaethu y caniad blaenoroJ, ond metnwyd gyru t.an at y pow- dwr. Pan yn agothau at yr aamter saethu dilynol, aetii at ygwaith. drachefn, a phan yn tywalit powdwr y waith hon, cymerodd dan, ona yn ffodus ni chyrhaeddodd y tan i'r powdwr oedd yn y Ue yn barod, onide buasai y galanasdra yn llawer mwy difrifol. Da genyni hysbysu na dderbyniodd niweidiau trymion, ond ymddengys ei fod wedi llosgi ei wyneb ac un o'i freichiau yn dojst- Y mae yn gwella, ac yn gallu dy- gymod yn dda a goruchwyliaeth meddygon medrus yr yspytty. Y GYMANfcA.—Mawr yw helynt a diwn- dwr y plant yn nglyn a'r gymanfa. Daeth i'n liaw adroddiad Dosbarth Y'sgoiion Caer- narfon. Mae Ysgol y Waen yn bedwerydd yn rhif ei hymgeiswyr, ac yn dangos cyn- nydd o ddeg er y flwyddyn flaenorol, ac Ysgol Croesywaen wedi cynnyddu deunaw am yr un amser, ond Ueihad sydd yn Groes- lon a Penh'rallt. Hefyd gwelir fod Ysgol y Waen yn drydedd mewn enilion yn y Mites Llafur. Enillodd ar gyfer pob ymgeis- ydd ar gyiaj-taledd 18 7c. Y mae Y sgol Croesywaen yn chweched yn ei henillion, ac ar gylartaledd pob ymgeisydd yn 2s 5c, cyfartaledd Y sgol y Groeslon yn Is 7c, a 1a 6c. Yn yr arholiadau ysgrif- enedig mae swm y marciau a enillw.yd gan yingeiewyr Capel y Waen yn 1,580, yn gwneyd cyfartaledd yr ymgeiswyr yn 52! y cant, ac y mae swm emilion Croesywaen yn 868, yn gwneyd cyfartaledd o 39 y cant. Llongyfarchwn Mary Jone o YsgoI y Waen, ar ei llwyddiant drwy ddod a1.lan yn gynta.f ar y rhestr, gyda 85 y cant o'r marc- iau posibl yn Safon VI. Myned ar gynnydd y mae nifer yr ymgeiswyr, ac y mae'r gwaith y tro hwn o ansawdd ragorach.

Karn Uolbenmaen CYNGHERDD.—Nos Sadwrn diweddaf yn nghapel y Bedyddwyr cynhajiwyd cyngherdd gan gor enwog Dyffryn Nantlle, dan arweiniad Mr T. T. Powelu Elai yr elw i drysorfa y cor er eu cynorthwyio i fyned i 'Eisteddfod Llundain. Methodd y cadeirydd (Mr RO. Wil-iams, U,H.) a bod yn bresenol ond dangosodd ei- gef nog aeth trwy anfon iddynt rod'd deilwng. Llyw- yddwyd igan Mr O. R, Hughes, C.I& Caf- wyd datganiadau campus. Cyfeii iwyd gan Mr J. W. Roberte, or-ganydd, Groeslon.

YR AHGlWYOpI NEWYDDION LLYTSHYR ODDIWRTH -MR OSiMOND WBLLtEAMS, A.S. Heddyw (dydd Lhm) ymddangoeodd y llythyr canlynol yw y "iLiverpooll' Post:"— S(yr,—Galwyd fy sylw at barograph yn eich (rjewyddiadiur yn hysbysu eich bod wedi clywed y bydd fy enw i yn onhlith xftieetr yr erglwyddi newydd ion. dawrnod pen hhvydd y Brenhin, 1eW. Nie igwn o bft le y oawGlClh eich hysbysu. Nis (gwn i am y fath ifwriad ar ran yr awdurdoda/u, ac y mae yn delbyig mai fi iuasai y cywtaf i glywed. Fel y dywed y "iCarnarvxm and Denbigh Herald," yn ddoe&h yn e.i rifyn diiweddalt "Os gwir yw, ni wna-ethoch wasanaeth o gwibt i mi tnvy ei igyhoeddi; os nad yw yn wir, yna, wrth tgw, y mae yr adroddiad yn f-wy diamddiffyn Ibyth." Pan y mae y cyfryw adroddiadau yn antghivwir aichtoeant boen a, siomed-ijgaeth yn mhlith cyteillion a. pherthynasau, ond yrt r^olwg yr awdurdoda«u y maent yn nattuiol vn peri iddynt f-eddwl \fod a wnelo dyn. rhywbeth a hwy.—Yr eiddoch, etc., IA. OSMOND WILLIAMS. •Mad 22, 1909.

Y LLONG YN YR AWtB PAIPYRLAU jGEORlMANil STORJ QMWEDD. Yn ystod y dyddiam diweddaf taenwyd; chwødlau: rhyfedd a.r hyd a Jled r wlad ifiodf llong awyi'ol wedi ei gweled yn ngiwahanol barthau o Loeigr, Werddon, a Chymru, a chan fod dosparth neillduol wedi gwirioni ar rytfel buan ia-wn y rhoddwyd ar ddeall inai pert hyn i Germani yr oedd y llonig ddieithr hon ad nad oedd yma. ar fwriad da. Bu y eon dieynwyr yn fwyd1 amheuthyn i rai peupyna/u dyddiol Bydd a'xi holl egni yn ceisio oeri y teimlad da sydd rhwng y wlad hon a Gerrnani. Y ma.e amryw o bapyrau goTeu Germani yn beirniadu'r stori yn !1ym ac yn danigos yn eglur pa onor ddi&ail ao ynfvd yw.

CYNCFIOR (j A'LEluG DOLGELLAU. I I ddydd Sadwrn, o dan lyw- yddiaeth Mr G. Pierce, Llan/fadlireth. Darllenwyd llythyr cddiwrth John Bnm- phreys, Dolclochydd, yn dywetyd fod olew yn cael ei golli ar hyd y ffordd oedd yn arwain i'r GJa^dir. Dywiedai helyd ifod y ffordd mewn sefyllfa gywilyddus, ac os na Jbyddai iddynt eymnd yn ddioed byddai iddo gym^ryd mesurau cyfreithiol.—'Pasiwyd fod yr arolygiydd1 i wneyd adroddiad. Yn ei adroddiad dywooai Dr Jones fod: achos heintus wedi tori allan yn y Dyffryn mewn llle o'r enw Teigfryn, a bod y per- chenog wedii cyjSarfod yr aiohos trwy wneyd y gwellianuau. Yr oedd amryw achosion o (glefyd cocui wedi ton allan vn Brithdir ac Isiaw'rdrelf. Piasiwyd i Ibwyo am y •g'well- iannau a o-rvnid. Rhoddodd yr arolvgyxld adroddiad am y ,dud oedd; yn cael eu llogi am ofalu am y ;gratiau, self John Jones yn Llanbedr, 4p I Lcwi. Jones, Dyffryn 4p. Creda-i nad oedd aingen am wasanaetb y ddau hyn, a phae- iwyd i wn-eyd i nwrdd a'r dda-u. Pa^iwyd i osEwntg o. igini i banmer gini i Rees. Thomas, Eriog; John Edwards, Corris, i aros tel cynt am 7p; go&twng yr hannt-r i Hfuigh Morris, Abergynolwyn, yr hwn oedd yn caied am ofalu am ddwy grate. Yn Llaneigryn oedd deg igrate i ofalu: am danynt, set. I pumip y ibriif>-ffordd, a h-efyd bump ynt ffordd y. doeiparth. P'asiwyd i'w ail-besiodi i ofnlu am y gratiau, am yr un gyflog, se-f 5p 10s, ond ei fod i ofalu am y domen yn nhop y pentref. Gostyngwyd cyflog John I Lewis, Llwyngwril, o 4p i 5p; cyflAg Evari Jonee, Vigra, Bontddu, i r fel yn lp.

CHWARELWYR YN YMUNO SBFYDLU CANGEX NEWYDD O'R UNDEB CENEDLAETHOL. PWYLLGOR ADDYSG A GWEITHWYR TREFOR. Nos Sadwrn caed cyfarfod i'r amcan o eefydiu oanigen o Uncteb Ccpediaethol v Chwarelwyr (National Union of Quarry, men) yn LlaiiaeJhaiarn. Y mae gan v gvvneuthuiiwyr set-ts undeb dletboi er's llawer o llyiiyddau, oand teimlid anhaw.-xkr am nad oedd undeb i'r bobl wrth y dydd, y gofainrt, etc, ac yn yr uaideb uchod yr oedd rhyddid i'r hot we-thwyr ymuiiiO. Air Huoh Jones, Faren-street. Trefor, a I lywydda;, a chaed' anerchiad effeLtihfol gan- ddo ar y cychwyn. Dywedodd fod ein tuedd fel' gwe-thwyr i feio pawb am en sefyllfa. Yr oeddym yn condemnio Seneddwyr a gw j.¡,¡d. lywiaeth, heb ystyried mai y gw'e ithwvr eu hunain oedd twyai d'ffygol. Gofyn'r yn ami beth wna y mettr heb y gwei.th.wr. ond erbyn hyn deallid foq. y meistr yn Kawn mor rwymedg i'r gweith-wr Idywo1, c.ywch). Yr oedd yn i'r gweithwvr feithr.n Ma-wer mwy o gydytmdeinuad a chyd. raddoideb yn eu pl:th eu huna n. Yn nesaf galwodtd y Gadeáydd ar Mr. Lovett, trefnydd cyffredinol Undeb Cenedl. aei'hol y Cthiwarelwj-r)., a chaed anerchiad rhagoix>! ganiddo ar undebau llafur, eu dylanwad, a'u grym yn y wiad. Dywedai y bu cam argraph h:r yn y wad am wir amcan undebau Hafur. Camgymer ad oedd tyb'o mai n,weid;o y meistr oedd eu hamcan. E.u pr. nod oedd creu gwell t.e'm!adau rhwng y Ifle str a'r gweithwvr, a mwy o gydvmdeim- a. dealhiw-Riaeth rhwg y gw!e>rhwYr a u gi ydd. N'. d oedd am ymrwymo y gwnai yr undeb yml.add ar um-hvw linellau ar eu rhan. Ni wna: yr undeb ymladd yn erbyn y cytlogwr am ea fod. yn gyflogwr. ond ym- rwyment i gael tegweh ac lawnder iddytit. ac and cael achos teilwng ac anrhydeddug nid oedd berygl iddynt gael eu trechu, Anogai hwy i uno a'r uooeob hwn, -n d yn am y byddent yn fwy unol ytn eu pÙh eu huin, ond am y byddent trwy hyny yn rhoddi eu Uaw yn Haw 800,000 o undebwyr ereili yn y wlad hon. Ac yr oedd y rhai. hvta y meddiu ar ddylanwad mawr o'u plaid., nd yn un.g mewn cmnfeydd. etc.. ond mewn dyLanwad yn Senedd y wlad. Dywedicdd lr. Lovett eriau cryfion am y gweithwvr Inad ydynst vn ymuno a'u hundeb, ac yn cy- meryd eu rhan yn y frwydr fawr gymdelth- aso! oedd yn myn'd yn mlaen. Ac ond iddynt ymuno a'r uindeb byddent yn fyddiin ddjy/sgy^bi'ed.g gyfarfbd yn wrol pob achoa o anghyfiawnder g^virioneddol a'u cyferfydd, ac i wentthu eu llafur am br IS teilwng ac nid am gerdod. IWrrth s arad ar fante'sion cym. deitha.sol y mud.iad gweithfao1, dywedodd y staradiwr e'n bod vn byw mewn oes euraidd yn awr, yn Ijawn o gvfleusderau i'r dosparth gwe .thiol. Yr oedd ein henafiaid wedi ym- ladd brwydi*au ceiyd dros rydd d ac iawn- dler, ac yr j'dyim nii yn medf: ffrwyth eu Vafur. Yr oedd y gagendor rhwng y cyf- gwr a'r cyfkjgydd wed; ei gymedroii yn fawr. ac yr oedd ein manteis'.on oyrodeithas. 01 vn I'Aiooog', a, bydd gwe fthwyr Prydain yn ymladd eu brwydlrau n d trwy vinladdau a "strikes." ond mewn modd dealiigar ar lawr Ty y Cyffredin. Anogai hwynt i ymuno hefyd er mwyn eu plaint, a ph'ant eu plant. Yr oedd pob dyn yn gy-fr foj :'r genedlaeth oedd vn ei dd,:i?yn am yr ystad y byddai el amgfyVhjoodd. Dylai holl blant gwei'tihwyr y wlad eu dwyn fyny yn y fath am- iryVh ad'iu ag a dyno eu pos'biirwydd meddyyol ucthef. Yr oedd sefyllfaoedd o ■cyftrifbt'jdeb yn. cael eu lleaiwi gain blant parth.iadau ereili, a phfJant v gwe'thwyr yn .eorfod myn'd i'r gwaith yn eu pi»jntyndod. Yr oedd arnom dwym ein plant i fyny >ti gryf a nerthol mewn qcrph a meddwl (cyimeradwyaflth). Yn ddilynol cvflvvynodd y Cadeirydd Mr o. E fA3 Jones, goihebydd yr "Herald" yn Mhiwllhe'i, a Myh-qywydd Undeb y Chwarel- wyr, i sylw y cyfarfod, Cafwyd gan Mr. Jones grynhodeh 0 anerch.iad Mr Lovett yn Gynmaeg, ac anel"Chad pwrpasoj yn ym- wnieyd a dyledswyddau y gwe ithwyr fel d'na^ydd'm etc. fvylwodd Mr. Hugh Jonee, cadeirydd, Trd oedd dfum cydymdeimlad yn Mhwyllgor Addysg Sir Gaemarfoji a gw«'fill wyr Trefor. Yr ^eddjymt wedii nodi pedwar amaethwyr yn iheojfwyr ar yr y^goi. a dm un chwaral- w:r ("Oywilydd"). qyftwynwyd dioV-.h cyhhes i'r s:a.Tadwyr a'r cadeirydd, ac ethiolwyd Mr Robert WTtlFams. Trefor .}'!Tl HywyM. a Mr Hugh Jones, T^.anae^haiaxn. archwyl: wr i'r gangen newydd yn y Ire.

2067 0 LYTHYRAU CARU ACHOS 0 DORl AMOD YN ilON. Bu Is Sirydd Mon (Mr- Hugh Vincent), yn Llangefni dydd Gwener, gyda., rhedth- Wyr, yn peaiodi iawn mewn cynaws ddygid gan M. C. -Owen. Treifadcg- iian- faethlu., yn erbyn Dr. John Thomas Price. Pen'rorsedd, Lianfachreth, ac yn awr o Llan. dilo, De Oymru. Ymddangosodd E. J. Griffith, A.S. (dan gyfarwvddiad Mr. Cyr J 0. Jones), dros yr achwynyddes, a Mr 0. G. Morris, Lerpwi (dan gyfarwyddid Mr 0. B. Edwards), drog y d flymydd. Dywedodd Mr Griffith fed y diffynydd yn B.A. ac yn D.M. Coleg y Drindod. Daeth y ple:diau yn rhwymedag i briodi yn 1902, ac er yr adeg hynv ysgrifenodd y diffynydd 1.017 o lythyirau Mias Owen, ac an-fonodd hilthau 1,050 ato yntau—cyfanswm o 2,067. Yn Med1; diweddaf. fodd bynag. ysgr fpnodd y diffynydd yn awgrymn tor: yr ymrwymiad, ac yn ddilynol* ymbriododd Dr. Pr oe a M fs Evans, merch i fonedldwr meddygol oedd ef wedi prynu ei fusnes yn Ne Cymru. Tystbdd Mies Owen ei bod yn 31 o?A. Aetih i Dde Cymru yn Chwefror diweddaf, a'r unig eglurhad roes Dr; Price oedd "en bod oil yn dueddol ] newid." Wedi i Mr O. G. Morris, anerch y rhe:th- wyr,, sylwodd' yr Is-Srydd fod yr achwyn- vddie, yn ystod y chwe' blvnedd a banner yr oedd. wedi ymrwynno a'r diffynydd- wed" colli y Than orerr o'i chyfleusderau i. hriodi. ac yr oedd o sa-fle f.asniacho-1 yn llai o werth yn v farcnad br .odasol. Penodwyd iawn o 50Cp.

GWARCHEIDWAID BANGOR YIM I>.DI)SI\VY1>DIAD TRETHC-ASGLYDD. Cynnalivvyd cyfarfod o Fwrdd Gwarcheid- waid Bangor 3t Beaumaris ddydd Gwener, tan ly.wyddiaeth y Parch W- Morgan. Adroddodd y Clei'c ei fod wedi derbyn gorchymyn oddiwrth Gynghor Sio: Aifbn am 6176p am yr banner blwyddyn, ac wi-th Gynghor Sir Ylon am 2,689p. Yr oedd v cyfansiwm oedd yn eisieu am yT banner blwyddyn yn 16,400p. Golyga.i hynjllc yn. y bunt. o dreth i aid ran sir Gaernart'on o'r irndeb, ac i adran sir Fon 8c. yn y bunt.. DarOenwyd Hythyr oddiwrth y Bwrdd Llywodraeth Leol i'r Bwrdd alw ar J. M. Williams, casglwr y dreth yn mhlyvyf ijanfairfecham, i yrnddisiwyddo, a darllen- «J v Cadeirydd lythyr oddiwrth Wi'Uut'n^ yn cyflwyno ei ymddiswyddiad ac y" diol'ch i'r Bwrdd am ei. igarediigrwydd a'i oddef- garwch. Derbyoiwyd ei ymddiswyMiad, a pha&iwyrd i hysbvsebu am olvriydd am v cyllog o 52p i weithredu fel ca^'glydd tiethi. Eglurwyd Tnai mater i Gynghor Dinesig Llarjfairfeohan -oedd peniodi overfeer cyn- noi*thwyoi', ond hyderai y Bwrdd yr aÜ- ddewisdcii Williams, oherwydd ei fod yn fldyn eithriadol dda.

Pie buost ti? Mae gohvg gyffrous araat fdpe wedi ysbryd seu rywVcth te'rtv/r y hu'm. yn raethu yn g. r beiv-wa<>'o i gymeryd ychydiig j ChlywH'« i er'oed v fa.th both. Teuiwr j yn gwitfi'yd ari«vn !• Wei. beth oedd y | arno? u 0. oedd arno,"

PERIGLOR A'R WEDDW CROES-HOLI LLYrM YN LLYR SIROL LLANRWiST. Yn Li yo Siroi Llanrwst ddydd Gwerer, •daeiii y x'arcii John Gower (lineithor Tref- riw; aÊ; acnos yn erbln Catherine Davie- Isydon, lieiriw, er hawlio 66p 5s, tef arian a I'UUUMJa yn ienthvg, gyda Hog, 80 oJ- cldaL-u yr arureth. Ymdaangosai Mr R. A. ijiiiin.ii (j n cael ei gyfarwyddo gan Mr Ar- thur Giiititli) Lr06 yr hawlydd, a Mr i Wi-ge r.iiis yn aiiiddiifl-n. In oi vstovi yr liawiydd ymddengys i'r ddiii^uyuucs iyned gyda.'i gwr i tyw i liryiu-ouyn, Trefiiw. 3lrs Dayies ofynodd am ga-ci y ty, a rhoddwyd ef iddi am l4p n y nwydayn. Y wraig oedd yn gwnexd pobpeth, ac ni feiddiai Owen Davies day u dün. Ax ol adnewyddu y drwydded, y tirydie. a Uirwtio y t., codwyd y rheni I 18p. lr oedd Mrs Vayies i dalu yn fisol. a bu y cytundeb hwn mewn grym hyd Mawrth Z4, 1906. Rhoddwyd i fyny denant- laeth Brynrodyn y pryd hyny. Telid yr ar- dreth yn bUJ.1 anselyd:og, a phan fu farw Owen Davies yn mis Tachwedd, 1907, yr oedd o/p 3s o rent yn ddyledus. Yn 1893 gwerthwyd dodr-efn gwerth 24p oedd yn -Mrynrodyn ar y pryd, ac yr oeddynt yn eu meddiant yn bresennol. ithoddwyd nodyri addawedlg am y swm a thalwyd llog yn iiynyddo-1. Y diweddar Owen Davies ar- wyododd y nodyn.—Wrth gael ei groee-holi addefodd Mr Gower mai enw Owen Davies oedd ar lyfr y rhent, a chreodd gryn chwer- thin wrth ddyweyd ei fod ef wedi arfer meddwl fod gwr a gwraig yn un, ac mai y I gwr oedd pen y wraig. Mr Twigge Ellis; A fyddwch chwi yn 2.rfer rhoddi benthyg arian ac y Sui, Mr Gowed Mr Gower: Paham yr ydych yn gofyn hyny ? Am fod y nodyn addawedig wedi ei ddydd- io ar y laf o Ionawr, 1905, a dydd Sul yd- oedd hwnw.—Mi ddarfu i mi roddi benthyg 10s ar ddydd Sul i am nad oedd g and do fwyd iddo ef a'i deulu yn y ty. Gweithred o drugai-&dd ydoedd, ac yr oedd y Gwaredwr yn gwneuthur gweitliredoedd o drugaredd ar y Sul. Du y diweddar Owen Davies ,yn eich g'wasanaeth am tua 30 mlyiiedd.-Do. 0 bosibl yn hwy na hyny. Xid ydwyf yn gwybod yn iawn. Buasai yn fy ngwasan- aeth yn awr pe gallaawn ei gadw yn fyw. Dyn da oedd Owen Davies. A oeddych wedi yswirio ei fywyd?— iBeth sydd a wnelo hyny a'r achos hwn? Y Barnwr Moss: Gwell i chwi ateb, Mr Gower.—Mr Gower Do 10, Mr Ellis: Am faint ?--G,wrthod dd Mr ¡ Gower ateb am beth amser, ond awgrymodd Mr Ellis y swm o lOOp, a gofynodd a oedd yn iawn.—Mr Gower le. A phe na chaech geiniog o'ch hawl ni chollech ddim. Yn hytrach byddweh ar eich enill yn ddirfawr. A dyma'r modd Crist- ionogol yr ydych yn ymddwyn at wraig adawyd yn weddw gyda saith o blant. Nid ofynaf yr un ewestiwii arall. Sylwodd y Barnwr nad oedd yn gweled But y gallai Mr Griffith gario yr achos yn mheJlach, gtan nad oedd enw *Mrs Daviee ar lyfr v rhent nac ar y nodyn addawol. Yr ar lyfr y rhent nac ar y nodyn addawol. Yr oedd y cwetiwn yn codi a oedd yna eiddo ar ol Owen Davies Mr Ellis Eithaf da. Yr ydwyf yn barod i roddi cyfrif am hyny. Aeth Mrs Davies i'r tystle a dywedodd nad oetdd dim ar ol y gwfr ond ychydig ddodrefn brynwyd 18 mlynedd yn ol. Bu Owen Davie: wael am bedair blynedd. Ni chafodd yr un geiniog o arian yr yswir- iaeth dderbyniodd Mr Gower. Derbyniai ei gwr bunt o gyflog yn yr wythnos ax y cych- wyn, ond codwyd ef i 25s, a chodrwyd y rhent vr un pryd. Talodd 4p 10s i Mr Gower am arch. Chwe' ewllt am gerbyd dydd yr angladd. Pymtheg f-wllt yn y gladdfa. Mr Gower oedd yn claddu. Tal- odd 34s am y bedd, ac 8p 15s i Edward Davies (Co'wyn Bay), sef brawd ei gwr. Ar- ian benthyg oedd y rhai hyny. Rhoddodd Edward Davies 'fenthyg llawer tnw'y yn Vstod gwaeledd ei gwr. Prisiodd W. G. Jones, arwerthwr, Llan- r" y dodrefn yn werth 15p 16s 9c. Tystiodd Edward Daviee iddo dderbyn yr 8p 15s y cyfeiriwyd atynt, a rhoddwyd dy- farniad o blaid y ddiffynyddes.

Y DIWAITH YN ARFON Y OYiNGfLOR SIR A CHERYG Y FFYRDD. Yn unol a thjcfntatul y Oynghor Plwyf, cynrutl iwyd cyfarikxl o'r tretlidialwyr yn Mihenygroes, Mr. Evan Jceies, Talysam, yn *■-y wyddu. Wedi iddb egluro ainacan y qyiirlfQd. gaiwodd ar Mx, tit.. E. Joa>e.^ County Ruad i d'dweyd gar. Sylwodd Mr Jones ei fod yn ddid-chgar i'r Cy nghor Plwytf am a wuiaeth yn y goiphenoi. tir cO -440, tretnu ar gyfer y n.fer fawr sydd laiian o watiith, dylid ca-, c-eryg i 'w rhodd- ar y h'yrdid', nid tu allan i'r sir, ond odd .fewn Tt Htr. Yr oeddl d gonedki i-'w q-jei Nytfryn Nanitlje. o anaawdd rhagorol, ac am bm teg a rheBymol. Dywedodd Mr 0. W. Jones, cyn gadeirydd v Oynghor Plwyf iddo fod yn breaiewnol mewn dau gytariod a gyimaiMwyd yn Ngihaer. narixm i ystyried cw^ti-wn y d-watb- Liod ac.ihawdd oedd medru trefnu. (Pan yn son. aim godi y dreth, yr oedd ereili yn dadlu, os y oodi.d y dretlh, 008 gellidl ei thaiu. Yr cytiogau y rhaii oedd yn gwe tho yn druenus o ised. Dy!id: cofio nas gellid cwl yr un ddimeu o'r swm a b.'eidletislwyd gan y lxywcdraeith. Nid oedd 8" r Gaer.rtarfon yn dod i. mewn gan fod y telerau osotdwyd i lawr yn ei obau alian. Yr oedd y Cynigibor Plwyf wedi gwneyd ei oreu. Awgrymid tori tir newyckl. ond rha>;d oofio fod i bob Cyuig- hor ei derfyna-u, Yr oedd Mr. J. W. Jones. TaJysarn (aeJcd o'r Cynghjor Plwyf) o'r iarn mai effaith Deddf lavvo i WeitthwjT i radkiau oedd ffd cvTufer ailan o wa.:(th. Hefyd, yr oedd dyn. jím ieUiÓ yo gweathao ar y ffyrdd- Yr »m&er basiOOd. hen weithwjT oedd i'w gweldd ar y ffyrdd. Yr oedd dynion o fysg y dosparth amaeihyddol yn dod i -id),tkoocU _y chwarelan, ac yn oael eu gosod i we'thio ar y ffyrdd, pryd y bua&ent yn fwy cymhwys ar y t-r. Nid oedJd Mr Humphrey Wdiliamss (CjTig- hor Do.sparfth) yn cydfweled a'r s-arad»wr d:- weddaf. Yr oedd v Ojunghtv Dosparth yn gofal u am yr hen. N d.teg oedd bedo a^iodau y Cvnghoi- Sr droe y pIA-yf. DeLu yn mysg y Uuaw," oeddynt.. Hlolffai efe pe butasai: y Oynghio-T yn oofio am y siT, hoeb fyn'd i'r oyriicm a thu a'ran 'i'r sir i gael oery.g ar y ffx rkJd. Pe ca-wsid hwynt gan y ffermwyi, deifiiai maataib tri phlyg o hyny-cynnorth, wyo y Ifenrnwyr,. gwella y tir, a sicrhau gwui' th i ddyman. Wedi svlwadau gan Mr. Rowland Wil- Isams, Tai'ysarn. a Mr T. H. Griffith, Nebo,. dvwededd Dr. R. Owen (Cyiighor Sir) nad qedcl 3- cydweled a rhywra; Tn eu bari-i am Ddeddf lawn i Weithwyr. Deddf rhagorol ydoedd hon. Dylid cofio fod y Cynghor S r wedi gwario ° ^W^P i 5:000p yn y plwyf. ac f. werir swm eto cyn pen hir. Y gareg rhwystr oedd y ceryg. G wnaeth ef vmcb,wl- iad, a chafodd fod rhai {l')'g o aneawdd oedd -4 tro' vn llwch ac vai- niw^d-O v ffyrdd CVynid hefyd mas cael d¡j.n o g('il'yog gan y ffermwyx i g.!cwi v dosparth i gyd. Yr oedd hen" weittiwyr yn cael gefia'-u am danynt. Yn PjeddgefieTt, IXla-ndwrcig, a manau ereili. yr oeddtynt w cael yn iigw"- anaeth v Cvnghor. Dyl'di dewis y cLvn--o-i goreu i sicribau- gwiaith gonest yn nod am v dtetla. S'aradwyd hefyd gan y PaacJi. Ceidiog Bloiberits ATT. W. Rflchard Wi.Miams. Llan- ae ar v d'iwedd pasivwd i vmddiried y'cvfoa, i'r Cynghor Plwyf. hwythau i hys- y bysl1. pob peth angenrhe'd'of, sc i alw sylw y Sir pan y g-weW angen am hyny.

I Robin y P<)tiwr t Welwch elli n ddla roi œ!liúg i ddvn tlaVd, &yr? Mr. Sholgrop: iNfi fyddai vn well i t. ofyn am dipyn o wnwyr. Robin Mi ofyna-is am y peth oeddwn yn < feddw 1 o^dd genych, syr,

TRAMS LLANDUDNO. Y mae y Cynghor Dinesig -wedi gwrtiicxi caio Cwmni y Trams redeg y cerbydau ar y Sul.

COLEG Y BALA. Dywedh- fod v diiweddar Mr. Thomas Ed- wards, Bran E fi-i ii, Blaenau Ffestin;o,g. wedi tgjadae! swm o arian yn ei ewyllyg at Goieg y Bala.

Y* MA DA EL AM AMERICA. Ffestiniog, rami, Deallwn fod l:a'r,-er yn paratoi i ymfudo am y Gorllewin. Y m«yafrif yn ddynion ieuainc. Y mae erell y vnoo j'r Wladfa Gymreig. Ychydig ■■ son am ymfudo i'r Deheudir.

Y FASNAOH LEOEI. Nantlfe, Lkai. C-awwm y newydd fod angn am 36 o weithwyr o'r newydd i Ohwared Talyearn. Dy we dir hefyd fod arch^bioT) mawioon wedi eu derbyn gian rai o'r chwarelau.

PLESERLONG Y' iFAiENOL. Dydd G-wener hwyliodd plteerlong Mr AeahetOn. Smith o'r doc i'r Ftenai, ac Beth cyn .belled a Chaernarron boreu Gwener. Angora, yn awr ar y Fe;¡.ai Y mae y para- toad an wedi eu cwblhau yn awr, yn barod am liord'aith. Y ma-e go wis: ardderciiog ar y llong. ac y mae yn s-irioli iawer ar olyig- feydd Portdinorwic a'r amgylchoieid.

TW^TX DYN IEUANC. Mewn Ynadlvs art>eni,g yn Uandudno, doydd Llun. E-nionwyd dyn i^U'a.nc o*r enw Arthur Hooper Roberts i garchar am ddau rw, gyda 11 aifur caled am gaeglu arian trwy dwyJd. Ymd-den. gys i'r carcharor (fvned o gwmpae tgYda. llyfr a dyweyd ei fod yn cacghi ar ran Mr Momeon, tuagat orym- daith ar Wyl Fai. Un o'r casgj wyr petn- nodedig oedd Mr iMorrison.

CY'MANEAOEDD CANU. Nos W'ener galwyd cyfarifod ysgofl neill- duol o ddospai'th ysgol ion Methodfetiaid Calfinaidd Blaenaui Ffestiniotg i ystyriedi "A vdyw y gymanfa igan-u yn talu am y gost Bydd gyda, hi?" Oymerwyd v ga.da.u- gan Mr E. R. Jomeis, Bet.,esda, a phenderfju- wyd anfon i'r hoi Yfgolion t-ul y Saibbatfc ncsat i gael em fbam hwy ar y pwnc, "A ddylid cario yn m-laon y gymanfa: Os gwneir, pa ffualf fydd ami yn y dyfodol?*'

COflO Y TLODION. Yir wythnos ddiweddaf derbyniodd Mr I. J. Roberts, Aelybryn, Ffestiniog, lythyr oddiwrth Mr H. T. W!Liani&,Tyddyn Gwy. t< rr-aoe gynt, yn awr o Seattle, riaa. a ynoddo y swm anxhvdeddus o 9p go 11c ïw rhanu rhwng plant tloddon sydd mwa angen yn yr ardal. Y mae Mr Roberts wedi cyilwyno y SWIll i'r pwyllgor eydd yn gd.alii ani ymbort-h i'r plant, 6ydd yn dod i'r ysgol- ion, ac mewn m'antais i wybod am y teufa- Ofild sydd mewn gwir aligen-

DAMiWAttN ANGEUOL. Ffestiniog, U, im. (Boreu Gwener, cytfa-itfu Mr Richard Wil- liams, 24 mlwydd oed, Nant-y-MaJth, Maen- tw'zoig, a'i ddiwedd mewn modd gakuruB iawn. Yrndderagys ei li-od igyda ctieiffyl a t-hrol yn cario ceriig, a phan yn dadlwytibo llwyith symudodd y oafFy], gan waegu y trancedig rhwng yr olwyn a'r wail, a lladd- wyd ef yn y fan. Dydd*'Sadwrn, o flaen Mr R. O. Jones, cynnaliwyd cwest, a dytihweJ- wyd y rheithfarn o "Fiarwolateth ddamweia- idl."

CERDDED O'R DEHEUDIR. Mewn lJys arbenig yn Mangor, ddydd Mercher, gerbron y Mri W. Pughe a J. Ev- an Rob&rts, dygwyd William Owen, llafur- wr, Bethesda (gynt o Benvgroes), i fyny mown dalfa im anufuddhau i orchymyn i gadw ei wraig a'i dculu. Dros y wraig ym- ddangoeai Mr D. Griffith Da-vieo, cyfreith- iwr, Bethesda, ac yr oedd Mr R-oger Evans dras y carcharor, yr hwn ddywedai ei fod wedi cerdded yr holl ffordd o Ddeheudir Cymru m'Vn ymchwil am waith, a'i fod o'r diwedd wedi llwyddo ï gat-l gwaith yn Mon. Gohiriodd y Fainc y?tyriaeth pellech o'r achos am fis.

HELYNT MILWR 0 DRAWSFYNYDD. Mewn heddlys neillduol prtydnawn Mor- cher, yn Mlaenau Ffestiniog o flae-n yr ynadon, Mr J. Va.ughan. Williams a Dr W. Vaughan Roberts, cyhuddodd yr Arolygydd Roberts filwr o'r enw Eli Chubb, o Wersyll- fa Trawsfynydd, o dori i mewn i Maen- gwyn. Trawsfynydd, nos Lun. Dywedai Thomas Evans a'i chwaer Jane Evans, idd- ynt ganfod ar 01 bod allan nos Lun, fod rhywun wedi tori i'r tv. Yr oedd drws y cefn wedi ei agor, a ffenestr wedi ei thori a gwa-ed ar y gwydr. Pan oeddynt yn ar- c.hwilio y ty. clyw^ant. wn yn y cefn, a rhjrwun vn rhedeg ymaith. Dywedai y car- charor fod yn ddrwg, ganddo am y peth, ond mai wedi cael diod yr, oedd. Yr oedd yn perthyn i'r fyddin er\¡ pedair blynedd. Nid oedd ei gyflog ond deuddeg ewllt yn yr wythnos. Tynwyd y cyhuddiad o dv-doriad i lawr yn gyhuddiad o fod mewn He heb hawl gyfreithlawn i hyny, a dirwywvd y cy- huddedig i ddeg swl't a phunt a deg swllt a deg ceiniog o gostaj-

LLYS SiBOL CAERNARFON GWYSIO CYNGHOR Dydd Mencher, yar-hron y Barnwr Moss. Gwy&iodd John RobertB, Terfyn, Dmor- wic, droe yr hwn vr ymddatfgoeai. Mr Ri- chard Roberts, GyfuglioT Piwyf laanddein- iclen a.m 26e. Ymddangoeodd iMr-Evaji R. Davies droe y Cyn.ghor. Egharodd Air Roljeits fod y difiynyddion yn bwriad-Ti oodi cnonfa ddswfr er caed dwtcr i'r plwyfblaon, ac i wneyd hyny rhaid oedd myned ar dir yr hawlydd. Gweisanit yr hawlydd, a cJhybun- wyd eu bod i gael- myiied i w tardd i chwilio am ddwfr. JBuont yn ymcavchu cad dwfr yno yn mis Ionawr, 1908, end metiraeant, a bu raid iddyRt. wneyd ymdnecli- mewn main avail. Yir oedd yCynghor)711 ffcsddlon i dalu 7is 6c am v niwa-id a wnaed Dywedodd' Mr Davies daarfod i'r hawlydd gytumo i dderbyn 7s 6c, neu o Iwa-f ni adariu ddweyd dim yn erbyn y swm hwn.. Rhoddwyd tyst- iolaethau ar ran v Cynghor gam _glerc y Cynghosr a rhai o'r aelodau. IRhoee y Barn- wr didyfamiad o blaid yr,ha.wlydd tun 10s, y part-ion i dalu eu oostau eu hunain. A^IAETHWR A OHIGYDD. G'wrandawyd m. rhanol apc- os yn mila un ys oedd J. R. Jones, Maosglsks. Ciynnog, oethwr, yn ha.wlydd, a J.. B. Parker, c*gy:dd, Caernarfon, :Y11: ddiiffynydd. Dy- wedodd Mr Richard Roberto, dros yr hawl- ydd,, ei fod yn dal tir yn Mon ac Arfon. a bu yn masnachu gyda'r. diffynydd. Ar Ionawr 7 yr oedd ga.iv.yr hawlydd nifer fawr o dektfaid yn pori yn tVIon. Cyfarfu air diffynydd, ac f6 gy tun wyd fod iddo e'f (y diffynydid) bryiru yr oil or defaid, yn cyn- nwys mamogiaid ac wyn. Cytunwyd holyd i 6-yt»ud y defiaid er dyddiad neill, a'r wyn vr un modd. iNli symudwyd y naaw na'r llall yn atnol a'r cytundeb. H^wha 55p Is 9c,' yr oedd hyny am y boTtfa. Rlioddw\d tvgtiolaeth gan yr hawlydd a l hws-mon* Wm. Owen. Dwyran. Ni- chlywyd yr amddiffyn iad, :gan i'r Barnwr ohirio yr a.cho&. Amdàiffynid can Mr Jones (yn cael ei igj'farwyddo tgan Miri Eilis Da- vies a Jx>nes).

Yn llye man-ddyledion Bangor, caniatiaodd y Barnwr Moss gais wasaed; gan Mr G. H. Thompson, cyfreathiwi, Lerpwi, i ddirwyn i fyny amg. lehiado-& y Mri P. ac H. masnadhwyr ocv4, Oonwy. Dywedai Mr Thompson ei Jod ef yn cynnrychioli y prf ofvnwyr, y&ta.1 pei.

^eaidd; ond nertli i fcddwl a grym i foes- 1 oldeb ydyw glynu with yr hen yn ddiwin- jrddol. Beth yw'r gwahaniaeth yn yr eg- •ffyddor o ryddid yn y ddau? iLIyffethair fTi rhwystro cerddediad ydyw yn y naill, tra f mae i'r llall yn ager a bywyd i yru yn mlaen yn gyflym a rhwydd. Hwyrach fod fiyn yn cyfrif am gynnydd digame-yniol y Cjymro yn y byd Gwleidyddol, tra nad yw ddiwinyddol ond megis newydd ddech- agor ei lygaid. lNid ydym wrth ddweyd hyn am l reb jBiwybyddu ymdrechion y tadau,—dylem eu parchu hyd at edmygedd santaidd ohonynt, B chredwn mai y parch goreu i'w coffadwr- iaeth fyddai cymervd benthyg eu gorchest- Ion diwinyddol a'u gwneyd yn risiau i fldringo ysgol goleuni newydd yr ugeinfed ganrif. Mae perygl cwymp crefyddol y (Oymro yn ei ceidwadaeth. Nid yw Cym- seddau heddyw o'r un defnyddiau a'r oesau a fu,—y mae eu meddyliau a'u golyg- jadau yn hollol wahanol, ac o angemheid- jfwydd gal want am Gymry gwahanol yn eu pwlpudau. Sonir llawer am ddifrawder a diffyg cydymdeimlad yr ieuenctyd, a'r gwrandawyr yn gyffredinol, o ran hyny, gyda ChTtefydd a'r achos, heb roddi ond y nesaf peth i ddim o ystyriaet-h i'r ffaith fod yr Ieuenctyd a'r gwrandawyr yn teimlo fod Jpia fwy o ddiffyg cydymdeimlad o du erefydd gyda'u anhawsterau meddyliol hwy. QPra mae'r dyn sydd yn y &edd wedi ei fedd- idnnu gan oleuni newydd, ac yn edrych ar feethau yn dra gwahanol i'f hyn a fu, nid yw yn oanfod fod y pwlpud wedi camru yn (ttjlaen gydag ef. Naturiol ydyw fod diffyg Cydymdeimlad yn bodoli ar y naill ochr a'r llall. Nid oes gwestiwn nad yw'r pregethwyr Jvedi newid llawer; ond yn mha fodd? Ni lywir son am. bechod gwreiddiol a r ■fiwymp; ac o'r braidd yr yngenir ein bod o ran ein natur yn llygredig; a phryd y •Qafwyd gan y pregethwr fod yr anuwiol i ttarhau yn dragwyddol golledig; mor nn- fynyeh, os byth, y clywir am edifeirwch .fengylaidd a melltithion deddf a chyfiawn- '0r, ac am ddigofaint Duw. A ydyw y pwl- •pud wedi newid ei farn ar yr hen gredoau? Os ydyw, fe ddylai fod yn groewadh yn ei fynegiad. Neu os ydyw yr hen eyniadau yn -ital yn eu grym paham na chyhoedder hwy ? Gwyddom fod y gwrandawyr mewn penbleth dybryd. Y mae llenyddiaeth Saesneg di flod a hwy i gyffyrddiadau meddylian di- jveddaraf, ac y maent yn dvheu am glywed rhywbeth pendant ar y cwestiynau dyrus Bydd yn eu blino. Credwn fod y dull preeen- 1101 o osgoi y cwestiynau inawrion hyn yn Jberyglus, yn enraredig pan yr ystyTiom fod y tnwyafrif o'n cenedl yn yr afael a hwynt. Dylai fod gan ein pwlpud genadwri bendani i'r oes y mae cenedlgarwch yn galw arnynt roddi arweiniad ddigyfeiliorn i'r gwirion- edd. Perygl cadw'n gul a cheidwadol yn y pwlpud ydyw colli yr afael ar y bobl sydd yn eymud yn ddiarwybod gyda.'r ameerau. 'Tuedd osgoi yr hyn sydd ddyrus ar draul anwybvddu cydwybod ydyw tyrthio'n fyr allu dangos i'r bobl rym argyhoeddiad yn ■ 7 genadwri, a phan yr elo pethau y ffordd bono nid oes gydymdeimlad i'w ddisgwyl- Ipeth arall ddaw i mewn i "atirawiaeth yr øøgoi" ydylW bod heb neges o gwbl i'w 1 thraddodi i'r gynnulleidfa. Gwyddom fod enwadaeth yn rliwystr ar y ffordd rhag i lawer un roddi mynegiant croew i'w argy- 'hoeddiadau, gan y byddai drwy hyny yn an- •mharchu ei enwad ac yn cymylu ei ddy- fodol. 0 bob ceidwadaeth, ceidwadaeth rn- tvadol ydyw yr un fwvaf ceidwadol. Gres- ,yn na ddeuai yr enwadau oil gyda'u gilydd i deimlo fod y fantell enwadol allan o'r flaawTi, ac fod gwieg rhyddid barn a chyd- wybod ddirwystr wedi cymeryd ei lIe. Mae yna le rhagorol i Weledydd a Phroffwyd yn mywyd crefyddol Cymry. Ni raid ofni am ddyfodol erefydd pe deuid allan yn hyl a gvrrbl gyda qhenadwri bendant ao argy- hoeddiadol. Y mae'r Cymro yn meddwl gormod o'i Dduw, ei Feibl, a'r efengyl, i vdroi cefn arnynt; ond os na ddaw'r pwlpud "a chrefydd i eiaradyn groewach, 8-C i ddal cymundeb gyda'i feddyliau a'i galon ef y perygl ydyw i'r capel goHi ei wasanaeth, ac iddo yntau fyned i wneyd ei bwlpud yny byd. Rhaid newid yr hen ddull yn hollol, a dod a phethau yr efengyl a Christ i ymyl bytwvd y werin. Mae afon yr hen bynciau yvedi sychu i fyny yn mot cariad. Diffodd- wyd Vid a digofaint Duw a'i feUtithion a idychrynfeydd pechod a chosp yn anthem or- ioleddus bywyd Crist a gwasanaeth i ddyn- ion,—gorchfygu di'ygVni wTneuthui" -daioni. Yr ydym yn ymyl pethau mawrion. Mae yr aw el yn sibrwd chwyldroad cynhyrfiol. (Beth fydd hanes erefydd ein cenedl pan y daw? id oes ond y pwlpud all ei aieb. .Dibvna llwyddiant neu aflwyddiant dyfodol crefydd Cymru ar y modd y cymer y pwlpud afael yn yr awenau pan y daw y gwynt nerthol ac ysgubol dros y tir.