The Welsh Coast Pioneer and Review for North Cambria

DAN SYLW. PRIS BIFF. Mown atebiad argraphcd:g i ofyniad Arglwydd R. CooJ.dyry Llywydd Bwrdd Masr.aoh dablau yn angles pris biff yn Liundain, Par.s a Berlin. Y,n Ngorpnenaf, 1907, cyfart nledd misol y pris am wythbwyg o b'ff yn v tair dinal ccdd:- Liundain, 3s 2c; Paris, 4s 2jc; Berlin, fa 9c. Yn Riiajjfyr y pris au oeddynt:—Lhnid.nn, 2s 11c; Paris, 4s 25c; Berlin, 4s SAc. Yn mie Ion- a.wr diweddaf, y prisiau oeduynt: Liundain, 3s iic; Paris, 4s 41c; Berlin, 4s 9c. Er y m:fJ hwnw, mae pris biff wedi graddol godi yn Llun- dain, ac wedi graddol outwng yn Berlin. Yn Mehefin v rr's yn Llunda-n oedd 3s 7c, ao yn Berlin 45 5ic. Yn l'ar b yr oedd y rriz yn Mehefin yr un fat-h ag yn Ionawr, ond yn Mawrtih ac Ebrill yt oedd y pris yn 4s O^o. MARY DAVIES. Enw swyjiol i iiloodd yw Miss Mary Davies. Merch y diweddar Mynorydd, un o Gy.:iiTy mwy- af deallug ei ddydd, yw hi. Am flynyddau nid ttedd berexldiach llais i'w glywed er hvyfanau'r wlaocl ac fel datgciniad alawon Cymre-ig prin y bu erioed ei rhagorach, os yn w-tr ei haful. Priodotld y diweddar hy.nawe a cihymwynasgar, Mr W. Cadwaladr DaN-les, ao ymneillduodd o'r lIwdall i weinydtlu arno fel angvles yn yvtod mis- oodd ihir ei gystudd JrwlU, nes daeth y diwedd. Y newydd djwedd: am y Gymraes dirion yw ei ihetboh'id yn ga-deirydd Pwyllgior Cerdd Eis- leckifod 'G<V-iedlaethol Liundain. Liawenha y fcenedl all yn ei dyrchafiad ai hymroddiad gyda tefydliad y bp hi a'i gwr mor amiwg yn ngJyn a hi am flvnvddau. CWYN COLL Y METHODISTIAID. Pruddhaodd ffuvfafen y Methodistiaid Calfin- aidd yr wyihnos ddiweddaf gan gysgcd angau daa wr uchel eu bri a'u parch yn y cyfundcb, ecf v Parchn. Dr. John Roberta, Gassia, a Win, James. Aberdar. Ni bu fawr gv oil cenhadwr ar faes na'r cyntaf, a ehysegrodd ei oes i oleuo'r I againaid. Erys ei golfa yn ber a'i fri yn uchel Kyfuod hir, eunys hebJaw rhoddi'r Beibl i'r Caesi bu'n dpfho miloedd yn y wlad hon i deimlo dvddordeb ynddc. Cvfieithodd dri ar hugain o Ivfrau'r Beibl i r ;.aith fiodoroJ, ac adojygodd yr -oil. Un ø hregethwyr niwyaf athronaidd a thre'-dd^ar y wlad ydoedd Mr James, Aberda-r ei brege-liatt y.n eithriadol o gyjivy.-fawr eu syl- weiIJ, a golcu a gwr-s yn nodweddu ei we:nidog- set! • a • • Y BARDD A'R ATHRO. Mvnesr t am bcnodiad Mr R. Wiiliame-Parry, B.A.. Talysarn, yn aihraw mewn Cymraeg yn lYseol Ganolraddol. LJa.nberis. Ieuanc yw efe a'i ddoien yn werdd gany wawrddydd a'r gwlith, ond prophwvdir iddo ddyfotlul ar sail ei ormhenoi addawol. Efe oedd bardd cadciriol Eisteddfod Myfyrwyr Bangor fis Mav, rili diwedd- af, a ohafedd ii'lcdforedd uchel y beiriuad am ei awdl firain. Enillodd heyd gadair Eisteddfod Ffcetiniog ar "llwyrnou I-laf" y Nadolig cyn y diweddaf; ond oherwydd tori a mod, arall gafodd y gadair. Esjryncdd yn dre. uohel niewn Eistedd- fodau eraiil, a dywedir iddo ddringo i safle an- rjiydsddus yn yr ornest am gadair yr Wyl Gen- edlaetiioJ. < CYNOXFARDD. Fel gwr fedd gamp ar areitheg ac arweinydd Eisteddfodol a.nhebgor. a'i glod yn eerdded dros irvfa;if\d a chyfanfor, yr adwaenir Dr. T. C. Ed- Marie Brodor o Dyffryn Cynon. yn y De, ydyw, gweinidog' Annibynol, a Chym- TO heb fawr neb mwy h.r5bYI yn America. Daw tro^odd bob haf i gyhoeddijj.dau, ao yn ■yctcd ei arosiad nid oes ei brys\iraoh, C,I).r5 y xyi.ie n oregevhu, darlithio, ac arwa-: Eietedd- fodau vn ddibali. < « MUDIAD XEWYDD. Ccitf cymdeirnas o wyddonwyr yn ccfnogi mud- iad i'r perwyl y rhai l i bawb cyn y caiiiateir iddynt briodi sicrhau tyttysgrif feddvgol eu bod yn berfTaith iiach, fel na bo eu had yn etifeddu unrhyw afiechyd. Cred;r fod y cwis hw.n i'w trvfiawnhau De na, chedwi.r ond ychydig rhag treuijo oes drucnus fel caniyniad etifeddu gwen- dWau eu rhieni, < » » n A GOLLIR CANADA? Dyfynir a ganlyn o newyddiadur American- a-idd:—"Dvmunwn o galon i Canada fyned rhag- ddi mewn cynydd a chyfoeth. Canys un o-r (iyddiau nesaf y mae'r drefedigaeth fawt hon i fod vn rhan o'r Unol Dalaethau, yn chwyfio ban- er America, ac yn ein cynorthwyo i cthol Ar- Jywydd v Werinaeth." Tybcd? CANCR. Ilaera Dr. Doyen, u.n o wyddonwyr blaenaf Ffrainc. ei fod wedi darfod gweithrediad y trychfil sy'n achosi caner yn y cyfansoddiad dyn- ol. Y mae wedi cyflwyno ffrwvtih ei ymchwil- kidau dvfal i natur a dechreuad yr haint eehrys i Gymdeithas Bywvdeg Paris, gan egluro y modd y dylanwada y trychfil ar y gwead inown- ol nes y byddo wedi darostwng y dyoddefwr i du'r anl-au. m • • m ADFYWIO CERDD Y GOGLEDD. Er's rhai blynyddau bellach nid yw ccrdd y Goerledd wedi blodeuo fel y dymunid. Bu adeg Dan oedd corau Arfon, Moil a Meirion yn uchel eu bri ac yn fynych yn gornestu ar Jwyfan yr Eisteddfodau Cenedlaethol; eithr daeth difrawder idrosivnr, neu bu llwydd y oorau Seisnig yn fodd ion i'w gwangaloni. Hyfrvdwch, g'an h.yny, yw deall fod yn mryd caritorickil enwog DCn tre'r sir loewi eu lleisiau a pharot-oi at or- nest fawr yn Wyl GenedJaefhol yn mhrif ddiriao y byd vr haf nesaf. Arweinydd y cor fydd y lDr-ofed:L- a'r DroCiadol Nlr J(,Iiii W'Iliaiiis,. or- tranydd Eglwys Crist, a than ei lew cryf yw'r liyder y gwelir hwy yn canu yn fuddugoliaethus. » • ■ • "GOREU ARF-ARF DYSG." Ar achlysur rhanu'r gwobrau yn Ysgol Ga.nol- radd Bethe;da y nos o'r biaen, cyflwynwyd ys- tadecrau rhyfedilol an' y g'werth ddyry ein oencdl, a'r defcbarth gweithiol yn arbenig, ar addysg. Dwfn iawn yw aerch Jlafurwyr Cymru at add- yeg.- ac nid oea aberth y.n criiiod ganddynt er estyn manteisio-n i'w jjiaiit. Ceir engiai{.«ht dar- awiadol o hyn yn Bethesda. Ar gyfartaledd i'w phoblogaeth, ma..e'n 4ebyg aiad oes ardal yn y Dvwy?oiraeth. ac eithrio Ffestiniog efaliai, m Anfon cyrxtfer o blant i'r ysgolion canolradd. Cyfrifir fod y boblogaeth yn 10,500, a cheir yn yr ysgol ganolradd leol 150 o ddisg'yblion, sef un ar gyfer pob 70 o'r preswyhvyr. Nid yw r cyfartaledd yai yr oil o Gymru ond un ar gyfcr pob 162 o'r boblogaeth. Ilawdd y gali Beth- et300 a'r oil o'r sir ymfalohio yn y ffaith hon. r. w SAINT Y DYDDIAU DIWEDDAF. Dyna.'r enw ddefnydd;d gynt ar y Mormoniaid, y ecct ryfedd eydd a'u iie.ncadlys yn Ninas y lavii Ila'en. Bu c-ryn son am danynt yn Nghymru flyn- yddau fu, a dvwedir fod rhai o'u cenhadon ar cael eto mewn rhai lj -dalo-t-cid y.n y I)\ wysogaeth. Y dydd o'r blaen agorwyd tenil iddynt yn Liun- dain ar draul o 6000p. Myncgir iddynt fedydd- io 986 o ddychweledigion yn Lloegr llyjiedd, a chredir y bydd eu cy.nydd yn fwy eto eleni. • • • • DILEU TOR-AMOD PRIODAS. Nid oes yn y Gymraeg, a cla. hyny, air am "flirtation." er fod hoedcna yn lied agos i'w Jfityr. Er hyn y maC"r difyrweh pervglus yn oael ei gario yn ndaen yn Nghymru, lawn cymaint ag yn unman. Ceir eyfreithiwr mewn cyfoes<,lvn yn yegrifenu'n gryf, er ritul yn argyhoeddiadol, o blaid diddymu de.Lidf tor-amod priodae. am yr haera ei bod ''y.n rhy dest a-r ddynion ieuainc a theimladwy." Dywed y gweinyddir y ddeddf yn Iwllol er budd mcrched, p80 un bynag a fyddont yn ddiniwed ncu yn llawn yistryw. Da.n y ddeddf mae fflyrtio yn min y raw yn drosedd-i ddyn- ion. Am ddetnyddio ychydig o eiriau serchJawn trwy lafar neu ysgrif yn ystod seibiant haf, hon- ir fod bywyd "lower dyn ieuanc wedi ei ddyfetha.

Llith Die Jones. EISIO GWALLGOFDY YN SIR GAER- NARFON. PA LE MAE SAETHWRS CYMRU? Mae hogia Cymru wedi bod yn treio enwogi eu hunain ar faes Bisloy trwy saethu am wobr y Brenin, ond toedd yr Hen Wlad ddim ar y blaen o lawer iawn eleni. Er fod yna amryw o hogia o Gonwy wedi myn'd i fyny hefo eu gynau meth- asant wneud dim byd o bwys, ond teg ydi dweyd nad oedd Mistar Tomos Morgan ddim hefo nhw eleni. Feallai y basa petha yn wahanol tasa Mis- tar Morgan wedi myned i Bisley i ddangos i hogia Cymru He roedd y target. Er fod Sergeant Coverley wedi gwneud yn bur dda dros Penmaenmawr, a Private Davies wedi dod i mewn yn ohweched ar y rhestr, Scotyn en- illodd y wobr. Mae yn wir fod Cymro, sef Lieu- tenant Davies, wedi enill y wobr yma ddwywaith flynyddoedd yn ol, ond IIwntw ydi Davies. Pam raid i'r Hwntws yma ein euro ni, y Northmen, mewn pob peth? Y flwyddyn ddiweddaf fe ddaeth Lieutenant Davies i Gonwy i saethu, a chymerodd gwpan arian oddiar hogia Conwy. Gwyr y Gogledd, cofiwch am eich cyn-dadau a gwyr Harlech, a deflrowch cyn iddi hi fyn'd yn rhy hwyr i godi'r Hen Wlad yn ei hoi. POBOL SIR GAERNARFON EISIO ASYLUM. Mae rebel gall sir Gaernarfon yn awyddus i gaol gwallgofdy yn y sir, ond lydi trigolion sir Ddinbvch ddim yn cydsynio a'r anturiaeth, ac am i neb gael gwallgofdy ond eu sir hwy. Fel yna yr aeth hi yn helynt rhwng y ddwy sir yma, ac or rnwyn ymdrechu setlo y pwnc a eheisio gwnc-ud ffrindia ac ysgwyd lIaw hefo eu gilydd, mi aeth cvnrychiohvyr y ddwy sir i gad ciniaw hefo eu gilydd yn y Castle Hotel, yn Nghonwy. Mwynhasant y ciniaw, ac wedi gwneud pob chwareu teg a'r danteithion .aethant i gael nrvgyn ac ymgom-rhai yn smocio cigars, rhai cigar- ettes, ae eraiil yn (tal yn ffyddlawn i'r hen getyn. Ond er mor halius oedd yr olwg arnynt, mi aeth hi yn ffrae fawr rhwng cynrychiolwyr y ddwy sir. Mistar Jones Morris ddaru ddechrea yr helynt, a dyna. Mistar T. W. Griffith yn ci gefn- ogi o, ond toe i chi dvna Mistar Aneurin Evans yn dechrea deyd y drefn yn erbyn pcbol sir Gaernarfon, ac yn dal allan mai yn Dinbych v .1, v dylai y gwallgofdy fod, am bod nhw yn medru cael cig a bara cartref yno. Dyna Mistar J. R. Hughes, cadeirydd Cynghor Sirol Caernur: m, vn dechreu poethi, a dyna hi yn mynd yn helynt gwyllt. Wclsoch chi rotsiwn beth erioed. O'r diwedd i chi, trwy ddylanwad Mistar Pennant, dy ma > r storm yn tawelu. a phawb yn gystal ffryndia ac erioed, ond heb ddwad i unrhyw gytnndeb ar gwestiwn y gwallgofdy. Mac son am y gwallgofdy yn troi fy meddwl at broliad doniol gafodd relieving officer yn Din- bych y dydd o'r blaen. Un o ddvledswyddau relieving officers ydi mynd a phobol i'r asylum pan fydda nhw wedi mynd yn rhy ddrwg i fod yn rhydd. Mi roeddwn i yn digwydd bod yn Din- bych y dydd o'r blaen, a phan yn mynd i lawr Yale-street, gwelais relieving officer yn dod i fyny hefo tua unarddeg o ddy-nion, a phawb yn I edryc-h ar y creaduriaid druain, gan feddwl fod nhw yn cael eu cymeryd i'r asylum. Erbyn holi desllais fod yna dri o ysgolfeistriaid yn eu mysg. Mi roeddwn yn gwybod fod Cynghor Sirol Caer- narfon wedi bod yn trin yr ysgolfeistriaid braidd yn anuheg- ers talwUl rwan, end ddyliais i erioed y basil. yr helynt yn effeithio gymaint arnynt iw gyru nhw Ddmbych. Mi roedd yna ddyn- ion parchus eraiil yn en mvsg, a dvna' lie roedd y relieving officer yn eu harwain yn frysiog trwy y drei i gyfeiriad yr asylum, a phawb yn edrych yn dosturiol arnynt. Clywais un hen fhind o< dd yn scfyll ar gongl v farchnad yn gwaeddi allan, "Lot go lew tro yma, A dyna un or clynicn yn cymeryd i mewn y sefyllfa ac yn gor- fodi y relievino- officer i gerdded ty nol iddy' nhw. Ddyliwn mai nid mynd i'r asvlum yr oedd y dynion parchus, ond nelodau y Bowling Club oedda nhw yn mynd i chwareu match hefo Clwb Dinbych, a bod y swyddog yn aelod o r clwb. DYCIIRYNU FFARMWR Ddyliwn fod ffermwyr Cymreig gymaint o ofn navvies ag unrhyw ddynion eraiil. Clyw- ais fed ffannwr parchus we<Ii aro-s yn go hwyT vn v nentref un nownti, a rhai o liogia y Llan wedi ei ddychrvn pan oedd o ar y ffmdq gartref trwy ddweyJ fod yna rai o navvie.i. J yn y oocd. Mi trafodd v fafh iiraw nes aeHi yn ol i'r nentref bob cam, a pwnaeih i gyfaill godi o'i welv. a dwad i'w ddanfon o a.d.ref trwy y coerl YN LLANELWY. Mae :V11á bed war capel Ynmeillduol a dwy Eg- Iwye (yn cynwys yr Eglwyg Gadeiriol) yn Llaai- cjwy. Fo wnaeth y g-weiiiiitiogiloil Ymneillduol ga;b at y Cynghor Plwyfol am ganiatad i gynal cwasa-naeth aT V connmon bob nos Sul yn ystod vr haf, ac fe ganiatawyd y eaia y.n unfrydol. Mao holl aelodau Cynghor Plwyfol Llanelwv, yn oynwvs y cadoirydcl a'r clerc, vn Eglwyswyp seloe oddieerth un. a mae hwnw yn ami iawn yn my.nychu yr Eghvys, ac wele nhw yn eaniatau eais i try rial jrwasana-efch Ynmeillduol ar y com- mon uan v mat1 vna saith o addoldai yn y ddinafi. Pwy fe<lr ddweyd ar ol hyn nad ydi yr Eglwysvvyr a'r capelwyr yii eydweithio? Tra. 'roedd y Cynghor yn unfrydol o blaid cvnal cwasanaeth crefyddol ar y common ar y Sul toedda nhw ddim vn unfarn i rw-vstro i bobol chwareu cricket yno ar y dydd Sa.nctaidd. Na. mi roedd uri yn gryf o blaid caniatau i blant chwareu cricket yno ar v dydd eanctaidd. Na, axjhos ei fod yn crcdu fod y plant yn fIein<I1o dvdtJ Sul vn ddiwr.nod hir iawn. Lie evsondeb mcwn pleidlcisio dros gael gwasanaeth cre.fvddol vn un rhan o'r common a game o cricket vn v rhan arall? Kid oes modd gwaean- aetihu Duw a .mamon, hyd yn nod yn Llanelwy. LLOYD GEORGE. Y diwrnod o'r blaen aeth Dirrpwyaeth Gym- raeg at Mnstar Lloyd George i ofyn am ych- wanee o arian at gynal yr amgueddfa yn Nghvmru. Ar ol gwrandaw ar y ddirprwy aeth mi dd^ v.edodd Mistar Lloyd Geetrge fod o ei hun wedi. bod yn t.!ü[Yn am beth cyffelyb cy.n iddo gael ei godi i'r swyJd bwysig o Drysorydd v Wladwr.iaelh, ond er's pan mae o wedi bod vn ei swvdd riewvdd dywedodd bod o wedi ffeindio allaa fod yna wle<iydd era.ill hebiaw Cymru vn fo(idlawn i dderbyn tipyn o bres y Llywotlraeth, a mi roedd yn eyndod sut yr oedd dvn vn frwcied DCtha vn wahanol air ol newid ei (radair. Diar, d'iar. fol. mne dynion rn rew-.d, vnte, vmhobol i? Wir. mi fydd yn rhaid i Rydd- frydwvr CYlllru gymeryd gofal ne mi fydd Lloyd Georire vn bier o newid ei got yn ogystal a'i gadair, IIOGYN 0 LLANELWY. Mae hogia Cor yr Eghvys vn Gonwy wedi bod 'Y,n cael te uarti a stx^'l-s. a mi ddarynt fwynliau eu hunain vn ardderclhoer. Mr Herbert Jones ddarfu treatio yr hog'ia i fwrdd yn llawn o ddanteithion melus yn ngardd y Viearage, ac hefyd rhai gwobrwyon am redeg a campiau oir- oill. Fe fydd haoiiomi Minar Jones yn cael ei ffofio vn hir gan hoeria cor Conwy. Mi fuo Mistar Jones yn hopyn .mewn cor ei hun flyn- vddoedd vn ol, yn Cathedral Llanelwy, a mi rvdw i yn colio yn dda fod o vn un o'r hogia mwvaf chwareus hefyd. Mistar Llewelyn Lloyd. Conwy, oedd organydd a mistar coir y Cathedral yr adepr hono. Erbyn heddyw mae Herbert Jcwies, o Llanelwy, wedi dyrchafu ei hun i fcKl vn un o'r dynion mwyaf parchus fedd hen drof Conwy. ao mae o yn dal i ganu yn nghor vr eglwyg henafo), ond tydio byth yn blino siarad am yr hen amseir pan oedd o yn hog'yn vn ntrSior CJathedml IJanelwy, ac er mwyn 'rhen a-mser gYllt mi ddaru dretio cor Cojiwy i un o'r dvddiiau mwyaf pleserus a gawsont cÚ) llawcf dvdd,

GWRTHRYFEL YN YR INDIA. Daw newyddion am wrthryfel tost yn nhal- aeth Bombav. India. Ni bu ei fath, meddiffj, er y cyffro fu yn Calcutta ddeng mlynedd yn oJ, ac y mae'r awdurdodau yn Liundain mewn pryder dwys yn ei gyloh. Mae masnachdaa y daJaetih wedi eu cfju, ac of.nir y rhoddir atalfa ar v melinau hefvd. Gear catrodan Prydeinig wedi eu hanfon yno i geisio lleddlu y gorphwyliedd tyjithoroL

:4_ -ot'" Y Prif Weinidog a Dadgysyll- tiad. ADDEWID ETO. Prydnawn ddydd Iau, ymwelodd dirprwyaeth ar ran yr aelodau genedtiol Cymreig a chynrych- iolwyr Eglwvsi Rhyddicn Cymru a r Prif Wein- idog, gyda'r hwn yr oedd Canghellvdd y Trysor- lys. Yr oedd y drafodaeth yn anghyho^dd, end cyflenwyd y wasg a'r adroddiad a tia.nlya :— Cyflwynwyd y ddirjirwyaeth f.an Syr Alfred Thomas, cadeirydd y Blaid Seneldol Gymieig Mynogwyd yr amgyiehiadau gan v Parch Evan Jones, Caernarfon, llywydd Cynghor Fglwjsi Rhyddion Lloegr a Chymru, a chefnc.^v. yd ef gan gynrychiolwyr yr Annibynwyr, Wesley aid, ar Bedyddwyr.. ATEBIAD MR ASQUITII. Wrth ateb, syhvodd Mr Asquith nad oedd allien iddo sicrhau'r ddirx^rwyaeth o'i gydym- dcimlad ef a'i gyd-wcinidogion a'r achos oedd agoscti at ei galon. Yr oedd y gefnogaeth a roed i'r mater vn Nghymru yn eithriadol mewn hanes gwleidyddol. Ar ol cyfeirio at yr achlvsur blaen- orol y dygodd yn mlaen Fesur Dadgysylltiad i Gymru, sylwodd fod y ddirprwyaeth wedi eyf- lwvno'r rhesymau drosto mewn dull rhesymol a chymcdrol. Teimlai'n sicr nad oedd neb yn Nghymru vn gwarafun yr amser a roed gan v Llywodraeth i'r Mesur Addysg, Mesur Blwydd- daliadau i'r Hen, a'r Mesur Trwyddcdol, yr oll a wnelont a Chymru, a mesurau eraiil yn ym- wneud a diwygiadau gwleidyddol a chymdeithas- ol. Ond vr hyn ag y daethant hwy yno i'w wneu- thur oedd nid i geryddu y Llywodraeth am y defnyad a wraethant o'r gorjilienol, ond i dder- byn sicrwydd yn nghylch yr hyiT a fwriadent wneuthur yn v dyfodol-y dyfodol agos. Eistedd- odd Llwvddyn yn ol gyda'r diweddar Syr 11. Campbell-Bannerman yn yr ystafell yna yn gwrando ar y ddlrprwyaeth o aelodau Cymreig, a dywedodd yr adeg hono y byddai iddo ei ys- tyried, nid yn unig yn siom ond yn gerydd os y deuai y Senedd brcsenol i derfyniad heb i Fesur Dadgysylltiad gael ei gario drwy Dy'r Cvffredin. Daliai i feddwl felly. Am y dyfodol agos, bydd- ai yn anmhosibl ac yn anoethineb o'r mwyaf i unrhyw un nad oedd ganddo y ddawn i ragfynegi i ddweyd beth a ddigwyddai oddi fewn i'r deu- ddeng mis neu y ddwy (lynedd nesaf, ond, yn glir a phendant, eu gobaith a'u bwriad ydoedd cyf- lwyno i dymhor nesaf y Senedd gynygion yn ym- wneud a'r mater hwn. Gallai y gobaith hwnw gael ei lesteirio a'u bwriadau eu gorchfygu. Os felly, nid hwy fyddai i'w beio am hyny. An- obeithiol ydoedd argoeli beth fyddai ffawd neu Iwyddiant y mesur, ond meddyliai y byddent yn foddlon deall y rhoddid eu cynygion i Dy'r Cvff- redin cyn diwedd y tymhor nesaf.

Wedi Boddi yn Llyn Cowlyd. TRENGHOLIAD AR BEN Y MYNYDD. Cynhaliodd Mr J. Pentir Williams drengiiol- iad, ddydd Mercher, ar gorph dyn a gafwyd yn Llyn Cowlyd yn uchel Jon mvsg mynyodckedd yr Eryri. Mae'r llyn yn ddwy hlldir o hyd, un y I pen yn Nghapel Curve: a'r JJall yn mhlwvf Dol- L,aro,L,I. Pan ddaeth v crwner at ben y lJÿn, ge-r Dolfjai'ogr. ,ns trail a i welcd un corph, ond dang- oswyd iddo'r ffordd i'r ijen arall i'r llyn, lie y cafodd y oortdi yn gorwedd ar ghvyd wrt-h ochr v llyn. Njd oedd yr un ty yn agos. C'ynhad- lwyd y trengihohad yn yr a wyr-agored. Y -vidcd- fryd cedd "Cafwvd wcdi marw." Cynghorodd V Crwner y rheithwyr i odrych fod y oorph yn cael ci srladdu ".n fuan, er mwyn dynohaeth yn jlgl vIn a hyn. Cododd dyryswoh o'r ffaith fod v cor nil wedi ei trael vn 'mhlwyf Dolg'arog, yn Undeb Coiiwy. Yr ootid T rhoithwyr yn dod o Capel Curitr, yn Undeb Llanrwst, tra y cyn- haliwvd y trontrholiad yn mhlwyf LJanJleehid, yn Undob Bangor. Y cwesnwn oedd pwy oedd i dalu am v clad<lu. Boreu ddydd Ian cafwyd allan mai H. White, "cricketer," oedd y tranoedig. Tybir iddo ddod o Dover. Nid o-edd dim ond oxiawr fecthan yn ei logell- RnAGOR AM Y TRANCEDIG. Yn ddiweddarach adnabyddwyd y trancedig can v Rhincvll Rowlands fel un fu yn lletva yn v Kmc's Head. Bethesda. Gadawodd Dover, He yr arfcrai gael ei gyflogi i ohwareu c-cicket gyda'r Cyfleavwyr Brenhinol, tua'r Pa«g, ac w Lcl' aros am ychydig amser yn Lla-nfairfechan daeth i Bethesda. Y-madawcdd oddiy.no Mehefin 2il. wedi talu W oil ocdd arno, oddje-ithr arian I!etv ai- Jletv am ddeuddyd.d.ond gadaM odd ar ei ol amryw ddiiladuu. Y-madawodd yn y boreu ga.n ddweyd y dychw Mai erbyn y prydnawn, ac ni welvvyd cf wedi hyny yn fyw. Yr oedd tua 45 mJwydd oed ac yn A o gymcdrol a threfnus ei ;l rf or'on. Yn ol pob goJwg nid ocdd ganddo fcexthynas yn y byd.

Cynghaws am lawn. IIAWL GyrÉs rTYWH 0 LLANFAIR- yECHAN. M'wn eisteddiad arbenig o Lys Sirol Bangor, ddydd Sadvvm, g'erbron y Barnwr Mosn, a rheithwvr. hawliodd Aibert Harrison, G we sly Llanfairfechan, 50p oddiwrt h Ramsey Owen, Mancei.nion. fel iawn am niwed honedig a wnaed gan gerbyd modur y diffynvdd. drwy iddo redeg yn erbyn cerbyd IN-rfIIVIKI i Harrison. Y.uidda n'o.-orid Mr A):teniui Jones (y.n cael ei gyfarw.vddo par. Mr W. H Ellis, Llanfairfech- an), dros yr hawlyid, a Mr Atkinson (yn cael et tryiarwyddo tran Mr Booke Edga", Manceinion) drcs y diffvnvdd. Riioddwvd tysliolaeth fed gwas Ilarrieon yn dyfed lawr tn¿¡,'r gl-oesffordd i Jjanfairfeeihan mewn cerbyd, dynwyd '<m geffyl, tuagat Orsaf Llanfairfechan. Pan yn nghanol y grcesffordd daeth cerbyd modur v difFynvdd o gyfeiriad Ban- cor, a rhedodd i mewn i get-byd Harrison., evda r cardyiiiad i'r ceffyl a'r cerbyd gael eu t-aflu rai lki-theni yn mlaen, ac i Hughes, y gyr- iedydd, svrthio o&lia>r ei sed-d. N ¡ I' eali\yd y cerbyd gymaint fel y bu yn angenrheidiol ei ail- wneud. W vdi pwrandawiad maith. daeth y rheithwyr a dvfa'rniad yn ffafr yr ha-wlydd, £'ydoa. 31p 5e o iawn. Taflwyd allan gais y diffynvdd am 33p 3g o iawn oddiar Harrison am mwed honedig i'w I!'eorbyd modur.

Helyntion yr Athrawon. Gohebydd a ysgrifena:—"Ddydd Cwener tor- odd yr ysgolion yn y mwyafrif o ardaloedd Sir Gaernafon. Rheol yr awdurdod adilvsgol yw fod cyflogau yr athrawon yn cael eu talu ar y dydd Gwener olaf yn y mis, ond fod trefniadau arbenig i'w gwneuthur ar gyfer y gwyliau. Yn yr ysgolion yn ardal Caernarfon derbyniwyd y 'cheques' nos Wcner, ond mown liawer, 08 nad yr oil, o'r ysgolion mewn rhanau eraiil o'r sir ni dderbyniwyd yr arian-nodau hyd foreu Sadwrn, gyda'r canlyniad fod yr athrawon ag oeddynt, yn mhell cyn In ny, wedi trefnu i ymadael am eu gwyliau nos Wener, yn an- alluog i wneuthur hyny. Yr un modd yr athrawon ag oeddynt wedi trefnu i fyned ymaith foreu Sadwrn. Mewn un ysgol ag oedd wedi ei eliau am y gwyliau wythnos yn flaenorol, bu raid i'r prithathraw ddychwelyd o'i wyliau i dalu i'r staff pa rai, yn y eyfamser, oeddynt yu analluog i ymndael am eu gwyliau. Mewn un achos tal- wyd yr holl gyllogau gan y prifathraw ei hun, a thrwy hyn fe alluogwyd y staff i ymadael am eu gwyliau nos Wener neu yn gynar forcu Sadwrn."

Cymdeithas yr Aroiygwyr Iechydol. CYFARFOD DL YYDDOL YN MANGOR. Cynhaliwvd eyfarfod blynyddol Dosbartli Canolog Gogledd l'ymru c Gymdeithas yr Arolyg- wyr Iechydol yn Mangor, ddydd Sadwrn, pan y croesawyd v dirprwywvr yTn IFurfiol gan y Maer (Mr David Owen), a'r Cynghorwyr Pentir Wil- liams a D. Rowlands. LlnHùdai Mr W. H. W orrall, arolygwr iechydul iiangor, yn y eyfar- fod. Ail-ethohvyd Mr 11. Parry yn gadeirydd, a Mr Little, Llandudno, yn is-gadeirydd. Dar- llenodd Mr Worrall bapyr ar "Gartref," yn mha un yr anogai bwysigrwydd awyriad briodol, yn nghvda glanweithdra cyffrcdinol a phersonol. Yn yr ymdrafodaeth ganlvnol cymerwyd rhan gan Mr R. J. Hughes, a Cynghorwr Pentir Williams, a Mri R. II. Williams (Blackburn), y Cynghor- wr D. Rowlands, a Mr Little (Llandudno). Pasiwyd pleidlais o ddiolchgarweh i Mr Worrall. Ar ol hyny rhoddwyd te i'r cynrychiohvyr gan y Maer, ac yna vmwelwyd ag adeiladau newydd- ion Coleg y Brifysgol, y Uyfrgell rydd newydd, a'r gwaith trydan.

Coffhau Cymwynaswr. Y mae symudiad ar droed i godi cronfa goffad- wriaethol i'r diweddar Dr. John Roberts, un o ddynion cnwocaf tref Caerlleon yn ei ddydd. Bydd yn gyfryw ag a fuasai yn llanw calon y Dr. pe yn fyw. Y bwriad yw codi trysorfa i'w galw yn "Drysorfa Goffadwriaethol John Ro- berts," er eangu a chynyddu effeithiolrwydd Meddygfa Caer a'r doabarth at drin croen-glef- ydon. Efe sylfaenodd y sefydliad pan oedd yn sirydd, a rhoddodd lawer o arian ao amser gyda'r lie*

r-?' Marw y Parch W. James, Aberdar. Dydd Iau, bu farw y Parch William James, gweinidog eghvys Betliania (M.C.), Aberdar. Yr oedd yn yvael ei iechyd er's rhai blynyddau, a thua pedwar mis yn ol cafodd ail ymosodiad o'r parlys, a bu'n anymwybodol am rai wyth- nosau. Brodor ydoedd o Tredel, yn mhlwyf Ma thru, Sir Bonfro. Ymunodd a'r achos yn Bethania, Aberdar, tua'r adcg y dechreuodd y diweddar Dr. Saunders ei weinidogaeth yno, a chafodd y fraint o eistedd wrth draed y duwinydd enwog hwnw yn ci ddosbarth Beiblaidd am rai blyn- yddau. 'fra n aelod o'r oglwys hono, dechreu- odd Mr James bregethu. Yr cedd hyny yn y flwyddyn 1863. Yn 1869 cafodd alwad oddiwrth eglwys Bethania, fel olynydd i Dr. Saunders. Derbyniodd Mr Jaii-bez, yr alwad, a thua dechreu y flwyddyn 1870 dechreuodd ar ei weinidogaeth yno. Parhaodd ci gysylltiad a'r eghvys am dros ddeunaw mlynodd ar hugain. Y7r oedd yn ar- holydd ymgeiswyr am ordeinio o 1875-8; ysgrif- enydd y Gymdeithasfa Gyffredinol 1876-7; ar- holydd yn Nghokg Trcfecca, 1882-3; ysgrifen- ydd Coleg Treieoca, 1882-4; ysgrifenydd Cyin- deithasfa'r De, 1884-90; arholydd Arholiad Cyf- undebol Undeb yr Ysgolion Sabbothol, 1892-3; cymedrolwr y Gymdeithasfa Gyffredinol, 1895; is-athro yn Ngholeg Trefecca. 1896. Efe oedd Llywydd y Gytirenfa Gyffredinol yn 1895. Bu hefyd yn ddarlithydd cynorthwyol yn Ngholeg Trefecca, at dygwyd llyfr hymnau ne- wydd y Methodistiaid allan yn 1897 dan ei ) olygiaeth. Traddodbdd yr araeth ar Natur Eg. hvys yn Nghvmdeithasfa 1886; traddododd y Cynghor yn Nghymdclthasfa Cwmbwrla yn 1900; a darlith Davies yn Lerpwl yn 1902. Efe ocdd awdwr "Llawlyfr yr Efengylau," a chyda'r Paroh J. Morgan Jones, dygodd allan gofiant a phregethau y diweddar Barch D. Saunders, D.D.

Y Brenhin yn Anrhydeddu Qwroniaid. Yn mysg y rhai a anrhydeddwyd tran y Brenin yn Mhalas Buckingham, dydd Mawrth, yr oedd mintai fechan o fwnwyr. Yr oedd un yn llynges- wr, a'r naw arall yn fwnwyr-dau o Fife, haner dwsin o sir Gaerefrog a Chanolbarth Lloegr, ac un o Gastellnedd. Derbyniodd y mwnwyr fath- odyn Edward VII. am wroldeb mewn mwnglodd- iau, a'r llyngeswr fathodyn Albert, yr ail ddos- barth. Aeth y deg arwr, i ddechreu, i'r Swyddfa Gar- trefol, i dderbyn eu cerdynau i fyned i'r Palas; a chan eu bod yn ddyeithriaid yn Liundain, gos- odwyd hwy o dan ofal cenad i'r Brenin, dyled- swydd yr hwn ydoedd gweled eu bod yn myned yn ddyogel i, ac o'r Palas. Yma, daeth y Cyfreithiwr Cyffredinol, Syr Samuel T. Evans, i wybod nad oedd y mwnwr o Gastellnedd yn gwybod ond ychydig, os dim, Saesneg; ac er ei fod yn ddyn prysur, ymgymer- odd, yn garedig, a gweled ei fod yn eael myned i'r Palas. Gwyddai v Brenin yr holl fanylion am y gweithredoedd gwrolfrydig yr oedd ar eu cyd- nabod; ond fel mater o ffutf, cyflwynodd yr Ys- grifenydd Cartrefol grynodeb o waith pob un yn ei dro, i'r Brenin. Ni tbraddododd ei Fawr- hydi un araeth, ond ysgvdwodd law yn galonog a phob arwr, a dywedodd air neu ddau mewn ffordd o gefnogacth iddynt, wrth estyn iddynt eu bathodynau. Morgan Howells oedd enw yr arwr o Gastell- nedd, yr hwn a achubodd fywyd bachgen yn y ffrwydriad a gymerodd le yn Nglofa Seven Sis- ters, yn Nghastellnedd, sir Forganwg.

Rheilffordd Newydd i Trefriw YMCIIWILIAD CYIIGEDDUS. Cynhaliwyd ymchwiliad yn Nghonwy ddydd Sadwrn i gais ar ran yr Aluminium. Corporation, Cyf., am archcb i wneud rheilffordd ysgafn o'u gvvaith yn Porthllwyd ar draws yr aton Conwy, i gvsylltiad a llineli y London and North-Wes- tern. Er mwyn cael rhago» o drafnidiaetJi he- fyd i sicrhau cefnogaeth y cyhoedd gwneircais am egtyii y llineli o'r gwaith yn Porthllwyd hyd i Trefriw. Y dirprwywyr oedd yn bresenol oeddynt y Mil. G. F. 0. Bcughey a Mr A. Al- lan Steward, gyda'u hysgrifenydd, Mr A. D. Erskine. Ymddangosai Mr H. Courthorpe Munroo dros yr hyrwyddwyr a thros y gwrth- wynebwyr ymddangosai Mri J. Porter, U. T. Allard, J. D. Jones, ac eraiil. Rlioed tystiolaethau gan Dr. R. A. Prichard, Maer Conwy Mr T. E. Parry, clerc trefol; Mr H. R. Owen, clerc Gwarcheidwaid Llanrwst, Mr Adanison, rheolwr (Jwmni Ffynonan Trefriw, ao eraiil yn ffafrio y eais am y rheilffordd ne- wydd. Anerchyvyd y Dirprwywyr gan Mr AJlard, ar ran Major Ashley, a chytunodd v pleidiau i ganiatau deufis i drafod yr amgyiehiadau jti y rhagchvg ar ddod i ddealltwriaeth. Y Mil. Boughey a sylwodd, ar yr amod fod y pwynt yn cael ei ystyried, mai parod cedd y Dirprwywyr i ganiatau yr archcb, ond yr oedd yn hanfodol fod y llineli yn cael ei chwblhau cyn belled a Threfriw. "Rhoos y dyfarniad hwn fawr foddlonrwydd i'r ardahvyr oedd yn bresenol.

Eisteddfod yn Connah's Quay Y BUDDUGWYR. Cynhaliwyd Eisteddfod Gadeiriol o dan nawdd y Methodistiaid Calfinaidd, yn Connah's Quay, ddydd Mercher. Arweiniwyd gan y Parch J. 0. WTilliams (Pedrog). Llywyddid gan Mr Walter Reney, Y.H., y prydnawn, a chan Mr T. W. Hughes yr hwyr. Enillwyd gwobrwyon fel y canlyn :-Darlunio, D. Ferguson; darlunio gyda phwyntil, E. Roberts, Connah's Quay; traethawd, "Cariad," Mrs Roberts, Llaneurgain; adroddia.] Cymreig, R D. Jones, Coed Llai; traethawd, "Golud," Mr Geo. Williams, Connah's Quay: unawd i blant, Mabel Jones, Caergwrle; una wd ar y berdoneg (i blant), Arthur Greenough, War- rington cystadleuaeth corau plant, 1 Cor ilelyg- ain (Mr Wm. Jones), 2 Voel Gacr (Mr R. J. Hewitt); unawd, Miss Nesta Jones, RhyI. Y bardd cadeiriol oedd y Parch Benjamin Davies, Rhuthyn. Unawd tenor, Mr Watkin Hughes. Rhos; corau cymysg, Northop Hall a Wcjire United; unawd ar y crwth (i blant), Master Owtn Davies, Shotton; unawd ar y berdoicg, Hughes, Gronant; unawd tenor neu bass l ddech- reuwyr, rlinwyd y wobr rhwng Emyra Roberts, Brymbo, a Tom Lloyd,Oxton. Yn y gystadleuaeth gorawl i leisiau meibion.ymgeisiodd chwech o gor- au, a rhoddwyd v wobr o ddeg gini i (Jor Meib- ion Warrington.

Alawon Cymru. Ymddangosodd y delyneg a ganlyn yn y "West- minster Gazette:"—

"ADIEU, MY DEAR CAMBRIA." Farewell to thee, Cymru, Farewell, my own mountain, Farewell, sparkling fountain, Green fields of my flock! And woods where in boyhood I wandered, beholding The heath-flower unfolding, The mli-leaf unlock. My snip's on the shore- And, ala.! we must sever; My grief that I ever Should sail the far seas! Farewell! my fond mother, All mothers excelling, Adieu dear old dwelling Hid up in the trees. In hoar Ocean's ear How our brook seems to whisper: "0 say shall he prosper, Safe home shall he fleet! With hands full or empty There shall he stand knocking, Till dear ones come flocking Their exile to greet' Q Then let Cvmru's breezes, Fresh caught from the billow, Again lull my piliow, Again light my check, Until for the long rest I'm ready, I'm ready! And with my tired body Her bosom I seek. ALFRED PERCEVAL GRAVES.

Tiriogaethwyr Cymreig ar Forfa Conwy. Yn ystod dydd Sadwrn, evrhaeddodd Byddin Diriogaethol Gogledd Cymru i Forfa Conwy, He y gwersyllant am yspaid. Rhifai'r boll gatrodau 2155, ond y mae anfen mil arail o ddynion i ddod a'r gatrawd 1 w nifer iawn. Bydd y Parch T. ('has. Williams, M.A., Porthaethwy, caplan y 6ed Battaliwn, yn g-wcinyddu yn y gwersyll am bythefnos. Nid oedd yn bresenol ddydd SuA. Pregethwyd ar y Morfa gan y Parch R. E. Morris, M.A., Gwrecsam. ao yn vr Eglwys Blwyfol gan y Puck Edwards 4 tGwynedd), Aber

t8If-! Newyddion Dyddorol. 150p 0 lAWN I WRAIG. Yn Mrawdlys Abertawe, (lydd LInn, dyfarn- wyd 150p o iawn i Mary Jane D¿nio, Caer dydd, yr hon a gloffwyd am ei boos trwy i fod- ur fyned droeti. YR YMNEILLDUWYR A'R YSPYTTY. Cynhaliwyd eyfarfod arbenig o danvsgrifwyr at Yspytfcy Mon ac Arfon, Bangor, ddydd Llun, Mr Harry Clegg yn y gadair, i vstyried cais oddiwrth Gynghrair yr Eglwysi Rhyddion ar fod gweinidogion Ymneiilduol yn cael cynal gwasanaethau crefyddol yn vr yspytty yn ogys- tal a clderigwyr Eglw: s Loegr. Cynygiodd Deon Bangor fod y cxiis yn cael ei ganiatau, ao eiliodd y Parch T. Ga.squoine. Mabwysiadwyd hyn yn unfrydol. DAMWAIN DOST YN BWCLE. DyJdi Sadwrn, syrthiodd Edward Fletcher, 16 oed, Bwcie, o Iwyfan i ddyfnder o 20 troed- fed( gan anafu ei ben yn dost a cholli ei ym- wy byddiaet.h..AoJ ag ef i Yspytty Caer. CYNGHAWS YN NGIIYLCII LLONG. Yn Ad ran v Morlys, ddydd Llun, rhoos y Barnwr Bargrave Deane ddyfarniad i'r erJyn- wyr mewn cynghaw.-i a ddvgid gan berchenog- ion yr "Elizabeth Pritdhard," ysgwner oPorth- madog, ei ohapteji a'r criw (y rhai a hawlient am golli eu heiddo) am iawn oherwydd gwrth- darawiad eydrliii-nq yr ysgwner ag egerlong y diffynydd, y "Bedford," o Sunderland, yn mis Mal diweddaf. Suddodd yr ysgwner yn fuan ar 01 y gwrthdarawiad. CYNGIIOR DA I FERCHED. Wrth gvflwyno gwobrau i enethod yn Rhyl, ddydd Linn, sj Iwodd Mrs Frost, Caer, na ddy- Jai morohcxl c'b:o fod en haddysg wedi ei gwbl- hau pan adawent yr ysgol. Dylent feddwl wed- yn am eu haddysg yn hytraeh nag am blese-rau bj-wyd, canys dylent goiio fcxl dyn pan briodai yn disgwyl dealltwriaeth yn ei wraig. ANCHYDFOD YN NYFFRYN NANTLLE. Ffyna pryder yn Nyffryn Nantlle oherwydd anghvdfod yn chwarel Dorothea, y fwyaf yn yr ardal. Oherwydd y dirwasgiad, medd y rheol- wyr, gwnaethant yn hysbys fod yn rhaid gos- twng cyflogau pawb neu atal un rhan o'r gwaith. Mewn cyfarfod o'r gweithwyr ddydd Linn, penderfvnwyd cymeryd pkiulait a glynu wrth ddyfarniad y iiiwyafnf.

CREULONDEB AT GEFFYL. Yn RhyJ, ddydd Mawrth, dinrywyd Ellis Thomas, Victoria-road, i 20s a'r costau am adael i'w geffyl weithio tra mc-wn cyflwr anghyfadda?, aï was David Jones i 10s a'r costau am weithio y ceffyl. MIS AM LADRAD. Yn Nghaernarfon, ddydd Mawrth, caed Henry Fletcher, morwr o Falmouth, yn euog o ladrata oriawr a chadacli eiddo cajiten y sewner "Unity" yn Fclinheli. Anfonwvd ef i garchar am fis. ADDAW TROI DALEN NEWYDD. Wrth ddirwyo saer o'r enw Thomas Neale i 5s a'r costau, yn Heddlys Rhyl, ddydd Mawrth, am ymosod ar heddgeidwad, dywedid ei fod yn un o'r rhai mwyaf tilnin-ed pan yn sobr, ac addaw- odd droi dalen newydd. Y BARNWR MOSS A'R ERLYNWYR. Gan fod nifer o erlynwyr yn absenol pan alwyd eu henwau yn Livs Sirol Dinbych, ddydd Mawrth, crocanyd yr achosion allan gan y Barn- wr Moss, er i gyfreithiwr erfyn arno eu gohirio. YNADLYS COLWYN BAY. Y.n vr ynadlys hwn., ddydd Sadwrn, dirwy- wyd Robert M Doug all i 10s a'r costau am greu- londeb at veffvl.—Tiiomas Owen a David Charles Jones a cryhuddwyd o ladrata gwerth 58 o afal- all o :A-dd Mr Jdhn Owen. Ceryddwyd hwy gan vr vnadon. ac addawodd eu rhieni roddi bias y fed wen iddynt.-Sidney Ftariiell, hen filwr, a eryhudd d fis yn ol o ga.:sio lladd ei hun, a gaed vn euotr o feddwi tra yn gofalu am geffyl a oher- bvq. Anfonwvd ef i garckar am lis gyda llafur ceded.

TODDAID TLWS. Ceir y totldaid tlws a ganlyn ar gareg fedd y oorduor Rosser Beynon yn mynwent Cefn Coed y Cymer: Yma yn ise.' nrao nn o weision Miwsig a i mawredd yn mvsg y meirwon; r Cenad dirwe-st ac Athraw C:\ntorion Ilimodd yn Ngwalia dan nawdd angylion, Ac yn lesu cysg;a ï noson—a'i ftydd Roas aur-obenydd i Rosser Beynon. COFFA MAIR ELUNED. Mae yn mwriad Mr a Mrs D. Lloyd George i gyflwyno fferiostr liwiedig yn nghapd Clap- ham Junction yn goifadwriaeth i'w hanwyl fetch, Mair Eluned, yr hon oedd yn aelod ffydd- idh o r eghvys heno. Dydd Iau cyhiidiwyd Frederick Gibsor., gyvfcithiwr a draddododd" amryw anertJiiadau yn Manw:nion a Llvnlleit'ad, o gc;sio twyllo Cwmm Rheilffordd Liundain a Gogledd Cymru. Dywedodd y carcharor fod yn ddrwg ganddo, ai fod yn feddw ar v pryd. Dirwywyd eI 5s ar costau. MARWOLAETII DRIST AMAETHWR. Cynhaliodd Mr F. Llewelyn Jones drengholiad yn Bagillt ddydd Iau ar gorph Humphrey Gleave, 52, amaethwr boneddig a drigai yn Tyddyn Ucha. Yn ol y dystiolaet.h, ymddengys fod v trancedig wedi ei weled yn myned gyda bwyci i'r ci. Ychydig wedi hyny cafwyd ef gan un o'r gweithwyr ar y ffcrm yn gorwedd ar ei wvneb yn farw. Dywedodd Miss Gleave, chwaer y trancedig, ei fod yn dueddol i flitiau er's dros 15 mlynedd. Datganodd Dr. Jones at farn fod y tranoedig wedi ei fygu, ac idclo farw yn naturiol. Yr un oedd dedfryd y rheithwyr.

Marwolaeth Dr. John Roberts, Cassia. DIWEDD OES CENHADWR ENWOG. Mao v newydd wedi cyrhaecld swvddlcydd Cenhadacrh Drainer y Methodistiaid Ciilfinaidd Cy ni re iff am farwolaet-h y Paroh John Roberts, D.I).. piif genhadwr y Gymdeithao a phrifatbraw y Sefydliad Duwinyddol. yr hyn a gymerth le yn Cherrapoonjee, Bryniau Khasia, ilndia. Brodor o Corns ydoedd v Parch Dr. Roberta, ao yr O'xld yn 67 niivvydd ocd. Gan i'w dad farw ni chafodd fawr o fanteision addysg yn ei i-eu- enotvd. ac aeth i weithio i'r chwarelau. pan y.n naw mlwvdd oed. Yn 1866 cteth i Goleg y Bala, ac eddivno i Edinburgh. Wedi ei ordein- iad yn 1871 hwyliodd c.f a'i briod (me-roh Glan Alunl i India, a dechreuasant ar eu g'Nvaitli cen- hadol yn inhentref poblog Sheila. Yn 1876 Bvmudodd i CherratK>.>rijee i arolygu yr Y'sgo] Norni&laidd. Ar sefydliad Coleg Duwinyddol Clherra yn 1887 penodwyd Dr. Roberts yn br;f- atihro, a. ]>h.irha<>dd yn y sv ydd hyd ei farw. Y.n vebwanegol at ei lafur difltno yn nglyn a'r Coleg Duwinyddol a'r eglwy.-i brodorcl oedd dan ei ofal, cymerodd Dr. Roberts ran fiaenJlaw mewn cylieiihu y Bedbl. a chyfieithodd ei hun trymaint a 23 o lyfrau y Beibl i ia:t,h y Kliaisi yn ),chw,i,ne,,ol at adolygu eyfielf.iiiad o'r holl Ye- srrythyrau. Bu Dr. Roberts ar ymweliad a'r wlad hon vn 1884, 1896, a 1906. ac nid oedd end wedi dvchwclyd yn mis Hydref diweddaf. Yn Vstod ei Ymweliad a Chvnira yn 1896 etholwyd ef yn llywydd y Gymdeithasfa, a chafodd yr un anrhvdodd yr ail waith yn ystod ei ymweliad diweddaf. Yn y Gymdeithasfa a gynhaliwyd V.n Llanelli yn Mehefin. 1907. t.raddododd anerohiad cofiadwy or Tadair ar "V Diwyg'iad Cymreig, ci ffrwythau a" gyfrifoldeb." (redv Dr. Roberts weddw a naw o blant. Mae ei farwolaeth annisgwv 1 iadwv wedi aniddifadu Cviundeb Y Methodistiaid Calfinaidd o un o'r cenhad-Jn mwyaf ymroddgar a llwyddianus.

Trioedd y Cymro. Y rhai y dylai pob Cymro eu gwybod a'u hys- tyried yn drybwyll, a gwneuthur yn ol a ddyw- edant, rbag dwyn gwaradwvdd ai-no ef ei hunan, ac ar ei wlad a'i genedl:— 1.—Tri pheth y dylai pob Cymro fod fel nas gwaradwyddo na'i hun, na'i wlad, na'i gencdl: Bod yn hael, yn ddewr, ac yn drugarog. 2.—Tri pheth sy' glodfawr i Gymro er diwyllio: Ei dattref, ei deulu, a'r farn. 5.—Tri pheth y dylai cymro fod er enill cariad ei wlad a'i genedl: Yn ddifalch, yn ddidrachwant, ao yn ddiniwed. 4.—Tri ymddwyn a ddylid ar Gymro parth ao at a'i anmharcho, a hyn i gyd yn yr un amrant: Yrmwrth, maddeu, ac angholio. 5.—Tri pheth y dylai pob Cymro eu cofio yn ddidor rhag eu hamharchu o hono: Ei dad. fi wlad, a'i enw o Gymro. 6.—Tri pheth y dylai Cymro eu cadw ? n ei feddwl, ac ar ei gof yn wastad: Ei ddyled a'i dylai, ac a ddylir gymaint un, a bydded y ddyled a ddylir, ac yna iawn a mad a ddylai. 7.—Tri pheth y dylai Cymro eu cadw a'u ham- ddiffyn hyd farw; Ei gledd, ei gyfrin, &'i gyf- aill.

BLAENAU FFESTINIOG. NODACIIFA Y LLAN.—Derbyniwyd 85p 10s oddiwrth y nodaoiifa yn y Llan, yr ho.n gynhal- iwyd er budd y Neuadd Di-efol a'r Scindorf. FlAMWAIN. Prydna^vn ddydd Mercher darfu i Mr David Llovd, 129, High-street, crwvmno oddiar ei ddeurodur wrth fyned i lawr rhiw Oeunant Sxoh, ac anafodd ei hun yn ddrwg iawn. PLESERDAITH. Prydnawn dydd Gwener tulodd eglwysi y Bedyddwyr Albanaidd—Pisgali a Caersalem ymweliad a Tan-y-Bwlcb, lie y cawsant hwyl fawr. Wedi cael gwledd o de mwyaf blasus mwynhaodd pawb ei hun drwy chwareu ar v tir glas. CARTREFI DR. BARNARDO. Yr oedd y plant wrthi yn brysur ar hyd yr heolydd y Sadwrn diweddaf, yn casgiu tuag at y sefydiiad daionus uchod. Deallir eu bod wedi casglu eleni yn nodedig o dda, a chymeryd i ystyriaetfc safle isel y fasnach yn ein plith. I GRICCIETH.—Dydd Sadwrn aeth Ysgol Sul y Bowydd i Gric-cieth i dreuiio eu gwibdaith eleni. Cawsant dywydd lied braf yno yn y pryd- nawn, ond tipyn o wlaw yn v boreu. Er y ewbl daethant adref oil yn ddiogel, wedi mwvn- hau eu hunain yn fawr. Mae rhyw atdynfa mawr gan Eglwys Bowydd at for Criccieth, a'r tebvgrwydd ydyw yr aiff y lie hwn yn boblog- aidd gan eglwysi Ffestiniog i gyd. Y FYDDI-N DIRIOGAETHOL.—Gyda'r trcn p:<lnawn Sadwrn, aeth ein byddin ymaith i Gonwy i wersyllu. Yr oeddynt yn rhifo oddeutu 47. Gan fod y fyddin yn new;>dd yn ein hardal aeth amryw tua gorsaf y London and North- al Western i gael eu gweled yn myned ymaith. Gyda Haw, fe wnaiff y gatrawd hon les mawr i ieuengctyd yr ardal, pe dim ond sythu ambell i lane gwyrgam. Gobeitbio y mwynhant eu hunain am y tro cyntaf fel hyn, ac y do'nt adref heb i'r un o homrit dderbyn y niwed corphorol lleiaf, LLONGYFARCH. Gorchwyl dymunol bob amser ydyw cael croniclo hanes ein gwyr ieuainc pan y byddent yn dringo grisiau anrhydedd. Y gwr ieuanc sydd genyrn dan ein sylw yr wyth- nos hon ydyw Mr William Humphreys, Manod- road, yr hwn sydd wedi ei benodi yn vsgolfeistr Gronant gan Bwyllgor Addysg Sir Fflint. CYNGHOR DINESIG FFESTINIOG. Nos Wener diweddaf, yn y Swyddfcydd Cyhoeddus, o dan lyv.yddiaeth Mr John Cad- waladr (cadeirydd y Cynghor), aeth y Cynghor- wyr Dinesig yn mlaen gyda'r gwaith oedd wedi ei ohirio ganddynt nos Fawrth, sef dewis dau gasglydd cynorthwyol. Yr oedd cynifer a 54 yn cynyg am y s\s«yddi hyn; a gellir tlychrnygu oddiwrth y fath rif o ymgeiswyr fod dyddordeb anghyffredin yn cael ei gymeryd yn y penodiadau. Y cyflog cynygiedig ydyw 70p yr un. Tafiwy-d oddeutu 19 allan gyda'u gilydd yn y bleidiaii gyn- taf, ac fellv yn mlaen hyd nes y daethpwyd at bedwar; sef Mri William John Williams, Market- square Daniel O. Williams, Council Offices; Joseph Jones, Bee Hive; a G. W. Humphreys, Caersalem-terrace. Yn y bleidlais derfyno!, saf- J ent fei v canlyn: — William John Williams, 9; Joseph Jones, Bee Hive, 13; Griffith W. Humphreys, 14; a Daniel 0. Williams, 15. Y'na dewiawyd Mr Daniel Owen Williams (yr hwn fu yn ngwasanaeth y Cynghor am flynyddau lawer), a Mr Griffith W. Humphreys, Caersalem-terrace, yn unfrvdol. MANION. Y mae parti meibion enwog y Moelwyn wrthi y dyddiau hyn yn ymarferyd gogyfer ag Eistedd- fod Cor wen. « < Yr un modd gellir dweyd am Seindorf Frciniol Oakcley. Maent hwythau wrthi gogyfer ag Eisteddfod Genedlaethol LIaL-g-ollen. .s Nos Iau, yr oeddynt wrthi yn ymarferyd yn yr awyr-agored. • • • » Dal yn bur gyfnewidiol ac oer y mac y tywydd, a liawer o gnydau ar lawr yr; aros hin deg i'w gario i mewn. • » • • Y mae llu o ddieithriaid Ïw gweled yn ein hardaioedd y dyddiau hyn, a golwg arnym fel pe baent yn mwynhau eu hunain yn iawn. Cyn v ccir llu o ddieithriaid i dalu ymweliad blynyddol a ni, y mae yn angenrheidiol syinud yn mlaen at wneud yr aidal yn gyrchfan teilwng ar gyfer dieithriaid. » • # • Daeth gwr dieithr o'r ochr arall i'r Werydd ataf ar yr heol; ac yn nghanol ysgwrs dywedodd wrthyf, "Pe bai Ffestiniog yfna mor brydferth a dan ag ydy", yn ei heolydd buasai y lie mwyaf dymunol yn Xghyinru. Dywedodd fod y Cynghor Di?iesig i'w canmol yn fawr am eu gofal o'r ffvrdd cvhoeddus. » • » a Y mae amryw o'r ardaloedd hyn wedi myned am eu gwyliau. Dymunwn i'r cyfryw fwynhad a llonder tra yn cael seibiant fel hyn. a • • • Dydd Llun nesaf bydd Ysgol Sul Jerusalem yn am bleserdaith i Criccieth. • a • a Yn y trenholiacl ar gorph Richard Jones, Islyn, Manod-road, pasiwyd dedfryd unol a thystiolaeth y meddyg, set "Marwolaeth tra yn dymhorol or- Cg. < t Nos Iau diweddaf cynhaliwyd y Deml yn Bethel, Tanygrisiau. Da genym fod yr Urdd hon yn dechreu blaguro yn y rhan yma o'r ardal. Nos Fawrth cynhaliwyd eyfarfod yn Ysgol y Bechgyn, Glanypwll, gan etholwyr Rhydafrydol Rhanbarthau Bownld a Rhiw. a • » » Nos Iau, yn Ystafell y Clwb Rhyddfrydol, cyn- haliwyd cyfarfod o gynrychiolwyr y gwahanol ranbarthau er ceisio trefnu eyfarfod cyhoeddus yn yr Hydref.

PENMACHNO A'R CWM. DY"CIIWELYD.—Dychwelodd Mrs Mary Pri- chard, Ddol, gartref, wedi bod yn Lerpwl dan weithred law-feddygol, ac y mae yn teimlo ei hunan yn liawer gwell. I LERPWL.—Yr wythnos ddiweddaf aeth Mr Hugh Evans, Tai Newydd, i'r Royal Southern Hospital, Lerpwl. Yr oedd yn dioddef oddiwrth anhwyldeb ers amser maith. LLONGY'FARCH.—Llongyfarchwn Miss L. K. Evans, Bradford House, yn ei gwaith yn myned yn llwyddianus trwy y rhan derfynol o arholiad Ysgoloriaeth y Brenin, yn nghvda rhagoriaeth ar- benig mewn Cymraeg a Ilanesyddiaeth. ATAL.—Y"r wythnos ddiweddaf ataliwyd 35 o'r gweithwyr vn Rhiwbach. PREGKTHWR IIYNOD.-Talwyd ymweliad a'r ardal nos Sul gan ddyn o ymddangosiad trws- iadus. Safodd mewn lie mameitiol a dechreuodd bregethu ar y testyn, "Arweiniad jilant Israel trwy'r Mor Coch." Canfyddwyd ar unwaith fod rhywbeth neiilduol ynddo, ac yr oedd llu mawr yn ei wrandaw. Ar 01 y bregeth cynygiodd i rhywun gychwyn adnod o'r Beibl, ac y gwnai yntau ei gorphon. Cychwynwyd liawer o adnod- au iddo, f. gcjrphenodd yntau yr oil. Yr oedd yn hollol ddyeithr i bawb. DIANGFA. — Cafodd Miss II. E. Thomas, Mat hno Hotel, ddiangfa gyfyng y dydd o'r blaen. Ymddengys ei bod yn olwyno i lawr am Lanrwst, pryd v daeth i gyfarfod y "traction engine." Pan yn y weithred o basio heibio gorfu iddi ddisgyr.. ac onibai fod boneddiges wedi ymaflyd ynddi bu- asai wedi myn'd dan y peiriant. YMWELED.—Yr wythnos ddiweddaf talwyd ymweliad a'u cartrefi gan y Mri W. Roberts, Rhiwbach-terraee, a W. M. Evans, Machno- terrace. Arhosai y cyntaf yn Manceinion. a'r olaf yn Ngholwyn Bay. CLADDEDIGAETH.—Nawn Mercher dodwyd yr hyn oedd farwol o Mrs Elizabeth Roberts, Glasgwm II all (Dolgochyn gynt), i orwedd yn Mynwent Salem, yn 81ain mlwydd oed. Mae cydymdeimlad y plwyf a'r ferch sydd wedi ei gad- ael yn unig. CYFARFOD YSGOL. Cynhaliwyd yr uchod yn Nghapel Shiloh (W.). Llywyddwyd y boreu gan Mr J. D. Roberta, Hyfrydle. Dechreuwjd gan Mr W. Davies. Holwyd y dosbarth hynaf yn Actau xiii., gan Mr H. Roberts. Cafwyd atebion bywiog. Terfynwyd gan Mr Ed. Lewis. Cyfarfod y prydnawn: llywydd, Mr E. Evans. Dechreuwyd gan Mr J. P. Jones Cafwyd ad- roddia.d o'r Deg Gorchymyn gan N. Roberts a Nellie Evans. Holwyd y dosbarth ieuengaf yn yr "Hyfforddydd" gan Harriet Hughes, a'r rhai dan 12eg oed yn hanes lesu Grist gan Richard Evans. Yiia cafwyd unawd gan Kate Roberts, "Dim ond Iesu." Holwyd y dosbarth dan loeg oed yn yr "Allwedd" gan D. M. Lewis. Hol- wyd dosbarth o enethod yn hanes Crist gan Elias Jones. Ton gan y plant, "Clychau'n canu," dan arweiniad R. Edwards. Holwyd tri dosbarth ar- all gan Ellis Lewis, R. E. Jones, ac Evan N. Edwards. Unawd gan Harriet Prichard, "Croes- aw, grwydryn, croesaw." Cyfarfod yr hwyr: llywydd, Mr J. D. Roberts. Dechreuwyd gan D. Jones. Holwyd y merched yn Llyfr Duwinyddol Prichard gan R. J. Roberts, a darllenwvd papur rhagorol gan Ellis Lewis ar yr "Ysgol Sul," a siaradwyd yn mhellach gan R. Edwards ac S. Ro- berts, a chymerwyd rhan mewn gweddiau gan R. Parry, A. J. Roberts, a William Jones. Cafwyd cyrddau neiilduol iawn.

Yr wvthnos ddiweddaf cyrnaeddodd y Paroh T. C. Edwar-dt, (Cynonfardd) i'r wlad hou. Pre- pgetihai dd-dd Sul ya Lerpwl.

'——— S=———————— JNO. L. HUNT, Pharmaceutical Chemist and Optician, GoDway Rd., colwyd Bay Depot for Photographs Requisites. Dark Roam for use of Amateurs. Sight -esting Daily by AppoIntment. AGENT FOR Henry Lawrance's Celebrated SPECTACLES 0 EYEGLASSES, Nickel Plated, Gold Filled, and Gold Frames. Telephone 0197 COLWYN BAY. D. A lien & Sons Cabinet Manufacturers, Upholsterers, AND COMPLETE House Furnishers, 6&7, STATION ROAD FUNERAL FURNISHERS. LARGEST STOCK OF Furniture, Carpets, Linoleum, Bed. steads, &c., in N. Wales. 6769 -:r SAMUEL BOjllD & SONS, J oinbtS, Builders and Contractors, SHOP & OFFICE FITTERS, AND General Repairers ol Property, GREENHOUSE MAKERS, MIDDLETON VILLA, Belgrave Road, Colwyn Bay, ESTIMATES FREE 7 ,( Kati. Tel. 2x. G. MARFELL, GENERAL AND FURNISHING IRONMONGER. Electric Lighting, Plumbing, Gasfitting. RANGE AND HOT WATER WORK BY COMPETENT WORKMEN. Large Stock of Hay Forks, Rakes, Machine Oils, Ropes and Thatching Cords, etc., etc., at Lowest Prices. Tools and Kitchen Utensils of all kinds at lowest prices to suit all buyers. GUNS, RIFLE5, AIR GUNS, AND AMMUNITION. Inspection Invited. Satisfaction Guaranteed ONE OR TWO HIGH-CLASS SECOND GUNS, in perfect condition, at less than half the cost. ABERGELE ROAD, COLWYN BAY. 91161 FOR y HIGH-CLASS BOOTS & SHOES Of English and Foreign y Manufacture. \3* Perfect in Design Cf Shape and Fit^3 NONE CAN X EQUAL SOLE AGENTS in Colwyn Bay for the Celebrated" K" ^^LOTUS and QUEEN BOOTS & SHOES. AMERICAN STOVES. Save Hair your VOal8 and Cuie your Smoky Cbimneys. Send for CATALOGUB (free; of titovea to Dura Coal, Coke, Wood, Oil, Gas. &c. Farmers' Boilers, Bath (ieysers anci Hot Water Apparatus. Mention the Pioneer WM. POORE & GO American Stove Stores. 52, QUEEN VICTORIA ST., LONDON, EG BOOK FOR MARRIED WCftfEN. rrUiOUSANDS Women have written tliat Hi X ib the best Book they have ever read, and Teoommend it to tiieir fneeds. The contents of the First and of the Thirteenth Chapters everj Warn an should know. 175,000 Copies of this Book have already been Sold. It is sent post free, in envelope, ior Poetai Order Is 2d, by DR. T. R. ALLINSON, 67 Room, 4. SpaLa&b-plaoe, Manchegter-equare. London. W. ADVICE TO THE MARRIED. A BOOK for the People. Practical advice to the Married, and those conlciiiplatdng Marriage. Written in a clear, comprehensive manner" It is written by a Medical Expert, in non-scientific language, oyer 200 pa.ges, largely illustrated, contains moet important information, Is nett from all Booksellers and Newsagents or ,t free, P.O. Is 2d, from MOORE, WILLIAMS and CO., Ravenhill-ro-ad, Belfast. I RUBBER APPLIANCES Best and ■ Cheapest. ■ DontDelar Write to-day for large new revised ■ lliustr&ted Book. Post free in sealed envelope. VJ N. W. C. ATKINSON'S, M 56, HILL ST., MIDDLESBROUGH, ■ ESTABLISHED 36 YBARS, I m