Baner ac Amserau Cymru

I MR. WALTER RUNCIMAN, A. S, YN TOWYN. Mr. Walter Runciman, llywydd y Bwrdd Addysg, ydoedd y tprif siaradwr, dydd Mawrth, yn y seremoni o agor adeiladau newydd yr Y'sgol Sirol yn itowyn, Meir- ionydd. Yr oedd yr adeiladau wedi cael eu codi am gost o 3,850p., ac yr oedd lie wedi ei ddar- paru ynddynt ar gyfer 170 o ysgolheigion. Cyflawnwyd y seremoni agoriadol gan Mrs. Corbett, Droitwich, gweddw y diweddar Mr. John Corbett, cefnogwr haelionus i'r ysgol. Cafodd y llywiawdwyr, hefyd, gynnorthwy caredig Mr. David Davies, A.S., Llandinam, yr hwn a roddodd yr arian oedd yn ofynol ar gyfer yr adeiladu ar echwyn ar delerau es- mwyth, fel na byddai i ddilln o'r gost ddis- gyn ar y trethi. Llywyddid y gweithrediadau gan Mr. Haydn Jones, cadeirydd Pwyllgor Addysg sir Feirionydd. Darllenwyd llythyr oddi wrth Arglwydd Rendel yn ymesgusodi am na-s gallai fod yn bresennol, yr hwn a sylwodd, fod llwyddiant amlwg vr ysgolion wedi bod yn ffynnonell o wir foddhad i'r oil <0 honynt oedd yn gofalu am achos addysg yn NghymrU. Un o'u prif bryderon ydoedd, llwyddiant y gadwen new- ydd ithwng addysg elfenol ac uwchraddol yn Nghymru, ac yr oedd ysgol ToAvyn yn awr yn esampl effeithiol o effeithiolrwydd a chader- nid yr holl gadwen. Oafodd Mr. Runciman, ac yr oedd Mrs. Runciman yn bresennol hefyd, dderbyniad brwdfrydig. Wrth siarad am addysg eil- raddol yn Nghymru, dywedodd ei bod wedi codi o radd i radd yn ystod yr oil o'r ganrif ddiweddaf. Adgofiwyd ef gan Mr. O. M. Edwards fod brwdfrydedd dros addysg yn Nghymru yn tarddu, i raddau helaeth, allan o gyfundrefn eu Hysgolion Sabbothol. Teimlai ef yn ifalch o'r ffaith, fod gan syl- faenydd y sect yr oedd ef yn aelod o hono, John Wesley (cym.), rywbeth i'w wneyd i ddeffro esigyrn sychion Cymru. Yr oedd sef- yllfa bresennol ysgolion elfenol yn fater o foddhad (mawr, ond yroeddynt yn gofyn sylw parihaus. Yr oedd yn rlhaid cadw y safon i fyny. Rhaid gwneyd eu cyfundrefnau yn fyny. Rhaid gwneyd eu cyfundrefnau yn fwy syml, ac yr oedd yn rhaid iddynt wneyd yr hyn a allent i gadw y plant yn yr ysgolion cyn gymmaint ag oedd yn bossibl. Go- beitliiai, cyn y bvddai iddo roddi i fyny y swydd o Lywydd Bwrdd Addysg, weled trefn- iant y gyfundrefn o goleg athrawol yn Nghymru wedi cael ei gwblhau. Dyniun- ent ddarparu yn Nghymru yr ysgolion goreu, atlhrawon, colegau athrawol, a phrif- ysgolion, oedd yn bossibl eu sicrhau. Dad- ganodd Mr. Runciman fod rhy ychydig o ys- golion celfyddyol yn Nghymru, a gobeitn- iai y bycldai i'r brwdfrydedd nesaf o blaid addysg yn y Dywysogaeth gymmeryd y ffurf o sefydlu, trefnu, a rhedeg ysgolion celfydd- ydol. Yna, aeth yn ndaen i ddyweyd fod yn dda ganddo weled'yr ysgcli on eilraddol Cym- reig yn dyfod yn fwy gwerinol a chenedlaeth- ol, a bod yr iait'h Gymraeg yn rhan bwysig o raglen y rhan fwyaf o'r ysgolion. Nid oedd am iddynt fyned i ffwrdd, modd bynag, o dan yiriiidcimlad eu bod yn awr wedi cyrhaedd pinacl uchaf perffeithrwydd. Yr oedd rhai diffygion yn y gyfundrefn o addysg eilraddol yn Nghymru, yr oedd yn rhaid eu dadwneyd, neu eu gwella yn fuan neu hwyrach. Oddi wrth yr hyn toedd efe wedi ei weled, yr oedd yna ormod o unffurfiaeth, nid oedd yna ddigon o gyfaddasiad i gyfarfod a'r anghen- ion^'cJiwaeth, a gofynion rhai o'r cymmyd- ogacthau yn anha rai yr oedd yr ysgolion wedi cael eu gosod. Yr oedd yr un pethau yn cael eu dysgu yn yr un ffordcL yn ymarferol, yn mhob ysgol ganolraddol. Dylai ysgolion eilraddol estyn help i'r rhai oedd yn eu myn- yehu i gymmeryd eu rhan yn hclyntion bywyd ar ol hyn, mewn modd gwell 11a phe buasent heb-fod yn yr ysgolion hyn, ac nis gallent gyr- ha.edd yr a in can hwnw, oddi eithr eu bod yn ystyried anghenion a neillduolion y gymmyd- ogaeth o ba un yr oedd yr ysgol yn tynu ei hysgolheigion, ac i ba rai y byddent yn dy- chwelyd wed'yn. Yr oedd ganddo ef, hefyd, ofn i'r ysbryd arholiadol ddyfod yn rhy feistr- olgar, ac yr oedd efe yn rhoddi gair o rybudd ar y pwngc (hwnw, hefyd. Yr oedd efe yn imieddwl ei fod yn ddigon possibl i arolygiad ddyfod yn ormod o fater o geisio cael allan Wrth derfynu, dywedodd Mr. Runciman, tra byddai ef yn Llywydd y Bwrdd Addysg, y cawsai Cyimru bob mantais oedd yn disgyn ar Loegr fwy cyfoethog; ac os gallai ef weled y gongl-faen ar ran o'u cyfundrefn addysgol yn cael ei gosod i fyny, byddai iddo ystyried y tymmor fyddai ef wedi wasanaethu fel Gweinidog Addysg yn myssr blynyddoedd mwyaf llwyddiannus a dedwydd ei fywyd. Siaradwyd, lirfyd, gan Mr. Osmond Wil- liams. A.S., y Prifathraw Robert-s, Mr. 0. M. Edwards, a'r Mil. Pryse Jones.

MR. HEMMERDE, A.S., YN RHOSTYLLEN. Wrth siarad yn Rhostyllen nos Fawrth dywedodd Mr. E. Hemmerde, K.C., a'.s., pan ddar- llenodd ef rai o'r beirniadaethau Rhydd- frydig ar afresvmoldeb ac anfoddlonrwydd pleidleiswyr Sosialaidd a Llafur — y rhai a wrthodent dderbyn Rhyddfrydiaeth rhai o'u harweinwyr swyddogol, fel yn cynnwys yr oil o weriniaeth yr oedd efe yn teimlo tuedd at ofyn iddo ei hun, pa un a oedd y bai i gyd ar un ochr, ac i geisio meddwl beth oedd y rhe- symau gwirioneddol pa ham yr oedd llawer e'r gweithwyr wedi ei gweled yn angenrheid- W i dori eu cyssylltiad a'r blaid Ryddfrydig. Yr oedd addysg yn gwneyd dynion yn ddydd- iol yn fwy cymmhwys i fyned i'r senedd ond prif amcan y Gymdeithas Ryddfrydig gylfredinol (yn Nghymru yr oedd yn wahan- ol) wrth ddewis ymgeisydd ydoedd dyfod o liyd i tir cyfoethog, ac nid oedd y Llywodr- aeth Ryddfrydig wedi gwneyd dim i anghefn- ogi y sefyllfa hon ar bethau. Er gwaethaf penderfyniad unfrydol Ty y Cvffredin, yr oedd cdstau y swyddog dychweliadol yn par- hau yn faich ar yr ynlgeisydd er gwaethaf addewidion adnelvyddol yr arweinwyr Rhydd- frydig, yr oedd tal i'r aelodau mor bell ag er- ioed. Nid oedd y rhan fwyaf o Ryddfryd- wyr yn gwasgu am y diwygiadau hyn, am I el nad oeddynt yn awyddus i gynnyddn y gys- tadleuaeth i fyned i'r senedd. Nid (eld Plaid Llafur yn gwasgu am danyt t, o blegii yr oedd yn well gan rai o'u harweinwyr gael eu cefnogwyr yn gyfrifol am eu cyflog- au i'w plaid hwy, yn hytrach nag i'r Llyw- odraeth. Yr oedd y Rhyddfrydwyr ac aelodauLlafurynunolynawr yn eu cwvn ynghylch y cynnydd yn y defnyddi d llygr- edig o arian mewn etholiadau achlysurol di- weddar. Yn lie cwyno, dylent fynu cael deddfu Ilym yn y cyfeiriad hwn, o blegid, ar wahân i etholiadau diweddar, nis gallai fod un ammheuaeth yn meddwl neb oedd wedi gweled gweithrediadau y Cynghrair Ceid- wadol Cenedlaethol yn sir Worcester, rhan- ba-th Croesoswallt o sir Amwythig, a lleoedd eraill, neu oedd wedi darllen sylwadau llym y barnwyr ar y gweithrediadau yn ystod prawf deiseb yretholild ddiweddaf ond un yn ninas Worcester, nad oedd y blaid Geid- wadol yn barod i feithrin, a manteisio ar y llygind iselwael o eiddo yr etholaeth, ac i'w wneyd yn rhan reolaidd o'n trefniant gwleidyddol. Ond os oedd y cwestiwn hwn 0 arferion anghyfreithlawn i gael ymwneyd agefg dag unrhyw obaith am lwyddiant, byddai yn rhaid iddynt fyned at wraidd y drwg gwaith yv aelodau cyfoethog ac ym- geiswyr yn parhau i wneyd tlodion o'r ethol- wyr, gan Iwgrwobrwyo yn enw elusen a chrefydd. Yr oedd Sosialwyr a dynion Llafur yn barod i dalu am eu gwleidyddol eu hunain. Pan yr oedd y Rhyddfrydwyr yn barod i dalu arc. yr iddynt hwy, heb geisio nawddogaeth a chefnogaeth yr yehydig gyf- oetliogion, cyfoeth pa rai, yn ami, oedd yn fwy sylweddol na'u diS'uantrwydd gwleidydd- ol, a pban yr oeddynt yn barod i agoryd y ffordd i ddrychafiad trwy rengau y Blaid Ryddfrydig—heb gymmeryd i ystyriaeth eu cyfoeth, neu eu diffyg o hono-byddai iddynt gael llai o ymraniddau yn y galluoedd gwer- inol i g&yno yn eu cylch, a chaent weled fod eu gallu iymwneyd a chwestiwn mawr y dydd wedi gwneyd mwy na chynnyddu yn gyfat- tebol (cym. uchel.) Cafwyd araeth, hefyd, gan Mr. James Rowlands, A.s.

DADSEFYDLIAD YR EGLWYS YN NGHYMRU. MANIFFESTO CYNGHRAIR YR EGLWYSI RHYDDION. Isod fe geir cynnwysiad y pamphledyn a anfonir i'r eglwysi gan Bwyligor Dadgys- sylltiad a bennodwyd gan Gynghrair Egl- wysi Rhyddion Oymru :— Anwyl Frodyr,-—Mae cwestiwn mawr ,rhyddid a chydraddoldeb i Gymru yn awr wedi cyrhaedd argyfwng pwysig. Er's deugain mlynedd bellach y mae y Dywysogaeth yn mhob etholiad seneddol wedi amiygu mewn modd cyfansoddiadol a digamsyniol ei dymuniad, ie. ei phenderf3Tn- iad, i dori y cyssylltiad anachaidd rhwng yr Eglwys a'r Wladwriaeth. Mae y cyssylltiad hwnw wedi bod, ac yn parhau i fod, yn drais ar gydwybod Ymneillduwyr o bob enwad, ac yn rhwystr i gydweithrediad rhwng Eglwys Loegr a'r enwadau eraill, ac o ganlyniad yn faen tramgwydd ac yn graig rhwystr i lwyddiant gwir grefydd. Mae yn resyn meddwl, er ein bod yn gen- edl o Ymneillduwyr, er ein bod wedi gwneyd ein goreu i ennill rhyddid i eraill, er ein bod wedi.gwneyd ein rhán i sicrhau rhyddfreiniad i'r luddew ac i'r Pabydd, ac er ein bod wedi cynnorthwyo i wneyd yr Eglwys yn yr Iwerddon yn eglwys rydd, ein bod ni yn Nghymru yn parhau hyd heddyw i ddwyn y baich a'r gwaradwydd o Eglwys Wladwr- iaethol sydd vn ei hanfod yn estvonol. Gorphenaf 23ain, 1908, mewn attebiad i ddirprwyaeth oddi wrth Gynghrair Eglwysi Rhyddion Oymru, rhoddodd Mr. Asquith, y Prifweinidog presennol, addewid sicr y dyg- id Mesur Dadgyssylltiad a Dadwaddoliad i Gymru gor bron Ty'r Cyffredin y fiwyddyn nesaf; ac oni ddigwyddai rhwystrau anorfod na-s inedrai ar y pryd eu rhagweled, y g'.yrid y mesur drwy Dy'r Cyffredin ac i Dy'r Arglwyddi v flwyddyn nesaf. Gwelir felly 1. Fod Cymru er's 40 mlynedd wedi I gwneyd ei meddwl i fyny ar y cwestiwn. 2. Fod y Blaid Ryddfrydig yn Lloegr er's 21 imlynedd wedi pender f}nu pasio ein mesur. 3. Fod pedwar Prifweinidog, pob un yn ei dro, a phan mewn swydd, wedi addaw y mesur 1 ni. 4. Fad pob aelod seneddol dros Gymru a sir Fynwy yn y senedd bresennol wedi cael ei ethol i bleidio y mesur. 5. Fod pump o aelodau'r Weinydaiaeth bresennol-tri o honynt yn aelodau y Cabi- net—wedi ymrwymo y ca wn y mesur y flwyddyn nesaf. 6. Fod y Prifweinidog presennol, trwy gydsyniad pob aelod o'r AVeinyddiaeth, wedi cadarnhau yr vmrwymiad hwn. Pa beth, ynte, sydd yn aros i ni ei wneu- thur yn mhellach? Llawer yn mhob rhyw fodd. Mae cwestiynau newydd yn codi yn barhaus yn myd gwleidyddiaeth. Nis gall ond un cwestiwn mawr basio ar y pryd trwy borth cyfyng deddfwriaeth. Mae pob rhan o'r blaid Ryddfrydig yn awyddus i weled ei fesur arbenig ei hun yn cael ei wthio drw- odd. Yn chwnaegol at hyn mae gwrthwynebwyr Dadgyssylltiad wedi dychryn cymmaint wrth weled sylweddoliad ein gobaith mor agos fel y maent yn defnyddio pob ymgais, ac ys- tryw, a dylanwad, i ranu y blaid Ryddfryd- ig, a thnvy hyny, neu unrhyw foddion eraill, i gadw Dadgyssylltiad yn ol unwaith etto. Yn y ddau beth hyn, ynte, y gorwedd ein perygl—sef, oydymgais adranau a mesurau Rhyddfrydig eraill am y lie blaenaf, ac ym- drechion egniol gelynion cydraddoldeb cref- yddol i wneyd ein holl lafur yn ofer. Rhaid i Gymru, felly, yn awr ymladd i fynu cadw y flaenoriaeth a ennillodd i Ddad- gyssylltiad trwy 40 mlynedd o frwydro di- baid. Tuag at sicrhau hyn r'haid i ni:—- 1. Gadw ein heglwysi yn effro ar y cwest- iwn. 2. Gadw y cwestiwn byth a beunydd ger bron y cyhoedd. 3. Gadw ein haelodau seneddol yn fyw i bwysigrwydd yr argyfwng, ac i natur eu rhwymedigaeth i'w hetholwyr yn y mater. 4. Gadw y Prifweinidog at ei air, a'i gwneyd yn bossibl iddo ef a'i Weii-iyddiaeth gario'r mesur o leiaf drwy Dy'r Qyffredin y flwyddyn nesaf. I'w alluogi i wneyd hyn, :01 l'haid i ni:- 5. Greu barn gyhoeddus iach ar y cwestiwn yn imhlith Ymneillduwyr a Rhyddfrydwyr Lloegr, modd y caffom eu cefnogaeth barod a chalonog hwynt i'r Weinyddiaeth i sym- mud unrhyw rwystr a all godi ar ffordd mesur mawr Cymru yn y senedd y flwydd- vn nesaf. v Gallwch chwi, fel eglwys, yn weinidog, swyddogion, ac aelodau, wneyd llawer, pob un yn ei gylch, ac yn ei ffordd ei hun, i hy- rwyddo yr amcan mawr mewn golwg, ac i ddwyn barn ein cenedl o'r diwedd i fuddug- oliaeth. Yn yr hyder sicr na fydd yr appel taer hwn atoch yn ofer y gorphwyswii, anwyl frodyr, yr eiddoch yn gywir, EVAN JONES, Caernarfon. EDWARD THOMAS, U.H., Caerdydd. E. S. PHILLIPS, U.H., Castellnedd. JOSIAH THOMAS, Liverpool. G. A. HERBERT PRICE, Penarth.

MERCHED YR ETHOLFRAINT YN NGHYMRU. Talodd nifer o ferchcd yr etholfraint, yn cael eu blaenori gan Miss Mary Gawthorpe, ymweliad &g Aberystwyth dydd Mercher. Cyfarfyddasant a Mr. Lloyd-George, fel yr oedd yn myned i dren Abertawe. Gofyn- wyd i Ganghellydd y Drysorfa yn ddioed pa bryd yr oedd y Llywodraeth yn bwriadu rhqddi" pleidleisiau i ferched, ond trodd yr ymholwyr o'r neilldu gyda'r geiriau, Pob peth yn iawn.' Yn ddiweddarach ar y dydd rhoddodd Miss Gawthorpe a'i chyfeillesau eu pres- ennoldeb mewn cyfarfod o fvfyrwyr Coleg y Brif3TiSgol, yr hwn a anerchid gan Mr. Runci- man, Llyw3'dd y Bwrdd Addysg. Nid oedd neb yn drWgdybio eu bod yn bresennol hyd nes y gofynodd Miss Gawthonpe i Mr. Runci- man, pan yn atteb i bleidlais o ddiolchgar- wch, beth oedd y Llywodraeth yn iwriadu ei wneyd gyda golwg ar estyn yr etholfraint i ferched. Yn nghanol chwerthin, attebodd Mr. Runciman mai y ddyledswydd gyntaf ydoedd addysgu y merched. Attebodd un o gyfeillesau Miss Gawthorpe, pan yr aeth Cofrestrydd y Coleg at y merched, gan ddy- muno iddynt fyned allan. Gwnaetbant hyn. a gwaeddodd Miss Gawthorpe yn G3tmraeg, Pleidleisiau i Ferched.' Cynnaliodd merch- ed yr etholfraint gyfarfod o wrthdystiad. Yn yr orsaf, drachefn, daeth y cwmni i gyfarfyddiad a Mr. Runciman drachefn; a chan eu bod yn tcithio yn yr un tren, caw- sant gyfleusdra i ag ef yn Stockport. Gofynwyd iddo drachefn pa br\<1 yr oedd y Llywodraeth 311 myned i estyn yr etb.ol- fraint i ferched. Mewn attebiad, dywedodd mai nid y ffordd hono oedd yr un i gyrhaedd yr hyn y dymunent ei gael. Attebodd merched yr etholfraint fod unrhyw gyfun- drefn i'w chyfiawnhau o dan yr amgylchiad- au; a daeth yr ymgom i derfyniad.

'SYNOD' Y WESLEYAID YN FFLINT. Y mgyfarfycldodd Synod Cyllidol Talaeth Gyntaf Wesleyaid Gogledd Cymru yn Filint, dydd Mawrth, o dan lywyddiaeth y Pare". R. Lloyd Jones, Liverpool. Yr ysgrifenydd ydoedd y Parch. John Felix, Manchester. Llougyfarchwyd y Parch. R. Lloyd Jones yn galonog ar ei ddyrchafiad i'r gad- air. Caniatawyd rhoddion o Drysorfa y Gcn- hadaeth Gartrefol i'r cylchdeithiau; a phleidleisiwyd rhodd o 20p. i gylch daith Treffynnon, i'r amcan o estyn cynnorthwy i oruchwyliwr lleygol. Gwnaed ymholiadau gyda golwg ar y ddar- pariaeth oedd yn cael ei gwneyd yn y cylch- deithiau tuag at adeiladu tai i weinidogion, a derbyniwyd attebion ffafriol o gylchdeith- iau Llanasa a Choedpoeth. Diolchwyd yn galonog i Mr. R. Lloyd Jones, Llanrhaiadr, am ei wasanaeth ac ail bennodwyd ef yn drysorydcl Trysorfa Plant y Gweinidogioaii a'r Ysgolion. Pennodwyd pwyIJgor Ysgol Sabbathol y dalaeth. Cafodd y Parch. T. Nichols Rob- erts, Cefn Mawr, a Mr. William Jones, Liverpool, eu pennodi yn ysgrifenyddion. Etholwyd Mr. W. R. Roberts, Llanfair Caereinion, yn ysgrifenydd pwyllgor y prc- gethwyr lleol. Pennodwyd Mr. Lewis Morris, Birkenhead, a'r Parch. Edward Davies, Liverpool, yn 3rsgrifenyddion Pwyllgor yr Arweinwyr. Yn ystod y boreu treuliwyd gryn amser i ymddiddan ar 'Sefyllf.a, Ysbrydol pethau yn eu mysg.' Pasiwyd pleidlais o ddiolehgarwch i Mr., Tudor Jones, Liverpool, am ei wasanaeth ac ail bennodwyd ef yn drysorydd fj':ys;orfa yr Hen Weinidogion. Cafodd y Parch. W. J. Jones, Llanfair. a 1 I Mr. Joseph Jones, Treffvnnon, eu pennodi yto ysgrifellyddion y Genhadaeth Dramor, a Mr. Harrison Jones, Dinbych, yn drysoryCld. Cyflwynodd y Parch. W.O. Evans, Bootle, achosion y capelydd; a chafodd yr achosion canlvnol eu cymmeradwyo gan y pwyllgor:- Rehoboth, Coedpoeth, Pendref, Treffynnon, Pisgah, cylchdaith Coedpoeth Colly Street, Manchester; ac Oakfield Road, Liverpool (ty newydd). Gwnaed rhoddion ac echwynion yn mhob un o'r achosion. Pennodwyd y Parch. G. O. Roberts, Caer, yn ysgrifenydd dirwestol, ynghyd a Mr. S. C. Hughes, Brymbo. Pasiwyd penderfYllirld yn rhoddi cefnog- aeth i'r Llywodraeth ar gwestwn yr'Opiwm5 .a Mesur y Trwyddcclau Cafodd penderfyniadau eu pasio, hefyd, yn galw sylw yr yuadon ac awdurdodau yr heddgeidwaid at yr anghyfartaledd oedd yn bodoli rhwng aiifer y personau gospwyd am feddwdod a nifer y personau gospwyd am gyflenwi diod i'r cyfryw bobl o fewn y cvf- ryw ranbarth. Yn y nes cynnaliwyd cyfarfod cyhoeddus mawr yn nghapel Peniel, pan y traddodwyd areithiau h3^3well ar ein dyledswydd 311 yr argyfwng preGennol gyda golwg ar addysg, a dirwest1. Llywyddid gan Mr. Lewis Will- iams, M.E., Prestatyn. Pregethwyd i gynnulleidfaoedd lliosog mewn dau gapel 3-11 ystod ddydd Mercher.

ARHOLIADAU GORSEDD Y BEIRDD. Y mae C.vmdeithas yr Orsedd wedi trefnu y bydd Arholiadau yr Orsedd am Urddau, o hyn allan, yn cael eu cynual mewn gwa- hanol faiiau canolog yn siroedd Cymru, a rhai o brif drefi Lloegr, tua thri mis cyn yr adeg y cynnelir yr Eisteddfod Genedlaethol ac nid, fel o'r blaen, ar adeg yr Eistedd- fed, yn y dref lie y cynnelir yr eisteddfod. Dyma byngcirm'r arholi am y flwyddyn 1909; Urdd Bardd: Awdl 'Y F37nwent,' gan Dafolog (gwel 'Y Geninen' am Orphenaf, 1903) Arwr gerdd 'Esaiah,' gan Gadfan (gwel C.ineuon Cadfan '): 'Yr Ysgol Fardd- ol,' gan Ddafydd Morganwg; a chydna- byddiaeth a rhan o Waith Barddonol Cyn- ddelw. IJrdd Ofydd: Ertfuyglau y Proffeswr Anwyl ar Lenyddiaeth Gymraeg o Dudur Aled Edmund Prys (gwel y Geninen,' 1903 —1905) Gramadeg Cymraeg (Dewi Mon); a Hanea Cymru (0. M. Edwards), Rhan I.—(fel y gwelir, yr ydys wedi dewis Hyfrau i arholi ynddynt sydd yn mhell o fod vn ddrudfawr ac yn anhawdd eu cael).—Urdd Derwydd :—Rhaid i'r ymgeiswyr fyned drwy arholiad Bardd neu Ofv .-Tirddau Cerdd* orol: Pencerdd: 1, Cynghaneddu Alaw (Harmonizing a Melody); 2, Cvnghaneddu Sawd (Harmonizing a Bass) 3, <jwrthbw37nt Syml (Si'mple Counterpoint); 4, Gwrth. bwynt Dwbl (Double Counterpoint); 5, Atteb Testyn Ehedgan (Answering Fugue Subject); 6, Y sgrifenu Ehedgan i ddau lais (Writing a Fugue for two voices); 7, Hanesiaeth Gerdd- orol (Musical History); 8, Offeryniaeth- Cwestiynau ar gylch, ansawdd, a dosbarth- iad yr offerynau (Orchestration—Questions 011 the compass, quality, and the classifica- tion of the instruments).—-Cerddor: 1. Chwanegu tri llais at alaw fiyiml (Adding three parts to a figured Bass;; 3, Gwrth- bwynt syaitl i ddau a thri llais, nod wrth nod (Simple counterpoint in two and three parts, not against note); Hanes Cerddorion Pryd- einig, 1800-1850. Fe nodir tri cherddor (History—British Composers. Three musi- cians will be named).—Cerdd Ofydd: 1, Mydr a chyweirnodau alaw roddedig (Rhythtm and keys of a given melody) 2, Cyfrvngau (In- tervals) 3, Cord Cyffredin: ei wrthddulliau, a'u teithi (Common Cord: its inversions, and their progressions); 4, Cynghaneddu Sawd (Harmonizing in Bass) 5, Prif ddigwyddiad- au yn Hanes Cerddorion Cymreig, 1825— 1875. Fe tncdir tri cherddor (Principal events in the History of Welsh Musicians, 1825—1875. Three musicians will be named). -Gellir gweithio y papur yn y Sol-ffa neu'r Hen Nodiant.—Gellir atteb y gofyniadau yn Gymraeg neu yn Saesneg, ac yn yr Hen Nod- iant neu y Tonic Sol-ffa. Arholwyr:—Urdd Bardd: Dyfed, Pedrog, a Gwili.—Urdd Ofydd: Rhys Blaen Rheidiol, Berw, a Thryfan.—Urddau Cerddorol: Pen- cerdd Gwvnedd, Mus. Bac. J. T. Rees, Mus. Bac.; a Mr. L. J. Roberts, M.A.-Bydd yr Arholi vn mis Mawrth. Am f any lion pellacli, anfoner at Gofiadur" 31* Orsedd, Eiiionydd, Caernarfon.

YN PARHAU YN DDA YN NGHONWY. Yn y rhifyn hwn yr ydym yn ail gadarnhau y tnj'iicgiad er's valin o amser i'r cyhoedd. iiiotld calonog y mae y trigiannydd hwn O Gonw}7 3'n siarad, ar ol tair ulynedd, ydyw y prawf goreu a allai unrhyw un o honom ddymuno ei goel fo i ei ffawd dda yn un parhau s. Y^grifena Mr. William Marshall, 6, Wind Stre t, Conwy:—'Anwyl Syrs—Rai misoedd yn ol decureuais ddioddef poen yn ngwaelod fy nghefn. C fais gyfarwyddiadau i roddi prawf ar un path i ddechreu, ac un arall wedi hyny; ond yr oeddwa yn myced yn waeth. Yr oedd- wn mor ddrw^ pan yn codi yu y boreu, ag yn y nos. O'r <tiw."dd meddjdiais y rhoddwn brawf ar /)?' Hncl-ach-. Ki nf-y Pills, ac y mae yn dda genvi ddyweyd, yn mhen wyfchnos o amser, fod y poeuau wedi myned. Doan't Pills a'm gwell* h odd; a plie cawn fy mlino S>'r poenau etto, ni jTdd i mi ddefnyddio dim ond y feddyg* iniaeth hon. Yr ydych at I ich r'lyddid i gyhoeddi y llythyr hwn, gjrda'm henw a'm cyfeiriad, o hi" gid y mae yr hyn a y^grifena s yn wir. Arwyddwyd, Wil iam Ma.' shal Wedi hyny, mhen toir blyneid or ol hyny, y*grifenoddMr. di-acliefn: Y niae'n dda, genyf cldyweyd f d fy iechyd yn iawn,ac ar.arni iawn yr wyf 3rn eael fy mlino gan boen yn fj'jigacfn yn awr.' Un o'r arwyddinn sicraf o anhwvlder yr 11 v. Ien ydyw ch.* 3-ddiad dv rgiwyfus yr aelodau a'r traed, neu o da i y liygaid, y Gieuwst, y Gymniahvst, y (Jlunwst, De-gedd, Penysgafn- der, -Meihu Cysgu, Gwied Drwg, Plorynod »r y wyneb, Aniiwylder y Galon Y mae yr oil o'r a> wyddicn hyn jrn d\7fod oddi with ammhuredd roc bol yn y gwaed, yr hya nas gall yr e.lw'eiitt,,i ,Lfiicii ei gy,iirei-yd a.iiin yii ia%n. Os "mynweh fod yn iach, rhaid i chwi gadw eich elwlenau mewn cywair. Dyna. ydyw amcan D >f>n$Ba k 'ckz KUney P>1 •?. Y m't b well o Doctn's Backache Kidw.y Pdl* yn ddau ssvllt a naw cciniog (ceir chwech o Uvchaa ant dri swllt ar ddeg a naw ceiniog). I'w cael gan yr holl fferyllwyr a'r ystorfeydd, neu wedi talu eu cludiad tnvy y llythyrdj', yn uniong3-rcJiol oddi wrth Foster M.'C-iellan Co e Street, Oxford Street, London. .PeiHiweh anghotio defuyddio yr enw yn llQ,wn, Dean's Backache. Ki ncy Fill?,

Gellir dyfod o byd i fwy o amrywlaefch o bysgod yn y Nile nag unrhyw afon arall.

ni bydd yn fuan uil wlad wareiddiedig yn y byd lie na bydd darpariaeth briodol ar gyfer yr oedranus, y rhai yr oedd eu ibiechyd wedi tori i lawr, a.'r anffodus. yn mysg y rhai oedd yn llafurio, ar nad fydd iddynt gael ett hys- tyried y taliad cyntaf ar gyfoeth y wlad (gym.). Ac a allaf fi cliwanegu fod gryn lawer 0 ffwlbri yn cael ei siarad ynghylch eyfalaf? Gallech ddycbymygu fod adran liosog lawn o bobl yn cyfranu llafur, un ai o ymenydd, neu o gyhyrau, neu y ddau, at gyfoeth y wlad; ac adran arall, ad yn anffodus, adran lai, yn cyfranu yr hyn a elwir yn gyfalaf; a'r foment y bydd i'r bobl hyny gael eu tramgwyddo, eu bod yn agorcd ar unrhyw foment i ysgwyd llwch y wlad hon oddi wrth eu traed, a cihario eti eyfalaf gyda hwy i wledydd eraill, lie na bydd dim Sosial- wyr, na dim cynnhyrfwyr, na dim gwleidydd- wyr Radicalaidd (chwerthin). Y ffaith am dani ydyw hyn, mai y eyfalaf inwyaf yn y wlad non ydyw Natur. Beth sydd wedi fwneyd hon y wlad gyfoethocaf o dan haul ? 'na aeth Mr. Lloyd George yn mlaen i gyf- eirio at y mwngloddiau cyfoethog, ac ad- noddau eraill, a dywedodd y dylai pawb gael than yn y buddsoddion hyn o eiddo Natur; a'i bod yn deg i'r gweithiwr sefyll dros i'r cyfoeth gael ei ddefnyddio i'w amcldiffyn ef a'i blarrt oddi wrth newyn yn nyddiau ty- wyll. anffoclion (cym.). Nis gallai neb yn onest amddiffyn y gyfundrefn bresennol. Nid oedd pob.dosbarth yn cymmeryd eu rhan o farweidd-dra masnaehol. Dywedodd y inedrai enwi deuddeg o ddynion, ac y gall- ent hwythau wneyd yr un peth, yr oedd cyf- answm eu harian ar ddyddiau gwaethaf miarweidd-dra yn ddigon i gynnal yn gysur- us, yn ystod un mis, o leiaf, 50,000 o weithr wyr a'u teuluoedd; ac etto, y tebygolrwydd ydoedd, y oeid y dyn ion hyn ar fanllawr Diffyndollaeth,. yn cyhoeddi fod y cyfyng- der, mewn canlyniad i fod pobi allan o waith, i'w briodoli yn hollol i'r ffaith. nad oedd toll yn cael ei godi ar fara y gweithiwr (chwerthin). Meddylier am hyn—y gallai 250,000 o ddynion, merched, a phlant, fyw arinewm a dderbyniai y deuddeg o ddynion hjrn yn ystod tymmor gwaethaf mawreidd- dra masnaehol, a'i dderbyn heb ei ennill. Diweddodd Mr. Lloyd George ei araeth trwy ddyweyd, os byddai 'iddynt, trwy rwystraeth ddrygionus cynnulliad hunanol, fethu sef- ydlu rhyddid cydwyibod yn mhob ysgol o eiddo y Llywodraeth yn y wlad, estyn mesur helaethach o amddiffyniad i gartreft y bobl yn erbyn rhuthr y diodydd meddwol, gosod ein sefydliadau dinesig mewn .safle i wella y cartrefi yn mha rai yr oedd plant y genedl yn cael eu imagu, estyn yr unrhyw hawl o ddinasyddiaeth i bawb sydd yn cyfranu y goreu o'u nerth a'u medr at les y cyffredin, yna byddai iddynt wahodd etholwyr y wlad hon i'w harfogi ag awdurdod i ddefnyddio y moddion mwyaf effeithiol er symmud y rhwystraeth ddisynwyr. hon oddi ar ffordd llwybr cynnydd (cym. uchel a hirfaith). Beth bynag a ddigwydd i Ryddfrydiaeth yn yr etholiad nesaf, teimlai yn sicr, gyda'r fath waith ag oedd wedi cael ei wneyd, y byddai i'r weriniaeth droi drachefn gyda gobaith adnewyddol ac ymddlriedaeth at y blaid fawr oedd wedi ei gwasanaetlhu. mor ffyddlawn, mor effeithiol, ac mor eiddigeddus yn nydd- iau ei hawdurdod (cym. mawr a hirfaith). Aflonyddwyd ar Mr. Lloyd George amryw weithiau yn ystod traddodiad ei araeth, gan ferched yr etholfraint. Mr. Alfred Mond, A.S. dros Gaer, a gyn- nygiodd benderfyniad yn dadgan cymtter- n- adwyaeth galonog o'r penderfyniadau bas- iwyd gan y Gynnadledd Genedlaethol. Cefnogodd Mr. Hugh Edwards y pender- fyniad. Nid oedd yn meddwl ei fod yn ormod i Gymru ofyn am weinidog; a da fyddai i'r detholiad ddisgyn ar Syr Alfred Thomas (cym.). Cyfeiriodd Mr. Edwards, hefyd, at lafur Thomas Rees, Dillwyn, Thomas Gee, Henry Richard, ar faes gwleid- yddiaeth yn Nghymru-. Mr. E. G. Heimimerde a synvodd ar yr ang- ètlrheidtwydd am ddiwygiad tirol. Mr. Ellis J. Griffith, A.S., a ofynodd, ai nid g'well oedd ymladd Ty yr Arglwyddi un- waith am byth? Ni cheid ein mesurau deddfwrol byth mewn trefn nes rhodd:d Ty yr Arglwyddi yn ei le priodol. Caexl areithiau grymus, hefvd, gan Mr. F. Roch-; A.S., a'r Proffeswr Levi.. m Wedi hyny, rhoddwyd y penderfyniad i'r cyfarfod,; a cliafodd ei garro gyda brv/dfryd- edd mawr. i Dygwyd y cyfarfod i derfymad trwy ganu Hen Wlad fy Nhadau.' Traddododd Mr. Lloyd George araeth, hefyd, mewn cyfarfod gorlawn, a gynnelid yn nghajpel y Triniti, Park Street; ac yr oedd y gweithrediadau yn y cyfariod hwnw, hefyd, yn hynod o frwdfrydig.