Y Clorianydd

Chwarsn Cast Diniwed. Yr oedd gin chwareuyddas Ffrengig, wrth fyned 0 amgyieli, y -clad i Liz il), ffigiwr neu iua dyn wedi ei osx>d wrtk ei gilvdJ mewn model ystrilgar. a'i wisgo mavra siwt fcrafaelio. Bycldai hwn vn cael ei ddefcyddio ganddi yn rhai o'i "plays," ac ai6 un newyddi«-dur rhagddo i adrodd ysfcori ddigrifoi yn ei gylch. Yn Ngorsal Marseilles padawodd y ion- eddi-;«s y ffigiwr, gyda phothau eraill. yn ystafell v celii (luggage). Bu i'r olwg arno gyahyrfu oy-wreir,- vwvdd dau o weision y rheilfforda: tynasant ymaith y gorchuda eckiiarrto a phenderfynagant chwareu cast dinrwed a'u cydweision. U,»:).1a.sa;t y ffigiwr mewn oadair frachiau wrth dde,,7 v "cashier," a ttbailas-t y drws. Pan adaeth "dynion y nos at eu gwaith hwy a agorasant v drws, ac aid bychan oedd ou syndod wrtli weled dyn yn eistedd o flaen ▼ "cashbox." Oauasant y drws yn uniongyrchol cran ei gloi a rhrnleg am gynorthwy. Daeth heddgeidwad yn fuan i'r lie gvda phistol yn ei law, z,-i-t gredu. yr un modd a'r gweision, fod ganddo i ddelio a Ifeidr peryglus. Efe a alwodd a.r v ffigiwr i roddi ei hua i fyny, a'i ddilyn el i vr heddgeidiwaid. Can na dda-rfa iddo ufuidhau, cauodd v nbman y drvrs :<<' aeth i chwilio pvt. ragor o i amgyi^hn y lie, er atal i'r carcharor ddianc. Agorwyd y crws unwaith eto ac aeth mintai arfog i mewn. Rhuhr- ftsant ar y "Heidr tiawd" gyda phenae: fyniad a hyr.ocs mor "small" y teimlert ar 01 canfod y "joke."

Canrslwyd&i&iit Gymreig .a. ,.t tI Q. r.; ,,¡¡¡ w'" j .J Yn Mangor, dydd Mereher, cynhaliwyd cyfarfod ydd m2 n cysylitiad a chanmlwyddianb Wesleyaeth Gymreig a. "Chroufa yr Ugeinfed Ganrif" (cyn nun ugain miilwn ginis Mr Perks). Traddodwyd y bregeth swyddogo! ;¡os Fawrth gaa v Parch Hugh Jones, Birkenhead, cadeirydd Taiaetii Gogiedd Cymru. 0 Fomu Marcher traddodwyd pregetk Seisnig yn Nghapel St. Paul gan y Parch Richar4 Ro- berts, LI-xi(lain- Dfaynwyd hyn giba gyfarfod o Bwyllgor CYff redir.ol yn Ysgoldy Kcreb. tan lrw- yddiaeth y Parch Elugil Jones. Apwyntiwyd Pwyll- gor Gweithiol i gario allan v trefniariu-u er dathlu y canmlwydd• j.at, ac hefyd i barotoi cvnllun i'w osod gerbron y gymanfa gySredinnl yn Mahefin nesaf gj-da galwg ar pa fodd i ddafnyddio yr uriaa a gesgftr vn N gogledd CJïnru tuag at y canmlwyddiant. Yn y prydnawn pynlialiwyd yr hyn a elwir "cariad wledd" yn Nghapt.i Horeb, pryd y gw-naecl yn hysbys fod rhoddion yn cyraaedd 5900 gini wedi na haddaw, vn cynwys 100 gini yr un oddiwrth yr Keuadur Thomas Lewis, Gartherwan, Bangor, a Mr David Morris, Porthmadog. Yn yr hwyr oynhaJiwyd' cj-farfod eyhoeddns yn Ngltapel Horeb, yr Henadur Tltoaa, Lewis yn llywyddu. Y Lly-wydd a eglurodd fod y Wesleyaid yn bwriadu clirio boll ddyledion eu c ipeli erbyn <liwwid y gajirif lion, mewn trefn iddynt, ar ddecnreu y ganrif nesaf, y "sinews of war" i gychwyn y frwyùr fawr yn erbyn galluoedd v ty-ffyllwch. Mvnegodd yr Ysgrifenydd fod 77 o weinidogion o OgledtJ Cymru wedi addaw cydrhyngddynt 682 o ginis i'r gronfa; mewn ffaith, yr oedd yr oil o'u gweiiuciogion yn Ngogledd Cymru, gyda'r eithriad o saith, oisoes wedi addaw cyfrarai. Hysbyswyd hefyd fod addewidion wedi eu gwneud gan y gwa- hanol gylcltdeithiai;, yr hyn. gyda'r swm fynegwyd nirhvfarfod y prydnawn. a wnai gvfanswm yr oil yn 12,329 o Ar .gynyg;"1.d yr Ysgrifenvdd, yn cael ei eilio gan v Cadeirydd. pasiwyd penderfyniad unrrydol i arfer pob ym 1 reeh i gixU y cyfanswm o Ogledd CVmra yn 20,000 ginis.

Boddiaa Bacigea yn Blaenau Ffestiniog. Prydnawn ddydd Sadwrn cyffrcnvyd ardal y Blaenau gan y newydd fod Evan, bachgen unar- rtcLfg oed -Mr Jontes, Ty irs»gol Trefeini, ■w^di boddi yn afon Bowrdd txia chanol dydd. Y uiae yr afon jn myned heibio y ty, ac yn rh-txleg vn by nod o chwen., yn neilkkiol ar lifogydd y fath [leg oedd ddydd Sadwrn. Y roedd y bychan yn un nodedig o ddireidus a bjrjriog, ac "yn rhyw dd-Twg o hyd," fol v dywedir. Yraddengya iddo fyned i iird good Mri Arthur, Bowydd Buildings, i chwareu gyda baohgan arall a ^w&Hvyd hwy yno gan rai o'r ^weisiom. Pain awd i'r iard i'w gyru ymaith rhedodd ef am y wal, ac aeth trosti yn ddvoigel, fel y meddylid, i'r oahr arall; tra y rhedtodd y lb!i i nn^uddio yn malith y coed. Y rnae yr afon I'wt iard Mri Arthur, ac o dan yr heoi ao o da", t'ft' vdd y Great-Wesberii rnae yr afon tliv-.v iard Mri Arthur, ac o dan yr heoi ao o da", -dd. i, Great-Wesberii hfibio y signal-box. Digwyddai Mr John Wil- cariwr, fixl1 yn del yn -ei drol yn ngalwg darn o'r afen pan y rhed' ar dir y rheilffordd cyn mynoo: o dan fford.d ac i gafnau melin lechi Mri J O. J. GKven. O'r drol gw-elodd Mr J. Williams rhywb-eth du yn caai ei gario gyd.i r afon, ac fel I yr oedd yn nenu ^yeiodd wyne-i> plentjn a chap yn dilyn yn ei ymyi ar wyneb- y clwfr. Obdodd waedd, a nieidiodi droa y wal i geisio cael gafael j yn y ccrrph, ond yr oedd h^iw erbyn hyn wedi jnyned o dan bout v ffordd am y ceunant ger y felin 3ochi. Liwydldodd i gasl y cap, ac felly y ¡ i^wybyddwrd iua: JViii bach ydoedd y truan gar- iwyd gyda'r Ilif. Yr oedd canoedd ar hyd y llo trwy y prydnavrn YD- cei&io golwg ar y corph, ond yn ofor. Llif^i yr afon dros ei cheulanau }"ii mhell. fo ofnid i'r bychan gael ei gario ymaith i afon fawr Maientwrog trwy G-eunant Cymerau. Euwyd yn ohwiTio yn ddyfal am dano trwy'r dydd II y Sul, ond yn ofer, 10 hyd yr ydym yn ys^rifenu (boron ddydd Liun) nid yw y corph wedi ei ddar- ganfod. Y mae c/djmdeimlad dwfn a'r rhieni yn eu traUod.

Mordaith Gyfiym Llong Gynreig. Yai/l'lango^vld yr hyn a ^anljii yn y "Tribune gyhoaddir yn Port. Angeles, Washington: "Mae liong yn gorwedd yn ein porthladd, yn dis- gwyl am arcliebion, vr hon. yn ol pob tebyg. nad oes ei thebyg fel hwyL-iong. Ei henw yw y 'Mont- gomeryshire,' oi Lerpwl, a'i pherchenogion ydynt y Mri Hughes a'i Gwmni, Porthaethwj". Ei llywydd yw y C'adben R. Edwards (o Gaelleppa, Bangor), ac y mae yn falcii o'i Long ardderchog. Cyrhaeddodd yma Rhugfyr 19eg, 23 o ddyddia.a o Yokohama. (Japan). Dengyj y Cadben Edwards gyda balchder I iaeddianol ddwy fzlner anrhegwyd iddo yn Yoko- hama fel tysteb o'r fordaith rvfeddol wnaeth o Ant- werp (Holland1) i Yokohama, o amgylch Awstralia. Mae un o sidan, a0 ruie!r ddwv yn cynrychioli baner genedlaethol Japaii. Mae un, a gyflw\nwyd gan gynryclia«»lydd y cwmni yn Yokohama, yn chwe' troedfedci o hyd a phadair o led: mae v llalL vn ddeg troedfeii with saith. a rhoefdwyd hi iddo gan ei fr.)dyr r. Urdd y Seiri Rhyddion yn y drrf hor.o. he y gair 'Antwerp' wedi ei roddi ar an pen mewn Ilyt-hyrenau breision, a 'Yokohama' ar y pen i'r ddwy f iner. 0 gykh y belen goch yn v canol mae v geina-i 'Montgomeryshire/Captain R. R. Kdwa-rd.s: R 126 D. hyny yw, ta-ith o 126 o ddiwmodiiu; liefyd, 'R. 1898. A. yr hyn olyga, o amgylch AwstrjJia. Rhoddoddl y Cadben Edwards y manylion canlyr;oii am v fordaith —'Gadael Ant- werp am ddeg y boreu, MeheSn 15fed; gadawodd y 'pilot' rii, ttialldr. i Flushing, am ddeg o'r gloch v nos. Ganol dydd yr 16eg yr oedd Dungeness bedair milldir ,"Iedd. O'r 16eg hyd yr 22ain gwynt i'n herbyn i lawr yr Engnsh Channell a niwl tw ar brydiau. Ar yr 22ain yr oedd goleuadau y Lizard i'r gogledd-orilevv-zii oddeutu "'urn' milldir, pan v daeth y gwynt i'r gogledd-orllewin, grda gwlaw, a pliarhiuxld o'r cyteiriad hwnw hyd cyrhaedd o honom 38 gradd laedred gogleddol a liydred 16 gor- llewinol, p;.t.:t y symudodd i'r gogiedd-ddwyraia. Cawsom wynt—'trade winds'—our ysgafn nes cy* haedd 12 gradd Uedred a 19 liydred. Croesason. linell y gyhydedd. yn hydred 21 gradd gorllewinol, ar yr 17eg i Orplwnaf, 32 o ddiwrr.odiau wedi bod allan. Cawsom y 'trade winds' yn bi-.r ysgafn eto i bydred 25 gradd dehetio-I. Aethom heibio i Meridian Penrhyn Gobait-h Dii. ar y 12fed! o Awst yna caw- ) som wynt cryf a mor uciiel a chroes ar brydiau nea y daeth Tasmania, i'r golwg ar yr 8fed o Fedi. Yna cyfciriasom am- Yr-YR Norfolk, yr hon ddaetft i'r amIwg ar yr 16dg, a." yn mlnen i'r dwyrain o New Caledonia, Loyalty, New Hebrides, ac Ynysoedd tSanta Cruz, ac i'r gorllewin i Ynysoedd Fiji, nes eroesi o honom linell y gyhydedd ar y 29ain o Fedi. yn hydred 166 gradd, dwyreiniol. wedi bod 106 o ddyddia-u aLlj-n. Yna: gwnaethom yn syth am Yoko- bama, o du y dwyrain i'r Tnysr>edd Caroline a'r ffor- Hewin i Ynysoftdd ifjrslial!. Dydd Gwener. Hyd- dre.f 14eg, pa; fewn ft o fflldiroedd o Yokohama. Ia. daliwyd ni gin rqtirr>ryqrf'{typhoon), a. derbyniasom bv th niwed. Yna vsorafn o'r dwyrain-dde- iîdwyrin. a'bran ddim gwynt nes cyrhaedd Uraga Channel, lie y cojia-H->'m 'pilot* ar y bwrdd am ddau o'r glorh bry-dnaivi y lgez ac rnJ. gwynt ysgafn o'r goglecM nw cyrhaedd Yokolvuna- am ddeg y boreu wed'yn, ar ol mordaith o 126 o ddiwrnodiau.' Mae y Carfbeu Edw,xii< yn un o'r dynion morwrol'caredig a a i ei ysbryd y ma-e yn I L-tw e n v d d eu cyfar- fod. Mae wed: bod yn galw yn San Francisco bob Mwyddyn ers JIawer o flvnyddau, ond dyma ei ym- weliad cyn,Rf n Pngt Sound. Ma. yn debyg mi gwenith gymer yn lwyto, Iae iddo lawer o gyfeill- ion yr.ra, v rhai a obaitluant y daw yma yn ami yn y dyfodol." v I

Gwerthu Gwraig ar Ccsiwn. Gohebydd i un o'r papyrau dyddiol, yn pellebru o New York ar yr 17eg cyfisol. a dywedodd :—Orm- evoid golygfa anghyffredin ie vn I^ickawaxen, Penn- ddoe. C it odd gwraig oedranus. o'r onw 'i.'i Elmira Quick, ei gwerthu ar ocsiwn cylioeddi^ trvy orchymyn awdurdodau v tlodion. Yn lie ei I, -ion i'r tlotty, bu i'r swyddogion ^ynyg ei gwa.s- xth i'r cynygydd ■waai sytuno i'w chjrflenwi a b vyd, dillad, a. gwa.sanae'h meddygol am y draul Ifi-if i'r sir. Yr oedd torf aruthrol o bobl wedi ym- g isglu i'r ysgwar cyhoeddus. Cychwynodd y cynyg Yil ol 16s yr wythnos, a disgynodd i 6s. Y na. cynyg- ioddi Mrs Quick 20s y mis drosti ei hun, gan gytuno i ar hyny. Yr awdurdodau a dderbyniasant hyny. Bydd raid i'r ddynes fyw ar wyth geiniog y dydd, a gofalu am ymborth a gvvasanaeth meddygol: medd hi y ^WToldeb i ddwovd fod rhyddid vn werth dioddef erddo.

Eanesyn Difrifol. BARWNES IEUANC WEDI El THARO A'R GWAHANGLWYF. Gohebydd o St. Petersburg a enfvn yr haaiesyn dyclirynllvd a ganlyn :—Ychvdig ddyddiau yn ol yr oedd un o detiltioedd cyfoethog y ddinas hono yn dathlu dydd penblwydd un o'r merched. a thyn- wyd y rhwysgfawredd i derfvniad trw>r gynal dawns- fa. yn yr hwyr. Yn mhlith rhai a wahoddwvd yr eedd pendefiges ieuanc. y Baroness M-. Pan oedd y dawnsio ar ddechreu, aeth meddyg i?uanc i fyny at y farwnes, a gofynodd am y ddawnsfa gyn- taf gyda hi. Hithau a gydsyniodd ond pin do aeth y meddyg yn mlaen i hawlio y ddawns. rhyfeddodd nid ychydig pan ddywedoid, y meddyg wrthi yn ddistaw "Nid wyf fi yn dawnsio y rhesvm i mi ofyn am gael dawnsio gyda chwi oedd er mwyn g:dlu siarad gair a chwi wrthych eich bun. A oes genych ar eich corph ragor o yspotiau cyffelyb i'r rhai welaf n ar eich gwddf? Yr oedd yn natr.riol i gwestiwn o'r filth. a hyny ar v fath amser. VTn yr eneth i ddyryswch ond. yn 1 gweled fod y meddyg o ddifrif. hi a atebodd yn v cadarnhaol. "Yna," ebai y meddyg, mewn ton ddifrifol. "r yn eich cvngaori i fyned adrcf yn uriongyrchol." *Y farwnes ieuanc. yn nghwmni y meddyg. a groes- odd yr ystafell at ei thad. a. hysbysodd ef yn nerfus a than wrido beth oedd ei "phartner" wedi ei ddweyd wrthi. Y pendefig, wedi ei gynhyrfu yn iawr gan eiriau y meddyg, mewn canlyniad a adawodd y ddawns- vstafell gyda'i ferch. Dranoeth aeth y meddyg. gyda. thri o feddygon era.11, i edrych am Baron M-, ac meddai wrtho "Fyddwch chwi gystal a galw eich merch, fel y gallaf fi archwilio yn mhellach yr yspotiau ar ei chroen ac yr wyf.'er mwyn peidio twyllo fy hun yn nghylch yr achos, wedi dwyn tri o ddoct-oriaid efaill i'm canlvn." Tarawyd y barnwn a braw. "Yn enw i>uw, | llefai. "betli N-w y mater gyda fy merch T' "Mae v gwahanglwyf arni," oedd vr ateb. Gelnr dychmygu ing meddwl y tad, druan. Archwiliwyd y ferch ieuanc ar unwaith, a bu i'r doctoriaid eraill addef presenoldeb y pla arswydus. Ymddengys x r farwnes ieuanc "gatchio" y clefyd ar Ian v mor yn Riga yr haf diweddaf.

Cyhuddiadau Difrifcl yn Erbyn "Merch i Weinidog Cymreig, Yn Ynadlys Sirol Llundain, yr wythnos ddi- weddaf, dygwyd yn mlaen Catherine Louisa Lovat Fraser ar y cyhuddiad o ladrata gown sidan du gwerth pumpunt, eiddo Miss Lila Hickman, dress- maber, yn byw yn Francis-street, Tottenham- court-road, Llundain. Erlynid gan Mr Muir (yn cael ei gyfarwyddo gan Mr Williamson, o'r Trysorlys) ac amddiffyn- id gan Mr Ellis Jones Griffith a Mr H. 0. Daven- port. Mr Muir a alwodd Miss Mary Geraldime Es- mond, yr hon a udywedodd ei bod yn adwaen y ,ci,amb.ares,ers agos i dair blynedd, gan iddi fod yn byw gydJa hi (tyst) yn Llundain a St. Albans. Yr oedd ar Miss Fraser arian iddi hi, a phrofodd y tyst iddi ddyfod i'w thy hi yn Regent-street a daeth a'r gown gyda hi. Wedi hyny trosglwydd- odd)fiss Esmond ef i'r Cuddswyddog Duggan, yr hwn drachefn a'i dychwelodid i'r erlynes. Y Garchares, ar gynghor ei chwnsler, a blediodd yn euag o gaffael nwyddau, gwerth lOp 9s 9c, o fasnachdy'r Meistri Harvey, Nicholls, a'u Cyf., dilledyddion, Knightsbridge; tair o dresses a phebhau eraill, gwerth 55p 4s, oddiar Mr Samuel Wolland; tair o hetiau a nwyddau eraill, gwerth 39p 13s 4c, perthj-nol i Marion N orise milliner, Victoria-street—oil trwy dwyll-honiadau. Mr Muir a ddywedodd mai y cyfEelyb ystrywiau a ddefnyddiodd y garchares yn yr holl achosion. Cjme-rodd letty yn Queen's-gate Gardens am ddwy noswaith, mynodd ai^raphu cardiau gyda'r cyf- eiriad yma a thrwy ei hymddangosiad prydwedd- 01, ei mynegiadau celwyddog ei bod yn "nit.h i Arglwydd Lovat," a'i bod trwy briodas yn per thyn i Arglwydd Rothschild, fe lwyddodd i gael swm, mawr o nwyddau gwerthfawT. Yn achos Marion Norise, fe fu y garchares yn byw am dr> diati yn y Grand Hotel, OhaTing Cross, ac ysgxif- enodd yr archebion allan ar notepaper yr hotel, gan ddweyd ei bod "yn aroa yno fel 'guest' ei hewythr, Arglwydd Lovat," Nid oedd y cyhuddgwyn ar un cyfrlf yn oynwys yr ol o'i gweithredoedd twtll- odrus. Yr oedd er y flwyddyn 1896 wedi ymgym.- eryd a tJiwyllo yn ddiarbed. Cafodd fenthyg ar- ion gan Isaac Gordon, yr echwynwr, a benthyc- wyr eraill. Gyda'r arian hyn gallodd gael medd- 1, iant o "flats." Gemydd, wrth weled gorwychde;- yr ystafelloedd y tri<?ai ynddynt, a ganiataodd iddi weled a chadw gemau o gryn werth. Yr oedd yn myned o un "flat" ffasiynol i'r llall, ao yn y di- wedd hi a aeth i Thames Ditton a rhentiodd balas- dy dodrefneddg yn ol tair gini yr wythnos. Yn Medi, 1898, darfu iddi Iogi gwr a gwraig i actio fel groom, garddwr, coachman, a chogyddes; hefyd, cvflogodd housemaid a morwynion eraill, ond ni thalodd i'r un o honvnt. Gosbdai ei IlJm allan fel "Mrs Rothschild Owen," a'i bod yn briod a doctor cysylltiedig a theulu Arglwydd Roths- child. Byddiai yn llogi oerbydau ao yn dreifio o amgylch y gwahanoli fasnachwyr, ac yn myned i ddyled drom gyda hwy; ni fyddai yn talu am y cerbvdau yehwaith. Wedi dyfod i Lundain bu iddi yswirio ei heiddo personol, sef blychaid o emau, gwerth yohydig bunoedd, a'r noson (gjan- lynol yr oedd y lie ar dan. Gwnaed "claim" yn erbyn y Cwmni Yswiriol, ond gwrthodasant ei dalu, a throwyd hi allan gan berchenog y ty. Bu yn preswylio mewn ty arall yn St. Albans: tor- odd tan allan yno hefyd, at thalwyd 275p o arian vswiriaeth. "Yr achos diros yr erlyniad," ebai y cwnsler wrth &rfynu, "ydyw ei bod hi yn swin- dler bTofiadol a diegwyddor, ac wedi cario ei chyn- Huniau yn mlaen, nid yn y wlad hon yn unig, eithr vn Ysgotland hefyd, yn mha le, yn Tach- wood diweddaf, y plediodd yn euog i bump o gyhuddiadflu o gaffael nwyddau ar goel gan fas- nachwyr. Detective-Sergeant Collins, o Scotland Yard, yr hvvn gymerodd y garchares i fyny yn Edinburgh wedi gorphen o honi dair wythnos o garchariad, a ddywedodd ei bod yn 1894 wedi ei llogi mewn ys- pyttv yn Manceinion, ac yn ddiweddarach yn Not- trngham. Yr oedd wedi ei disgyblu fel nurse, ac yn ferch i weinidog Y mncillduol, yr hwn fu farw yn Nghymru ddwy flynedd yn ol. Bu am ddeu- dd'eng mis ar staff Guy's Hospital, Llundain ac yna trowyd hi ymaith am gamymddwvn. Ar ol hyny, daeth i gydnabyddiaeth a Miss Esmond, ac wedi ei gadael hi daeth i feddiant o swm o arian ar farwolaeth ei mam yn 1897. Cauwyd ei chyfrif vn Lloycfe Bank oherwydd y cwynion lluosog gan bersonau yn cael eu twyllo gyd-a cheques; ac yr oedd, yn mam y cuddswyddog, y ddynes fwyaf celwyddog r daeth i gyfarfyddiad a hi erioed. Mr Joneo Griffith: Pwy oedd tenant St. Al- bans House? Y Ouddswyddog: Miss Esmond. Bu i'r gar- chares, yr hor -'n 23 mhrvdd oed, yn fuan was- traffu yr ar- fdawyd iddi. Mr Jones Griffith a etgjlurodd mai ei gwybod- aetli hi o'r "claim" wn --(I gan ei liewyth r" i 'ysta.d' ùwat, yn ddiamheu, oedd yn cyfrif am ei dull anglrriTredin o fyw. yn nghyda'i syniad uch-el o'r pwysiiigrwydd cymileitlinsoll a feddai. Yr oed i mater Ystad T»vat yn aros i'w benderfynxi yn Nhv yr Arglwyddi. Byddai i berthynasau y gar- chares edrych ar ei hoi pan ddelai tymihor ei cliar- ch ^ria d i l)en. Mr Mc Conn ell. Q.C., a hasiodd ddedfrvd o 17 mis o srarchar gyda llafur caled. a sylwodd fod rhai merched, pan yn ddrwg. yn myned yn waeth fel yr elai amser heibio, ac yn dwevd celwyddau gyda'r fath wyneb-galedwch ag oedd yn rhyfeddn pobl.

Colofn Kynafiaethol. j Y PARCH GORONWY OWEN, 0 FON. I Ganwyd y Parch Goronwy Owen, A.O., naill ai yn y flw>ddyn 1721 1722, mewn bwthyn ger y Rbo.-goch, yn mhhryf Lianftiir Msthafani- eitliaf, yn Mon. Safai y bwthyn ar fin y ffordd sydd yn arwain o Lanerchymtdd i Amlwch. Aeth Goronwv pan yn dra ieuanc i Ysgol r Mynaclidy, Bangor, ac oddiyno ar 01 cyflym g«.s.glu cryn wy bod.ietii i fod yn ts-abhrr-w nvewn Yogol Ramad- egol yn Mhwlll^e'li, 110 yr arhosodid nes llwyddo i gael ysgoloriaeth er ei gj-nortlrwvo i e1 addly-,g O"Cr, yn Rhydychain. Esgynodd risiau dysg yno yn ebnrydd, rn-vgi.s ar liwi'ddi, cam, a naid, a gradd- iodd yn A.C. Urddwyd ef yn ddiacon neu is-offeiriad yn v I flwyddyn 1745, ac yn mhen ychydig amser cafodd ei tcfydlu yn giu-idyn ei bhrn genvdigol, ond ni bu nair^yn tair wythnos oherwydd mai gan f gaplan Esgob Bangor y cawsai y swydd yn absen- okleb ei argiwyddiaerfh. Gwedi hyny aeth yn gurad plwyf byoh.in ger Croe&o&Availt, lie y priod- odd. Symudodd o yn y flwyddyn 1748 i gurad plivyf byt-hin ger Croe&o&Availt, lie y priod- odd. Symudodd yn y flwyddyn 1748 i Donning ion, swydd Auiwylhg, lie y bu yn rghybh dwy flynedd wedi hyny i Walton, ger Lerpv.'l. ac oddi>"no drachefn i Noitholt, gtrllaw Llundain. Y'mfudodd i'r America yn y flwyddyn 1757 i fod vn athraw yn Ngholeg Williamsburg. Virginia, ac ar 01 llenwi ei swydd ync am yn nghylch tair blynedd cafodd berigloriatt.h Llan- andfeas, piwyf Brunswic, yn yr un dalaeiJi, yr hon herig:or:a.ethl a ddaliodd o llagfyr 13eg, 1760, hyd Orj>hor: if 29ain, 1769, pryd, fel y tebvgir, y bu farw. Dyry efe oi hanas yn y llythj-r a ysgrifenodd Mehefin 22ain, 1752. yn Donnington, at Mr Rhis- iiJrt Morris, Llundain, brawd i Mr Lewis Morris ¡ (Llev. elyn Ddu o Fon). Maa ei lythyr, o'r hwn y dyfynwr. gyfraji hela-eth, yn hynod ddifyrus a i clyddoroi — "Gan ofyn o honoch pa fath fywoliaeth syd<l ar naf, cyaienvo.li fy liaises fel y canlyn. Nid gwiw r.ienyf ddechreu son am y rhan gyntaf o'm hein- ioes, ac yn wir, prin y tal un rhan arall ei chry- Imyll, oblegid nad v 'IV n cynwys dim sydd hynod, oddigertli trwst-aneiadrwydd a helbulon a'ro bod ohwiihau'n gorchymyn yn bendant i mi zoi rhyw drawsamcan o'm hanes. Tra bu'm a'm Haw yn rhydd (ohwedl pobl Mon) neu heb briodi, byw yr oeddwn fei gwyr ieuainc eraill, weithiau wrbh fy modd, weithiau yn anfoddlawn ond pa wedd > bynag, a d'Lgon o arian i'm cyfreidiau fy hun, a pbn raid ydw:H]eg! Yn y flwyddyn 1745, e'm hurddwyd yn ddistcn, yr hyn a eilw'n poM ni 'oifeLnadi Iianer pann- ao yno fe ddigwyddodd fod ar Esgob Bangor eisiau curad y pryd hyny yn Llanfair Mauliafarneibhaf yn Mon a chan nad oedd yr esgob ei hun gartref, ei gaplan ef a gy- tunodd a mi i fyned yno. Da iawn oedd genyf y fath gyfleusdlra i fyned i Fon (oblegid vn sir Gaer- narfon a sir Ddinbych y buaswn yn bwrw'r darn arall o'm hoes er yn un ar ddeg oed), ac yn en- I wedig i'r plwyf lle'm ganesid ac y'm magesid ac vno yr aethum, ac yno y bu'm (lair wythnos yn fawr fy mharch a'm cariad gyda phob matlLo fawr i fach a'm tad yr amser hwnw yn fyw ac yn iaoh, ac vn un o'm plwyfoJion eitiir ni cheir mo'r onieius heb y chwerw. Och o'r cyfnewid! Dyma lythyr yn dyfod diwrth yr b (Dr. Hutton) at ei gapelwr reii gapliara, yn dweyd fod un Mr John Ellis, o Gatemairfon (a young clergyman of very good fortune) wedi bod vn hir grtfu ac ymbil ar yr esgob am ryw le, lie y gwelai ei arglwydd- iaeth yn oreu, o fewn ei esgobaeth ef, ac ateb yr eagob oeddl, os Mr BUis a welai'n dda wasanaethu Llanfair (y lie y gyraaai y capelwr fi), yr edrychai efa (yr eeAab) am ryw1 le gwell iddo ar fyrder. Pa beth a wnai drwstan ? Nid oedd wiw achwyn ar y capelw-r wrth yr Esgob, nac ymryson a neb o honynb, yn enwedig am beth mor wael, oblegid ni thalai'r guradiaeth oddiar ugain punt yn y flwyddyn. Corfu arnaf fyned i sir Ddinbych yn fy ol, ao yno oefais han-os ouradiaeth yn ymyl Oroesoswallt yn air y Mwythig, ac yno y cyfeir- iaia ac er nyny hyd y dydd heddyw ni welais ac ni throediais mo ymylau Mon, nac ychwaitJi un cwr arall o Gynvru, onict unwaith pan orfu i mi fyned i Lan ESwy i gael urdd offeiriad. Mi fum yn gurad yn nhref Croes OswaUt yn nghylch tair blynedd, ac yno y priodais yn Awst, 1747. ACI) Groas Qswallt y deuais yma yn Medi, 1748. Ac yn awr, i Dduw y byddo'r diolch, y mae genyf ddau lane tog, a Duw a roddo iddynt hlty ras, ac i minau ieohyd i'w magu hwynt; enwlr hynaf yw Robert, a thair hlwydd yw er dydd Calan diwedd- af enw'r Hail yw Goronwy, a blwydd yw er y panned o Fai diwedidaf. Am fy mywoliaeth. nid ydyw ond go helbulus, c-anyg nid oes genyf ddim i fyw arno onid enillwyf yn ddigon drud; pobl gofn-ag cyfefo] yw oenedl fy ngwraig, ond ni fum i erioed ddim gwell erddynt, er na ddigiais mo honynt 'chwaith. Ni fedr fy ngwraig i ond ych- ydig iawn o Gymraeg eto hi ddieall beth, ac ofni yr wyf, onid af i Gymru cyn bo hir, mai Saeson a fydd: y bechgyn canys yn fy myw ni chawn gan y mwyaf ddysgu gair o Gymraeg. Mae genyf yma ysgol yn Donnington, w eglwys yn U ppington, i'w gwasanaeibhu a'r cwbl 00\ 26 punt yn y flwy- ddyn a pha beth yw hyny tuagat gadw ty a ohy- nifer o dylwyt.h; yn enwedig yn IJoegr, lie mae pob peth yn ddrud a'r bobl yn dostion ac yn ddi- gymwynas. Er thyny, na ato Duw i mi anfodd- loni, oherwvdd 'Po gyfyngaf gan ddyn, ehangaf gan Dduw. Nid oes ond gobeithio am well troiad ar fyd. Fe ad-diawodd eich bTawd Llewelyn, o Geredigion, yr ediychai ryw amser am ryw le i mi yn Nghymru ac nis ,<^waetih genyf fi o frwynen yn mha gwr o Gymru. Duw a gadwo iddo ef ieohyd a hoedl, ac i minau ryw fath o fywoliaeth, ac am- ynedd i ddisgwyl." Rhoddwn yma ddwy chwedl ddifyrus am Gor- onwy cyn dyfyiiu rhanau o'i farddoniaefch. Yn canlvn ei fam aeth, pan yn hogyn bychan, i Bentref Earianall, a rhoddes Mrs Morris, gwraig y ty, yr hon o-- dil yn fam i Lewis Morris, y bardd, frechdan fel iddo, ao ebai ei fam wrtho, "Be' wyt ti'n ddweyd wrth y wraig fanedfd'lg am dani?" Ebai Goronwy yntau, mewn penbleth braddd, "Pe hai. gen i gynffon, mi a'i hysgydwn hi!" Dywedir ddarfod i Elis Wyn, owdwr y Bardd Owsg, wedi clywed am athryKth Goronwy a gwded rhyw gymaint o'i farddoniaeth, dieithio o Ijftsynya i ;:r Fon er mwyn ymgvdnabod ag ee. Oherwvdd mhder y daith a chwysu cryn lawer. yr oedd ei ddillad wedi eu bae-ddu. a'i giys wedi melyrn i raddaiu, erbyn iddo ddyfod yn gyfagos i gartref Goronwy. Cyrhaeddodd v Rhosv/k»h ar foreu S'll pan oedd Coronw- a'i fam ar gvchwyn tua'r -e^wys, a gtvnaeth ei hun. yn adnabyddus iddo. Wrth weled teo-wch pryd Goronwy a gwaelder y bwthyn y trigai ynddo cyfarchodd ef fel hyn — Goronwy a'r wyneb graenus, Detnou dy law, a.i dyna dy Jys Atebwyd ef mewn oiliad gan Goromvy fel y can- lyn le, Elis Wyn o Lasynys, A'i groen yn wynaoh na'i grys. Dyfynwn ran. o'i "Gywydd i'r Awe:n" a rhan o'i "Gywydd Atob i anerch Huw ap Huw'r Bardd, o Lwydiarth Elsgob yn Mon, 1756," fel engreiiftiau o'i ddawn odiaeth fel cynganeddwr. Ystyrir mai ei brif weithiau ydyw "Gywydd y Faro" a'r "Awdl Farwnad am Lewis Morris, Ysw." Dyma ran o'i "Gywydd i'r Awan" Cvmru a rif oi phrif-feirdd, Rhifid yn Mon burion beirdd, Cyfran a gaf o'u cofreott, A'm cyfrif i'w rhif a'u rhestr; Ma-wrair a gaf yn Meirion Yn awr, a gair mawr gwyr Mon Llaesodd, ax abaill casoes, Oenfigen ei phten a floes. or Awen deg! fwyned wyt! Di-odid, dawn Duw ydwyt, Tydi roit a diwa-ir wen Dais eos i lyswen! Dedwydd o'th blegid ydwyf, Godidog ac enwog wyf, Cair yn son am Oronwy, Llonfardd Mon, llawn fyrdd a mwy, Oaf arwydd lie oyfeiriwyf, Dengya llu a bys He bwyf. Diolch it', Awen darwel, Dedwydd wyf, deued a ddel; Heb Awen, baich yw bywyd, A'i rhodd yw rhyngu bodd byd. A ganlyn ydyw ei folawd i Fon a geir yn ei "Gywydd Anierch," yr hwn a gyfansoddodd yn 1756 yn Northolt yn ymyl Llundain — Bellach f'yspryd a ballawdd, M¡'th archei > Naf a', rvv rdd, Gwilia r'hag ofergoelion, Rhagrith, ex fy mendith, Moo. Poed it' hedd pan orweddwyf, Yn mron Ilawr estron lle'r wyf. Gwae fi na chawn ernwi nod, Ardd wen, i orwedd ynod Pan ganer trwmp Ion gwiwnef, Pan gasgler holl rrifer nef, Pan fo Mon a'i thiirionweb, 0 wres fflam yn ehias fiiwch, A'i thorrn wythi arian, A'i nhlwm a'i dur yn filain &n! Pa les o'i! Uaid 1 Duw rllno dv i'r enaid Gwiw ganaid dy ogoniant Yn nghaer y fcer, yn. nghor sant: Ac yno'n lb.f" g.aim. Eirian eu eo'd.d, i'r Ion cu, Poed gwyv a CoiTrnv,y Heb albe: ya.^xL;el mwy Cyduntvl r. ilefed llu Mofnwrs'on, A:P.OT, Iesu. —Or "Carmarthen Jouinal."

Pwyllgcr Leddgeidwadci Mor. Cvnhaliwyd cyiiLrlodclnvaiTeroiy pwyiigor hwn yn XJangefni ddydd lau, y Cadben Mansell Mor- g,-m yn ilywyddu yn absenoideb Syr R. Williams Bulkeley, Bar. Yr oedd hefyd yn bresenol: yr Anrhydeddus Claud Yiyian, y Mlilwriad T. E. J. Lloyd, y Cadben W. H. Edwards, y Meddyg J. Roberts, Mri Samuel Hughes, D. Rees, Lewis, Hughes, O. H. Foulkes, R. L. Edwards, Robert Jones, W. R. Jones, Thomas Evans, A- McKiliop, W. D. Jones, J. Lloyd Griffith (clerc), a L. Pro- tlwro (pi'if-gwmstabl). AT gynygiad Dr. Roberts, yn cael ei eilio gan. Mr Lewis Hughes, penderfynwyd llongyfarch SJT Richard ar w-ellhad ei fab a'i aer. Cyflwynodd y Prif-Gwxiotabl ei adroddiad am y v hwartor, gyda cluynodeb o'r troseddau am y flwyddyn yn cliwedd-ti Illingfyr 31ain, 1898. Am "indictable offences" erlvnwyd 46 o bersonau yn 1898, o'r rhai hyn yr euogfarnwyd 21 ac y traddod- wyd pump i sefvll eu prawf. Am "non-indictaho offences" yr oedd 474 o bersonau wedi eu heuog- farnu. Yr oedd 14 o achosion o glafr ar ddefaid yn y sir. Yr oedd y sir yn rhydd oddiwrth bob haint arall dan Ddeddf Heintiau Anifeiliaid. Yr oedd yr is-bwyllgor benodwyd i dd-ewis dillad i'r heddgeidwsid wedi cyfarfofl yn Mhorth.iel.hwy, pan y derbyniwyd cynyg y Mri Pearson, Hug- CY 11 gins, a'u Cwmni, Bristol, am y swm o 117p 9s 9c. Dywedodd Mr Lewis Hughes fod cwestiwn pwysig i'w drafod, sef derbyn adroddiad yr is- bwyllgor o berthynas i ddo&barth heddgeidwadol Amlwch. Dywedodd yr Anrhydeddus Uz-ucl Vivian y byddai iddo, yn absenoldeb Mr J. Rice Roberts, ddwyn yn mlaen yr adroddiad. Methodd y Milwr- iad Lloyd a Mr McKiliop a bod yn bresenol, felly nid oedd ond dau o'r pwyllgor yno. Yr oeddynt hefyd dan anfantais oherwydd absenoldeb ynadon y dosbartk Bu iddynt, fodd bynag, ymweled a'r ystafell lie y cynhelir y llys. Yr oedd yn ystafell hollol gysurus, ac nid1 oedd yn cysylltu a'r Dinor- ben Arms. Arweiniai allan i "yard" y gwesty. Yr oedd yn bur anhwylus pe byddai ar yr ynadon eisiau vmneillduo. Byddai yn angenrheidiol idd- ynt fyned drwy yr ystaiellac i'r gwesty. Aeth- ant i weled amryw leoedd eraill. Ymweliant hefyd a gorsaf yr heddgeidwaid, a barnen.t y buasai yn fan tai 3 fawr cael ystafell i gynal llys yr ynadon yn yr un adeilad. Gydag ychydig o gost gellid gwneud hyny. Axgymhellent hwy fod i archad- eiladydd cymhwys a'r arolygydd sirol ymweled a'r He a pharotoi amcangyfrif o'r gost. Dywedodd Mr Lewis Hughes y byddai iddynt gofio mai Mr J. Rice Roberts a benodwyd i alw yn nghyd y pwyllgor, ac yr oedd efe i hysbysu ynadon Amlwch am. y dydd y byddai y pwyllgor yn ymweled a'r dref pan y byddai i'r ynadon lleol eu cyfarfod. Ond nid oeddynt wedi clywed gair oddiwrth, Mr Rice Roberts hyd y dydd hwnw, oddigerth yr adroddiad gyflwynwyd gan Mr Vivian. Yr oedd y pwyllgor wed> ymweled a rhyw barer dwrin o leoedd sg yr oeddynt hwy (yr ynadon lleol) i'w ddangos iddynt piaiyt ymwelent a'r dref. Gredai fod ganddynt hawl i ofyn i'r pwyllgor ymweled eto a'r dref. Po derbynient ddau neu dri niwrnod o rybudd gallai yr ynadon lleol ddangos iddynt v gwahanoj leoedd dybient ihwy yn gymhwys fel llo i gynhal y llys. Yn penderfynwyd fod y pwyllgor yn ymweled ■eto a'r dref. yr Anrhydeddus Claud Vivian i fod yn aynullydd. Nid oedd dim arall i dd'od dan sylw.

Cyfarfod Chwarterol Bedyddwyr Mon. Cvnhaliwyd yr uchod yn Bethel, Caergybi, ddyddiau LInn a Mawrth, Ionawr 16e.g a 17eg. Boreu ddydd Llun, am unarddcg o'r gloch, yru- gyn.ullwyd mewn cynliadiedd. Llywyddwyd gan y Parch D. Lloyd, Rhydwyn, cadeirydd y gyman- fa. Arweiniwyd anewn gweddi gan yr hen frawd H. Jones, Caergybi. Gadarnhawyd cofnodion. y cyfarfod blaenoroL Datganwyd llawenydd y gyn- hadledd wrth weled y Parch J. Parrish, Gilfach Goch Parch E. R. Jones, Brymbo a'r Parch W. O. Jones, Caemarfoni, yn bresenol. Darllen- wyd llythyr oddiwrth ysgrifenvdd Cymdeithas y Toruc Solifa (Gogledd Cymru), a phasiwyd ei fod i gael sylw. pwyllgor y gymanfa ganu. Hefyd pasiwyd y pendc-rfyniad.au canlynol: —"Ein bod yn dymuno galw sylw yr eglwysi at 'Llawlyfr dir- westol' y Parch J. Lewis a Dr. R. Williams, yr hwn sydd yn cr.ol ei gynyd, am amser byr am Is." Ystyriwn y llyfr yn un o'r rhai goreu ar y pwnc yn yr, iaith (Tymraeg. "Ein bod yn cydymdeim- lo yn y n:od.d dyfnaf a tlreulu c;i; diweddar a'n hanwyl frawd R. O. Jones, Ainon, yn en prof- edigae h lex, gydi dymuno iddynt wenau yr Ar- glwydd yn eu tared!" "Fod y brodyr, y Parch Gomer Evans a'r Parch W. D. Jones, C aergybi, yn oael eu derbyn yn aelodau or gymanfa hon." (josodwvd hawliau y gymdeithas gyfieithiadol ger- bron y gyihadledd gan y Parchn J. Parrish a E. K. Jones, a phasiwyd "Ein bod1 yn taer anog pob eglwys yn y wlad i'w chefnogi gan eu hanog i fod yn helaeth yn eu cyfraniadaui tuag ati. Y caggl- iadau i'w danfon i mewn erbvn diwedd MawTth :'r goruchwyliwr, y Parch T. E. Williams, Gaer- Taer erfynir ar i'r eglwysi ddanfon eu i. gliadau blynyddol tuag at y genhadaeth, dram or i'r trysorydd, Mr O. Hughes, Madyn Dysw, Am- lweh, erbyn Mawrth 15fed. Cyflwynodd y Parch J. Towy Jones ei adroddiad fel goruchwyliwr y Genhadaeth Gartrefol. Datganwyd llawenydd y gynhadledd yn ngwymeb yr adroddiad. Cafwyd adroddiad ysgrifenydd pwyllgor yr Ysgpl Sul, yr hwn oedd yn cynwpanogaRthau cryfion i'r holl ysgolion lafurio gyda diwydrwydd ar gyfer yr ar- holiad sirol a gynhelix yn Mawrth. Galwyd sylw r at y gymanfa ganu a gynhelir yr haf nesaf yn Mhorthaetihwy. Hy«byswyd y bydd i'r tafleni fod yn llaw yr egflwysi mewn ychydig ddyddiau. Penderfynv^yd "Fod diolchgarwch mwyaf diffuiant y gynhadledd hon yn cael ei gyflwyno i Mr R. Davies, Bodlondeb, Porthaethwy, am ei rodd o dir yn rhad ac am ddim i adeiladu capel newydd yn Belan, a bod yr ysgrifenydd i anfon oopi o'r pernd-erfy-niad hwn i'r boneddwr crybwylledig." Hefyd, "Gan fod prawfion diymwad fod Eglwys y Wladwriaeth yn llochesu dysg:awdwyr sydd yn ddefodwyr Pabyddol penbo-eth, a'u prif aoncan yw cael Eglwys Rhufain yn ben, ein bod fel cyn- hadleddi yn penderfynu fod yr adeg wedi dod pryd y dylid dadgysylltu a dadwaddoli yr Eglwys fel Eglwys y Wladwriaeth^" Hefyd "Fod y gyn- liadledd hon yn mawr gwaith Ymher- awdwr Rwsia yn gwahodd Teyrnasoedd Ewrop i gynhadledd i'r dlyben o gael cyd-ddealltwriaeth rhvngddynt i leihau eu harfogaeth f'el y cam cyn- taf tuag at sicrhau 'heddweh cyffredinol; ac yn cym,eradwyo yn fawr y derbyniad parod a rodd- wyd i'r gwahoddiad! n Axdalydd Salisbury ar ran Llywodraeth Prydain Fawr." Oherwydd absenoldeb y Paro J. Griffith trwy afiechyd, yr hwn oedd i ddarllen papyr ar y pwnc rhoddedir darllernvvdl papyr meistrolgar ar "Personoliaeih y Diafol" gan y Parch Edward Pritchard, Caer- gybi. Diolchwyd yn wresog i'r brawd *m ei lafur. Disgwylir i'r Parch John Griffiths ddarllen ei bapyd yn y cyfarfod resd. AT nygiad y Oad- eirydd, r>as:wvd pleidlai^ o ddiolchgarwch cynes i eglwys Bethel am ei derbyniad ercesiWIL3 a cha^onog i'r cyfarfod. Yn y gwa«anaeth cyhoeddus nos Lun pregeth- wyd gan y Parchn. T. E. Williams. Gaerwen, ac 0. J. Roberts, Llanfair P. G.. a dydd Mawrth gan y Parchn. P. S. Edwards, Rihosmeirch D. Da- vies. Capel Gwm J. G. Williams. Brvnsiencyn E. E. Jones, Rhosvbol; a G. Williams. Gerazim (diweddar Amlwch). Oafwyd cyfarfod rhagorol yn mihob ystyr-y frawdoliaeth yn Bethel ar eu goreu fel arfer i groesawu pawlt.

Dydd Sul Dye! rynllyd. [ Adroddwyd yr hanes cynhyrfus a ganlyn gan Mrs M'Dougall, yr hon a erys yn 8, Allan Park- street, Largs, pleser-le adnabyddus ar y Firth of Clyde —■ "Mae un Sul nad anghefiaf byth. Aethum i'r Cymundeb, yn teimlo mor iach ag oedd bosibl, eithr yn y gwtisanaeth aeth fy mhen yn ysgafn, a phan geisiais gerdded adref methais. Pan welodd dau o'r Henaduriaid fy nghynwr daethant i fyny ataf, ac erbyn hyuy pnn y gallwn siarad, canys yr oedd poen anneigrifiadwy wedi oymeryd gafael ynof ar draws fy mron, ac o amgylch i fy r.ghefn. Cyn- orthwyasant ti gartref, a rhoddwvj il fy ngwely. Yno y gwwodawii yn odeddef yn i; erwin nag o'r bLien. Ttsimlvm jet pe weai fy rhwymo yn dyn a rh^*lf. Yr otud fy cgludon rn i.eid;u. ,Ani'onwyd ran y jn;-dJyg, ac m.i gdLui oi duweyd beth oedd alia ii o le ynof. Yr oedd yn ai'inius bl i mi godi, ac yn dc!yad:ol ac wytiinc-soi gwanychwH; gadaw- odd iy ai-ciiwaoth ii (rUlt/H y ciifvn fv mygu ni galiwn gysgu, ac yr oeddwn, yn fyr, mor wael fel y credwn mewn gwirionedd fy mod ar fin gadael y byd. Am dri mis bum yn y c, dwr ofnadwy hwn. is is gallwn symud. a thatlwn i fyny bobpeth a fwytawn. Yn nesaf aem y boen i fy mreichiau, ac i lawr fy nghoesau, a chan nas gallwn symud tybiais yn sicr fy mad wedi cael stroc. Ymddangosai • fy nerfau i gael y goreu arnaf, a gorweddwn yn fwy tebyg i farw nag i fyw. Yr oedd fy nheulu wedi fy rhoddi i fyny, a buasai cael fy ymryddhau o'm poenau dychrynllyd yn groesaw. Tybiais nad allai fy nghyflwr fod yn waeth; ond, i goroni yr oil, di- lynwyd byrdra fy anadl (lrr ymosodiad ffyrnig o 'bronchitis.' Gan nas gallwn lyncu y mymryn lleiaf o fwyd, dechreuodd y cnawd ddisgyn oddiar fv nghorph, er mai prin y gallech dybio yn bosibl y gallai dynes o'm maintioli fyned mor deneu fel ag i beri dychryn i fy nheulu." "A pha beth a'ch gwellhaodd, Mrs M'Dougall' sylwai y gohebydd. yr hyn a'm gwellhaodd ni chostiodd eithr pris un ymweliad gan feddvg, a hwnw ydoedd Dr. Williams' Pink Pills for Pale People, yr hwn a brynais ar ol clywed am wellhad cyfaill ieuanc i mi. Wedi i mi gymeryd cynwys y bocs cyntaf teimlais fy mod ar y ffordd i welta. Parheais i gymeryd y pclenau, ac yn mhen ychydig yr oeddwn, nid vn unig yn alluog i ada.el fy ngwely, eithr i gerdded o amgylch y ty. Pei\sw;diodd fy nheulu fi i barhau gyda'r pelenau, a gwnaethum hyny, canys canfydd- ais fy mod yn cjdlym adenill fy nerth. Yr oedd fv archwaeth yn dychwelyd, fy ngwaeledd yn pasio ymaith, fel ag yr oedd y curiad a'r boen dyn a ddi- oddefwn ar draws fy mron a'm < "fn. Hefyd ymlid- iodd Dr. Williams' Pink Pills t vliHyg anadl. ac nis gallwn gael geiriau i fynegi fy niolchganvch am dajiynt." Merch Mrs M'Dougall, yr hon a eisteddai yn gwrando ar yr adroddiad, a. ddywedodd: "Tyblaf nad ydyw eithr yn iawn i minau hefyd ddweyd am v lies annirnadwy a wnaeth eu blychaid o Dr. Wil- liams' Pink Pills i minau vn ogysta!. Ond cyn gwneud hyny, gadewch i mi gadarnhau pob gair a ddywedodd fy mam. Fy ar graph ar y dechreu yd- oedd ei bod wedi cael strog. oherwydd daetli yn ymarferol ddinerth Gwisgai ei gwyneb liw mar- wolaeth, ac yr oeddym yn hollol barod i wynebu v cyfnewidiad. Ychydig a feddyliem y g-allai Dr. Wil- liams' Pink Pills effeithio y fath wellhad rhyfeddol, ond yn sicr gwnaethant hynv yn achos fy mam. Ond am danaf fy hun. Yr oeddwn yn ferthyd i ben- syjfrdandod, ac ar ol cymeryd bwyd dioddefwn oddiwrth wymt-ogrwydd. Ni chytunai dim a gymer- wn a mi, a daethum yn ddwl a digalon. Cefais guriad y galon, ac ymddangosai y peth lleiaf 1 fv mlino. Teimlwn duedd i osgoi cwmni, oherwydd yr ofnwn bob amser y byddai i'r teimlad rhyfedd v dioddefwn oddiwrtho ddyfod drosof. Nis gwyddwn beth oedd allan o le gyda mi. Tybiwn mai 'nervous- ness' ydoedd. Fodd bynag, dywedais: 'Mi dreiaf Dr. Williams' Pink Pills.' Wei, cymerais gynwys un blwch, ac mi a'i dywedaf da phob gwirionedd, gwellhawyd fi o'r teimlad nerfaidd, y gwyntogrwydd, y pensyfrdandod, a.'r curiad. Yr anhwylderau ofnadwy oddiwrth ba rai y di- oddefodd y boneddigesau hyn, yn enwedig y fam yr hon yn ddiau gafodd ergyd ysgafn o'r parlys) ydynt engreiphtiau o'r achosion eithafol y mae Dr. Wil- liams' Pink Pills wedi eu gwella drosodd a thrachefn, ac a wellant yn ddyddiol. 0 ganlyniad, nid yw i synu ato fod anhwylderau llai llym yn ildio i'w dylanwad. Neuralgia, nervous dyspepsia, St. Vitus' dance, parlys, a, locomotor ataxy—yr oil yn eu gradd- a.u yn anhwylderau nerfaidd—wedi eu gwella. Nid yw'r pelena.u yn purgative, eithr cyfoethogant y gwaed a phurant y gwaed drwy svmud yr achos gwellant gyfryw anhwylderau ag anaemia (neu ddiffyg gwaed). gwendid, crvdcymalau, sciatica, a'r gjrin?dwst; ac y mae wedi achub bywydau miloedd ar drothwy darfodedigaeth. neu vn dioddef da.n vm- osodiadau cyntaf y diweddaf. Er y gwerthir hwynt gan fferyllwyr- gellir eu cael hefyd oddiwrth Dr. Williams' Medicine Company, 46, Holborn Viaduct, London, E.C., yn ol 2s 9e v blwch, neu chwech o flychau am 13s 9c. Nid ydyw Pelenau a werthir yn rhydd neu mewn costrelau yn genuine.

Cymer cysecfriad Esgob newydd Bangor Ie yn Mynac'nlog Westminster ar yr 2il o Chwefror. Mae nifer o docynmi er cael myn-ediad i mewn i leoedd neillduol yn yr adeilad AT yr achlysur wedi eu rhoddi i'r Esgob, ond gan fod; y eeisiadau am danynt wedi bod yn rhy luosog iddo allu talu sylw iddynt ei hun mae wedi. ymddiried y gwaith o'u rhanu i'r Parch J. S. Rrownrigg, The National Society's Office, The Sanctuary, Westminster. Gan hyny flymnnaar fod i bawb ewyUysiant gael tocyn ymofyn a Mr Brownrigg yn y cyfeiriad uohod, yr hwna wna bobpetfi yn boeabl i sicrha.u Ba i bawb.

YD. LLUNDAIN, Dyd Llun (Ionawr 25ain).— Tawei oedd y tasnach mown gweattli canrefol a ,tlixan". Piisiau gwenith cartrefoi 6ch y chwar- ter is na'r wythnos ddiweddaf, ond cadwodd y traiiior heb ostwng. Blawd yn parhau yn araf; iron dukes, 21/9 y sach. Tawei oedd iiaidd. liaidd Mor Du at falu, 18/3 y chwarter heb ei (idadfoTio. Cyflenwadau trymion o geirch a'r prisiau 3c y chwarter is. Libau du, 15/- y chwar- ter; Ajaericanaidd cymysgedig, 16/6 gyda'r gwerthwyr. Indrawn heb nemawx o gyfnewidiad. Yr Americanaidd cymysgadig, 19/- ex-ship; a'r cnvn bychan, 19/6 y chwarter wedi laaiio. LERPWL, Dydd Mawrth (Ionawr 24ain).-Yr oedd gwenith ddimai y canpwys drutach na dydd h.1tner yii L-erpwl lieddyw, a galw cymedrol am dano. Blawd yn ghdalrn, a mwy o brynu arno. Ceirch a blawd ceirch yn dawel. Indrawn yn gadarn —Yr Americanaidd cyinysgedig, hen, o 3/11 i 3/lli eto, newydd, 3/101 i 3/102; River 4 2 4, Plate, 3/11; Galatz ac Odessa, 4/1; a phys Oan- adaidd, 1 y canpwys. Ffa Saidaidd, o 28/6 i 23/9 y chwarter. ANIFEILIAID. LLUNDAIN (Smithfield), Dydd Llun (Ionawr 23ain).—Yr oedd y cyflenwad yn fwy; ac am nad oedd y galw wedi cynyddu, yr oedd y fasnach yn arafach a thue-dd amlwg i ostwng y prisiau. Biff Ysgotaidd goreu, 4/6 yr wythpwvs. Arai oedd d.e,faid yn gwerthu, yn ol prisiau yr wytlmos ddi- weddaf—o 5/4 i 5/8 yr wytlijrays. Anifeiliaid yn y farchnad:; —Gwartheg 2180 a defaid 8870. LEItPINi-, Dydd Llun (Ionawr 23ain).—Yr oedd ychydig o gynydd yn y cyflenwad o ystoo ddvdd Llun ar yr wy thnos ddiweddaf. Yr oedd y galw am wartheg wedi i^wella., a'r prisiau wedi codi, yn neillduol felly am y mathau goreu. Yr oedd defaid Ysgotaidd hychain ryw gymaint yn ddrutach ond araf y gwerthai mathau eraill, ac a.m brisiau lS. Biff, o 4c i 6i-c y pwys; defaid, 4 4gC i 840 y pwys. Yr oedd yn y fa.rchnad:- Gwartheg 1501, a defaid 3767. GWRECSAM, Dydd Llun (Ionawr 23ain).-Yr oedd y eyfle-nwad o yatoo yn wodc101 fawr, a chaf- odd pethau eu piynu yn go lwyr. Riichod, Ilaeth yn gwneud i fyny i 20p 12s 6c y pen. Y biffiau goreu o 6c i 643c y pwys mochi baewn, o 8/6 i 9/- yr ugain pwys; a phyrc, 10/- yr ugain pwys. Dangoswyd cyflenwad cymiedrol o ddefaid, a chaed y prisiati diweddar vn bur rhwydd am danynt. BIRMINGHAM,Dydd Mawrth (Ionawr 24ain). -Yr oedd y cyflenwad o wartheg yn fychan, a gwnaed masnach ddia ynddynt. Gwnaed ma-snach weddol dda mewn defaid hefyd. Prisiau — Gwartheg Hereford, o 6c i Me y pwy> buchod a theirw, 4io i 5§c myllt, 7^c i 8j, c mammogau a myherin, o 5c i 60 y pwys. Moch baewn. o 7/6 i 7/9 vr uchin pwys cotenod. o 8/4 i 8/9: pyre, o 9/6 i 10/- hvchod:. o 5/6 i fig yr ugain ptvts. SALFORD, Dvdd Mawrt.h (Ionawr 24ain).-Yr oedd ychydig mwy o wartheg defaid yn v farch- nad heddvw na'r wythnos ddiweddaf. Nifer yr ystoc a ddangoswyd :—Gwartheg 3021, defaid 7463. lloi 141, a tmoeh 84. Yprisiau -Riff. o 5c i 6kc y pwys defaid. o 5c i 8l; a lloi, o 52c i 8^c y pwj-s. Moch, o 7/3 i 7/9 yr ugain pwys. 4 GWAIR A GWlITLLT. LERP\^>, Dydd Sadwrn (Ionawr 2lain).-—Hen wair,2/10 i 4/- y canpwys (112 nwys) j^well't gwenith. 1/3 i 1/6; gwellt haidd, 1/2 i 1/4; gwellt ceirch, o 1/3 i 1/6 y 112 pwys. TATWS, MAIP, etc. LERPWL, Dydd Sadwrn (Ionawr 2hin).-MR-ip. o 20/- i 23/- v dunell. Tatws :-Giants, 't. i 2/4; maincrops, 2/8 i 3/2 Brjce, o 2/4 i 2/8 y 112 pwys. Maip, o 6o i 10c y 12eg bwns; Sweds, o 1/3 i 1/6 v 112 pwys carrots, o 3/3 i 4(- y 112 nwys wynwyn cartrefol, o 6/6 i 7/3 eto. tramor, 5/- i 5/6 y 112 pwys. LLUNDAIN, Dydd Sadwrn (Ionawr 21ain).- Parha y ei-flenwadau o datws 7-1-1 ddigonol i yflenwi anghenion y prynwyr yn marchna.doedd. y Borough a Spitalfields. Prisiau :—Abundance, o 65/- i 70/- y dunell; hebrons gwynion, 65/ early Rsgents a Puritans, o 60/- i 65/ up-to-dates. o 60/- i 75/ blacklands, o 65/- i 80/ Dunbar bruce, o 65/- i 70/- maincrops. o 65/- i 75/- a German, 55/- y dunell. MENYN. CORK, Dydd Mawrth (Ionawr 24ain).—Firsts, 106/- y 112 pwys; seconds, 103/- tldrds, 88/ prime, 104/- choice boxes, 95/- y 112 pwys.' Yr oedd 30 o firkins yn y farchnad. GWLAN. BRADFORD, Dydd LInn (Ionawr 23ain).—Er bod y fasnach yn parhau yn gadarn, y mae y farch- nad wedi arafu peth. Y mae cryn lawer o brvnu wedi bod yn ddiweddar, a thebyg mai dyna ydyw yr achos o'r agwedd fwy tawel sydd ar bethau.

Marclmadoedd Cymraig, &c. BANGOR, Friday, 1 o'clock. MEAT. BUTTER, and EGGS.—Fresh butter, 1/4 per lb. eggs, 10 to 12 for 1- Irish, Danish, and Canadian butter, lOd to 1/- per lb. beef and mutton, 6d to lOd per lb. veal, 7d to lOd per lb. pork, 6d to 9d per lb. ham and bacon, 5d to 8d per lb. fat pigs, 3 £ d to 3!d per lb. FISH, POULTRY, and GAME. -Chickens, 3/- to 4/6 per couple; fowls, 3/- to 3/6 each goslings, 5/- to 10/- each; ducklings, 2'6 to 3/6 each; bores. 3/- to 4/6 each rabbits, 2/- per couple; pigeons, 1/4 per brace; pheasants, 5/6 per brace; partridges. 3/6 per brace; wild ducks, 5/- per brace clu< ks, 2/6 to 3/6 each geese, 5/- to 10/- each turkeys^ !\j- to 18/- each soles, 1/4 to 1/8 per lb. turbot, 6d to 1/2 per lb. brill, 6d to 10d per lb. halibut, 6d to lOd each; lemon soles, 8d to lOd per lb. plaice, 4d to 5d per lb. whiting, 4d to 6d per lb. dabs and hake, 4d per lb. gurnets, 3d ner lb. skate, 4d per lb. cod, 3d to 6d per lb. haddocks, 4d per lb. lobsters, 2/- each shrimps, 5d per pint. FRUIT and VEGETABLES.—Potatoes (new), Ad per lb. carrots, d per lb. turnips, Id per bunch; parsnips, Id per lb. cabbages, 2J each cauliflowers, 4d each; celery, 2d to 4d per stick leeks, Id per kunch; grapes (English), 2/- to 4/- per lb.; do. (foreign), 6d to 8d per lb. tomatoes, 8d to 1/- per Ila. apples, 3d to 4d per lb. pears, 4d to 6d per Ill. AMLWCH, Saturday.—Butter, 1/2 per lb. eggs, 12 for 1/ beef, 7d to 9d per lb. mutton, Id to lOd pork, 6d to Sd; foreign beef, 4d to 7d; ditto, mutton, 5d; chickens, 3/6 per couple; fowls, 1/6 each; ducks, 2/6; rabbits, lOd; -codfish, 4d to 6d per lb. geese. 5/- to 7/- each. CARNARVON, Saturday Fresh butter, 1/1 to 112 per lb. fresh eggs, 12 for 1/- beef. 6d to 8d per lb. mutton, 7d to 9d per lb. lamb, 8d to lOd per lb. veal, 4d to 7d per lb. pork, 8d per lb. ham, 8d to 1/- per lb. bacon, 6d to 8d per lb. potatoes (new), jd per lb. carrots, Id per bundle; turnips, 3 for Id cabbages, I-Icl to 2d each; cauli- flowers, 2 £ d to 3d each celery. Id1 per stick cucum- bers, 5d to 7d each; grapes (English), 8d to 1(- per lb. tomatoes, 8d to lOd per lb. apples, 2^3 to 3d per lb. pears, d to 3d each; chickens, 4/6 to 5/- per couple; .owls. 1/9 to 2/- each: rabbits, 1/- to 1/2 each; geese, /6 to 6/6 each; soles and lemon soles, 1/- to 1/2 per lb. plaice, 4d, 5d, and 6d per per lb. cod, 4d to 6d per lb. haddocks, 4d and 5d per lb. DENBIGH, Wednesday. Wheat, 9/- to 9/3 barley, 9/- to 9/3; oats, 5/6 per hobbet; fowls, 2/- to 3/6 per couple; ducks, 5/6 fresh butter, 1/3 per lb. ditto, small pots, 1/1 to 1!1; ditto, large pots, 1/- per lb. eggs, 14 for 1/- wtatoea. 5/- to 6/- per hobbet; oat meal, 2d per lb. HOLYHEAD, Saturday.—Fresh butter, 1/3 per lb. fresh eggs, 8 for 1/ Irish, Danish, and Cana- diaa butters, 7d to lOd per lb. beef, 7d to 9d per lb. lamb, 8d to 9d per lb. veal, 9d per lb. pork, -Bd per lb. ham, 1/- per lb. bacon, 8d per lb. fat pigs, 3d per lb. porkets, 12/- to 18/- each stores, 16/- t. 22/- each; potatoes, 5s per 224 lbs. carrots, 9d per dozen bundles turnips, 6/- per load; apples, 2d to 3d per lb. pears, 3d per lb. oranges, 50 for 1/- ohickens, 3/- to 3(6 per couple; fowls, 3/- each; goslings. 4/6 to 7/- each ducklings, 3/- to 3/6 each hares, 2/6 each whiting, 2d each; dabs, Id oer lb. crabs. 2d to 4d each; black oats, 13/9 to 14/6 white oats, 13]- to 14/- hay, 50/- per ton. LLANGEFNI, Thursday.—Fresh butter, 1/3 per lo. fresh eggs, 14 for 1]-; beef. 6d to 8d per lb. mutton, 8d to 9d per lb. veal. 7d to 9d per lb. pork, 6d to 8d per lb. ham, 9d to 1/- per lb. bacon, 6d to 8d per lb. fat pigs, 3d; per lb. pOO". krt. 12, to 16/- each; potatoes, 51 to 6/- -icr cark oats, 14/- to 16/- per quarter fowls, 1/3 to 1/8 each pheasants, 4/6 to 6/6 per brace; partridges, 2/6 per brace; ducks, 1/10 to 2/2 each; geose, 5/6 to 6/6 each. PWLLHELI, Wednesday.—Fresh butter, lid to- 1/- per lb. fresh eggs, 18 for 1/ beef, 5d to 9d per lb. mutton, 6 £ d to8 £ d per lb. pork, 6a to- 8d per lb. fat pigs, 3|d per lb. porkets, 13/- to 15/- each; potatoes (new), d per lb. carrots and turnips, Id per lb. parsnips, l £ d per lb. cab- bages, Ijd to 2d each celeiy, 2d and 3d per stick leeks, Id each; tomatoes, 8d to 9d per lb. apples. 2d to 3d per lb. fowls 3/- and 3/6 per couple hares. 2/9 and 3/- each; rabbits, 9d and 1/1 each phea- sants, 4/6 per brace; partridges, 2/9 per brace wild ducks, 3/6 per brace; ducks, 2/- and 2/3 each. RUTHIN, Monday.—Wheat, 9/- to 9/6 per hob- bet barley, 8/- to 9/ oats, 5/- to 6/- per hobbet fresh butter, 1/2 to 1/4 per lb. fowls, 3/- to 4/- per couple; eggs, 12 to 14 for 1/

Principal Welsh Pairs. DENBIGHSHIRE. Wrexham January 2, 9, 16, 23, and 30. FLINTSHIRE. Caerwys January 31. MONTGOMERYSHIRE. Llanfyfim January 26. Lla-mdloes January 28. Meifod January 27. Newtown January 31. NOTE. have carefully compiled the above dates, but we are in no way responsible for any inac- etiracie-, which may happen.

Local Tide Tabled JANUARY. Morn. Even. Height. ™ h. m. h m- ft. in. 26 Thursday n 20 11 37 16 3 27 Friday 11 54 28 Saturday 0 12 0 27 17 1 29 Sunday 0 41 0 58 17 3 30 Monday 1 13 1 27 17 3 31 Tuesday 1 42 1 58 17 2 N.B.—The above Tide Table is computed for the. Portof Liverpool; for Bangor the time of High Water is twenty-five minutes earlier; for Beaumaris twenty-seven minutes earher; for Carnarvon two hours and five minutes earlier for Llandudno twenty minutes earlier for Rhyl twenty minutes earlier.

Shipp D g. PORTMADOC.. Arrivals.—Aeron Lass, Jones, Dungarvan.Prince Llewelyn, Roberts, Dublin.Rebecca. (s.s.). Roberts, LiverpooL Sailings.—Ellen Jones Jones, Faversham and London.Rebecca (s.s.). Roberts, LiverpooL :"7,0.

The Chase. THE ANGLESEY HARRIERS will meet em Saturday, January 28th Black Horse at 11.30 a.m.

Genedigaeth u, Priodasau, Marwolaethau. I GENEDIGAETHAU. Davies.-Ion,twr 13, yn St. Helen's-street, Oaernar- fon, priod Mr E. Davies, peirianydd yn Swyddfa'r "Observer," Caernarfon, ar ferch. Gray.—Ionawr AO, yn 19, Fountain-terrace, Hirael, Bangor, priod Mr D. Gray, ar ferch. Jones.-Ionawr 9, priod Mr W. Jones, 11, Chapel- ,street Caernarfon, ar fab. PRIODASAU. Joner,-Francl-Tonawr 16, vn Carmel, Porth Am- lwch, gan y Parch T. Evans, Mr Robert Gntiith Jones, Well-street, Porth Amlwch, a Miss Mary Francis, Tros-y-Ffordd, Moelfro. Jonc.s—Thomas.—Ionaw 17, vn Carmel. Porth Am- lwch, gan y Parch T. Evans, Mr Henry Jones, Broctol, Llanfechell, a Miss Maggie Thomas, Pen- rhyn, Ceniaes. Morris—Leek.—Ionawr 12, yn Nghapel Bedyddwvr. Woodborough-road, Nottingham, gan y Parch Joseph Gag, gweinidog, yn mhresenoldeB Mr H. Clarke, Mr J. E. Morris Ig-ynt o Gaernarfon), a Miss Christina Leek, 49, Pym-street-ddau o Not- tingham. Parry—Hughes.—Ionawr 10, trwy drwydded. vn Bethesda, Amlwch, gan y Parchn. 0. Hughes a T. Evans, cofrestrydd, Mr Hugh Parry, Shop-y-Rnos, a Miss Grace Hughes, Tyn'refail, PenrhosLlugwy. Rowlands Wilhams. Ionawr lleg, ti-wy drwydded, yn Eglwys y Plwyf, Llanfaelog, gan v Parch E. R. Jenkins, yn cael ei gynorthwyo gan y Parch J. C. Jones, Robert Rowlands, unig fab Mr Rice Williams, Carnarvon Farm, Llanddeu- sant, a Margaret Ellen, merch hyna.f Mr Richard Williams, Plas Llanfaelog. MAR W OLAETHAIT. Jenkins.-Ionawr 13, yn 23, Eastbourne-street, ier- ,pwl, yn 54 mlwydd oed, priod Thomas Jenkins. Jones.-Ionawr 12, yn annisgwyliadwy. Mrs Jones, anwyl briod Mr David Jones, cariwr, Bala. Jones.-Ionawr 15, Miss A. Mary Jones, merch v diweddar Mr H. Jones, asiedydd, 53, Eleanor-st. Caernarfon, yn 30 mlwydd oed. Lewis.—Ionawr 10, yn ei 58 mlwydd oed, Cadben Lewis, Gwesty Whitehall, Pwllheli. MereditIL-lonaw-r 17, yn ei phreswylfod, 18, Mill- street, Caergybi, yn 75 mlwydd oed, Mrs rdlen Meredith. Thon-ias.-Tona-wr 13, yn ei breswylfod, 18, Cross- street, Caergybi, yn 66 mlwydd oed, Mr Hugh Thomas. Illillianis.-Tonawr 12, Lizzie, anwyl ferch Mr a Mrs Williams, gorsaf-feistr, Afonwen, yn 15 mlwydd oed. W illiams.—Ionawr 14, yn dra sydyn, Lily, mercI. Mr Richard Williams, oigydd, 55, Dean-street, Bangor, yn 2 mlwydd a 4 mis.

Cymylau Uwchben Patagonia Mewn cyfarfod gynhaliwyd gan y Gymdeithas Genodlaetliol GYIllJg, Manceinion, nos Wener, anerchwyd yr aelodau gan Mr Ben bow Phillips, o'r Wladfa Gymreig yn Patagonia. Dywedodd pan ymserydkxki y Oymry yn y wlad hono nad oedd nob yn ei hawlio—yr oedd ym No Man's Land ac ar ol llafur caled a throuliau dirfawr, pan ddechreuodd y Wladfa lwyddo, dechreuodd I Llywodraeth Argentina ymyryd yn y Wladfa. Ni oddofid iddynt arloesi tir newydd; heb ganiatad y llywodraeth bono gorfodid y plant i ddys-gu His- paenaeg, a gosodid pob rhwysfcrau ar eu ffordd i ddysgu Cyinraeg; gjorfodid y gwyr ieuaino i ym- uno a byddin Argentina, ac ymarfer ag arfau ar y ^dd y Lywodraeth thono yn awr yn bwTiadai anfon ga^ordd o filwyr i'w pKth yna meddai Mr Phillips, ni byddJM eiddb na bywyd y Gwladfawyr yn ddyogel. Yr oedd yr Argentiaid fel wedi penderfynu eu gorthrymu, "a'r canlyniad sicr fyddai gorfodi y Wladfa Gymreig i wTthiwfeb ao m na ddeoiai gwaxedigaeth byddai y Whdfi yn fuan JT)- ail i OuiJa. Yr oedd efe a Dr. Ap Iwtin, mab y diweddar Brifatliraw 1. D. Jon eg wedi gadael y Wladfa yn llechwraidd. heb yn wvbod 1 r Llywodraeth, neu buasent vn cael w hatal. Fit hamcan yn dyfod i'r wlad hon oedd goood, y mat-er o flaen Llywodraeth Piydain- Fa,wr, a gofyii am ei hamddiifyniad. Pasiwyd penderfyniad gwteb-og yn dymuno Hwyddiant v ddau Wladfawr. Oymorwyd rhan gan y Parch E. J. Jones Nf. A., Mn Lloyd Rees, R. Lloyd, R. Kyffin, ac E. Roberts.

Dyma fel yr englynodd lID bardd wedi gwran- daw Rhydfab yn arwain cyngherdd nos Nadolig: Rhydfab fwyn a'i ddawn gwynol-y lienor A llor.af, fardd ddoniol; Mae'n ddyn od o ddenisdol, Heb yr un ffraefcheb ar ol. Bardd y rhyd a ddyd ei fawr ddawn-byili- Ar bethau .synwyrlawn r oedd Yn ddigoll }-ddo'e g"r.m IVwd enaid livfiyd uniawn. Nes el wyf i noswylio—-fo gaaaf I'w gynas "uiiwylo Yn arweinydd bei-nydd bo, Yn liAwddo! fdwn iddo. BenHechog, Amlwch. BUBWECNTDD.

Fe adywcKlir mai Bre:iin Italy ydyw yr unig fwyd lysiwr (vegetarian) yn penaduriaid Ewrop; r unig frenin sydd yn yn fjmr na chafodd erioed ci 1 w)10 mewn brwydr. ->. Argraphwyd a Chyhoeddwyd dros y North Wales Chronicle Company, Limited, gan David Williams, yn y "North Wales Chronicle" a'r "Gwalia" Print- ing Works, Caxtcn House, High-atreet, Banger, yu Mhlwyf Banger, yn Sir Ga-ernarfon; ao yn Swydd- fa y "Clorianydd, Bridge-street, luangeftjl, yn Mhlwyf Ll-,in Sir Fon, gag John Wiiliwa, Dydd lau, Ionawr 26, 1899.