Y Darian

Yma ac Acw. (jwelat lod Casnodyn yn ly nghym- cryd mewn Ilaw yn enbvd yr wythnos hon. Da fuasai i'r brawd sefvll yn ci ryeh ei hun, a pheidio dychmygu beiau mew n pobl ereill, ond dyna natur rhai pobl. Onid yw ei ffugenw yn ddangoseg o'i natur—"Casnodyn?" Ni chymerwn y byd am ddifrio yr nen I'rawd o'r \Vaenfawr. Mae llawer gwaeth pechod na "chyineryd tropyn." Oni welodd "Casnodyn yr un hanes yn y "Gcnedl" (ýn "0 Ddydd i Ddyckl ") yn ddiweddar? Paham na fuasai vn cymeryd y mater i fyny yr II adc? honno ? Ofnaf hefyd fod rhaid iddo gael spectols newydd. Ni vsgrifennais air i'r DARIAN dan y I Jtugenwr "Gutyn." Mae yn son am y\ diweddar a'r annwyl Alafon. Clywais A la fon amry w droeon yn adrodd mewn cyfarfodydd am hen bobl y \Vaenfawr, tra yn myned adref o Gaernarfon wedi "cael tropyn." Ni ddarfu i mi redeg Owen Wil- liams i lawr am ei fod wedi "cael tropyn. Fy amcan ydoedd adrodd stori ddoniol am dano. Diolch am ei gywiriad ynglyn a Llew Llwyfo. Gofynais am eglurhad. Do, gwelais gofiant a gweithiau yr "hen wr," ac v mae ei eiriadur prin gennyf. (Mae gennyf nodiad am un o'i lyfrau yn y DARIAN yr wythnos hon. A wgryma fy mod yn wr "segur. Na, nid amser i fod yn segur yw. Cymeryd Casnodyn ofal sut i vs- grifennu. Y mae yn gyhuddiad difrifol i d.dweyd fy mod yn "maeddu" Owen Williams. Ni wnaethum ddim or fath. Tybed a oes gan Gasnodyti drwydded i faeddu'r sawl a fynno. -Nos Fawrth, yng Nghaernarfon, cynhaliwyd cyfarfod brwd ynglyn a'r Gronfa er coffa Dewrion Gogledd Cymru a syrthiasant yn y rhyfel. Llywyddwyd gan y Maeir (Dr. Parry), yr hwn a addawodd v gronfa. So at gronfa. Cacd anerchiadau campus gan y Parch. T. Charles Williams, M.A., Porthaethwy; Proffeswr Lloyd, Bangor; Mr. R. 1. Thomas, Caer- gybi, cychwynwyd niudiad, a chan- wyd gah Madam Laura Evans-Wil- liams, Henllan, a Mr. Evan Lewis, Bangor. Y dyddiau hyn y mae Mr. G. P. Hughes, efengylydd o Dde Cymru, yn swyno tyrfaoedd yng Nghaer- narfon a'r cylch. Mae wedi cael gafael dda ar y plant, y rhai a ganant ei gydganau gyda grym ac arddeliad. Y dydd o'r blaen yr oeddis yn gwei-thu dodrefn tv Mr. S. Maurice Jones, A. R.C.A., Caernarfoi-i., Yr oedd amryw o ddarluniau ar werth-y mwyafrif o waith Mr. Jones ei hun— a chaed prisiau da am danynt. Yr oedd yno un darlun—o waith Mr. Lawrence—wedi ei farcio yn £'20. Tvnnwvd ef yn ol. Y mae Mr. Vaughan Davies, y bass adnabyddus, wedi svmud o Gaer- narfon i Wrecsam, lie y deil swydd bwysig o dan y Llywodraeth. Apwynti- wyd Mr. Q. VV., Jones, Penygroes, i gymervd ei le fel arolygydd pwysau a mesur yng ngogleddbarth Sir Gaer- narfon. Y GUTYN. I

MEDDYGINIAETH ORE17 YR OES. lNFFLIWENSA. QUININE BITTERS CWILYM EVANS. Y TONIC LLYSIEUOL. Fel Atalydd ni wyddom am ddim hafal i QUININE BITTERS GWILYM EVANS. Prof odd ychydig ddognau cryfion a gy- i merwyd mewn pryd yn elfeithiol lawer gwaith i atal ymosodiadau o'r clefyd hwn, a llwyddodd bob tro i ddofi eu llymdra pan fyddai'r elaf dan eu heffeithiau. QUININE BITTERS GWILYM EVANS. YW'R FEDDYGINIAETH OREU AT lNFFLIWENSA. Berkeley Road, Bristol, Mehefin ISfed. Foneddigion,—Bum yn wael iawn dan inffliwensa, yn cael ei ddilyn gau Enyn- iad yr Ysgyfaint. Dair wythnos yn ol yr oedd fy nghyflwr yn bervglus, ac wedi i'i perigl fynd heibio, teimlwn yn isel ac yn wan iawn. Bythefnos yn ol dywed' odd y doctor fod yn rhaid i mi gymeryd Tonic. Awgrymais Quinine Bitters Gwilym Evans. "Y peth," ebe ef, "eymrweh ef dair gwaith y dydd." Oddiar hynny cymeraf ef yn rheolaidd theimlaf fy mod yn derbyn lies rhyfedd ol. Daeth a chryfder yn ol i'm haelod- au, a gwellhaodd fy holl gyfansoddiad. Yr eiddoch yn wir, B. P. CHICK. AR OL INFFLIWENSA. Addefa cleifron yn gyffredinol eu bod yn fwy isel eu hysbryd ar ol cael Inffliwensa na phan oeddent dan ei ddylanwad, ac yn fwy nag ar ol ymosodiad o unrhyw glefyd arall. 'DOES DIM MYND. 'DOES DIM SIR'IOLDEB. Y MAE ISELDER YSBRYD. Y MAE'R TEIMLAD 0 BRUDD-DEH A DTGALONDID bron yn annioddefol. Y MAE'R GWAITH LLEIAF YN FLIN- DJ' ?? MAE'R PETH OEDD YN BLESER WEDI THOI YN LLUDDED. Y J\fAE'H ARCfHV AErfH I GYD WEDI MYND. I SYMIO I FYNY—" MAE BYWYD YN FAICH i ddynion na theimlasent o r blaen am un diwrnod y fath Brudd-der Llethol. BETH Y \Y:R FEDDYGINIAETH P Y ffordd oreu i alitudio'r teimladau prudd hyn yw cymryd Bwyd Maethion, ac Ymarferiad Cymedrol, Osgoi Unigrwydd, ac ymgymysgu at Chwmni Siriol, a chym- ryd QUININE BITTERS GWILYM EVANS. Nid gwin meduvgol yw, ond y Tonic goreu i rafar lawr ar ol Inffliwensa. Hhydd y do" gnaa eyntaf wared o'r teimlad eich bod yn wan a diamddiffyn a geir ar ol pwl drwg. Os eymerir tri Hell bedwar dogn ;.je\vji pryd gyrr hyn ymaith ymosodiad, a lleddfa bob amser ei lymdra. Mae QUININE BITTERS GWILYM EVANS. yn donic gwerthfawr ac yn arbennig at Inffliwensa, ac y mae yn amhrisiadwy at Wendid, Iselder Ysbryd, Doluriau'r Frest, Methu Cysgu, Diffyg Traul, Gwendid Gieuel. QUININE BITT5P3 GWILYM EVANS. Gwyliwch eich twyllo. Gwelwch enw "Gwilym Hvans" ar y label a'r hotel, heb y rhai hyn, nid yw'r Feddyginiaeth yr un iawn. GWERTHIR YM MHOBMAN. Mewn poteii 3s. a 5s. yr un, neu danfonir hwy wedi talu'r cludiad ar dderbyniad ilythyrnodau yn iiniongyrcho] odcliwrth yr unig berchnogion- THE QUININE BITTERS MANUFAC- TriUNG COMPAN Y, LIMITED, Llanelly, South Wales.

Pontrhydyfen. GAN DILLWYN. Cynhaliwyd cyngerdd llwyddiannus yn y Tabernacl (B.), Cynonville, Pont- rhydyfen, nos Fercher a Iau wythnos i'r diweddaf, pan berfformiwyd y gantawd poblogaidd, "Britannia's Court" gan Gor y Plant. Arwein- yddion y ddwy noson oedd Mr. Mor- gan Anthony, Cynonville, a Mr. Evan Powell (Rhiwfelen), Pontrhydyfen. Lly?yddion oedd Mr. Arthur Lewis (athro )  a Mr. Percy (athro), Pontrhydyfen, a Mr. Percy Jacob, C.C., J.P., Pentyla, Aberafan Daeth llond y capel ynghyd, a gwnaethpwyd elw sylweddol, a Mr. Percy Jacob, yn ei haelfrydedd arferol, yn rhoi hanner cymaint yn ychwan-, egol at yr holl dderbyniadau. Cyfeili- wyd gan Miss Lily Lewis, A.L.C.M. (lenton), Pontrhydyfen. Cofied yr holl gystadleuwyr am yr eisteddfod fwriedir ei chynnal yma wythnos i'r Sadwrn nesaf, Mai i8fed. Deal la f fod yma lu o ymgeiswyr wedi anfon eu cynhrychion i fewn ar y tcstynau lien. Chwi, gerddorion, cofiwch am eich adran chwithau. An- fon\\ ch am raglenni at yr ysgrifennydd- ion, Mr. T. F. Lewis, Penton, Pont- rhydyfen, neu Mr. William Matthews, PenrliVs Villas, Pontrhvdvfen.

Y Byd ar ol y Rhyfel. BETH FYDD C Y D B E RTI i V N A S CENHEDLOEDD? Pa fath fyd fydd hwn wedi' yr elo y rhyfel mawr heibio? Canys rhaid yw y daw heddwch er hwyred yw. Mae gwladweinwyr y Cenhedloedd sy'n ymrafaeiio a'u gilydd heddyw eisoes yn dechreu paratoi erbyn y daw heddwch yfory. Eto cyfyng yw gwelediad ami un ohonynt. Ei vvlad ei hun, ei genedl ei hun, ei ddosbarth el hun, ei deulu a'i fuddiannau ei hun fliii o.rwel ami un a gyfrifir yn V\ ladweinydd. Er daed yw fod y cenhedloedd, ynghanol caddug a thwrf rhyfel, yn dechreu trefnu pob un ei dy ei hun erbyn y palla'r tywallt gwa-ed ac y tywynna haul tangnefedd ai" ein byd unwaith drachefn, eto nid digon hynny. Ni fynn y byd, ar ol profiad erchyll rhyfel y cydfycl, fyned yn ol i'r cyfl wr yr oedd ynddo cvn y rhyfel ac a arweiniodd iddo. Mae y rhyfel wedi dysgu t'r bvd un o wersi I pwysicaf yr Athro Mawr, sef cyd- berthynas, cyd-frawdoliaeth ei hoil gcnhedloedd. Pa beth ynte a fydd y gyd-berthynas honno a pha fodd y'i sicrheir? Dyna brif linellau anerchiad a draddodwyd yr wythnos ddiweddaf ar ei chais gan Mr. E. T. John, A.S., o flaen Cymdeithas Heddwch Lerpwl. Can goffau geiriau yr Arlywydd Wil- son mai f'W^EUD Y BYD YN D'DIOGEL I I'R WERIN oedd prif nod ac amcan y gwledydd sy'n rhyfela yn crbyn Germani, gofynnai Mr. John a oedd obaith diogelwch i'r wcrin clan Gvfundrefn Lvwodraethol o -Filitariaeth, yr hon )'n ei hanfod a gynhwysai hadau anghydfod rhwng cenhedloedd. Er erchylled y rhyfel -resennol, gwnelai datblygiad gwvddoniaeth iilwrol y rhyfel nesaf ganwaith waeth nag ydyw hwn. Yr oedd dadarfogiad yn hanfodol i ddiogehvch gwerin y byd. Eithr ni ellir sicrhau hynny and yn iinig drwy gyd-ddealltwriaeth a chyd- weithrediad. Rhaid argyhoeddi gwerin pob gwlad fod dydd gormes militariaethwedi myned heibio. Y r oedd datblygiadau v rhyfel yn arwain y cenhedloedd oil yn ddiam- heuol i'r llwybr hwnnw. Yr oedd uchelgais Rwsia, bwgan Germani ers oesoedd, wedi ei ddarostwng i' llwch; yr oedd gwerin Germani yn dysgu yn gyflym mai methiant oedd braich gref militariaeth Prwsia; yr ocdd cenhedloedd cvmvsg Awstria ya iCvvinga yn erbyn symbylau gormes; yr oedd gwledydd eraill cred yn oyheu am weled terfyn by t hoi ar bob rhyfel. Ond rhaid oedd symud pob achos, achlvsur, a phosibilrwydd cynhgnnau rhwng y gwledydd—yr achosion a ar- weiniasant i rvfeloedd yn y gor- llennol, ac a achosant ryfeloedd eto y.p v dvfodol os cant barhau i fodoli. PEDAIR CARREG SALE., EN I HEDD\VCH Y BYD yn y dvfodol, ar y rhai ynunig y I medrir goruwcha-deiladu byd dio-gtu i'r werin, yw — J. Cydgyfamod y Ccnhedloedd i lwyr ymwrthod a'r egwyddor mai 1 rwy ryrn arfau y setlir anghydfodsm. Golygai hynny ddiarfogiad cyffredinol, ac atal pob traul ar wncud arlau a dysgu rhyfel. 2. Sefydlu Gyfundrefn Gyffredinol o Fasnach Rydd "drwy'r holl. fyd, gan daflu marchnadoedd byd yn gyiartal agored i bawb. (Dywedodd iMr. Lloyd George gynt fod agor drws y larchnad yn hyrwyddo can a ehloi drws y rhyfela). 3. Cydnabod hawl pob cened! i benderfynu drosti ei hun ei dyfoclol ei hun mor bell ag y byddai hynny yn gvson a lies cyffredinol y gwledydd. 4. Creu Awdurdod Cydgenedlaethol | ar linellau Cyngrair y Gwledydd. 1\' Fel y cam gyntaf tuag at y cyiryw | gyd-ddealltwriaeth a chydweithrediad, awgrymai Mr. John y medrai Prydaii-i Fawr yeisio- dod i cldealltwriaeth a'r! America, ac wedi hynny a'i Chyngheir- j iaid eraill, i gytuno a'u gilydd y byddai iddynt hwy am gyfnod, dywcd- er o ugain mlynedd, gyflwyno pob anghvdfod a godai rhyngddynt h wy i gyflafareddiad, gan gyplysu a'r cytundeb amod y cydweithrediad a u gilydd, i sefydlu Awdurdod Cydgenedl- aethol cryf ac effeithiol seiliedig ar yr egwyddor o Farchnad Rydd i bawb o fewn cylch y cytundeb.

Yr Ysgol Gymraeg. "Yn" Eto. Dywedais wrthych yr wythnos ddi- weddaf y byddai gennyf air ymhellach am "YlJ." Y mae'n bosibl y temtir rhai o honoch i newid "yn" i "ym" mewn brawddeg fel hon: Y mae'r dyn ym myned, yn lie "yn myned." Peidiwch ¡ byth a gwneuthur hyn, gan fod "ym myned" yn wallus am mai berfenw yw "myned," ac ni newidir "yn" i "ym" nac i "yng" ond pan fo yn golygu "in" yn Saesneg. Y mae gwahaniaeth mawr rhwng, "Dyma oedd ym meddwI (enw) y dyn," ac "Yr oedd y dyn yn meddwl (berfenw) hyn." Gair eto ynglyn a'r "yn" pan na fo llwyslais arno. Gellir ei gysylltu a'r gair sy'n dilyn, fel hyn: ymlaen, ymhob, ynghudd. ymhen, ymron, yngholl, ynghyd, ymysg, ynghylch, ynghynt, ymhlith, yngham, ynglyn, ymhell, ymhellach. Os bydd pwyslais arno gwell fydd cadw'r geiriau ar wahan, fel hyn. "yng nglyn cysgod angeu." Y mae hyn yn wahanol i "ynglyn a" (in connection with), neu y mae "ym mlaen y Cwm" yn wahanol i "fynd ymlaen" (forward), gan y golyga "ym mlaen" "at the end." Pwynt arall y dylid syl- wi arno pan roir ("roir" ac nid "roi'r" fel yn y wers yr wythnos ddiweddaf) rhagferf rhwng yr "yn" a'r berfenw, fel hyn- Y mae'r dyn yn mynych ddywed- yd, y mae'r dyn yn blin ymlwybro. Y mae'r dyn yn manwl gyfrif. Gwelwch nanewiclir un o'r rhagferfau, sef "myn- yeh." "blin," "manwl," i'r sain feddal fel y gwneir pan roir y brawddegau fel hyn Y mae'r dyn yn dywedyd yn fyn- yeh, y mae'r dyn yn ymlwybro"ll flin, y mae'r dyn yn cyfrif yn fanwl. Y rhes- wm yw y gadewir yr "yn" sy'n perthyn 1 r rhagferfau mynych, etc., ac felly deuantar ol yr "yn" a berthyn i'r berfenw, ac ni chymer yr "yn'Syma'r sain feddal ar ei ol byth eithr y sain wreiddiol. Dylem nodi hefyd y gellir gadael yr "yn" allan ar ol gwahanol rannau o'r ferf "bod," a gellir gosod y sain wreiddiol neu'r sain feddal yn y lie hwnnw, megis, "Yr hyn a fyddo da" neu Yr hyn a fyddo dda." "A phump ohonynt oedd gall." "N a fydcl ddoeth yn dy olwg dy hun." "A fo 'doeth' efe a claw (is silent)." "Oblegid y dyddiau syda adrwg." "Nid yw fy nhystiolaeth i wir." "Fy ffiol sydd lawn." Os gosodir y geiriau hyn ar ddechreu'r frawddeg gadewir yr "yn" allan bob amser: Da yw Duw i bawb" (Y mae Duw yn dda i bawb) Gwir yw y gair" (Y mae'r gair yn wir) "Da y gwnaeth- ost" (Gwnaethost yn dda). Dyna dclllgori, mi gredaf, ar yr "yn." Gair am yr Ilh.11 I Pan fo gair yn dechreu a, llafai'iad gosodir "h" ynddo ar ol y geiriau hyn !111; ei, 'i, 'w (benywaidd yw'r tri gair yma, "her" yn Saesneg) ein, 'ii eit. 'u, 'w, e.e., fy aur a'm harian (arian), Ei ]i;iiii- t'i harian (her), Eiii liatti- t'ri harian, Eu h:lllr a'u harian. Aeth gwaell i'w hysgwydd (her shoulder). Y n ychwanegol at y rhai uchod gos- ()C[li, ol 'i (gwrywaidd) yn golygu o berf, e.e., Ei dad i han- fonodd ef. Rhaid gosod "h" ar ol "ar" pan ddilynir ef gan '"ugain," fel hyn, 1111 ar hugain, dau ar hugain, etc. Yr wyf am i chwi gofio hefyd y gwa- haniaeth sydd rhwng "ei" ac "eii." Golyga ei "his" neu "her- ac eu, their," ac ond i chwi gadw hyn 1 nown cof ni d-dylech gael un anhawster ynglyn a hwy yn y dyfodol.—Yr eiddoch, i SAM YR HALTER. I