Baner ac Amserau Cymru

CYFARFOD CYNTAF Y GYMDBITHASFA. Cynnaliwyd cyfarfod cyntaf y gymdeithasfa am ddan o'r gloch dydd Mawtth, yn nghapel y Tabernacl, y Parch. John Pritchird yn y gadair. Enwaii'r Swyddogion a'r Cynnrychiolwyr. Wedi mawl a gweddl gahvyd enwau y swyddogion a'r cynnrychiolwyr a ganlyn Parchn. R. Charles Jones, Porthaethwy, a W. Jones Williams, Llanfalr P. G.; a'r Mrl. Price Roberts. Pmtraetb, ao Owen Oweul. Beaumaris. Lleyn ac Biflonydd.-Y Parchn. Griffith Parry a J. Jones. Pencacnewydd; a'r Mil. E. Williams, Tremadoc, a J. Griffith. Aberdaron. A rfon -Y Parohn. E James Jones, Caernarfon; W. W. Lloyd, Brynteg a D. Davies, Hyfrydle a'r Mri. David Williams, 330, High Street, Bangor, a Humphrey R. Owen, Corphwysfa. Dyffryn Convy.-Y Parohn. W. Tbomas ao O. Gal. anydd Williams; a'r Mrf. Pryce T. Williams, Colwjrn Bay, a David Roberts, Capel Garmon. Dyffryn Clwyd.—Y Parohn. J. Roberts. Rhyl, a W. K. Williams, Tremelrchion, a Mr. Ellas Owen, Towyn. Sir FJlint.—Y Paroh. R. Lewis, Crewe. DiDJlrain Neirionydd.-Y Parohn. Isaao Jones Wil Iiams. Liandderfel, a John Morgan Jones, Ceryg-y- druldion a'r Mrl. J. Jones Edwards, Llanuwchllyn, a Robert Hughes, Talybont. Gorlletuin Meirionydd.- Y Parchn. Richard Evans, Harlech, ao E. Trevor Evans, Llwyngwril; a'r Mrl. William Williams, Abermaw, ao E. T. Richard, Ffestiniog. Trefaldwyn Uchaf.—Y Parchn. J. Williams. Seion, a William Roberts, Rhydyfelln; a'r Mii. W. Edwards, Owastadgoed, a P. Samuel, Nautlleyneatyn. Trefaldwyn Isaf.-Y Parehn. R T. Owen, Llan. gynog, ac Owen R. Owen, Pont Robert, a Mr. Hugh Hughes, Llanfalr. Henaduriaetk Trefaldwyn, &c.-Y Parob. D. M. Rowlands a Mr. J. Jones, Yarohoel. Henaduriaetk Sir Lancaster, &c.—Y Parch. T. G. Owen, Liverpool, a'r Mri. J. T. Humphreys, Connah's Quay, ao H. Hughes, etto. Liverpool.-Y Parobn R. Aethwy Jones ao R. W. Roberts, a Mr. Ellas Morris, Bootle. Mavichester.-Y Parch. Rowland J. Jones. Ltundain.-Y Parch. J, Wilson Roberts a Mr. R. Humphreys, West Hampatead. Y Oenachortaethau. Cyflwynwyd y cenadwrUethan canlynol gan y eyfolateddfod; ac ar gynnygiad yr ysgrlfen- ydd derbynlwyd hwy:- o Ddwyrain Morganwg:- AT GYMDEITHASFA T GOGLEDD. Yn elu oyfarfod mlsol a gynnaliwyd yn Penuel, Ferndale, Rhagfyr 14eg. 1905, thoddwyd myneglant I'n galar dwya ar ol y diweddar Barch. David Lloyd Jones, Llandlnam Blin genym feddwl na chawh el weled na ohlywed el lats swynol byth mwy. Telmlwn, nid yn unlg el bod yn golled fawr i'w deulu, el eglwys, a'i en wad, ar ei ol, ond fod marwolaetb dyn mor iagorol yn golled I Gymru oil. Gyda'i fod yn wr o aUuoedd meddyltol uwchrtddot, o ddysgeidiaeth ddofn ac eang, nodweddld ef gan gymmeiiad dilyohwin. Hefyd, yr oedd ysbrydolrwydd eithriadol yn pertbyn Iddo, yr hwn a wnai ei ddylanwad fel pregetbwr yo nerthol iawn, ao ar brydiau yn anorchfygol. Safat ar ei ben el hun mewn llawsr o bethau, y rhai a roddal safle uohel iddo fel pregethwr. Meddai bersonoliaeth a argyhoeddal bawb o'i dduwioldeb diummheuol-person. ollaeth y rhedai rhyw naws ysbrydol o honi bob am'er, yr hwn a wnai bawb a ddeuai i gyffytddlad Ag ef ar eu helw yn ysbrydol. Cydymdelmlwn yn fawr & ohwl, fel oymdelthasfa, o herwydd yr ergyd ydyoh wedl el gael s n marwolaeth dyn o'r facb bWYI yn eioh pllth. Paslwyd i anfon y oydymdelmlad hwnw atooh gyda'n gweddiiu am I Dduw o'i ras godl llawer o fath eia hanwyl trawd etto yn eichplith. Ydwyf, y* elddooh, Dros y oyfarfod mlsol, D. M. PHILLIPS, Ysgrifenydd. Jonawr 8fed, 1906. 0 F6n,—Yn y cyfarfod mlsol a gynnaliwyd yn Oarmel. Chwefror 26aln a'r 27ALD, agorwyd y oylch- lythyrau o'r eglwysl gyda golwg ar yr ordelnio sm 1906, a chaed fod y bredyr oaniynol wedl eu galw yn rheolaldd:-Y Mrl. D. E. Jones, Dwyran; W. Llewelyn Lloyd. Ellm H. O. Lewis, Beaumaris, a W. H. Jones, Valley. RICHARD MATTHEWS, Ysgrifenydd. 0 Leyn ac Eifmydd.—Y mae y Mri. J. W. Jones, Bwlohderwydd, a D. Ffoulkes Roberts. Rhyd bach, wedi eu dewls yn rheolaidd i'w hordelnlo y flwyddyn hon. DAVID ROBERTS, Yagrifenydd. O Arfon.—Yn y oyfarfodmlaol a gvnnallwyd yn Preswylfa, Lianbetis, Chweftor 5ed, dewiswyd Mr. John Piitchard, Oesarea, t'w ordeinio y flwyddyn hon. ROBERT PRYSR ELLIS, Ysgrifenydd. 0 Ddyffryn Gonwy.—Yn ein oyfarfod mlsol a gyn- naliwyd yn Bryndalonyn, Chwefror 22ain, o dan lywyddlaeth y Parch R Rowlands, Llanrwst, pender- fynwyd ein bod yn gofyn i r gymdeithaafa ddio'oh i Mr. William Owen, Foel Fawr, Pandy Tudur, Llan- rwst, am el rodd o ddsro o dir (tua 250 e lathenl) i obwanegu at y fynwent yn Mhandy Tudur. J. D. OWES, Ysgrifenydd. 0 Ddyffryn Clwyd.—l. Y mae Mr. R. Ffoulkes Parry, Afonwen (Saesnlg), wedl el ddewls yn rheolaidd i'w ordelnio elenti 2. Y mae gwelnldog yn nghvfarfod mlsol Dyffryn Cl" yd wedl marvr er y aymdetthasfa ddiweddaf; sef, y Parch. R. Ambrose Jones (Emrys ap Iwan) R. J. JONEB, Ysgrifenydd. 0 Sir Ffiint.—1 Rhaniad y cyfarfod misol.-Pam- iwyd egwyddor oynnygiad y Parch. E. Roberts; sef, ein bod, fel oyfarfod mltol, yn anfon aty gfmdeithasfa I drefnu fod cyfarfod mlsol sir Faint yn cael el ranu yn ddau. 2. Owerthiant Capel.—Penderfynwyd I anfon i'r gymdeithasfa am gaalat&d 1 eglwys Glan'rafon werthn yr ben gapel, ar y dealltwrlaeth nad ydyw i gael el ddefnyddlo mewn unrhyw wedd -ynglyn &'r fasnaoh feddwol, 3. Cais am Ordeinio.-Derbyniodd y brodyr oaniynol y nifer dtgonol o bleldlelsiau gan eglwysl y air i fod ar dlr rheolaidd i'w hordoinio :-Y Mrl. H. P. Roberts. Coedpoeth; D. E. Robertsi Llaneurgain; to H- H. Jones, Tryddyn. 4. Can am Ordeinio Mr. J. Lias Davies, Acerfair. -0 herwydd I iechyd Mr. Davies doti I lawr wedi elstedd am an papur yn unlg yn yr arholtad cymdelth- asfaol dlweddaf, ein bod yn gofyn i'r gymdeithasfa wneyd elthriad o bono, a'i ordelnio y flwyddyn hon. J. E. DAVIES, Ysgrifenydd. 0 Ddwyrain Meirionydd.-I. Dewiswyd Mr. Evan Jones, Bodrenlg, ya aelod ar bwyllgor yr athrofa. 2. Dewlswtd yo rheolaidd l'w cydwyno i'r gym- de thawfa y flwyddyn hon i'w hordeinio y Mrf. W. M. Williams, Cwmtlrmynaoh, a W. R. Jones, Tre. gelriog. 3. Paslwyd ein bod yn gofyn i'r gymdeithasfa gyd- nabod Mts. Jones, PUsyraore, Bala, am et rbodd werthfawr t'f cyfundeb o ddarn o dir I adellalu ysgoldy newydd yn Pengeneuau, Cynwjd. EDWARD EDWARDS, Ysgrifenydd. 0 Orllewin Meirionydd.—1. Yn y oyfarfod mtsol a gynnaliwyd yn Gorphwysfa, Rh-gfyr lleg, hysbyswyd fod y Mrl. J Ffonlkes Ellis, Rehobotb, Oortla; T. J Jones, Bethanla, etto; H. Levi Jones, Croesor; Theophllus Lewis, Dolgellau; a Griffith G. Owen, Llanfaohreth, wedi eu dewis yn rheolaidd I'w hordeinlo eleni, 2 Yn nghyfarfod mlsol Harleoh, Mawrth 12fed, dewiswyd y Paroh. David Jones. Garegddn, ya aelod dros y cyfarfod mlsol hwn ar bwyllgor ad-drefnlant y cyfarfodydd misol, yn lIe y diweddar Baroh. David Roberts, Rhlw. Yn yr un cyfarfod misol all ddewis- wyd Mr. E. Griffith yn aelod o gyfeisteddfod Athrofa v Bala. RICHARD MORRIS, Ysgrifenydd.. I 0 Drefaldwyn Uchaf.-l. Yn nghyfarfod miso1 Maengwyn, Machynlleth, Rhagfyr 6ed, 1905, hysbys" wyd fod yr eglwysl yn unfrydol yn galw Mr. J. M Davies, Cefa Mawr, Lianidloes, o daith Paro a Man" ledd. i'w ordeinto yn y gymdeithlafa ordelnio nesaf. 2. Yn nghyfarfod misol Caersws, Mawrth lófed, etholwyd Mr. D. Jonea, Nenadd, Llawryglyn.ynaelod ar bwvllgor cyffredlnol y Drysorfa Gynnorthwyol am woddlll tymmor y diweddar Baroh. D. Lloyd Jones, a'r Paroh. Richard Edwards, Cemmaes, yn aelod o bwyllgor Athrofa y Bala. 3. Yn y oyfarfod misol yn Nghaersws, Mawrth 15fed, rhoddwyd gwahoddiad serobog i gymdeithasfa yr haf ddyfod i'r Drefnewydd, Mehefin 13eg, Meg, a'r 15fed. JOHN EVANS, Ysgrifenydd, 0 Henadariaeth Trefaldwyn.—Y mae y Mr!. J. E Roberts, BettwB, to R. D. Edwards, Amwytbig, wedi eu dewls yn rheolaidd I'w hordeinlo. EMRYS J. DAVIES, Ysgrifenydd. 0 Henaduriaetk Sir Lancacter, &c -At the meeting of the Presbytery held at Rhostyllen, February 6th, it was decided that the following messages be sent to the afleociation:- 1. That we as a Presbytery acknowledge the receipt of the message from the association re churches with- out deacons, and that we have referred It to the District Meetings urging upon them the importance of the matter, and have received replies that efforts will be made to bring all the churches into line with the connection in order to give effect to the recommenda- tion of the association. 2. We would respectfully suggest to the association the vital importance of urging the Welsh churches to take steps to induce non-Welah-opeaking families to transfer themselves to the English churches, and thereby strengthen those churches by an aooesslon of members who are conversant with the rules and regulations of our denomination. 3. Mr. R. Ernest Jones, Saughall, Chester, has been duly elected for ordination. D. EDWARDS, Secretary. 0 Liverpool.—Yn y cyfarfod misol a gynnaliwyd Rbagfyr 6ed, 1905, oymmeradwywyd cenadwrl o eglwy. Millom ya gofyn am i'r cals am ordelnlad Mr. R. Parry Jones, y brawd sydd vno yn llafurio, heb Iddo fyoed i'r arhollad oymdeithasfaol, gael ei adnew- yddu yn y gymdeithasfa nesaf. T. Rus JONKS. Ysgrifenydd. 0 Manchester.- Vn y cyfarfod mlsol a gynnaliwyd Rhagfyr, 1905, dewiswyd yr yBgrlfenydd yn aelod ar gyfeisteddfod yr athrofa yn He y diweddar Barch. Dr. James. E. HUMPHREYS, Ysgrifenydd. 0 Lundain.-Dewtowyd y Parchn. J. E. Davies a LUwelyn Edwards I fyned i'r gymdeithaafa yn Rhuthyn ynglln & chyfran Llundain o gasgllad y ganrlf. F, KNOYLE, Ysgrifenydd. Y Gymdeithasfa NesaJ. Ar gynnygiad y Parch. Eiias Jones, Dref- newydd, pasiwyd yn unfrydol i dderbyn gwa- boddiad cyfarfod mlsol Trefaldwyn Uchaf I gynnal y sasiwn nesaf yn y Drefnewydd, Mehefin 13eg, 14eg, a'r 15ted. Llythyr Cyflwyniad. Paslwyd i roddl llythyr cyflwyniad at eglwysi'r Amertca i Mr. Robert Evans, Llano ddwnan, Capel Ucbaf Clynog. (Jwerthu Eiddo. Rhoddwyd conlatfid I gyfarfod misol sir Fflint werthn hen gapel Glan'rafon, ar y deall twriaeth nad oedd i gael ei ddefnyddlo mewn unrhyw fodd yng)ln a; gwerthiant diodydd meddwol. Diolchiadau. Yn nnol a chais y cyfarfodydd mlsol yn en cenadwrlaethan, pasiwyd pleidleisian o ddiolcb gaiwch cynnes i Mr W Owen, Foel Fawr, Pandy Tudnr, a Mrs. Jones, Plas yr Acre, Bala, am en rhoddion o dir i'r cyfandeb.

UNIAD Y COLEGAU. ADRODDIAD Y PWYLLGOR. DADL DDYDDOROL. Daetbpwvd yn awr at y cwestlwn o ano y colegau. Yn gyntaf oil dygwyd i sylw yr adroddiad canlynol o eiddo y pwyllgor a ben' nodwyd gan y gymdeithasfa I yatyried y cwestlwD Dymuna Pwyllgor Unlad y Colegau gyflwyno yr adroddlad canlynol 1'r gymdelthaiifa:- I. Daeth y pwyllgor ynghyd yn Nghaerlleon; Mawrth Nfed, 1906, i ystyrled y cynnygiad newydd a thra haelionus a wneir gan Mr. David Davies, A,S., ar ei ran ef ei hun, ei fam, a'i chwlorydd, yn ei lythyr, dyddledig Mawrth lOfed, at y gymdeithasfa—llythyr yr anfonodd Mr. Davies gopl o hono at y pwyllgor, gyda dymuniad am iddynt gyfarfod yn fuan I wneu- thur sylw o hono. Cyflwynodd Mr. Davies, hefyd, 1 sylw y pwyllgor gynllunlau eglur a manwl o'r adellad a gynnygir ganddo ef a'r teulu i'r cyfundeb. Penderfynodd y pwvllgor gyfarfod drachefn, yn Aberystwyth, i edrych yr adeilad, a gofyn i Mr. Rowland Lloyd Jones. architect, Caernarfon, ddyfod yno i'w cyfarfod, a pharotnl adroddiad ar yr adellad, ar ei gyfaddasder i'r amcan mewn golwg, ac ar y cyfnewidiadau fyddal yn angenrheldlol i'w gwneyd ynddo. II. Ar y 4ydd o Ebrill cyfarfu y pwyllgor, ynghyd A'r architect, yn yr adeilad a bwrcaswyd gan Mr. Davies, ao aethaot yn fanwl drwy yr holl ystafelloedd. Cawsant adroddlad manwl, gyda ohynlluniaa, gan yr architect, yn gosod allan y defnydd y gellld ei wneyd o'r gwahanol ystafelloedd, ac, hefyd, y cyfnewidiadau oedd, yn ei farn ef, yn ofynol, gan gadw mewn golwg y gofynion a nodwyd yn adroddiad y pwyllgor i Gym- deithasfa Llanrhaiadr, 1904: III. Adroddiad yr architect yn Saesneg dan y pen hwn. IV. Y mae yr architect, yn ei adroddlad, yn dadgan el farn na bydd modd trefnu tf i'r prifathraw oddi mewn i'r adeilad, ftC. hefyd, na bydd lie ynddo Ilettya mwy na 31ain o efrydwyr-yn chwanegol at ddau athraw a'r gwasanaethyddion. Y mae hyn yn golygu rhyw gymmaint o gyfnewidiad yn yr amoangyfrlf a roddwyd yn adroddlad oyntaf y pwyllgor o dreuliadau yr Athrofa Unedig, a'r modd i'w cyfarfod. Wedi gwneuthur y oyfnewidiad hwn, satf yr amoan- gyfrif fel y canlyn:- P. (a) Cyflogau prifathraw, pedwar o athrawon eraill, a ohofreatrydd 1,550 Heb law y swm hwn, darperlr ystafell- oedd a chynnaltaeth I ddau o'r atbrawon, ao i'r oofrestrydd. Ystyrlr y bydd y darpariaethau hyn yn ohwanegu yr hyn fydd yn gyfwefth A 180p. at swm y cyf- logau. (b) Cynnallaeth (board) I 31ain o efrydwyr, dau athraw, oofrestrydd, a chwech o wasanaethyddlon (40aln yn ol 13p. 12s ) 544 (c) Standing charges, yn oynnwys cyflogau y gwasanaethyddion, goleu, tanwydd, golchi, yn ol 9p. y pen ar g/fer y 40aln y darperlr tddynt 360 (d) Ysgoloriaethau i efrydwyr y Colegau Cenedtaethol 400 (e) At y Llyfrgell. 100 (f ) Traul arholladan, oostau telthlo y eyfels. teddfod, y Calendar, argraphu, hysbys- ladau, yowirio, &o 100 (g) Adgywelriadau i'r adeilad 100 (h) Gweddill ar gyfer treulladau nas gelllr eu rhagweled yn fanwl. 78 (i) Cymmhorth arlanol at gynnallaeth 30ain o efrydwyr na bydd lie Iddynt yn yr adeilad 600 Cyfanswm y treulladau P. 8,832 Incwm Oronfeydd Unedig y Bala a Thre fecca 3,230 Tallad o 7p. 10s. oddl wrth bob un o'r Slain efrydwyr fydd yn Ilettya oddl mewn i'r adeilad (dyweder) 232 I'w cyfrana yn flynyddol gan y oyfarfod- ydd misol I gyfarfod & thraul yr Yagol- oriaethau yn y Colegau Cenedlaethol. 400 Cyfatiawm y derbynladau. P. 3,832 V. Teimla y pwyllgor fod et walth yn awr wedl ei gwblhau. Dygodd I Gymdeithasfa Llanrhaladr (Tachwedd, 1904) adroddlad manwl mewn atteblad i'r cwestlwn y pennodwyd ef i'w yatyried; sef, 'A ydyw y oynnygiad yn ymarferol i gael un athrofa dduwin. yddol i'r oyfondeb yn lie yr athrofeydd presennol yn Nhrefecca a'r Bala;' a chyflwynodd I Gymdeithaafa Brymbo (Ebrill, 1905) adroddiad chwanegol ar yr agwedd gyfreithlol I'r mater. Yna gohlriodd y gym deithasfa y peth, ac ail bennododd y pwyllgor, 'gan ddymuno arnynt el ddwyn yn mlaen etto pan welant yr amgylchladau yn fwy manteislol.' Dymnna y pwyllgor, gan hyny, ddadgan el farn yn gryf fod yr amser wedi dyfod i'r gymdeithasfa, bell. ach. roddl ystyrlaeth gyflawn a thrwyadl i'r mater ag y mae haelioni nodedlg teulu Llandinam wedi el ddwyn i øylw; ao ua ddylld oedl dim yn hwy heb gael barn a Hals y oyfundeb yn y Gogledi ar y priodoldeb n sefydlu un athrofa ddnwlnyddol yn Aberystwyth, yn lie yr athrofeydd presennol yn Nhrefecca a'r Bala. JOHN R. DAVIES, Cadeirydd. JOHN OWEN THOMAS, Ysgrifenydd. Ebrill 11 eg, 19 )6. Cyflwynwyd i sylw hefyd lythyr, dyddiedig Mawrtb IOled, oddi wrth Mr. David Davies, A.S., Llandlnam, yn yr hwn y dywedai fod yr Hotel Cambria wedi el phrynn ganddo ef a'i denIn, a n bod yn awr yn cynnyg y cyfryw fel rhodd i'r cyfnndeb yn gartref I goleg duwinvdd- 01 yn lie y colegau presennol yn y Bala a Thre- fecca Credent y hyddal nniad y colegau yn yr adeilad hwn yn foddion I beri Ilethid yn y dranl, tra ar yr un pryd yn cynnyddu effeith* lo!rwydd addysg efrydwyr am. y weinldogaetb; ac heb law hyny, en dwyn i gyssylltiad agosach a bywyd nn o Golegau Cenedlaethol Oymru. Yr oeddynt yn bynod awyddns fod i'r colegau presennol gael en huno; ond os gwrthodld y rhodd, byddent yn foddlawn i gynnyg yr adeilad i'r naill neu y llall o'r cymdeithasfaoedd 1 sefydln coleg duwinyddol, ar yr ammod fod i'r gymdeithasfa arall gael ymuno os carai wneyd hyny. Eu dymuniad oedd fod i'r mater gael ei benderfynu oyn diwedd mis Mehefin nesaf Y r oeddyntl yn foddlawn I ddodrefnn yr adeilad, ae i gario allan uorhyw gyfnewldladau tyddai yn angenrheidiol ynddo. Wrth gyflwyno'r adroddiad 1r gymdelthaefa, dywedodd yr yagrifenydd fod y pwyllgor yn gadaei y mater yn agored, hebDod nae esbonlad ar ei dellyngdod. Deallat y ceid lliosogrwydd golygladan arno, ond yr oedd y gymdeithasfa yn berffelth rydt I amlygn ei barn. I fod yn ffurflol, fe gynnyglai et fod yr adroddiad yn cael ei dderbyn gan y gymdeithasfa. Diam- mhen en bod un ac oil yn gwerthfawrogl yn fawr y telmlad a bar odd i Mr. David Davies gynnyg y rhodd ddiweddaf, hen yn hyd ftg eralll, a gynnygieni) i'r cyfnndeb; ao yr oedd y dyddordeb dwfn a gymmerent yn addysg y wetoidogaeth yn achos o lawonydd lddynt oil fel Methodistiaid (cym.). Er pan fu'r mater ger bron y gymdeithasfa o'r Llaen, yr oedd Mr. Davies wedi ei ddewis yn aelod seneddol (oym); ac mae'n ddyan el fod yn decbreu ar ei yrfa gyhoeddus gyda dymunladau goren pawb oedd yn bresennol. 0 berthynas I unlad y colegan deual y cwestlwn ger bron yn awr mewn agwedd ychydig yn wahanol. Or blaen daeth ger bron yn y ffutf o gynnygiad o gael un coleg i'r cyfundeb yn Aberystwyth. Yn awr, deuai ger bron mewn ffurf fwy bendant o gryn lawer, yn gymmaint ag fod Mr. Davies wedi prynu yr Hotel Cambria yn Aberystwyth, ae yn cynnyg yr adeilad fel cartref i'r coleg undebol. Gan hyny, yr oedd cyfaddasder yr adeilad yn gwesttwn o'r puysigrwydd mwyaf, ac yn galw am yetyriaeth ddifrifol y gymdeith- asfa. Gwnaeth y pwyllgor yr oil a allenti i osod y gymdeithasfa mewn mantais i ffurfio barn ar y cwestlwn, trwy osod o'i blaen yr oil o'r ffeithlau. Cyflogwyd architect I barotoi adrodd. tad ar ansilwdd yr adeilad, &e., a chyttunant o l fod Mr. R. Lloyd Jones wedi gosod y mater yn hynod o glir yn yr adroddiad hwnw (oym.) Fe sylwid oddi wrth yr adroddiad fod yr architect o'r farn nas gellld darparulle I chwaneg us 21 o eirydwyrii lettya yn yr adeilad. Nid oedd hyn ond o ddeutu banner y nifer o efryd- wyr y gallent yn rhesymol ei ddlsgwyl; ond mewn mater fel hyn yr oedd cryn lawer yn dibynu ar y space a roddid ar gyfer pob efryd wr o lettywr. Os lleiheid y space hwn, wrth gwrs, fe geid lie yn y sefydliad i chwaneg o efrydwyr. Yn hln o facer, fodd bynag, fe weitbredodd yr architect yn ol cyfarwyddyd y pwyllgor, y rhai a bennodasant v space oedd i'w ddarparu ar gyfer pob efrydydd. Anfonwyd copi o adroddlad y pwyllgor a'r architect I Mr. Davies, yr hwn, mewn attebiad, a ddywedodd na ddylld angbofio'r ffaith i'r architect seilio ei adroddiad ef yn 01 y lie y tybial y pwyUgor oedd yn ddi(2on!'l i bob efrydydd. Yr oedd y pwyllgor wedi trefnn'r lie ar y raddfa fwyaf eang: ond yr oedd cryn wah^niaeth rbwng y safon hwn a safonyr accommodation a fwynheid gan yr efrydwyr ar hyn o bryd. Dylld cym- mhaiu'r accommodation ft mesur y cyfryw yn Athrofeydd y Bala a Threfecca, a maentnmlai ef fod yr accommodation yn yr Hotel Cambria gryn lawer yn fwy nag a geir yn y sefydliad presennol. Wedi darllen llythyr Mr. Davies, aeth yr ysgrifenydd yn mlaen gyda'i sylwadau. Hyd yn oed pe cymmerid barn y pwyllgor ar y mater hwn, ynghyd a syniad yr architect, n d oedd hyny yn arwyddocan na bydoat tlradellad atteb y diben. Ond a chaniatan hyny, yr oedd rhsi yn credu mai mantais I efrydwyr fyddai Ilettya oddl allan I fariau y coleg. 0 berthvnas I'r amcangyfrifon, ni chredal ef y byddai'n ddoeth myned i ormod o fanylion yngl'n & hwynt. Fe aeth y pwyllgor yn fanwl a gofalus I'r mater, ae o berthynas I'r item ddi- weddaf yn rhestr y treulladau, credent y dylld rboi rhyw faint o gymmhorth arianot i'r efrydwyr hyny nas gellld en Ilettya yn y cole*, yn un rheswm, y byddai y gostolgano coleg yn mlaen heb ond 31 o efrydwyr yn llettva. yoddo gryn lawer yn llal na phe y llettyal 60 ynddo. Rhoddwyd ar eu cyfer 20p. yr un, yr hyn a weal y 600p a welid yn yr amcangyfrif Yr oedd yr amcangyfrif yn cynimeryd yn ganiataoi V byddai yn angenrheidiol carlo yn mlaen yr Ysgol Ragbarotoawl, ac fe olygai hyny taa 200p ond os symmudld y coleg I Aberystwyth fe fyddai y g6st hon gryn Jawer yn fwy. Gan hyny, te dd sstynai y gosh hon ar y cytnndeb yn y Gogledd. Yn gy, taf oll, byddai raid Iddynt danysgrifio eu cyfran 4o'r 400p. i gyfarfod A thraul yr ysgoloriaethau yn y Colegau Cenedl- aethol, ac hefyd gyfranu y swm angenrheidiol i.Igarto yn mlaen yr Ysgol Ragbarotoawl. 0 berthynas 1 agwedd gyfreithlol y cwestlwn, teimltd pryn bryder yochyich hyn pan oedd y cwestlwn ddiweddat o flieu y gymdeithasfa ond cafwyd adtoddiad pellacb ynghyleh byn a roddai wedd fwy boddhaol ar y maber. Nis gallal anhaws ler cyfreltbtol godl o byddai y cyfandeb yn weddol nnfrydol o berthynas i'r cwestlwn. Nis gellld rhyddhau Cronfeydd Coleg y Bala yn nnol & r Gweithredoedd (Deeds) presennol. Rhatd oedd myned at y Bwrdd Addysg i ofyn iddynt osod y Deeds o'r oellldu, a cbaniatau t'r cyfundeb droi gwaddoliadau, &c., y Bala i gjfeiriad arall. Rhoddld ar ddeall iddynt na byddai i Fwrdd Addysg wrth, wynebu os byddai y cyfnndeb yn y Gogledd yn unol o berthynas i hyn. Os na cheid unfryd odd, byddai'r anbawsderau cyfreithiol yn fawr iawn. Gan hyny, yr oedd y cyfan yn dibynu ar y meanr o untrydedd a ddangosid yngl'n &'r cwesfciwn. Tetmlai y pwyllgor fod eu gwaith yn awr ar ben, a chyfl wyueut enhadroddiad I'r gymdeithasfa heb n6d nac esbonlad. Wedi cyfeirio at y t-walth rhagorol a wnaed ac a wneid yn awr gan Goleg y Bala, cynnyglodd yr ysgrifenydd fod i adroddiad y pwyllgor gael el dderbyn gan y gymdeithasfa (cym ). Eiliwyd Ran y Parch. Daniel Rowlinds, Bangor, yr hwn a awgrymal eu bod fel cym- deithasfa yn cydnabod llafur y pwyllgor yng!yn a'r mater. Yr oedd araeth yi ysgrif- enydd wedi gwaeyd y pwngc gryn Jawer yn gliriach nag oedd o'r blaen (oym.). Cafodd y penderfyniad ei basio yn unfrydol. Y liywydd.-I Y mae y ffordd yn awt yn rbydd i ni dratod a phenderfvna y cwestlwn heb ymdroi; ond cyn myned yn mlsen yn mhellach. dylem basio pleidlais o ddiolchgarweh i Mr. David Davies, a theula Liandinam, am en rhodd' (cym ). Pasiwyd penderfyniad i'r perwyl hwn ar gynnygiad Mr. J. R. Davies, Certs, Bangor, ac eillad Dr. Hugh Williams, Bala. Oododd yr aelodau ar en traed i amlygu eu eymmeradwy, aeth. Mr. William Venmore, Liverpool, a ddywed' odd fod yn ddrwg ganddo godi i ddyweyd gair a adlewyrchat ar y pwyllgor yn y mater hnn, ond credai na ddylal yr adroddlad fyned i'r cyfarfodydd misol yn el ffurf bresennol, ac heb chwaneg o wybodaeth ynghyleh gwir safle pethau. Credai ef fod amcangyfrif y pwyllgor yn rby lsel|ar amryw bwyntlan. Er enghralfft, ntd oedd y swm a roddasant o'r neilldu ar gyfer cynnallaeth yr etrydwyr nnd 5s. 3c. yrwythnos, ac yr oedd byn gryn lawer yn rhy fychan. lOOp. hefyd a roddodd y pwyllgor ar gyfer tranl aiholiadau, oostau teithio, yswlrlant, &a., ond gan,y byddai raid tain 25p o leiaf o hyn am yswlrio yr adeilad, ni byddat y 7bp. gweddill yn ddigon i gyfarfod a'r trenllau eraill dan y pen hwn. lOOp. hetyd a roddwyd ar gyfer tranl adgywelriadau. Swm hynod o fychan— rhy fyctan o lawer. Yr oedd yr Hotel Cambria yn werth rhwng 30,000p. a 40,000p Gwynebal y m6r, a churid arno yn fynych gan ystormydd yr Atlantic, a byddai raid cael can punt deir gwaith drosodd i gadw yr adeilad mewn cywalr prlodol. Etto, ni roddwyd ond 78p. ar gyfer y trenlian nas gellid en rhagweled. Nid oedd hyn ond 308. yr wythnos-dim agos i ddigon. Yr oedd y Ipwyllgor wedi anghofio peth pwyslg arall; sef, y trethi y byddai yn rhaid eu talu ar yr adeilad. Nis gwyddai ef beth oedd yr ardreth a delid ar yr adellad pan yn weetty, ond credai fod y swm yn lied agoe i 1,200p. Ni thyblal y gellld disgwyl i'r awdnrdodan trefol yn Aberystwyth beldio trethn yr adellad i'w werth priodol, o blegid nid oedd pob aelod o'r Cynghor Trefol yn Fethodist (chwerthin); ac ni synai ef pe gosodld gwerth trethol yr adeilad yu 1,000p. Yr oedd y trethi yn Aberystwyth yn nehel o ddentu 68. neu 7s. yn y bant, feallai a byddai y tretbi ar yr adeilad gan hyny yn g)lygu swm lied sylweddol. A chyvnmeryd yr oil o'r pethau hyn I ystyriaeth, ni chredal ef y dylld anfon adroddiad y pwyllgor i'r eyfarfod- ydd misol heb rbyw eglurhftd peilaeh o berthynas I'w gynnwys (cym.). a chael amcangyfrif gywirach o'r g6st. 400p. oedd y swm a roddodd y pwyllgor i'w cyfranu yn flynyddol gan v cyfarfodydd misol i gyfarfod a thraul ysgoloriaethau i efrydwyr yn y Colegau Cenedlaethol, ond yr oedd hwn hefyd yn rhy fychan; a byddai y swm yn y diwedd yn sier o fod yn oe- i l.OOOp o blegid fe fyddai yn angenrheidiol cynnal Ysgol Ragbarotoawl yn y Bala. Y Parch. Isaac Jones, Nantglyn, a farnal mai y cwestlwn mawr i'w ystyrled oedd, ai priodol neu beldio nno y colegan (cym.). Yr oedd ganddo ef resymau cryf yn erbyn hyny, er nas gailal en gosod ger bron n ewn byr amser. Methai yn glir achreau mai peth doeth fyddai ymuno a'r De yn y mater hwn. Gallai coleg yn Aberystwyth fod yn sefydliad eithaf priodol I bob! y De. Ond dylid cofio am hawlian y Gogledd, o blegid yr oedd trlgollon y Gogledd yn f wy o awdnrdod mewn ystyr Fethodlstaldd na thrigolion y De (cym., a chwerthin); a'r cwestlwn oedd fod i'r Debeuwyr wneyd cystaf; chwareu teg a Methodistiaeth yn y rhan o'r wlad, ag y wnefd gan y Gogleddwyr yn y Gogledd (clywcb, a chwerthin). Yr oedd Coleg y Bala yn gwueyd gwaith ardderchog, a pha ham yr oedd elslen el symmud ? Yn wir, ychydig os dim o gydgordiad oedd rhwng De a Gogledd. Yr oedd pregethwyr yn y Gogledd na thalai ddlm eu hanfon i'r De, a rhai yn y De na thelld en gyrn i'r Gogledd (chwerthlo). Deuai ami i ddoctor a phreetbwr o'r De i'r Gogledd, a theimlld mai y peth goreu i wneyd A bwy oedd en hanfon yn ol gyntled ag y medrld (chwertbin adnewyddol). Coleg i'r De a Choleg i'r Gogledd, dyna wnal y tro (cym ). Y Parch. John Williams, Brynslencyn, a farnal mai nid gwaith y gymd ithasfa yn awr cedd trafod y cwestiwn, eithr yn bytrach gwneyd yr hyn y bwriedid ei wneyd wrth ben- nudi y pwyllgor sef, cynnortbwyo y cyfarfod- ydd misol i wneyd en meddyliau I fyny o berthynas iddo. Pennodwyd y pwyllgor i ddwyn i'r amlwg ffeltbiau nad oedd gan y gymdeithasfa syniad clir yn eu cylch; a ehan fod y pwyllgor wedi gwneyd byn, a thrwy hyny barotoi y ffordd I'r cyfarfodydd mlsol ystyrled y cwestlwn, dyledswydd y gymdetth- asfa yn awr oedd cyflwyno y mater i'r cyfar- fodydd misol yn ngolen adroddiad y pwyllgor (cym.). Ni thyblal et fod angen siarad arno y diwrnod hwnw, naill 801 o blaid non yn erbyn, elthr yn syml ofyn i'r cyfarfodydd mlsol ddad. gan en barn mor fuan ag y byddo modd, a hysbysu y gymdeithasfa o hyny. Yr oedd efe yn cynnyg, gan hyny, fod hyn yo eael el wneyd. Eiliwyd gan y Parch. H. Barrow Williama. Er el fod yn ellio y cynnygiad eredal, er hyny, y dylal y gymdeithasfa wneyd chwaneg nag anfon adroddiid moel i'r cyfarfodydd misol. Dylenb roddl math o first reading I'r adroddiad N yn y gymdetthasfa-el drafod mewn rhal o'i agweddau, fel y gallai hyny fod yn arwelnlad i r cyfarfodydd misol I'r cyfelrlad y dylent gerdded iddo (cym ). Yr oedd yn bryd ystyrled y mater yn gyffredinol mewn cyssylltlad & dyfodol y cyfundeb, o blegid yr oedd y cwelt- iwn wedi el wthio arnynt-yn annlbynol ar en hopinlynaa a'a beimladau hwy en hunain-gan garedigrwydd a haelioni teulu Llandlnam, y rhai oedd yn detlwng o'u diolchgarweh cyn- nhesaf (cym). Ond ar wahftn i gynnyg ardderchog teulu Llandinam yr oedd y ewelt. iwn yn nn hynod bwysig, ac yn un y dyUd el wynebu. Yr oeddynt yn myned yn mlaen yn ardderchog yn y Bala (elyweh). Bn ef yno am bum mlynedd a hanner, ac nid oedd neb yn bresennol a deimlai yn fwy cynnes at Goleg y Bila nag ef. Ond y cwestiwn I'w ystyrled oedd, nid dyfodol y Bala fel y mater penaf a phwyaicaf, ond dyfodol addysg y cyfnndeb yn y Dehen a'r Gogledd (cym.). Ofnal foi y teim!ad talaetbol yn rhy gryf yn y mater hwn o'r dechreu (clywch). Nid cweetiwn o Ddehen a Gogledd oedd hwn; Be os eleit ya y eyfeirlad hwn byddent yn sicr o gael eu hunain mewn anhawsder. Beth bynag a ddywedid am y Dehan, rbaid addef mai yno yr oedd dyfodol Methodistiaeth yn gorwedd, am mal yno yr oedd y boblogaeth yn cynnyddu fwyaf a chyfiymaf. Os na allai y cyfundeb ddal gafael yn y boblogaeth yn y Debendir byddai Method. istiaeth yn sicr o gael ei hun mewn setyllfa ailiaddol-sefyllta na fwriadodd y Nefoedd iddi eiioed fod ynddo (cym. a chwerthin). Cred ef fod y wlad yn aeddfed i ymano yn y mater hwn. Yr oedd Eglwyawyr Be Ymnelll- duwyr yn uno dwylaw mewn rhai pethan, ae yr oedd lie i gredu y byddal I'r Llywodraetb roddi I Gymru Gynghor Cenedlaethol (clywch, a chym.). Yr oedd y Methodistiald eu hnnaln, hefyd, yn dangos eu bod yn credu mewn nndeb rhwng y Deheu a'r Gogledd, gan eu bod wedi ymuno ynglyn &g amryw faterlon perthynol i r cyfundeb, megys y Symmudlad Ymosodol, yr YegoJ Sabbothol, y Genhadaeth, &c. Os oedd un cwestiwn mwy pwysig na'r gweddill o flaen y cyfundeb ar byn o bryd, y cwestlwn hwnw oedd addyag y weinidogaeth (eym.) a'r foment y cododd hwn, daeth y teimlad talaethol I mewn. Credat ef y dylent godi i safon uwch, ac nid edryeh ar y cwestlwn yn y goleu o beth fyddai oreo i'r Dehen a'r Gogledd, i'r Bala a Threfecca, ond beth fyddai oren i ddytodol y cyfandeb (cym.). Yr oedd y cyfundeb yn awr mewn argyfwng yn el hanes, ac fe fyddai i'r dull y penderfynid y cweatiwn hwn fyned yn lied bell, hefyd, I benderfynu safle y cyfandeb yn hanes y wlad. Yr oedd efe yn gryf o blaid nno'r colegau, tra, ar yr un pryd, yn credu fod lie i wahanlaeth ban arno. Goren po cyntaf, er hyny, i'r cwestlwn gael ei benderfynu yn derfynol. Yr oedd pwyligor Coleg y Bala wedi amlygu en cydsyniad yn mhlald nniad y colegan os gellid mewn rhyw fodd ddwyn hyny o amgylch. Bu cryn dratod ar y cwestlwn o dro i dro, ac yr oedd yn hen bryd, bellaeh, basio rhyw benderfynlad y gellid cadw wrtbo (cym.). Yr oedd yn aelod o'r pwyllgor, a gallai ddyweyd ei fod yn un o'r pwyllgorau goren a bencodwyd gan y gymdeitblufa erioed; ond, er hyny, celsiodd basio penderfyniadau o berthynas i rai pethau bynod lawn-er engralfft ar le 1 gadw bisyelau y students (chwerthin). Ni chredal ef fod hyny yn angenrheidiol er addysg y rbai fyddai yn weinidogion Cymrn mewn amser i ddyfod. Bydded Iddynt ddyrchafa uwchlaw pob teimlad talaethol yn y mater, ac edrych arno yn deg yn el wyneb (cym). Y Parch. Llewelyn Edwards, Llnndaln, oedd y slaradwr nesaf. Dywedir el fod yn eytnmer- yd dyddordeb dwfn yn Ngholeg y Bala, a buasai yn sefyll wrth gefn y sefydliad yn erbyn yr boll fyd. Er nad oedd Cymry Llundain mewn cyffyrddiad nniongyrchol ft llawer o symmudiadau crefyddol yn Nghymru, etto I gyd hwyrach fod hyn yn rhoddi mantais tddynt edryeh ar ami i gwestiwn o gyfetriad gwahanol i eralll. Yr oedd ef yn aelod o Fwrdd Duwinyddol Prlfysgol Cymrn o'r dechreuad, ac o herwydd hyn yr oedd wedl edrych ar y cwestiwn mewn golen gwahanol i eralll, hwyrach. Cydnabyddat y gwaith rhagorol a wneid yn y Bala a Threfecca, ac nf cbaral glywed un gair isel yn cael el ddyweyd am danynt; ac byd yn oed yn nghyfarfodydd y Theological Board clywodd y gwaith a wne1d yn y Bala yn cael el gymmharn A gwalth cyffelyb a wneld gan rhai o golegau blaeuaf yr boll fyd (eym.). Ar yr un pryd, yr oedd wedi elywed rhybuddion y dyleai fel cyfandeb edrych I'r 'dytodol, ac ymgeislo eadw i fyny ft gofynion y Brifysgol Gymrelgi Pe bae ganddynt 100,000p, at yr arian oedd ganddynt ar hyn o bryd, a rhanu y swm rhwng Colegan y Bala a Threfee, ca, bcasai yn hawdd Iddynt gyfartod ft gofynion y dyfodol yn y mater o addyag, ond nid oedd ganddynt hyny. Ar y Haw arall, wrth ymuno Ala gilydd a sefydlu un coleg rhwng y Deheu a'r Gogledd, elent yn bur belli slcrhau hyn, a chyfarfod ft phob gofynion yn y bydaddysgawl (cym ) Gailent sefydln atbrofa nas gellid cymmbaru ft hi nnrhyw sefydliad arall tebyg ya Ewrop na'r America (clywch). Rhoddld cryn bwys y dyddian hyn ar yr hyn a elwld yn specialising, ac original research; a dyna fyddai amcan colegau y dyfodol-cyunyrehn dynion a wo aent enwan iddynt en hunaln yn y pethau hyn, a thrwy hyny beri i'w colegau gymmeryd rhan flaenllaw yn y cyfryw walth. Yr oedd efe yn gryf dros uno (cym.). Y Parch. T. J. Wheldon, Bangor, a ddywed- tadd fod yn ddrwg ganddo godi i ddyweyd gair tin erbyn adroddiad y pwyllgor. Mewn amaer a aeth heibio rhoddid cryn bwy. ar y Talaethau yn addysg y weinldogaeth, ae, hwyrach, en bod fel cyfundeb yn rhy dalaethol, fel y dywedodd Mr. Barrow Williams; ar yr nn pryd, yr oedd colli o dalaeth sefydliad pwyslg, a sefydliad yr edrychld i fyny ato o herwydd yagolhelgdod, ac nn a safai.heddyw ar ben y rhestr 0 herwydd effeithiolrwydd yr addysg ddnwlnyddol a gyfrenid ynddo-yr oedd colli sefydliad o fath hwn o dalaeth yn golled fawr mewn gwlrlonedd (cvm-). Pan fu sôn gyntaf am sefydlu coleg i'r eyfnndeb, y telmlad oedd, os codid y cyfryw yn y Dehen, y byddfct yn thald codt uneyffelyb yn y GOllledd hefyd ac yn awr nid oedd ond dau sefydliad addyagawl yn y Gogledd y dylent fel cyfnndeb fod yn falch o honynt-Coleg Cenedlaethol Bangor, a Choleg y Bala (cym.), a phe y symmndid yr olaf, fe gawsal hyny effaith neilldnol ar y dalaeth. Dymunat arnynt sylweddoli pwyslgrwydd Coleg Bangor yn y cyssylltlad hwn. Yn y Deheadlr yr oedd y boblogaeth gryn lawer yn lliosoeach nag yn y Gogledd, a chynnyddal mor gyflym fel y