Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
5 erthygl ar y dudalen hon
Undeb Cenedlaethol Eglwysi…
Undeb Cenedlaethol Eglwysi Efengylaidd Cymru, Y mae Cymru heddyw, fel y gwydd- och, ar y groesffordd, a chyda dyfod- iad Mesur Datgysylltiad yn Ddeddf, bydd y genedl yn wynebu ar gyfnod newydd Hawn o bosibilrwydd. Sicr yw ei bod yn wynebu ar gyfnod a gwaith eilw am brofiad a chyngor ei goreuwyr ei hun yn yr eglwysi. Eithr gyda chydraddoldeb crefyddol yn sylfaen, ceir gwell cyfle nag erioed i weithio allan ein hiachawdriaeth ar linellau cenedlaethol. Yr ydym o'r farn, gan hynny, fod yr adeg wedi dod i ffurfio Undeb Cenedlaethol o holl Eglwysi Efengyl- aidd Cymru. Ein bwriad cyntaf yd- oedd ffurfio undeb o'r fath ynglyn a Cynghor Cenedlaethol yr Eglwysi Rhyddion. Eithr ymwrthyd y Parch. Parch. F. B. Meyer a'r Cyngor Cen- edlaethol yn Llundain yn bendant ag unrhyw gorff cenedlaethol i Gymru, ond yn unig fel Is-bwyllgor o'r Pwyllgor yn Llundain, gyda'r swydd- ogion yn y Memorial Hall yn swydd- ogion iddo. Gwrthododd y Parch. F. B. Meyer gyflwyno adroddiad yr Is- bwyllgor i ystyriaeth y cynghorau yng Nghymru, er fod yr Is-bwyllgor (a hwythau I yn cynrychioli pob Cyngrair yng Nghymru) yn unfrydol wrth dynnu allan y cynllun, a mwy- afrif y rhai oedd yn bresennol yn derbyn yr adroddiad yn ffafriol iddo. Gan yr etholir gan y Cyngor yn Lloegr ran fawr o'r Is-bwyllgor Cym- reig osodir i fyny ganddynt, golyga mai pobl adnabyddus i Loegr, ac nid arweinwyr Cymru, ddewisir; a chan fod pynciau o'r pwys mwyaf i ni yng Nghymru i gael sylw yn y dyfodol agos, megis y Saboth, Dirwest, Addysg, Purdeb a Moes, heblaw yr agweddau crefyddol neilltuol i Gymru mewn canlyniad i Ddatgysylltiad, anodd boddloni rhoddi awenau y Pwyllgor Cymreig yn nwylaw'r ar- weinwyr yn Lloegr. Ni chawsom fawr cymorth gan y Cyngor Cenedlaethol yn y frwydr i gael Datgysylltiad; ac ynglyn a'r Ddirprwyaeth i wneud ymchwiliad i gyflwr yr Eglwysi (Free Church Commission), anw^byddwyd yn gwbl ganddynt benderfyHiad unol y Ddir- prwyaeth fod y Cynrychiolwyr Cym- reig i ffurfio adran ar wahan, ac i roddi adroddiad arbennig i Gymru.' Yr ydym, gan hynnv, wedi pender- fynu galw Cynhadledd o Eglwysi a Chynghorau Efengylaidd Cymru yn Ll £ nymddyfri, Medi i6eg-i8fed nesaf, i benderfynu y pwnc o gael Undeb Cenedlaethol i Gymru, ac 1 fabwysiadu'r cyfansoddiad, a threfn'r llinellau ar ba rai y gweithredir yn y dyfodol. Dydd Gwener, rvIedi i8fed, cynhelir Cymanfa fawr wrth Ogof Castell Craig-y-Wyddon, pryd y pregethir gan bedwar o brif bregethwyr y ped- war enwad yng Nghymru. Hefyd y mae'r Canghellor (y Gwir Anrhvd. D. Lloyd George, A.S.) ac ereill o brif arweinwyr Cymru wedi amlygu eu bwriad i fod yn bresennol. Bydd yr achlysur yn fythgofiadwy ar adeg nodedig yn hanes Cymru. Dymunir arnoch, gan hynny, i ddewis cynrychiolydd ar unwaith. Gwneir ymdrech i baratoi llety i bawb ac i gael tocynau am "fare and third." Ond gan y disgwylir nifer fawr, er- fynir arnoch anfon yr enw yn ddi-oed. (Llofnodir y cylch-lythyr hwn gan nifer fawr *o arweinwyr y gwahanol enwadau.) Yr ysgrifehnydd yw y Parch. James Evans, B.A., 5 Partridge Road, Caer- dydd. Perthynas y Pwyllgor Canolog a'r Cyngor Cenedlaethol yn Llundain. Mewn atebiad i gylch-lythyr y Cyngor Cenedlaethol yn Llundai.1, gyrwyd datganiad i'r Cynghorau Cymreig gan y Parch. James Evans, ysgrifenydd yr Undeb Cenedlaethol Cymreig, yn galw sylw at y ffeithiau a ganlyn:- (1) Mae cyfarfod o'r :idau bwyllgor- mewn bod eisioes gyda Dr. Meyer a 1 chynrychiolwyr y "National Council," ac nid cyfarfod o gynrycholwyr ethol- edig y "Federations" gynhaliwvd ym Mai, 1912. Cytunwyd ar gyfansodd- lad, ond wrth ei anfon i'r "Federa- tions," gadawyd allan yr Hran sydd yn rhodi iddo swyddogPf. ei hun yn gystal a llywydd ac ysgrifennvdd y "National Council. Yn y cvfar- fod cyntaf, Hydref xieg, dilynol, gul- wyd sylw at hyn, a gwrthodwvd de- bvn y pwyllgor newydd am fod Dr. Meyer yn hawlio fod rhaid i'r awenau fod yn y Memorial Hall. Gan na chafwyd llais y "Federa- tions ar hyn, y mae'n anghywir honni fod eu hawdurdod y tu ol i Bwvllgor Dr. Meyer. (2) Ar Mawrth 23ain diweddaf gwrthododd Dr. Meyer gyflwyno i ystyriaeth y "Federations a r Cynghorau y "draft" o gyfansodd- iad dynesid allan i gael Undeb Cen- edlaethol i Gymru mewn cysylhutd a'r Cyngor yn Llundain, ond gyda i swyddogion ei hun. Gwrthodwyd ei -dderbyn. (a) Er fod y cyd-bwyllgor ym Medi, 1913, wedi cytuno yn unfryd i gael corff o'r fath, a Dr. Meyer ei hun wedi codi ei law drosto y pryd hwnnw. (b) Er fod yr is-bwyllgor fu'n ei dynnu allan, yn cynnwys cynrychiol- wyr o'r pump "Federation yng Nghymru yn unfrydol yn ei gyflwyno. (c) Ac, ar wahan i ysgrifenyddion Federations y Gogledd, Canol- barth Cymru, a De-ddwyrain Cymru, j y rhai, gan eu bod yn derbyn tal gan j y "National Council, ydynt wedi teimlo o dan rwymau i gefnogi polisi j Dr. Meyer, yr oedd pob cynrychiol- I ydd o Ogledd Cymru (gan gynnwys > llywydd y Cyngrair), pob cynrychiol- j ydd o Ganol-barth a Gorllewin Cym- j ru, a chydag un eithriad, yr oedd pob ) cynrychiolydd o'r Eglwysi Cymreig o Gyngrair Caerdydd a De-ddwyrain Cymru o blaid y "draft,' ac yn erbyn cynllun Dr. Meyer. Y penderfyniad hwn i wrthwynebu I llais mwyafrif y "Federations," ac anfoniad y llythyr trannoeth i'r" Cynghorau Cymreig sydd yn gyfrifol am yr ymraniad presennol. (3) Ar ol i'r sawl a anghytunent a Dr. Meyer adael yr ystafell, ym- I gymerodd ef a'r dyrnaid cefnogwyr I oedd ganddo i ddifodi yr "Advisory Committee," a gosod i fyny bwyllgor newydd. Cadarnhawyd hyn gan y Pwyllgor yn Llundain. (a) Er nad oedd ganddynt awdur- dod o'r "Federations i wneud hyn; (b) Yr oedd dealltwriaeth glir fod cyfansoddiad unrhyw bwyllgor new- vdd i'w anfon i'r "Federations cyn penderfynnu arno yn derfynol. Ni roddwyd Ilais iddynt ynglyn a hwn er fod ei gyfansoddiad, dull dewisiad ei aelodau, a'i waith yn wahanol. Yn unig hysbyswyd y Cynghorau fod y peth wedi ei wneud heb ofyn ei barn arno o gwbl. Archwyd i ysgrifen- yddion y "Federations alw y pwyll- gor gweithiol yngbyd ar unwaith i ddewis cynrychiolwyr iddo, ac os na allent eu cael ynghjfd, i enwi personau eu hunain, fel y gallai y pwyllgor fod mewn llawn gwaith cyn bod y "Fed- erations yn cael cyfle i roddi ei barn arno. (c) Honir fod y pwyllgor yn ddem, ocrataidd. Eithr etholir neu dewisir mwyafrif y Pwyllgor gan y "National Council," ac fe welir, wrth gyn- rychiolaeth Cymru ar hwn ar hyd y blynyddoedd, na fydd gan neb o'r Eglwysi Cymraeg un cyfle, os nad yn adnabyddus yn LIoegr. Cymer yr Eglwysi Seisnig eu rhan o'r rhai eth- olir gan y "Federations," fel y bydd yr Eglwysi Cymraeg mewn lleiafrif parhaus ar bwyllgor yn cynrychioli > Cymru. (d) Y pwnc 'mewn dadl ydyw a gaiff Eglwysi Efengylaidd Cymru hawlio corff cenedlaethol i ddatgan eu barn ar bynciau cyhoeddus y Genedl; i wasgu hawliau Cymru am ddeddfwr- iaeth ar wahan i Loegr ynglyn a'r Saboth, Dirwest, Addysg, etc., ac i ganoli egnion y Genedl ymhob ym- gyrch genedlaethol; neu a gawn i roddi i fyny y Pwyllgor sydd wedi bod yn gwneud y gwaith yn y gor- ffennol ac wedi cael cefnogaeth yr Eglwysi, ac ymwrthod a hawl yr Eglwysi Efengylaidd yng Nghymru i lywodraethu eu polisi eu hunain, a rhwymo ein ffawd wrth Loegr, tra y mae Ysgotland a'r Iwerddon yn gweithio allan eu hiachawdwriaeth ar 1inenau cenedlaethol eu hunain. (5) Oblegid y creda y Pwyllgor fod egwyddor bwysig mewn dadl, ac na foddlonant i ryddid yr Eglwysi i gael eu gwerthu tu ol i'w cefnau, y gwa- hoddir yr Eglwysi a'r Cynghorau i anfon cynrychiolaeth i Lanymddyfri i ystyried a phenderfynu y pwnc.
IGohebiaethau.!
I Gohebiaethau. ) I PRYDDEST "Y TAN CYREIG:" I Mr. Gol.Gwelais yn y "Darian" ddiweddaf eich bod yn enwi y trydydd oreu am y gadair yn Eisteddfod Aber- aman. Hwyrach y bydd yn ddiddorol i'r beirdd a'r darllenwyr i wybod mai Mab yr Allorau," sef yr ail oreu, yd- oedd Mr. Rees Rees (Teifi), Caerdydd. EISTEDDFODWR. I FFERMYDD BYCHAIN. I Mr. Gol.Gresyn meddwl fod Lioegr Geidwadol ar y blaen i Gymru Rydd- frydig mewn gweinyddu mesurau o eiddo y weinyddiaeth bresennol, yn neilltuol felly mewn perthynas a phwnc mawr a phwysig y tir. Fel y canfyddir wrth y ffigurau isod, cyfartaledd yr amaethdai by chain a'r man-ddaliadau a ddarperir gan Gynghorau Cymru ydyw 61 o dyddynod am bob sir, mewn cy- mhariaeth i 205 y sir yn Lloegr. Nid ydyw o un diben pasio mesurau os na weinyddir hwynt. Siarad am Home Rule i Gymru tra yn lluddias cario allan y cyfreithiau sydd ar Ddeddf Llyfr y wlad. Chwerthinllyd dros ben yw clywed siarad am "Ryddid Gwerin a Ffyniant Gwlad" tra ar yr un pryd yn gomedd i'r dyn tlawd gael darn o dir nid er mwyn helwriaeth, ond er cynnal ei deulu yn onest heb orfod trafferthu Bwrdd Gwarcheidwad na gofyn am elusen oddiwrth Shylocks y byd oer a dideimlad. Ond er gwaethaf cysgadrwydd Cyng- horau Sirol Cymru y mae y mesur gwerthfawr hwn yn llwyddiant. Y mae 188,568 o erwau, neu 300 milldir petryal, neu yn gyfartal eto i ddarn o dir 100 milldir mewn hyd wrth dair milltir o led, wedi eu gymeryd yn barod. Eto, cyfartaledd llafur ar y man- dyddynod yw naw dyn am bob cant erw. Cyfartaledd rhif personau ar ffermydd mawrion ydyw pump y cant erw. Son am back to the home, back to the land yn gyntaf. Rhaid cael rhywbeth er cynnal cartref.- Y r eiddoch, etc.. t ? T. E. DAVIES. I l Trims&r&n. T. E. DAVIES. I
Er Cof. I
Er Cof. I DEWI ALAW. I GAN GOCH Y BERLLAN. I Y Bont fu Athen Dewi hyd ei farw. Ac yn ei oriau hamddenol dysgodd grefft argraffydd, a dygodd allan "Gylchgrawn Cerddorol o dan yr enw "Y Gerddorfa," yntau ac Emlyn Evans yn gyd-olygyddion. Ni wyr un dyn byw beth fu cynnyrch ei athrylith ddi-ball mewn cerdd a barddas, oblegid ei ddiofalwch llwyr am ei gynhvrchion. Yn un o Eisteddfodau \Joblog y dyddiau gynt, yn Aber- pennar, neu Aberdar, bu cystadleu- aeth ar gyfansoddi anthem, ac yr oedd anthem gan Ddewi, a "Bendigedig" John Thomas, Llanwrtyd, ac amryw craill yng nghlorian y beirniad, ond Dewi Alaw oedd y buddugol, heb un petruster. A darnau eraill o uwchafiaeth arbennig fu iddo, sef "Crist ein Pasg ni," a dywedai Rhys Evans, y cerddor hyglodus, wrthyf iddo glywed y diweddar Ddoctor Parry anfarwol yn dyweyd yr hoffai efe yn rhyfeddol pe bai ei enw wrth yr anthem a nodwyd. Ffrwyth arall a flgurodd o'i athrylith oedd y "Lleidr ar y Groes," a darn gwych o'i eiddo oedd "Y Dydd," ac a ganwyd trwy y cymoedd yn adeg bri Dewi. Yn adeg ei frwdaniaeth gerddorol, dechreuodd y tan gynneu ymysg ed- mygwyr cerdd yn 'Berdar i ffurfio "Cor Mawr," gogyfer a'r gystadleu- aeth ddi-anghof honno yn y Palas Grisial. Yn ol cronicl Rhys Evans, un sydd o hyd fel yr ewig, ni ellid cyd-ddeall yn dda ar y syinudiad en- fawr, a threfnwyd i alw Dewi Alaw a goreu talent cerdd y Bont i'r Ian ar unwaith i wyntyllu y pwnc. Yn y cyfarfyddiad hwnnw ymaflodd Dewi yn y fegin, ac aeth y llygad gwan o dan oedd ynglyn a'r "Cor Mawr" yn goelcerth ysol y noson honno, ac o'r fuddugoliaeth ryglyddus aeth yr adwaedd bron o dragwyddodleb i dragwyddoldeb, "Cymru am byth." Bu rhan dda o'r cor anfarwol hwnnw yn cadw "atgof" am y gorchestion hynny ym Mharc Mar- gam yr wythnos o'r blaen, ond nid oedd Dewi yno. Yr oedd ef yn cym- fcryd rhan yn y "Cor Mawr hwnnw t) fwy na phedair mil a saith ugein- mil y sonia bardd Ynys Patmos am dano. A beth ddywed Rhys Evans ac Eos Dar am awgrymu rhyw gynllun i gael yr hyn a ellir o'r cor i'r Bont ryw adeg yn nes ymlaen, er mwyn cael tipyn o bres i g cael tipyn o bres i godi cofgolofn deil- wng o'r cor a'r genedl i un o blant athrylith Gwyllt Walia. Gwn y try goreugwyr awen a chan Pontypridd a'r cylchoedd allan i roddi croeso ysol i ymweliad felly. Un o wendidau mawr Dewi, mewn ystyr feddyliol, ydoedd gadael gor- mod o ganghennau i dyfu ar bren ei athrylith. Y r oedd ei uchelgais am wybod yn ei arwain i geisio gwneud gormod. Ni ystyriodd erioed ei an- fanteision, na deall mai dim ond "Meirch Homer" oedd yn gallu clirio y byd ag un Ham. Eithriadau aruth- rol o deneu yw y rhai hynny sydd wedi chwarter sylweddoli cerdd anfarwol, "Excelsior," yr hen Longfellow ann- wyl. Ac un o'r eithriadau hynny oedd Felix Peretti, mab garddwr Fermo, a arferai dreulio prynhawniau meithion uwchben ei wersi heb swper, ac heb well goleuni na'r hyn a gaffai o'r llusernau ar groesffyrdd yr heolydd, a phan ddarfyddai y rhai hyn elai at y lamp oedd yn llosgi o flaen yr offeren I mewn rhyw eglwys. Bu farw yn ben dysgawdwr yn Rhufain, a gwawl dysg yr oesau wedi aros fel enfys trag- wyddol ar ei goffadwriaeth. Ond fel yr eglurwyd, yr oedd ff wdan Dewi am ei fara chaws dydd- iol, a chaffael gwybodaeth yn cerdd- ed yn gyfochrog fel bywyd ac angeu, ac yng nghanol yr ymrafael clywid ffrwd loew ei awen yn Ilifo o bennill i bennill, ac englyn i englyn mor naturiol a disgyniad y gwlith, ac mor ffres a bore o Fehefin. Ac yi wyf yma yn galw ar Ifano i godi o'i gadair gornel yn y weirlod i ail- adrodd ei nodiadau ar gynnyrch awen Dewi. Mwyn yw ymuno a Dewi Alaw mewn atgof tyner, a hiraethus am Asaph Glyn Ebwy. Bardd hoff o'r golofn, a ffyddlon iddo drwy'r blyn- yddoedd. Ac mor llawdde gyda "Bwyell Llawdden yw Dewi Alaw, ac yntau ar ffindir ei bedwar ugain mlwydd. Bellach wedi cefni o'r Asaph, rhaid troi o lannau Tees i lannau Taf am batriarch i feirdd y golofn, ac wele ef ym mherson amryddawn Dewi Alaw. Da y cofia'r darllenwyr, yn ddiau, fod yr Asaph, yn niwedd ei fer awdl i'r "Anwydwst yn y golofn dair wythnos yn ol-ffnvyth ffarwel ei awen Ion—yn cyfeirio'n dyner a dawnus at ei hen gyfaill o'r Bont, ac yn awr wele yntau gyda chyffyrddiad sicr hen law gyfarwydd, yn yr olaf o'i dri englyn rhagorol, yn cofio'n anwyl am dano, a chylch y golofn yn syllu o newydd ar y cyf- aill yn nofio yn nefoedd y ddwy awen pan yn anterth eu nerth ddeng mlynedd ar hugain yn ol. Bydd fyw byth, batriarch y Bont. A dyma yr englynion crybwylledig I GOFIO ASAPH GLYN EBWY. Yr anwydwst crynedig—yn isel Wnai Asaph garedig; Efe ddaeth a'i arwaf ddig A'i boen i'n car arbennig. Gwr annwyl hawddgar hunodd—yn awr hedd Gwyn awr oes noswyliodd; Cewri y wasg a'i carodd, A'i waith byth fydd wrth eibodd. Draw a phell, glir wydrau ffydd—fe wela i Ef heulog foreuddydd; Y lef ddaw yr olaf ddydd— glyw'r meirw, A Duw a'n geilw i wel'd ein gilvdd. —Dewi Alaw. Eilwaith yn ei unigrwydd a'i brudd- der ar ol Carnelian. 0 wylo am Garnelian-i mi'n wir Y mae'n hawdd iawn weithian; Efo'r llu mi af i'r llan I wyddfod ei orweddfan. 0 hen ffrynd, diddan a ffraeth-wedi myn'd Y mae o'r frawdoliaeth; A'r awen gu geir yn gaeth 0 dan oer aden hiraeth. Dilyn a wnai ei dylwyth-i ganu I'w genedl yn esmwyth; Hel a wnai hen "hoelion wyth Yn wastad i'w gan ystwyth. Hunodd dan wenau'r gwanwyn—yn y fan Dof finau i'w ddilyn; 0 olwg car a gelyn I hanes gloes nos y glyn. Dyna hewyd "pathos" hirfaeth glan enaid ar ol hen Garedigion, a ni wn i am ddim tynerach fel englynion, ac yn Hawn myredd galarnad Dafydd ar 01 Jonathan. El DELYNEGION 0 FLODEU'R I BEIRDD. Dan Olygiaeth Glan Afan a Dewi I Afan, 1871. YR AWEL. I Yr awel fwyn pa beth yw ht ? Ai anadl fywiol anian 1 Pob dust a hoff a'i swynawl si A char pob grudd ei chusan; Pan ddaw ar daith ar hyd y glyn, Y Hwyni'n falch chwareuant, A'r glaswellt ir a'r gwenith gwyn, O'i blaen o barch ymgrymant. DawT yn yr hwyr at wely'r nos I suo'r byd i huno, 1, A phan y tyr y wawrddydd dlos Bydd wedyn yn ei ddeffro; Cyduno wna a theyrn y dydd Ar 01 y wlithog noson, I I sychu dagrau'r blodau blydd r Oddiar eu tlysion. YR ALLT. I yr Allt ar hyd y llechwedd j Ymddyrcha mewn mawrhad, Er dangos ei harddunedd A'i thlysni i'r holl wlad; Pan ddaw y garw aea' Ar ei dymhorol hynt, Yr allt a ymddadwisga A brwydro wna a'r gwynt. Ha, clywch y per alawon, A ganant bob yn ail, Tra chwery'r mwyn awelon Delynau heirdd y dail; Y mae eu gwenau hawddgar A'u difyr gerddi mwyn, Yn gwrteyd yr allt ddigymar Yn Eden lawn o swyn. Dyna gynddull o delynegion yr hen ysgol, ac y mae tine cantor awen yn deimledig trwy y penhillion. Y WENYNEN. I Y wenynen- fach heini-o'i chwch Hed, a chan trwy'r tesni; 0 harddaf flodeu'r gerddi, Daw a mel o hyd i mi. Mewn mawr hwyl mae'n nhymor ha' yn darbod Erbyn noethlwm aea'; 'Run modd, bywyd diwyd da, Wr anoeth, 0 arweinia. Mwy bydd i mi deimlo chwithdod oer am na chlywaf sill o'i arabedd tryloew, na nodyn o'i fiwsig per, na Ilinell gan ei awen lednais; er hynny mwynach yw ei ran ef ymhlith yr awenau tragwyddol, a lie na bydd nos yno.
-Cyfarchiad. I
Cyfarchiad. I I Miss Davies, Cardiff Street, ar el dychweliad i Aberdar o Galiffornia. Llawenydd gan bawb a hynny heb nth Yw gweled Miss Davies yn ol yn ein plith, Fe welwyd ei heisieu yn fawr tra bu ffwrdd, Ond 0, mor ddymunol cael eto gyd- gwrdd1. Aberthodd gysuron er mwyn ei hoff frawd, Aeth i Galiffornia er adfer ei ffawd, Mae'n lion gennym glywed ei fod ar wellhad, Mae hynny yn gysur i'w fam ac i'w dad. Rhagluniaeth sy'n dyner o'r teulu di- nam, A chrefydd addurna eu llwybrau bob cam; Pa rhyfcdd fod llwyddiant yn dyfod i'w rhan- Yr hanes i grefydd bob pryd a phob man. Fel mae'r rhieni felly mae'r plant, Gwasanaethu yr Iesu wnant gartref a bant, Hwy gerddant y llwvbrau a gerddodd Efe, Hyn wnant yn ddiragrith o hyd ymhob lie. I A dyna yw hanes Miss Davies erioed, Ei bywyd ar allor gwasanaeth a roed 1 I'r Ysgol Sabothol yn ffyddlon y bu, A thalodd yr ysgol yn ol iddi hi. j I W.T.
Colofn y Beirdd. I
Colofn y Beirdd. I Cyfeiried ein cyfeillion barddol eu cynhyrchion i Brynfab, Yr Hendre, Pontypridd. YR EGLWYS YN RHYDD. I 0 dywyllvvch daw allan,—o rwyd- waith Hen weithredocdd aflan; I lawn glir oleuni glan A hyn ar draed ei hunan. Y mae yn ddiamheuol—yn ei phyrth Rai hoff ac ymdrechol; Rhai a ffydd, nid gau wyr ff ol, Yn ddios, rhai urddasol. Gwnant hi'n lwys eglwys hyglod—yn y f an, Nid yn fynwent "llygod Ei direidwvr a'u drewdod-fe a rhai 'n I'w lie eu hunain yn lie hynod. Heb unrhyw fraw draw i draeth—eu pydredd, At eu "Pedr" athrawiaeth; Dychwelant drwy'u chwant a'u chwaeth, A boddant mewn Pabyddiaeth. DEWI. ( COFIA. Paid a myn d yn wyllt a ffol Gwrando, cofia; Y mae cyfrif eto'n ol Dwys ystyria; Paid a phechu'th oes i ben Mewn oferedd,— Anfon weddi tua'r nen Am drugaredd. Mae Creawdwr mawr y Nef Yn dy wylied, Hysbys yw o'th distaw lef A dy fwriad; Ysgrifennu mae ei Hun Dy frawddegau; Ti gei wel'd fod rhai'n bob un Yn ei lyfrau. Barn sydd eto, cofia di, I'w gwynebu; Gofyn am i'r Iesu cu Dy waredu; Cyn it fynd i'w wyddfod Ef Galw arno; Parod yw i wrando'th lef A thosturio. Dunvant. H.J. Y CRIBDDEILIWR. Hen grafanc miniog rhyfedd-a'i fysedd Ni fesur ddigonedd; Yn warth i'w oes, swrth ei wedd, Anhygar yn ei agwedd. Ddyn blwng, ei ddawn yw blingo- ag hollol Mae'n gallu cribddeilio; O'r hen "wag" lie bynnag bo Rhydd fynwes i'r reddf honno. Un drechwyd gan wael drachwant du, oeraidd Dyhiryn dilesiant; Miri a chwys mawr ei chwant Un sarug, llawn o soriant. Dygasaidd wr digysur-mcnk,n elw Mae olion ei lafur; Awydd a gwanc, hyn rydd gur, Mi dystiaf dyma'i dostur. Anonest yn ei anian—a gwelwch Fel gwylia'i hen hosan; Diameu gwir, dyma ei gan-- "Cyfeiriwch p'le caf arian?" MURMURYDD. Bronllwyn, Gelli. SWYN YR HYDREF. Daeth yr Hydref eto, Tua glan y mor, o t mor hyfryd rhodio, Is ei chwaon heno, Sydd fel hwyrol gor. Mae y ser yn gwenu TTwch y tonnog aig, Nefoedd yw eu cwmni, Sydd yn Hawn tosturi, Rhwng cilfachau'r graig. Gylch y llanw dedwydd, A'i Hydref ol wledd, Ataf mewn llawenydd, I ddiwallu'r glennydd Daw rhyw siriol hedd. Lonned yw y glasfor Yn y gorwel pell, A'r cymylau porffor Ddengys i'm y trysor O'r ynysoedd gwell. Obry heb ei rwyfau, Mae'r pysgotwr ffraeth, Gwyr am felysterau, Dalfa rhwng y tonnau Ar y cefnfor maith. Barry. J. TYWI EVAXS. YR ANVEL. I Beth am yr awel heno Mae'i geneu'n cwyn gwyn? Oes rhywun wedi'i digio Ym mhell tu draw i'r bryn? Yr eigion sydd yn griddfan 0 dan ei ffangell hir, Pob craig wregysa'i hunan Yn dynn wrth didau'r tir. I hyrddio'r tonnau beiddgar Yn ol yn llwfr ddinerth, Sy'n curo yn ddialgar Ar hyd ei llethrau serth. Yr hafod dai ddiangant O'i blaen yn ddarn a'r ddarn, A'r llechi heirdd ehedant Fel cysgod tros y garn. Mae mwthyn bach yn crynu Fel deilen yn y cudd, A'r eirlaw wedi dallu Pob ffenestr iddo sydd. Pa beth a ddarfu'r awel? Y boreu ar yr allt Fel pe'n angyles dawel Chwareuai a fy ngwallt. EDNANT. Dolgelley. COEDEN DILUW. Hen goeden gref y mynydd, Ar lan y- Diluw fad, Ti heriaist ryw ystormydd Fu'n chwythu trwy y wlad; Os wyt yn hen a garw, A'th frig heb ddail yn IIwm, Ti welaist oesau'n marw Mewn henaint yn y cwm. Pa le mae'r gwr a'th fclannodd Fan yma ger y Hi ? Os tua'r bedd y cwympodd, Byw ydyw ynot ti; Mor dda a fu dy gysgod I'r bugail lawer tro, Tra'r gaeaf gyda'i gawod Yn gwynnu bryniau'r fro. Fe gan y Diluw iti Wrth lifo ar ei thaith, Gyfaredd yn ei cherddi A hiraeth yn ei hiaith; Ond aros wnei di beunydd I wylio bwth y waun, Yn golofn o'r bugeilydd Fu ynddo'r oes o'r blaen. Pa sawl aderyn ganodd Yn unig ar dy frig, Ac eco'r graig yn adrodd Ei gan yn ol i'r grug? Dal ati, hen frenhines, I fyw i'r oesau ddel, Cvfriniol fydd dy hanes Am byth i ddyn yn gel. JOSEPH LLOYD. Cwmystwyth. BLODAV'.R GRUG. Mae blodau'r grug a'u miri Yn goglais bronnau'r bryn, Chwareuant yn eu tlysni Tan lennyrch y goleuni, Ar fore'r haf-ddydd gwyn. I'w hymyl a yr ednod, Gan fwyn delori can, Brydferthed gwlycha'r gawod Eu gruddiau cain a hynod A'u gwisgoedd prydferth glan. Ymlonnant ar eu llwyni Dan wyn belydrau'r \v.Wf, Tra'r haul yn ymsirioli Ym mysg y drain a'r llysi Ar fannau'r mynnydd mawr. 0' flodau tyner, tawel, Ym mro'r cymylau gwyn, Eu bywyd yn yr awel A chwery'n ddigon uchel Tu hwnt i firi'r glyn. Eu hafiaith ydyw'r mynydd, Y grug. a'r awel glyd, A'r mwswg llwyd diddefnydd Sydd gylch eu cangau beunydd Yn gwylio dros eu byd. Xi wel y byd eu defnydd Ar lethrau'r bryn na'r graig, Mae'u peraroglau beunydd Yn gwasgar mewn llawenydd Uwch tonnau gwyllt yr aig. Boed plant y flwyddyn newydd Fel blodau'r grug ar fryn, A'u miri mewn llawenydd Er gwaetha nerth y stormydd Xes delo'r haf-ddydd gwyn. D. BASSETT. Gadlys. Aberdar. I DIM OND. Dim ond gair ddiangodd arnaf, Ond fath ofid i mi yw, Mae'n cydwybod effro'n tystio Ei fod ef yn llyfr Duw; Er mae gair oedd ar y dechreu, Casglu wnaeth aneirif lu, Nes maent hwy fel llu y fagddu Yn dychrynu'm henaid i. Dim ond cam i dir y gelyn, Ddaeth a dychryn poen a braw, Dim ond cam, ond cam i ddystryw, Ac anobaith ar bob llaw; Gwel'd fy hunan yn golledig Heb un gobaith o un tu; Deddf doredig yn taranu, Braw yn dod o'r cwmwl du. Dim ond gwydriad o'r peth meddwl Fu yn fagl trwy fy oes, Llechodd vnddo sarff wenwynig, Rhoddodd i mi lawer loes; Do, arweiniodd hyd at angeu- Ar hyd llwybrau oer y bedd, Dim ond gwydriad ar y dechreu (ialiodd lxvvbrau gwynnaf hedd. Dim ond gair lefarwyd wrthyf Gan dirionaf ysbryd Duw, I fy enaid daeth ymwared, Gwelais obaith im' gael byw; Dim ond gair, ond gair a'm cododd, Cefais trwyddo olwg glir, Fod trugaredd Duw yn aros, Er mwvn plant colledig dir. H.J. Dunvant. Printed and Published for the Propr ietors, The Tarian Publishing Co., Ltd., by W. Pugh and J. L. Rowlands, at their Printing Works, 19 Cardiff Street, Aberdare, in the County of Glamorgan.