Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
7 erthygl ar y dudalen hon
I Y stori. ! i
Y stori. NANNO. BYWYD PENTREFOL YM MON. GAN J. TYWI JONES. GAN J. TYWI JONES. PENNOD X. (Parhad.) PENNOD X. (Parhad.) Gollyngwyd Sian a Ned ei gwr i fewn. Dyma ninna," meddai Sian, wedi | dod i ddangos ein gwyneba i chi yn ych trallod," a cheisiwyd gan y ddau roddi eu pwys i lawr. Wel, ma'r hen frawd, Huw Benja, druan, wedi'n gadal ni," meddai Ned. Ydi mae o, gwaetha'r modd." meddai Rebeca. 0 doedd dim arall i ddisgwyl, a dyna oedd ora iddo fo dan yr amgylch- iada. Felly bydda i'n deud bob am- sar," meddai Sian, Nid hynny ydy 'nheimlad i. Mrs. Huws," meddai Rebeca. Taid annwl, ond fydd llai o helbul i chi o lawar, a fydd gynnoch chi fwy dan ych dwylo," meddai Sian. Rydw i'n clywad gormod o siarad felna, Mrs. Huws," meddai Rebeca. a bu distawrwydd tra fu Sian yn meddwl am rywbeth arall fyddai o erth i w ddweyd. Mae o wedi gneud i wyllys, yn reit siwr," meddai Sian o'r diwedd. "Sut mae o wedi gneud hefo'i arian deud- weh Nanno," meddai Rebeca, tyd- hefo mi o'r swn," ac aeth y ddwv i ystafell arall. Wyddost ti, Mathew, a ydy o wedi gneud i wyllys?" gofynnai Sian. Ys- gydwodd Mathew ei ben, a thybiodd I Sian y golygai hynny nad oedd ewyllys wedi ei gwneud; cododd ei dwylaw fel pe mewn dychryn a dywedodd: Dyma ddryswch eto, rydw i'n i weld o'n dod. Gresyn na fasa fo wedi gneud trefn ar i betha. Sut bydd hi ar Nanno rwan. a dyna Huw Morus!" Taw, Sian, rhag cywilydd i ti," meddai Mathew, cofia mai yn nhy galar wyt ti. Ma'r fam a'r ferch wedi methu diodda dy gleba di." Rydw i'n deud am dy dafod di o Rydw i'n deud am dy d,af..od ? hyd, Sian!" meddai Ned. Ma'n well i ti gadw dy dafod i ti dy hun, Ned. A thyd yn dy flaen m awn ni os hyn yw'r diolch ydan ni'n gael am ddod i gydymdeimlo a rhai yn'u trallod, os ydi o'n drallod hefyd. Tyd yn dy flaen, Ned," meddai Sian. a bu raid i Ned ufuddhau fel aifei. Bu cryn ddadlu yn ystod y dyddiau canlynol ynghylch ewyllys Huw Benja. Gyrrodd ysgydwad pen Mathew Martin pan ofynnodd Sian iddo yr ardal i gyd ar gyfeiliorn. Taerai Sparcer iddo weled yr ewyllys. Taerai Sian o i tu arall nad oedd yno ewyllys, fod Mathew Martin wedi dweyd hynny'n bendant wrthi yn nhy Huw Benja. Pan aw- grymwyd iddi y gallai Mathew fod wedi ei chamarwain, nis gaUjii gredu y y beiddiai hyd yn oed Mathew ddweyd celwydd yn nhy galar. Un diwrnod pan oedd dadlu poeth wedi bod ynghylch y mater yn y pentre, a Tomos Sparcer a Sian Huws wedi mynd yn fygythiol tuag at eu gilydd, ddigwydd- odd Maethew ddod heibio a'r offer torri beddau ar ei ysgwydd. Aros, Mathew," meddai Sian, ond ddeudast ti pan ofynnis i i ti yn nhy Huw Benja na toedd yr hen lane ddim wedi gneud i wyllys J Na ddeudis i mo'r fath beth. Sian meddai Mathew. Mathew! Ofynnes i ddim i ti yn y ty?" gofynnai Sian. Do." "A mi ddeudast titha na toedd o ddim wedi gneud i wyllys." "Rwyt ti'n deud gormod rwan; Sian, ysgwyd 'y mhen ddaru mi." meddai Mathew. Pa wahaniaeth ma hynny n neud. Mathew?" "Llawer iawn, Sian? A wyt ti'n cofio be ofynnist ti i fil- li Mi ofynnis i ti a wyddet ti a oedd Huw Benia wedi gneud i wyllys Eitha gwir, Sian, a mi ysgydwas inna mhen i roi ar ddeall i ti na wydd- wn i ddini; dydd da, rwan," ac aeth Mathew yn ei flaen gan adael Sian am ennvd yn sur a siomedig, am ei bod wedi colli yn y ddadl. Gan fod tystial- aeth Sparcer o hyd yn sefyll nid oedd bellach amheuaeth ynghylch bodolaeth yr ewyllys, a chan ei bod ar gael nid oedd gan neb lawer o amheuaeth gyda golwg ar ei darpariadau. Tybiai pawb y byddai Huw Mcrus yn "wr bynhedd- ig," ac y byddai ei gael ef yn wr yn gaffaeliad uawr i Nanno. Brynhawn dydd yr angladd daethai hynnv fedrai'r ty ddal o bob! ynghyd. a Huw Morus a'i dad yn eu plith. Eis- teddai Huw Morus yn ymyl Nanno. ac yn cydymdeimlo'n ddwys a hi ellid feddwl, a'i osgo yn dweyd mai ei eiddo ef ydoedd hi a'i heiddo. Eisteddodd Morgan Rhys wrth y bwrdd, torrodd > sel, darllenodd yr ewyllys. ac aeth pawb yn fud gan syndod a siomedig- aeth' fl barhau.)
Y Rhyfel.I,
Y Rhyfel. I, Mae angel marwolaeth yn hofran uwchben Ewrop. Mae swn wylofain pL llefain ar ein Cyfandir. Er nad oes ond prin mis er pan gyhoeddwyd rhyfel, mae llawer cartref wedi ei amddifadu o dad, mab, neu frawd. miloedd o deuluoedd yn dioddef eisiau. O y pechod! Mae Efengyl tangnefedd a heddwch wedi ei phre- gethu drwy y canrifoedd, ac y mae'r byd yn gwybod na ddarfu iddo dder- byn unrhyw fudd oddiwrth unrhyw ryfel erioed, ond heddyw anwybyddir yr Eglwys a'i dysgeidiaeth, fel pe bai Crist heb ei eni erioed, a thywelltir gwaed mor awchus a phe buasai rhyfel yn gyfrwng bendithiol. An- wybyddir egwyddorion teyrnas yr Emmanuel hyd yn oed gan bobl y deyrnas. Maent wedi eu meddwi gan win milwriaeth, a'r unig frawddegau glywir ar wefus y mwyafrif ydyw, "Gobeithio ca'r Kaiser ei ladd a "Ma eisia' lladd yr hen fwystfil," a brawddegau cyffelyb. Ni fuasai son am ryfel yn ein byd ni pe buasai ys- ibryd v Groes wedi mynd yn ddigon dwfn i galon y ddynioliaeth. Mae tyrfaoedd yn rhedeg am eu papur dyddiol bob boreu, a mawr y gymera- dwyaeth os clywir fod hyn a hyn o'r Alrnaeniaid wedi eu lladd. A phobl grefvddol yw mwyafrif y bobl hyn. Nos Sul diweddaf methais a pheidio sylwi ar weinidog yr Efengyl yn gweddio ar i Dduw'r Tangnefedd ladd v "Germans. Mae yr yspryd milwrol fcul yna wedi rhedeg i fewn i grefydd ein gwlad, a phriodol fyddai atgofio mai nid Duw cenedl yw ein Duw ni ond "Duw y byd." Mae y Duw gyfvngir i gyffiniau cenedl yn creu mocsoldeb i'r un cyffiniau. Darllenais ddau bennill ar ffurf eii-yn yn y "South Wales Daily News" gan y Parch. J. Myvenydd Morgan, Llan- dudoch, nad oeddent ddim amgen na deisyfiad ar "Frenin Heddwch i fal- urio ac i ddamnio pobl yr Almaen. Mae ymddygiadau o'r fath yma yn gwaedu ein calon, a theimlwn ar adeg- au yn wallgof wrth feddwl am y fath ragrith. Pa bryd y daw'r byd i svlweddoli mai dyn yw dyn ymhob rhan o'r byd, ac nid oes un weithred mor groes i ewyllys Duw a lladd cyd- ddyn. Ar y dechreu tybiem y cadwai cin Llywodraeth allan o'r gyflafan yma. Yr oeddem yn gobeithio, er yn ofni, y safai yn gadarn hyd y diwedd, gan wrthod cymeryd ei thynnu i fewn i'r ymgyrch, os nad fyddai yna ymosod- iad uniongyrchol ar ein buddiannau. Dyna oedd ein gobaith hyd bryn- hawn Llun, Awst 3ydd. Yn anffodus, chwalwyd y seren gan araith Svr Edward Grey. Ni amheuaf nad oedd Syr Edward yn awchus i gadw hedd- weh Ewrop. Gweithiodd yn galed i'r amcan hynny. Er hynny nis gallwn amgyffred pa fodd y torrodd ei ben- derfyniad a'i ffydd y foment y dylai fod gadarnaf. Cyn belled ag y gwel- wn yr oedd yn barod ac yn awchus am heddwch, eto y tu cefn i'w feddwl yr oedd yna ryw syniad llechwraidd drwy'r amser, sef, os oedd yna ryfel i fod rhaid oedd i'r wlad hon gymeryd rhan. Mae y rhesymau osoda dros newid ei feddwl mor arwynebol a gwamal fel v teimlwn hi yn galed i roddi dwys fyfyrdod iddynt. Er cyfiawnhau y Llywodraeth Brydeinig am ymarfogi a myned allan i'r gad, rhydd ddau reswm neillduol. Dyma hwy (a) Gan fod ein perthynas a Ffrainc mor agos a'i gyfathrach mor gariadlawn, mae y wlad honno wedi symud ei Llynges i For y Can- oldir, ar draul esgeuluso glannau mor ei hunan. Mae y weithred yma wedi ein galluogi ni i al w yn ol o For y Canoldir nifer fawr o'n llong au. Yr ydym dan ddyledsaydd mewn cyfnewidiad am y weithred yma o gyfeillgarwch o eid :0 Ffrainc i amddiffy I glannau mor y wlad honno rhag ymosodiadau y llynges Almaenaido. (b) Ein bod dan rwymedigaeth yng ngrym cyntundeb wnaed yn y v flwyddyn 1839 ac a adnewyddwyd yn 1870, i amddiffyn hyd at dywallt gwaed, annibyniaeth Belgium. Eistedded unrhyw berson i lawr i fyfvrio uwchben "y rhesymau yma mewn gwaed oer, gan gofio beth a gynhwysant, ac fe'i synnir gan eu heiddilwch. Nid ydym dan rwymedig- aeth fwy i amddiffyn glannau mor iffrainc na glannau mor unrhyw wlad arall. A mwy, cynhygiodd y Llyw- odraeth Almaenaidd beidio ymosod a'r Ffrainc a'i Llynges, ar yr amod y byddai i Brvdain Fawr sefyll yn anm- bvnnol. I goroni'r oil tystiodd yr Almaen ei bod yn dyheu am gadw ein gwlad allan o'r ymgyrch. Cyn- hvgiodd v Llywodraeth Almaenaidd fyned allan yn gvfangwbl o Belgium ar derfyn y rhyfel, os byddai iddi yn vstod v rhyfel dorri ar annibyniaeth v wlad honno. Beth yw ateb Syr Ed- ward Grey i'r cynhygion hyn? Yn ol ei araith gellid tybied nad oeddynt yn werth rhoddi sylw iddynt. laflwyd y cynhygion yn ol i wyneb yr Almaen. Dyna wna weithred y Llywodraeth yn annealladwy. Fe gofia'r darllenwyr fod yna anghydfod wedi bod rhwng Ffrainc a'r Almaen yn 1906 a 1911 yng ngylch Morroco, a phenderfynodd .r y d y Llywodraeth Brydeinig gymeryd ochr Ffrainc y pryd hwnnw, ac mae'r ymddygiad presennol mewn cydgord- iad hollol a'u gweithredoedd blaen- orol. Tarawodd Syr Edward Grey nodyn uchel pan y soniodd am ein dyledswydd i gadw annibyniaeth Bel- gium. A ydyw ein gwlad wedi cario allan yr un egwyddor drwy'r blynydd- au, tybed? Kid oes eto dair blynedd er pan yr arwyddodd Pryxdain Fawr a Rwsija gytundeb i amddiffyn annibyniaeth Persia. Er hynny, cyn i'r inc sychu ar amlen y cytundeb yr oedd milwyr Rwsia yn ymosod ar gyffiniau Gogledd Persia. Llofruddiwyd cannoedd o ber- sonau diniwed-pesonau na wyddent achos y cweryl. Naill a'i saethu neu grogi fu rhan pob Persiad feiddiodd ddangos ei fod yn caru ei wlad. a'i annibyniaeth. Llanwyd y wlad a wylofain y wraig weddw a'r plentyn amddifad, a safodd Prydain Fawr yn ddistaw, er ei bod yn honni caru ac amddiffyn cenedloedd gweiniaid. Bu yn offeryn mewn ffordd i ddinystrio rhyddid y Persiaid, a rhagrith y peth sydd yn llosgi ein calon. Ai nid ydyw iawnderau a rhyddid mor ann- wyl a chysegredig i bobl Persia ag ydynt i bobl Belgium? Os ydym yn barod i fyned i ryfel i amddiffvn iawn- derau a rhyddid cenhedloedd gwein- iaid, pa beth a'n gyrrodd i fyned law yn Haw a Rwsia i ddinystrio rhyddid Persia. Na, ddarllenwyr annwyl, nid amcan y rhyfel bresennol yw amddiffyn yr hyn sydd iawn, ond yn hytrach bodd- loni mympwy rhyw ychydig o uchel- wyr. Bydd dedfryd hanes yn sicr o brofi hynny, os ceir y gwirionedd fyth. Mae yn annioddefol meddwl y gyrrir dynion heb unrhyw elyniaeth yn bodoli rhyngddynt i lofruddio eu gilydd. "N a ladd," medd yr Ys- grythyr. E. ARONFA GRIFFITHS. Abercraf.
Anrheg. I
Anrheg. Ddydd Mercher, y 26ain o Awst, yn Swyddfa'r Cwmni yng Nghaerdydd. cyflwynwyd i Mr. Davies, prif arolyg- ydd Cwmni Yswiriol y UBritannic" yn y De a Mynwy, ac i Mrs. Davies, ei briod. ar achlysur eu priodas, anerch- iad goreuedig ar ffurf "album o ar- lunwaith perffaith, a'i gynnwys yn datgan calon y eyfranwyr, ynghyd a'r anerchiad. Cyflwynwyd hefyd lafn (tray) a llestri arian, cistan (cabinet), china o inlaid mahogany, oriawr (grandfather) o inlaid mahogany yn taro'r Westminster a'r Whittington chimes, roll-top desk mahogany a gembin (brooch) aur wedi ei osod a diamonds, sapphiers, a pherl. Cyflwyn- wyd yr anrhegion gwerthfawr hyn i Mf. a Mrs. Davies ar ran cynrychiol- wyr y Cwmni o dan arolygiaeth Mr. Davies gan Mr. T. Dobson, Bir- mingham, un o gyfarwyddwyr y Cwm- ni, yr hwn wrth wneud a dalodd y warogaeth uchaf i alluoedd, diwyll- iant, a c hymeriad Mr. Davies. Dywedodd fod Mr. Davies yn mwyn- hau ei ymddiriedaeth lwyraf ef a'i gyd- gyfarwyddwyr ar y Bwrdd, a llongyf- archodd wasanaethyddion y Cwmni yn y De yn galonog fod ganddynt wr mor gydnerth i'w harwain yn eu hym- diechion. Bwriadwyd dathlu'r amgylchiad ar- benig hwn yn hanes Mr. Davies drwy gael cinio, caine ar y delyn, a chanu penhillion, ond oherwydd prudd-der yr amserau gohiriwyd hyn, a chyfyngwyd y cyfarfod i ryw 30ain o brif swyddog- ion yr adran. Bydd yn dda gan liaws gydnabod Mr. Davies yn siroedd y De hefyd ddeall ei fod wedi taro ar gymar di- gymar. Mae Mrs. Davies yn foneddi- ges yn ystyr oreu a llawna'r gair. Ac mae ffawd hynod liapus sydd wedi dod a dau mor gydwedd at eu gilydd sydd cdios. Dyddiau hir a gaffo'r dau I gyd-fwynhau eu gilydd, Heb gwmwl du, ond heulwen lan Yn t'wyni arnynt beunydd. EDMYGYDD.
I Treherbert.
Treherbert. 1 Y cynrychiolwyr aethant oddiyma i angladd y diweddar Arglwydd Merthyr oedd:-O Lofa Bute Merthyr Mri. W. Henry, goruchwyliwr; E. Richards, I clere; J. Duncan, pwyswr. O'r Cham- her of Trade: Mri. R. T. Jones, iron- monger; W. Williams, adeiladydd; DI. James, draper, ac A. D. Phillips, dill- edydd.—J.D.
"Yr Ychydig Sylwadau Hyn."
"Yr Ychydig Sylwadau Hyn." CAN WIL O'R BONT. Boddlonrwydd mawr i bawb yw fo-l gweithfaoedd ardal Clydach, Cwrn Tawe, unwaith eto yn eu cvflwr rheol- aidd. Nis gallwn lai na diolch i Gwmni Gwaith Arian y Mond fedru cyflogi nifer fawr o lowyr o'r ardal yn ystod wythnosau cynta'r cyfyngdra a achoswyd gan y rhyfel, yn emvedig gan i tua chwe chant o lowyr Clydach Merthyr fod yn segur am dair wyth- nos. Ailgychwynodd y mwyafrif o'r rhai hyn yr wythnos hon. Dichon yr ervs rhai o honynt yng ngwasanaeth Cwmni'r Mond, gan fod nifer lawr o'u gweithwyr hwy wedi mynd i'r "ifrynt." Drwg gennym fod un o'r "fitters a fuasai yng ngwasanaeth y Cwmni hwn am tua naw mlynedd wedi ei droi ymaith yr wythnos ddiweddaf. Yr esgusawd oedd fod ganddynt or- mod o ddwy law. Y mae'n ffaith er hynny eu bod yn cyflogi gweithwyr j newyddion o hyd. Y mae'r dyn hwn yn aelod o Undeb, ac o Gymdeithas Gvdweithredol, a chymerasai ran am- lwg ynglyn a'r symudiadau hyn yng Nghlydach, a thybir gan lawer mai dvma'r gwir reswm dros ei droi ymaith. Gofidus iaAvn yw hyn, os yn wir, ar ol apel dduu iolfrydig Syr Alfred Mond at gyflogwyr llafur yn Aber Tawe ychydig ddyddiau'n ol. Mae glofa Moody mewn llawn fynd unwaith eto. Dyma'r gwaith mwyaf cyson yn y cylch. Ni safodd ond am ychydig ddyddiau. Hysbysir fi i rybuddion gael eu rhoi yn y lofa hon ddydd Llun wythnos i'r diweddaf yn erbyn anundebwyr. Pa beth sv'n bod? Arferai gweithwyr y lofa hon fod fel y dur. Gresyn i neb yn awr syrthio oddiwrth ras. Dychwelwch, fechgyn, fel os daw'r Germaniaid yma y byddo eich gweithredoedd. da chwi'n esiampl iddynt. Clywaf hefyd fod yma ddau yn gwrthod cyfrannu at gynrychiolaeth Llafur. Cymer y rhai hyn o bosibl eu harwain gan rvwrai nad ydynt mewn cvdvmdeimlad a Ilafur. Goiaeithiaf y daw y rhai hyn yn gallach yn y man, ac y rhoddant eu hysgwyddau eto'n dyn dan yr arch. Mae Glofa'r Hills yn mynd yn weddol gyson. Ffurfiad yr haenau bar y drafferth fwyaf yma er's tair blynedd, gobeithiwn y medant yn fuan o gynhaeaf mawr. [A ydyw ein gohebydd yn cymysgu pethau? Neu tybed a ydynt yng N'gwaith yr Hills yn bwriadu gweithio allan i oleu dydd tua Llangyfelach erbyn y cynhaeaf y flwyddyn nesaf?—Gol.] Ar ol tri mis o segurdod a'r peiriannau'n rhydu a'r cledd yn loew, y mae'r gweithiau alcan yn y cylch wedi ail gychwyn. Clywaf fod peiriant newydd i'w osod yng Xgwaith Player. Atalesid rhan or Jgwaith hwn o herwydd y torri fuasai ar beiriannau cvn y gwyliau. Cych- wyned yn fuan yw ein dymuniad. Mynd rhagddi mae'r llinell newydd a wneir gan y G.W.R. trwy ran uchaf Clydach. Gweithir i gyfarfod a hon o Gwmgors. Bydd v lein hon o fantais i'r Cwm, ac yn ferrach ffordd i gludo mwnnau a chynhvrchion eraill i Borthladd y Brenin yn Aber Tawe.
[No title]
Y mae Mr Fred Thomas, arweinydd Parti Drama Resolfen, wedi ei gyflogi i wylio'r gwaith dwr.
Advertising
/^ORG^i^X 1 PILLS r h I MIRACULOUS EFFECTS! I have suffered from Pile and Gravel for four years, during which time I was quite disabled, and never, during this time, had a whole night's rest. I was at last induced to try a box of your Pile and Gravel Pills, and incredible as it may appear, after I had taken but a few doses, I felt as if I had had another body. Encouraged by the effects of one box, I took another, and now I am fite from all pain, a living testimonial to the miraculous effects of these Pills. Yours truly, D. WILLIAMS, Penralltwen, Newcastle Emlyn. IMMEDIATE RELIEF! I feel happy in bearing testimony to the efficacy of your Pile and Gravel Pills in my own case. Also in numerous other painful cases of long standing in which your Pills have given immediate relief, and in a short time effected a perfect cure so the weak in faith may be assured of their efficacy to accomplish what they are professed to do. Yours truly, THOS. PHILLIPS, Grocer, etc., Caeremlyn, near Whitland. gj Y mae y Feddyginiaeth werthfawr hon i'w chael mewn tri ffurf. No. George's Pile and Gravel Pills (label wen) No. 2. George's Gravel Pills (label las) No. 3.— jeorge's Pills for the Piles (label goch.) Gwerthir y Pelerii Byd-glodus hyn yn mhob man, mewa Blvchaa 11., a 2/9 yr un. Gyda'r Post am 1/2 a 2/10. Gochelwch Dwyllwyr I-Gofynwch yn eglur am "jGeorge's Pills," a gwelwch eich bod yn eu cael. PERCHENOG- J. E. GEORGE, ty.lt.P.S., HIRWAIN, ABERDARE.