Y Negesydd

IllUgesnilir. TMM MESSENGER EXCELLENT MEDIUM FOR ADVERTISING. | IIEGESG&B, Cyfrwng rhagoiol at Hysbysebau I MASNACHOL, A RWERTHI AD A U, EISTEDDFODAU, BYRDDAU CYHOKDDIJS, &c" &c

PENOD YR ENWOGION PROFFESWR HENRY JONES. Un o feibion enwocaf Cymru yn yr oes bresenol, ac yn wir, mewn unrhyw oes, ydyw yr Athraw Henry Jones, Glasgow. 0 fod yn weithiwr cyffredin mewn ardal an- nghysbell a mynyddig, fe lwyddodd i ddringo i un o'r safleoedd mwyaf urddasol a dylanwadol yn y byd athrofaol. Hir y cofb am y bachgen o grydd, o ardal ddinod Llangernyw, fel y gweithiodd ei ffordd i fyny o fainc y gweithdy llwyd a llwm, i un o gadeiriau athronyddol anrhydeddusai Ewrop. Dylai hanes ei ddyrchafiad fod yn destyn chwedleua gan y tadau wrth eu plant am oesau i ddyfod, a gwasanaethu i ysbryd- oli llawer o fechgyn tlodion Cymru Fydd. Yn sicr, nid oes gan Gymru heddyw neb teilyngach o barch nag efe, na neb ag y dylai roddi gwrandawiad mwy astud i'w eiriau; gwr sydd yn Gymro o waed coch cyfan, o'i goryn i'w sawdl, a gwr, hefyd, sydd yn ddoethawr amryddawn na raid iddo edrych i fyny at y talaf o feddylwyr y dydd. Nid gormod yw dweydmaiefe, o bawb sydd yn fyw, yw y Cymro mwyaf ei ddylanwad ar arweinwyr meddyliol yr oes. Ac nid dyn i enwad, plaid, neu ddosbarth mohono, ond dyn i wlad. Yn wir, gormod o waith i wlad neu genedl ydyw eyfyngu Henry Jones o fewn ei therfynau; y mae y byd mawr, eang, yn hawlio cyfran ynddo. Darllenir ei lyfrau gan feddylwyr galluocai y gwledydd, a hawlia ei le yn ddidrafferth yn y rheng gyntaf o athronwyr yr oes bresenol. Fel athronydd yr adwaenir ef yn benai, oblegid dyna yw prif faes ei efryd- iaeth. Ond y mae yn type newydd o athron- ydd. Fa neb erioed a llai o'r meudwy rhew- llyd a melancolaidd ynddo nag efo. Nid oes lawer o berygl iddo gau ei hunan mown twb neu gell, allan o olwg y byd, ac allan o gyd- ymdeimlad a helyntion cyffredin pobl eraill. Yn hytrach, hoffa fyw gyda'i frodyr yn yr awyt agored, ao edrych ar bethau o'r un safle a hwythau Oymro o athronydd ydyw, a gwaed Cymro yn berwi yn ei wythienau. Y mae yn feddyliwr clir, dwin, a gafaelgar. Diau fod ganddo gystal pen a'r un Sais o athronydd ond heblaw hyny, y mae ganddo galon frwd, sydd yn arfer rhoddi ei feddyl- iau i gyd ar dan. Try ei ddarlithiau yn bethau tebyg iawn i bregethau, a mynych y cipir ef ymaith gan yr hwyl Gymreig. Ceir ynddo y philosoffydd a'r prophwyd' cyfun- iad rhyfedd o'r meddyHwr gloew a dwfn- dreiddiol, ac o'r pencampwr areithyddol. Gwahoddwyd ef i draddodi anerchiad yn Ngwyl Lafur Ohwarelwyr Gogledd Cymru, a chafwyd arawd odidog ganddo. Lie da i'w weled a'i glywed ar ei oreu ydyw o flaen cynulleidfa fawr o weithwyr ei hen wlad. Nid oes arno gywilydd o arddel ei frodyr ar ol esgyn i anrhydedd. Nid efe ydyw yr un i wadu nac i anghofio y graig y naddwyd ef ohoni, a cheudod y ffos o ba un y ciodd- iwyd ef allan. Yn wir ymddangosa yn fwy hwylus a difyr o'r lianer yn nghanol torf o weithwyr nag yn nghwmni ffasiyuol y doctoriaid a'r ucholwyr. -I

MACHYNLLETH GWLEIDYDDOL.-Cyfarfu Col. Pryce Jones, A.S., a chynrychiolwyr ei blaid yn y Vane Hall, nos Weuer. Rhoddodd adroddiad o'i waith fel seneddwr, ac o'r pdlisi y mae am ei hyrwyddo yn y dyfodol. Gofynwyd iddo amryw gwestiynau, y rhai a atebwyd i foddlonrwydd. Pasiwyd pleidlaislo ymddicied ynddo gyda brwdfrydedd. Dranoeth bu yn canfasio'r etholwyr, a chafodd dderbyniad da. YR YSGOLION.-Dydd Mercher, yr oedd pwyllgor addysg yr ysgolion elfenol i gyfarfod Ni ddaeth neb iddo heblaw Mr. F. Campbell, felly pallwyd gwoeyd dim fel y troion diwedd- af. Yr oedd cyfartaledd y presenoldeb yn ystod mis Tachwedd yn 87*5. Enillwyd I baner' yr ysgolion am y presenoldeb goreu am y mis gan Derwenlas, lie yr oedd y cyfar- taledd gymaint a 99-4 y cant. CERDDOROL.—Yn Eisteddfod Aberystwyth dydd Mawrth, llwyddodd Mr. Fred Lumley i gario'r wobr am yr her-unawd a Mr H. R. phreys am unawd, Enillodd y ddau ar y ddeu- awd,

Y FASNACH LECHI. Dywed y meistri yn Mhrydain fod y fasnacb lechi eleni yn is nag y bu er's pymtheng mlynedd, a'r rheswm am hyny, meddant, ydyw yr ychydig adeiladu yn y wlad. Y mae llech- au tramor, hefyd, yo ut, eu barn hwy, wedi gyru y llechau Cymreig o'r farchnad, yn en- wedig yn Neheubarth Lloegr. Heblaw hyny, mae Germani, trwy godi tollau trymach, y wedi cau llechau Porthmadog bron yn hollol o'r wlad hono. Yr un rheswm a roddir gan y masnachwyr llechau, a dywed un o honynt fod y prynwya Seisnig yn gwthio llechau Ffrengig, er en- graipht, i adeiladwyr er enill o honynt broffit. Yn ngwyneb hyn, meddai, nid oedd dim i'w wneyd ond i berchenogion chsvarelau roddi y flaenoriaeth i'r prynwyr oedd yn masnachu mewn llechau Cymreig yn unig. Nid oedd amheuaeth ganddo ef nad oedd y llechau Cymreig yn well na'r llechau a roid ar y farch- nad a dylid gatw sylw adeiladwyr at hyn. Yr oedd y llechau Ffrengig yn rhai salacli o lawer na'r llechau Cymrefg. Nid oedd gystal lhw arnynt, ac nid oeddynt mor barhaol. Yn mhellach, barnai y masnachwr foi yn angenrheidiol eangu y farchnad. Byddai eis- j ieu llechau yn Neheudir Affrica, er eugraifft ac yn amryw o leoedd eraill. Dywed ysgrifenwr yn y Times ar ran y Mri. G. Laraviere a'i Gwmni, perchenogio n chwarelau sydd yn ildio 115,000 o dunelli o lechau yn flynyddol, mai y ftaith nad oedd digon o lechau Cymreig i gyfarfo J a'r galw fu yn foddion i ddwyn y llechau Ffrengig i'r farchnad Seisnig ar y cychwyn. Yr oedd y llechau Cymreig yn ddrad iawn hefyd, ac yn ol ei farn ef y mae y llechau Americanaidd a'r llechau Ffrengig yn rhatach i'w gweithio, gan fod y graig yn haws i'w thynu, a llai o rwbel ynddi. Beth bynag, amlwg ydyw fod cyflogau chwarelwyr Cymreig yn is ht ddyw oa y buont o gwbl. Yn wir, cwynir ar bob Haw nad yw yn werth cario bwyd i'r chwarelau, ac o ddydd i ddydd gadawa y naill chwarelwr ar ol y llall y chwareli gan geisio enill eu tam aid ar y tir, ac ymfuda y rhai ieuangaf i'r America.

ABERDYFI. ORDEiNiAD. Dydd, lau, cafoild Mr. Aylmer Rowlands, mab F^cer Aberdyfi ei or- I C, deinio;i'r swydd o ddiacin gan Esgob Bir- mingham, yn Eglwys Gadeiriol y ddinas, a bydd iddo ddal y swydd o gurad yn St. Martin's Birmingham. DARLITli.-Nos Lun, traddodwyd darlith, yn dghapel y Wesleyaid. ar Y Diwygiad," gan y Parch W. O. Jones, Aber. Mr. W. Jones Hughes yn llywyddu. Cafwyd darlith wir ragoroL

PENRHYNDEUDRAETH LLYS YR YNADON.—Nid oedd un achos i'w brofi o flaen ynadon Penrhyhdeudraeth (yn cynwys Ffestiniog), yn eu cyfarfod diweddaf. DARLITH —Nos Fercher, traddododd Elfyn eiddarlith ddyddorol ar "Pobl a gyfarfum a hwy," yn Ysgol y Minffordd, Mr. Robert Wiiliani? yn llywyddu.

I MORGRUG. Wele ddalen o lyfr natur. Mae nifer lulsog o'r anifeiliaid yn ein synu oherwydd eu pryd- ferthwch. Hoffir y gloyn byw am ei fod yr j glws ac am fod yr aderyn yn brydferth ac yi ganwr da yr hofiir yntau. Ond nid prydferth- wch yn uni^f sydd yn boddloni dyn y mae yn* rywbeth atbenig a phenodol yn mhob creadui sydd yn ein tyi.u ato. Maintioii y cawifil", e; engraipht, sydd yn ein synu, ond pettwydd y I dryw pitw sydd yn enill ein sylw. Fel yna, y ¡ mae yna ryw nodwedd arbenig yn mhob craadur yn cael ei edmygu. Er hyn i gyd, tebyg mai yn perthyn it creadutiaid hyny sy'n byw yn dylwythau gyda'u gilydd y mae mwyaf o ddyddordeb. Nid cyfeirio yr ydym at y dosbarth hwnw Sy'I, casglu'n nghyd rhyw uawaith yn y flwyddyn, fel y wenol a'r dtudws, ond at greaduriaid sy'i byw gyda'u gilydd fyth a hefyd, sef y morgrug Tebyg nad oes ddosbarth o greaduriaid mor Hawn o ddyddordeb a'r morgrug, mae rhyw- y If!, beth newydd yn barhaus i'w ddysgu am danynt Dywedir fod tua mil o rywogaethau c for- grug, ac nid oes gan ddau o honynt yr ur arferion. Yn Mhrydain nid oes ond odeum u deg-ar-hugain o rywogaethau o honynt. Mae eu bywyd yn gydmarol faith: gwyddys i rai fyw agos i ugain mlynedd Mae tylwyth c forgrug, heb gyfrif y thai ieuanc, yn cynwys gwrywiaid, y rhai sydd yn cyflawni y gwaith, a gweithwyr diedyn, ac un neu ychwaneg o fam-freninesau. Bu edyn unwaith gan y rhai olaf a enwyd, ond ar ol eu taith briodasol, bwriasant ymaith eu hedyn, gan nad ydynt byth wed'yn yn gadael eu nyth. Nid yw y gweithwyr yn dodwy ond yn achlysurol, eu gorchwyl hwy yw cario yn mlaen waith y tyl- wyth. Mae rhai o honynt yn aros drwy gydol eu hoes yn y mAn ystefyll mewnol i ddim ond i ofalu am y rhai bychain a dywedir y bydd yr ystefyll hjn ar adegau yn rhyfeddol o debyg- ygol- y rhai leuainc wetIl eu trefnu yn wahanol ddosbeirth. Weithiau mae tylwyth o forgrug yn hynod luosog, yn rhifo tua 500,000. A dyma wers fach ini—" y bodau rhesymol "—nid oes neb erioed wedi gweled ymrafael na chweryl rhwng dau forgrugyn yn perthyn i'r un tylwyth. Et hyny, y maent yn cyweryla yn fynych gyda rhywogaethau eraill. Eglur yw oddiwrth hyn fod y morgrug yn adnabod eu gilydd. Mwy na hyn, fe ddywedir yr adwaenai morgrugyn forgrugyn arall or un tylwyth ag ef pe heb ei weled er's naw mis. Dywedir os bydd i flaidd neu fran gael eu clwyfo, yr erlidir y clwyfedifi; ymaith gan ei gymdeithion. Nid felly gyda'r morgrug. O'r ochr arall, y maent hwy yn hynod ofalus o'r anafus bob amser. Rhaid fod gan y morgrug ryw fodd i ddal cymundeb a'u gilydd mae eu harferion yn tueddu i wneyd i ddyn gredu hyny. Cymerth un dyn yn ei ben geisio profi'r mater, a'r cynllun a fabwysiadodd ydoedd hwn. Cym- erodd bryf, a gwthiodd bin trwyddo i'r ddaear gerllaw nyth morgrug, a gwyliodd beth fyddai y canlyniad. Yn y man daeth m#rgrugyri allan, a chanfu y pryf; aeth ato a cheisiodd ei gario ymaith, ond methu a wnaeth er ceislo ei oreu. Wedi canfod hyny aeth yn ol i'w nyth, ac yn mhen ychydig fynydau daeth yn ol a deuddeg eraill gydag ef. Aethant yn syth at y pryf a ihwygasant ef yn ddarnau, yna aeth- ant yn eu holau dan eu llwyth. Myn rhyw bersonau i ni gredu fod y morgrug yn cadw carchardai ac ysbytai, &c., ond rhaid iddynt ein hesgusodi am beidio eu coelio. Mae yr un mor anhawdd credu eu bod yn cadw caethion a'u bod yn gorfodi ac yn dysgyblu creadutiaid eraill i weini arnynt. Os oes peth cywreinrwydd yn perthyn i'r morgrug, paham y rhaid i rai gael rhedeg i'r eithaflon ? Ond o ran hyny y mae yna ddosbarth ag y gellid gyda phriodoldeb eu galw yn bobl yr eithaflon. Anhawdd, drwy'r cwb', ydyw peidio holl wrth weled y morgrag yn gweithio, a ydynt yn gweithio yn ol rheswm ai nad ydynt ? Pan yn gwyho nyth y morgrng, a breswylir gan fiioedd o fodau gweithgar, a'u gweled yn llunio ys- tefyll, yn tori twnelau, ac yn gwneyd ffyrdd; neu yn gwarchod eu cartref, yn casglu bwyd, ac yn porthi y rhai ieuanc, y mae yn lied hawdd credu eu bod yn perchen rhyw gymaint o reswm. Sut bynag am hyny, mae Solomon, y doethaf o ddynion, wedi cyngori un dosbarth o ddynion i fyned at y morgrug am wers.

ESGAIRGrEILIOGr- DARLITH. Nos Fawrth nesaf, traddodir dariith yn nghapel Rehoboth, Corris, am, 7 o'r gloch gan y Parch. W. S. Jones, Machyn- lleth, ar y testyn Ar draws yr India Yr elw tuag at draul adgyweirio capel Ebeqezer,' yn y Ile kwn,

DIRWEST A'R ETHOLIAD Cynhaliwyd eynhadledd ddirwestol yn yr Amwythig, ddydd Mawrtb, a'r amoan mewn .!Olwg oedd trefnu ar gyfer cadgyreh ddir- westol yn yr etholiad agoshaol. Tynwyd illan maniffeatio cryf ei ymadrodd, a bydd yn cael anfon rliag blaea i'r etholwyr yn Nghymru a Sir Fynwy. Ymae'rmaniffestio r/n gorchuddio pob than o'r gwaith dir- westol; ond nis gall y diwygiwr mwyaf sobeithlawn ei feddwl dybio y sylweddolir yr holl awgrvmiadau yn y Sonedd nesaf. Ymddengys fod y gynhadledd yn deall hyn, canys awgrymir "minimum programme, yn cynwys tri phwynt:—1, uewidDeldf Drwy- ddedol 1903 2, dewisiad Ileol, yn enwedig i Gymru 3, gwella Deddf Cau'r Taf arnau yn Nghymru, a'i hestyn i Sir Fynwy. Dichon y bydd i'r adran a ganlyn dynu eryn sylw :—' Y mae cynydd diwygiad dir- westol yn y Dywysogaeth, a'r teimlad moesol 11 el uehel sydd yno, y u ex gwneyd yn hanfodol -ir i ymgeiswyr y rhai ydynt yn aelodau o'r breffeswriaeth- gyfreithiol beidio cymeryd achosion y tafarnwyr mewn llysoedd trwydd- edol."

CHINA I'R CHINEAID. Gohebydd o Pekin a ddy wed fod y teiinlad ^wrth-dramorol wedi eynyddu yn fawr yn Idiweddar. Ac y mae y teimlad yma yn oael ei enyn gan Chineaxd a gawsant addysg achel. Y duedd ydyw boiootio y tramorwyr Ewropeaidd, fel ag y gwnaed yn llwydd- latius yn erbyn yr Americanaidd. Dadleu& y newyddiaduron y dylid boicotio yr opiwm a ddygir o India. Ba buddugoliaeth y Japaniaid ar y Ews* iaid yn foddion i'r Chineaid goleddu y 8yniad y gallent hwythau fod yr un mor iwyddianus. Yn sicr bu y rhyiel ddrweddar yn gyfrwng i chwythu y fflam ryfelgar yn y wlad. OuntnoIttJwy oedd ytuddygia«l y Hy wodr- aeth yn cospi y rhai a ymosodasant ar dramoriaid, er iddynt wiucio ar y boicotio. Y mae'r tramoriaid a breswyliant yn y dinasoedd y mae'r Llywodraeth Chineaidd yn gref ynddynt yn ddiogol am amddiffyn- iad. Y perygl ydyw i'r teimlad gwrthdramorol yma dori allan mewn manau y mae yr awd- urdodan yn wan ynddynt, ac yn wir yn ddi- fater, PELYDRAU CERDDOROL. Ffaith ofidus i bob cerddor meddylgar a chwaethus yw fod ein holl gynulleidfaoedd Cymreig yn wallus yn mhrif elfenau dadgan- iaeth dda. Nid ydym yn dweyd nad oes nifer luosog o'n cyoulteidfaoedd yn datganu mewn amser cywir ac yn darllen nolau y prif lais yn gywir ond sylwer y fath nifer sydd yn canu. Mewn man, cyn y Sabboth yr oedd ymarferiad gyda cor y meibioa, ac yr oedd yn bleser clywed y tenors yn seinio eu nodau ucbehteh- oraidd yno, ond pan ddaethant i'r capel i gatitt' emyn-donau y cysegr taflwyd drostynt fanteU y sopranos, ac y maent lei hen geirt llusgyn canu wythawd islaw y gwragedd. Rhaid cael ypedwar llais i roddi datganiad o'r cord ya gytlawn. Eto mae darlleniad anghywir yn gwneyd cydbwysedd y lleisiau yn wallus ac yn wan a' dieffaith. Pan fydd y tenors, yr altos, a'r sopranos yn cann y prif lais, ac ond ychydig yn canu y lleisiau eraill ofer dysgw/l cydbwys- edd cywir rhwng y lleisiau SyUer hefyd mai ychydig o bwys a roddir i ddarlleniad cywir o'r emynau ac mor wallus yw ein canu cyn- ulleidfaol o ran arddull. Mae unffurfiaeth ein datganiad yn profi nad ylym wedi rhoddi y sylw dyladwy i'r emynau a'r tonau. Ymfodd- lomr mewn bod fel plant yn chwareu gydabrig y tonau ar y traeth heb wybod dim yn ymar- terol am gyflawnder moroedd o feddylddrychau cerddorol a geir yn yr emyn don.

eir,ion pr roen- X CTQF YN Y MIL BLYNYDDOEDD Chwythu 'i din, dan chwibanu 32i fyw don, wna y gof du Tin Haw fegina, a'r ilall Faluria'r glo fel arall Wedi trefnu, taclu'r tan, Ar bwynt allor ei bentan, Yn hyf, mewn hen gleddyf glas, Lmiiai lawer galanas, Galaela y gof eilwaith.— Ohwery ag ef cyn dechreu y gwaith 1 Rhed ei fawd ar hyd ei fin, Dewrfodd i brofi'r durlin. Ffugia'r gwr yn filwr fod, Jleu yu hen gadbeii hynod; Areithia, bygytbia'n gas I'w elyuion alanas Yna try. tery e'n y tan A chwyth yng-ryfach withiBll A gwreicbiou fiiaiugochion gaut, Ðrwy droohau mwg, draw dyrchant 'J5 dyn allan o dan dig Ri fiwrii, dau ffiie'n flyrni.-I Yr hen gledd mawr iawn ei glod Yn ymaes mewn ymoBod A dwg ef, yr adeg hon, Yn wynias ar ei elniou Ac, mewn hwyl a'r morthwyl mawr, Esgud, a nerth grymusgawr, Fe i curd nes a yn swch, Gywrain ei gWBstnaethgarwch, I aru'r ddaear iraldd A thy' o hon weaitb a haidd. HxaxmnoG.

CHWAREUON YR OES. Dyma y ggiiaf yn cerdded, a'r dvlanwadau (liwyg; Rdol y disgwylid am danynfc heb dd'od. Ceir cyfarfodydd rynes mewn Itawer lIe, ond vchydig- yw nifer y presenolion, ac mae Seion heb neb yn ei cheisio. Gwnaed cryn lawer o waith da yn ystod y gauaf a'r gwanwyn diweddaf, pethau na chroniclwyd o gwbl, a phethau na ellir ei gosod mewn unrhyw ystadegaeth, Am lawer o'r hyn a groniclwyd y pethau mwyaf arwynebol oeddynt, ag ydynt er's hir amser wedi cilio ymaith fel ewyn y don. Mae ieuenctyd Cymru luaws mawr ohonynt yn cael eu lly neu i fyny yn Ilwyr gan ysbryd chwareu —ac nis geilir eu cael yn fyw i ddim arall. Cwestiwn dyrus iawn ydyw cwestiwn difyr- weh ac adloniant, i ba raddau y mae i'w gyfreithloni. Dyma yr Eglwys Sefydleclig yn cynal dawnsfeydd mewn llawer man dan nawdd uniongyrchol yr eglwys ei hun, a'r elw arianol yn myned i gynal sefydliadau yr eglwys. Ceir lluaws o'r urddasolion yn eu plith yn pleidio chwareu golf ar y Sabboth. Ofnwn yn fawr y gall y Book of Sports dd'od i fri eto. Beth bsnag all fod em syniadau am ddifyrion yr oes, eydatift, pob un ystyriol fod Eyr oes yn foddw ar bleser. Gwaria llawer mwy ar ddifyrwch mewn diwrnod nag a wariasant a" foddion diwyll- iant meddyliol mewn blwyddyn. Yr oedd- ym yn obeithiol iawn fod y lianw wedi troi o leiaf yn Nghymru y gaisaf diweddaf, ond ysywaeth byrbarhaol iawn fu y cyfnewidiad. Oredaf y byddai yn fendith i don o buritan- iaeth dd'od dros y wlad oto.-Parch. H. CEKNYW WILLIAMS.

CORRIS. CYNGHERDD.-Cynhelir Cyngherdd er budd yr Ysgol GenedJaethol, nos Fercher, Ionawr 3ydd, pryd y cymerir rhan ynddo gan Mri. W. H. ac R. Williams, R.M. Band, Gittins, Aber- llefenni (offerynol), Miss Kate Hughes, Mr. Ellis Jones ac eiaill, ya ddatgeiniaid, Mr. Hughie Jones yn gyfeilydd:—Anvr. ADD YSGOL.—Llwyddodd Mr. Willie Jones mab ieuangaf Mr. J. Pugh Jones, C.S., Ty> 'nyffridd, i basio'r ail arholiad i'r proffesiwn o feddyg anifeiliaid yn y R.V College, Llundain. GWLEIDYDDOL. Yn nghyfarfod yr etholwyr Rhyddfrydol a gynhaliwyd y nos Sadwrn o'r blaen, paswyd os na bydd gwrthwynebydd i Mr. Osmond Williams yn d'od allan yn yr Etholiad Cyffredinol eu bod yn oedi cynal cyf. arfod cyhoeddus hyd wyliau y Sulgwyn, pryd y disgwylir i Mr. Osmond Williams, ac aolod Seneddol arsfll i ddyfod i ftnerch y cyfarfod.