Herald of Wales and Monmouthshire Recorder

CYFARFOD MISOL DOSBARTH Y GLO CAREG. Adroddiad Swyddogol. Cynaliwyd y eyfai-iod uchod yn y Docket Hall, Abertawe, dydd Sadwrn, Chwefror LJeg, o dan lywyddiaeth dde- heuig Mr. William Walters, Y.H., Inter- national, ac is-lvwyddiaeth Mr. William Hughes, Cross Hands. Cafwyd cynrych- iolaeth gref o'r glofeyci yn y cytfarfod, ac awd ym mlaen a'r gwaith yn y drofn ga»lymol -I Penderfyniadau. I J. DermTi adroddiad cynwyafawr ein parchus oruchwyliwr ar y materion sydd mewn anghydfod yng nglofeydd y dosbarth yn bresennol, a chael ei gyfarwyddiadau yng nglyn a'r cyfryw. 2. Cafwyd adroddiad hela-p-th gan ein gorucliwyliwr ar y sefyilfa gyffredinol, sef yng iigiv.ii -ar symudiadau pwysig sydd i gymeryd lie yn y dyfodol agos yn ein perthynas a'r rhybuddion cyffredinol sydd i'w rhoddi er terfynu y cytundeb cyff- redinol presennol. yng ngbyd a'i sylwad- aeth ar y materion cyflredmol sydd wedi ei nodi anan gan Bwyllgor Gweinyddol yr Undfib yn Llundain; hefyd, yr hyn sydd wedi eu pasio yn nghynadledd ddiweddar Caerdydd. Yr oedd y cyfarfod yn teimlo yn ddiolchgar dddo am ei adroddiad, ac am ei sylwadaeth ar y cyfryw, yng nghyd a'r rhagolygon o lwyd<lo yn ein ham- canion. A chan fod y dosbarth yn mcddu eu hanghenion nedllduol, penderfynwyd bod cyfarfod neillduol o'r dosbarth i'w gynal ym mhen pythefnos, er ystyried a pbendeifyn 11 yn derfynol yng nglyn a'r cyfryw, i'r amcan o drcfnu i'w cytuno t'u eorfford yn y cytundeb cyffredinol nesaf. -3 Penderfynodd y cyfarfod i fabwysiatlu yr oil o gynllun y Pwyllgor Arianol yng nglyn a Rheol Blaenoriaeth" yn y dyfodol. 4. Dosb-,uth-Derb,n adroddiad manwl Mri. J. H. Lawley, Tir.ydail, a D. J. Da vies, Tirbach, ar gyfrifon y dosbarth am y chwe' mis derfynodd ar Rhagiyr 19eg, 1914. Cafwyd allan fod y cyfrifon yn gywir, a derbyniwyd hwy felly, yng nghyd a phasio pleidlais o ddiolchgarwch gwresocai y cyfarfod i'r ddau frawd am eu gwasanaeth i'r dosbarth yn eu har- ehwiliad. 5. Dosbarth.—Derbyn aelodau Cyfrinfa y Rock, Glyn Nedd, yn ol yn aelodau o'r dosbarth. Cafwyd hanes y gyfrinfa. hon yn fanwl gan Air. M. J. Atorgan, atal- bwyswr y Iofa. yng nghyd a'i hymlyniad at y dosbarth yn yr amser gorffenol, a'i dyhead am ddyohwelyd yn ol yn yr amser cyfaddas. Wedi hyn, gwnawrd sylwadau caredig a "brawdol gan ein parchus oruch- wyliwr am y brotlyr ffyddlon hyJi, am eu hymddiriedaeth barhaus ynom fel dos- barbh, ac yn gwneud hynny pan oedd y dosbarth allan yn yr anialwch ei hun. Pendrfyn wyd rhoddi y derbyniad mwyaf croesawgar i'r brodyi- yn ol i'r dosbarth, gan. ddioloh yn gynes iddynt am eu ffydd- londeb yn y gorffenol, ac yn dymuno par- had o'r cyfryw yn v dyfodol. 6. Penderfynwyd fod y glofeydd can- Ivnol yn cael caniatad i roddi rhybuddion yng nglyn a'r Anundebwyr "3ydfl yn eu blino yn bresennol, sef Rhos, Dillwyn, a Carway. 7. Gil wen—Ein bod yn ymddiried adros angbydfod y gyrwyj- o'r lofa hon i ofal pellach ein goruchwylwyr. •8. Dosbarth.—Penderfynwyd fod treth o 6c. yr aeltxl i'w chodi ar bob aolod yn ystod y mis presennol, ac i'w defnyddio fel treth ddosbari.hol, y sym.-aii i fod yn llaw Trysorydd y Dosbarth erbyn y cyfar- fod rnisol nf. David Morgan, Ysgrifenydd. I

SAIf L, 2 -ct. ?601i& H B?auti?jI'y ?'  ????) ? Lifetime's w?r.  mrvedset 1 01 6 1 3,up. I)ur- ) ??) ?* ?"? ?? ??  t   j ith I  I $et with 2 Dia inonfla and 3 Sne S?t,. eeM&Ho?? ??i\ ?<? jj?c t bl,rgo6ln -buYir-9 ???? ?' N ? opp<???   B R,  I- are offer no",  further increase bY the' tsT?L? 3/??j REouct\ONS :D ?tRt" ?HAtWMUSH.    [LH dur• ing a b"$ Beautifully em- ■ H o 0 o I bossed. various ■  SeAe- j.lni 1 deiigns-HaU-rnkd B in j,wel er 06t- 1 late, e..e. cheSt b Cie& 11lust ,e ti e to 'there $ .Oke the I 10S8! f o-d"'Y'a most of to. d 86Y 's al11aZ n ollp-rb CALL EAR\.1 j  jspll CALL WIMSr#ATCH.T 9 | ??p'  !j CALL WRIST WliTc&7 9 MflUf t did timekeeper, !l.i ???- H MOW ?ipleididtimekcODer, reliable keyles?, li see What you save! movement. Strapin ?! H. SAMUEL V Watchmaker to ihe Admiralty. 265, OXFORD-ST., SWANSEA ? (Under the Big Cloak). M ? Also at Cardiff, Newport, Mcrthyr,etc. m If you cannot call write for Free C?IoeM  « to H Samuel. 110 M?k<t St., MaaekutM j?

FOOTBALL. i FIRST LEAGUE. IHackburn Rovers 5, N otts County 1. Bradford 3, Everton 0.—Abandoned, bad weakter. Middles borough 7, Tottenham H. S. Newcastle United 2, Manchester C. 1. ¡ J Oldham A. v. West Bromwich A.- I Abandoned after 2.3 minutes owing to snow. Aston Villa 0, Bradford City 0. Liverpool 3, Chelsea 3. Manchester United 2, Sheffield W. 0. Sheffield United 1, Burnley 0. SECOND LEAGUE. Barnsley 2, Bury 0. Capton Orient 1, The Arsenal t. Fulham 2, Grimsby Town 0. Derby County 5, Leeds City 3. Notts Forest 2, Blackpool 1. Stockport County 3, Birmingham 1. Wolverhampton W. 4, Hudderfield 1. Glossop 2, Bristol City 1. Hull City tI, Lincoln City 0. Preston North End 3, Leicester Fosse 2. SOUTHERN LEAGUE. Swindon 5, Gillingham 1. Portsmouth 2, Brighton and Howe 0. Luton Town 2, Cardiff City 1. Exeter City 1. Crystal Palace 1. Southend United 4, Norwich City 1. Queen's Park Rangers 1, West Hans United 1. Watford 3, Bristol Rovers 2. Northampton Town 1, Croydon Common 0. MIDLAND LEAGUE. Lincolln City 4, Hull City 1. Grimsby Town r.. Halifax Town e. Scunthorpe V. 3, Castleford Town 0 Leeds City 3. Doncaster Rovers 0. Rotherkam County 5, Goole Town I F.A. CU P.-2ru1Roun.Replay.d Tie. Bolton Wanderers t, Milwall Athletic It WELSH CUP.-SEMI-FINAL. Swansea Town 1, Llanelly 0, NORTHERN UNION. Rochdale Hornets 2pts, Oldham nil.-A (Abandoned). Hull 2pts, TTunf;let nil.-(Abandoned). Huddersfield 37pts, Keighley nil- (Abandoned). Batley v. Swinton.—(Postponed). NORTHERN UNION LEAGI'- Broughton Rangfers 16 pts, W 0. Wigan 9 pts. Salford 0. Barrow 10 pts, St. Helen's 0. Leeds 19 pts, Widnes t, Bramley 10 pts. Rvncom S. Wakefield Trinity 8 pts, Bradford 0. York 10 pts, Dewsbury 4. Kingston Rovers 11 pts, Halifax 0.

EIN IAITH, E114 GWLAD, A'N CENEDL. (GAN "AWSTIN.") Heddyw ydyw dydd pwysig yr ymosodi-ad V t'ygythir gan y Germaniaid ar longau o bob math yn v cyleh maent am ei osod i lawr fel llinell garcharol ar drafnidiaeth brawl Prydain. Pa faint o niwed wneir ( longau ein gwlad ac i longau yn dwyn Bwytiai tuag yma, nid oes neb a wyr yn licr. Ond tra ar un llaw nad oes brow Sua llawer o bryder wedi eu creu gan y bygythiad, v mae y mor-ladron a'r llof- ruddion Germanaidd wedi tynu arnynt eu tu train ddialedd na ireuddwydient am lano gyhoeddwyd eu gwae hwy ar liu llestri ni. Dvwedodd Mr. Wdneton Churchill yn y Seld, nos Lun, y byddai r cenedloedd unoi yn lalu'r pwyth yn ol Irwy wahardd unrhyw drainidiaeth rhwng porthladdoedd yr Almaen a'r byd Uiallan. Rhwystrir, felly, gyflenwad bwvdydd i'r lioll genedl elynol, a diau y Sydd hynny yn foddion i ddwyn y rhyfel i kii yn gynt, Os mai un canlyniad fydd denu llynges lechwraidd y gelyn i'r mor agored i ryfela, poieu i gyd, oblegid, yn ol tystiolaeth un t swyddogion mwvaf y Germaniaid, • nid .es dim i'w ddisgwyl o hynny ond curfa, to rhydd y guria gyfle i Lynges Prydain (rnevd ymosodiad ar borthladdoedd diam- iiffyn yr Ellmvniaid rhwv?gfawr. # Tcbyg fod prinder gwenith yn cael ei telmio tisdoes, ac y mas y waedd fawr, frock, a gyfyd o blith arweinwyr cegog y jelvn yn profi. fod oin newyn yn deelireu u dychrynu. Nid newynu y bobl ydyw yr Hucau, ond creu yn eu plith deimlad fod rn rhaid rhoddi terxyn ar tfolineb y treis- iryr milwrol ydynt yn aberthu pawb ii-all M- mwyn eiiih clod a maw rc-dd i ddo-P- i>a rth o dreiswvr ac Ymherawdwx ynivd. j :if Ceirlir genyf yr wythnos hon i alw sylw in yr Herald at anghenion rhai • bechgyn o'r byd" (fel y byddid yn eu fcalw rai blynyddau yn ol) ydynt wedi fmrestru dan faner Prydain Fawr. 0 Jydaman v daw yr alwad arnaf am wneyd yr hyn a allaf drwy y golofn hon i wneyd tvo da i iilwyr o'r ardal hono. -'c'el y gvvyr liawe.r y mae eglwysi pob enwad yno wedi bod yn trefnu eysuron ar gyfet itelociau a mynychwyr yr addoldai ydynt yn awr ar faes y gad neu mewn gwersyll yn y wlad hon yn parotoi ar gyfer cymeryd rhan yn y rhyfel. Danronwyd crysiiu a dillad Ïosaf" ertill, a menyg a gwddf-glydau, i gadw gwres yn y xailwyr ac i'w calonogi ryda'i adgof melys fod rhywrai gartref yn Cieddwl am danynt. Ond teimlir fod yin Dihlifh ein milwyr rai bechgyn uad ooddynt yn perthyn i eglwvs na c hapci- rai yn ystyried eu hunain yn bobl an- alnwedol, rai o honynt o blith yr csgeulti- vvyr, a rhai wedi bod dipyn yn wyIlt. Etto i gyd y maent ytt ymladd dros eu gwlad, neu yn parotoi ar gyfer gwnoyd hynny. A dyinuna aJiiryw o foneddigesau cyfrifol yn Rhydaman gael eyfle i anfon anrhegion iddynt fel y rhai a ddanfomvyd i'r lleill. OB oes unrhyw ddarllenydd o ardal Rhydaiiian yn gwybod am fachgen ym jnhlith y. milwyr sydd wedi niyued Ofidi- jno ac heb gael anrheg auafal oddiwrth gapet nac eghvys, bydded iddo fod mor garedig a danfon i mi nodyn i'r perwyl hynny, ynghyd a chyieiriad y milwr a enwir; a gofala-f finau roddi y nodyn i'r honeddigesau caredig y oyfeiriaf atynt, fel y gallont wneyd y dillffd a'u danfon fel anrhe" i'r niilwr a anghofiwvd. t> # # C'ofier, cynyg anenwadol gan foneddi- gpi,att am wneyd caredigrwydd Cvm- reig a milwyr o ardal lihydaman ydyw hwn. Gair yn fyr, felly, at Awstin, 22, Pentwyn Road, Ammanford," fydd yn ddigon. Nid arian sydd yn eisiau, ond enwau, a cha y dillad clyd eu lianfon, yn jhad ac am ddim i unrhvw filwr o'r ardal sydd eisioes hob 4pi goiio na'i anihegu. Bydd gwres cartret'ol y dillad yn lliniaru eeaith grym awelon oerion hirnos gauaf, ac yn ffurfio dolen gydiol rhwng pobl y dyffryn a'u hamddift'ynwyr, a bydd yr anrbp? yn dwyn i'r milwyr sibrwd lyner adgof uwch anghof o aelwydydd clyd i -,Of uwf!li angiri? o aelwviydd ely(t i ^bob un—" Ti wyddost beth ddywed fy j )3ob iin- Ti wyddo-st beth- ddywed tv Ymddengys pob tebvgolrwydd y dethlir idydd Gwyl Dewi eleni gyda id-vv o hwvl Cenedlaetliol nag erioed o'r blaen. Yn naturiol bydd mwv o dan milwrol yn y datiiliad y tro hwn nag arfer, gan fed yr iungylchiadau yn v-ahanol i ddim sydd ei goiio na'i groniclo er cyn cof na thraddodiad. Ond profa yn eglur wiretkl y. syniad o gyfleir gan C«iriog yn ei linell Calon wladgar ydyw calon dyn." id gwiw myned ar ol haneaon nac awgrjm- iadau am ambell (Jymro cilwgus neu Sais .roi-.tehai(id, t-ul, geir mewn eiHaöh neu (öf yn (?eisio codi gwrthblaid ar adeg fel hon. Digon yw fod y teimlad cenedlaethol yn codi fel llifeirir.nt, a hyfryd iawn, yng nghftridl trallodion Ewropaidd, ydyw sylwi "fotl Cymru wedi Hawn deimlo ei chyfrif- cldeb yng ngoagopdd y cenedloedd bychain, ac yn gwneyd ei rhan yn deilwng o honi ei bun ac o fanteision mudiadau i>lynyddau diweddaif ei diwyiliant a'i had- gyfnextiiad: o bob tu y mae yn enill ac yn haeddu ei 1 lie priodol yn rhcngau 'blaensf cenedloedd by-chain y byd gwar- piddiedig. Yng ngeiriau syml Ap Lawis," U I fyny, tfyny, tua'r nen, Mae Cymru wen yn codi "— ac yn y blaen yr elo. Bydd U trem tros ysgwvdd ar hanes diddorol rhyfelgyroh- t-edd ac arwyr yr amser gynt, a chanu ,1,111 a phenill gych'r tant. a cliwiiio baner •genedlaetiiol yn nat hli;>d Gwyl Dewi, 1915, yc f odd ion gras i filoedd ac yn ysbrydoli plant y werill i yrubarotoi ar gyfer hnvydrau heddwch wedi i ogoniant "Gwitym yr Ynfyd gael ei gladdu dan 'dyweireh gwaradwydd. Cair wrth deKfynu am v rlxybuddjon a Yoddir i berchenogion glofeydd Dehendir Cvmru ar y cyntaf of Ebrill. Nid yw ter- fytiu y pytundeb prosenol yn golvgu, o tangenrheidrwyd,(I, dertvn'.i cytundobau "gweithio na therfyag. Diohon y pender- "fyoir godd,-i a chyd-ddioddef fel pobl ernill am ychydig, <»r jnWyn rhoddi oyfie i'r "X-lywodraeth a'r genedl gadw ein gwlad rhag dinystr gwaedlyd oddiwrth lofrudd- ion a threiswyr y Caisar cul, phariseaidd, ond rhaid rhoddi y caM i mewn. Dyma y cyfle cyntaf a gafwyd i gyd-ddyddio ,cytundebau Cymru, Lloegr, a Llanrwst, •t-ac felly ceir amser i fyned i mewn yn 11 W.VI' nc yn 11awn i hawliau y gweithwyr •" u gwellianhui Fvdfl yn eisiau yn nlltefn- iaduu a chyflogau y facnach lo. Gwir fod iarnl>ell" fiaenor yn manieUio nr y cv-fwng i -gyhowldi rhyfel tiiwn« <ytaiaf a llafur, Yic yn gwthio ei hun i le anilwg yn. yr htJul ar draul absenolrleb rhaj a gwlad- g-ti-tveli Preill o'i gvdarweinwvr, ond y mae vhr mhlith bechgyn blaenaf y gwersyll ódigon o synwyr cyffreddn ac o ddoethineb i sefyll ar y ranr a gwylio a threfnu • symudindau heb greu cythrwfl di-angen, nac ychwaith gyhoeddi heddwch pan nad vyw Jieddwch etto yn teyrnaeu. Gyd» r d»alKwriaeth a phwyU, daw goleuni yn y -11

neWyddson LLEOL A I -I- -CJHYFFREDINOL. j¡I BRYNAMMAN. I Deallwn f-od mynd go dda ar y cyfar- Mydd -llenyddol gynelir. yn Heimon, Brmfmrnan. ac Ebeoeser, Baunwen. Bu cAtafUeiKieth 4jd YTlgng;h:f;t,tfl')d Hermon tWŸttrnri ddi^edd^f. S^hin^r-yd gan Mr. Ren .fon«*, Cwm- annntan, arwrinydd ^tnd-orf y own a'r Aixir.' yan y Poac-h. Varid llowelLi, Llanymddyfri, gynt o Bryn- amman. Clyw-ais nad atebodd y buddugol ar yr englyn i'r Daran n i'w enw. # dl'o d lew- Mae rhagolvgon da am eif?teddfod lew- yrchus yn Ebenezer, Banwen. Beirniadir y gerddoriaeth gan Air. J. Pencrug Jones, hen arweinydd ffyddlou parti meibion Brynamman, a'r amrywiaoth gan Mr. William Jones (Gwilyrn Bryuamman. 'I Xo-s Iau, cvnhaliwyd budd-gyngherdd dan nawdd gwragedd y a Groas Goch," yn -Neua,dfl Gyhoeddus y lie, pryd y llanwyd y gadair lywyddol, yn abrenoldeb Mrs. W. X. Jones, gan y ferch, Miss W, N. Jones, Dyffryn, Ammanford. Wedi araith agor- ia.d.01 ganddi, aed ym miaen a rhaglen y cyugherdd:—Dptholihd gau y seindorf bras o dan a-rweiniad Air. Ackroyd; unawd gan Mr. Garfield Roberts, 1J a ndilo-road; adroddiad gan Aliss Evzvus, (31anaxaman; deuawd. ?tr. E. Maddock, Llandilo-road, a Mrs. Jones, Park-street; unawd ar y clarionet gan Mr. Tom Morgan: t.riawd, Mri. E. Maddock, David J. Howells, a J. Parry, T.l;indilo-road; unawd ar y crwth, Air. Willie Edwards; canu pcnnillion telyn gan Miss Llinos Thomas, C;arnant, gyda chyfeiliant ar y berdoneg gan Mr. Gwilym. M. Jones; cydgan gan y parti meibion, dan arweiniad Mr. Tom Morgan, Brynamman- road; unawd gan Miss Gertrude Jones, Llandilo-road: arddangoeiad o amryw en Iccynoedd Cymru gan Mrs. Fred Har- greaves. Pasiwyd pleidlais o ddiolch- garweh i Miss W. N. Jones am lanw y gadair mor dda. Goljeithiwn i'r gyng- herdd droi all an yn lhvyddiant, pe ond er mwyn y cannoedd trueiniaid clwyfedig sydd yn <lod adref o faes y rhyfel yn bar- haus, ac hefyd er mwyn y llafur mawr y mae gwra-gedd y (iroes Goch" w-edi- gyf- lawni ar hvd v tvmlior. #" Nos Sul, yn yr Alpha Cinema," cyn- haliwyd budd-gynghprdd i Mrs. T. W. Rees, caretaker y Cinema." Cymer- wyd rhan gan y rhii cinlyiiol: Cr i-tliwr, AI r. T. Llewelyn I-Ioneq, Brynamman; soprano, Miss Jane Williams, Bryn- amman; pedwarawd gyda'r offerynau pres o dan arweiniad Mr. Ackroyd, arweinydd y "Town Band"; tenor, Mr. William Morris, Cwmllynfell; deuawd ar y crythau gan Mri. T. Llowelvn Jones a Dillwvn Williama, Brvnumnmntriawd gan ga.n- torion na chedais eu iienwau. Cvfciliwyd i'r hcjlwaith t?an Mr. Gwilym M. Jones, organydd Ebcnezer. Gobeitiiivm i'r ell waer sael elw da. 1- Ammanydd.

I MINION AMAN. -1 I ? I Daeth aelodau Cytodtathas Ddiwyiuadol Bbeuezer ynghyd yn gryno noa i'a wrth ddiweddaf, er gwrando Mr. John Lewis, Y.H., Brynrhug, yn traethu ar Eanerau yr Y mherodraeth." CaÆwvd noeon ckiiddorol dros ben, a brwd oedd diolch amryw o'r brodyr i Mr. Lewis am ei ddar- lith rhagorol. ALr. J. Harries Thomas, vsgolfeistr Parcyrynn, lywyddai, a chanodd Mr. D. Jenkiw, tenor melys Penybanc, yr unawd swjmol, Baner ein Gwlad," i derfyuu y ryfarfod. Nos Fercher, bu Cymdeithas Lenyddol y Y.M.C.A. yn gwrando y Mri. D. J. iCdwards a D. J. Gregory yn dadleu Jll frwd ar A ddylai yr Eglwys ymwneud a Chwestivnau Cymdcitha>sol ? Cafwyd papvrau cryno a galluog gan y ddau trawd, ac ymdriniaeth frwd gan amryw o'r aelodau ar y terfyn. Llywyddwyd y cyfarfod gan Mr. Hufus Evans (Llew Ffiji), a chadwodd drefn ar belliau heb ruo fawr. Deailwn fed rhai o'n milwyr ieuainc wedi hwylio eisoes am y cyfandir, er croesi cledd a'r gelyn. Da genym ddeall nad yw Mr. Wm. Harkle, un o filwvr y lie sydd yn garcharor yn yr Almaen, wedi colli ei olwg yn llwyr, fel y bu'r ei am dano er'-s ychydig wythnoseu yn ol. Gobeithiwn na fydd y fyddin newydd yn hir cyn torri llwybr trwodd i'w rvddhau. # Bu Irlwyn ac amryw ereill o lowyr y cylch yn y gynh;wlledd fawr gynhaliwyd yng Nghaerdydd y Sadwrn diweddaf. Caf- wyd ymdriniaeth bwysig yno ar faterion pwysig ynglyn a'r cytundet) nesaf fwriedir ei drefnu cyn hir rhwng meietr a gweith- iwr. Br nad oedd gan yr un cynrvchiolydd mandate" oddiwrth y lofa berthynai iddi, pasiwyd yno benderfyniad i gcxU tal yr Undeb o swllt i ddau y mis. Wrth gwrs ar gais yr arweinwyr gwnaed hyn. Dyma'r brodyr sydd yn pregethu beunydd am i'r glowyr wneud pobpefcli yn rheol- aidd a threfnus, ac vn euro yn drwm ar weithwyr y lofa hono feiddia frwvdro a'r meistri ynglyn ag unrhyw anghydlod heb eu caniatad rheolaidd hwy. At-glwydd-I iaeth-troednoeth yw peth fel hyn, a{ yn eicr Bid yw glowyr Deheudir Cymru yn myn'd i foci yn fud ar y mater. =? Nos Wener nesaf cynhelir cyngherdd yn Xeuadd Poole's, er csnorthwyo y brawd Mr. J. Knight yn ei flinfyd. Alae yn analluog i ddilyn ei orchwyl er's blwyddyn. Mae cerddorion blaenaf v fro yn rhoi eu gwasanaeth yn rhad, ac hefyd y seindorf arian. Wele gyfle i roi help llaw i wr sydd dan y don. Manteisiwn arni. Nos Sadwiu bu gweithwyr a swyddogion Glofa Tirydail yn anrhegu Mr. David Jones, mechanic, ar ei ymadav.iad i Cross, hands. Yn y Cross Inn bu'r ewrdd, a llywyddwyd gan Mr. T. Lewis, M.E., y goruchwyliwr. Rhoddwyd d Mr. Jones ffon a pendant aur, *fel arwydd fechan o barch ei gydweithwyr tuag atfl. Cafwyd noson felys iawn. Deailwn mai n grisiau llwvddiant mae Mr. Jones ar ei ymadawiad o'r cylch. Mae cerddorion Ebenezer wrthi yn brysur yn dysgu yr oratorio enwog "Athahp" o waith Merndelmohn. Mr. J. Harries-Thomas, ysgolfeistr Parcyrynn, yw'r arweinydd, itc nid oes amheuaeth na fydd y cor wedi cyraedd safle uchel o g.v'W- •reinnifydd erbyn diwedd Mawrfch, pryd y cyflwynir gwaith y prif-gerddor i sylw;r ardalwyr. Deailwn hefyd mai cerddor mOOrus Parcyrynn sydd i arwain cym.anfa ganu Ebenezer a'i ehanghenau y Pasc hwn. # Noa We^er bu y Parch. D. Ambrose Jones, M.A., ficer Cydweli, yn darlithio ar Inan Brydydd Hir" gerbron Cym- deithas y Cymrodorion. Triniodd hanes y bardd a'r lienor enwog yn feistrolgar a theg, ac yn sÎel" dangbo«odd alhj nid bychan Sel haneeydd cywrain a diduedd. Siaradwyd gan nrf«r o'r aelodau, a diolch- wyd yn fnvd i'r offeiriad am ei ddarlith wych: Llywyddwyd gan Mr. T. Lewis yn ddoeth fel arfer. Damwain flin ddigwyddodd i Mr. Dd. Williams, Bettws, yng nglofa laaf y Bet- tW6 bore dydd Gwener diweddaf. Rhedodd rh-ai drama yn ol, a daliwyd ef gan- ddynt. Torodd ei glun, a dioddefa boenau gerwin weithion. Bu yn hir ddioddef dan effaith dam weiniau o'r blaen, ac hyderwn y caiff wellhad buan v tro hwn. Fore dydd Gwpner, hunodd w Wynne b.u-li," llanc pedair mlwydd oed i Mr. n -fr?. Job Thomas y Scwar. B?r ?u ei gYIi-1 tudd? a thvbid ei fod wedi llwyd<io i g?n 1(""0 oi afiechyd, ond ang'?u a orfu. Ergyd drom ydyw i'r rhieni, o herwydd yr oedd wedi treiddio yn ddwfn i'w serchiadau, ac yn ddiamheu plethasant fyrdd o obeithion a disgwyliadhu o gylch ei fywyd Uednais. Mae cydymdeimlad yr ardalwyr oil gyda'r teulu a'r perthyn a sau yn eu aiomiant chwerw a'u galar blin. Boédiddyntfio peniU Elfed ar acblysur debyg:— ilor dyg' ynnar, ?y jt?J?Lyn! in?edd ?s dy' jnewylionv— R?y gra?r i?n gadad Bi Yma AW ??t! 8, liid Six rhy gynptar—ui^dd llais yr angciiflii— Ddaw neb yn rhy gynnar i fyd Iesu Grist." Nawn y Sadwrn claddwyd Pte. W. I). Griffiths, Uarol)d-terr;vce, Tirydail, yng nghladdfa Gerazim, Cerdinen. Taraivyd t M m y.^Ss>n- foriaN Heot tu* Sir Benfrr. At'lth fam drwy fyrdd 0 dra.fTerthion i'w iyylwd yno, ond huno a -ivnaeth. Derbyniod y tculu gydymdeimlad yr ardal ar yr achlysurl brudd. 'fr.* Nawn yr un dydd daearwyd gweddillion Air. Dan Da vies, Yagubor Wen ym myn- went y Christian Temple. 'Roedd yr ym- adawooig wadi entll cryn sylw fel cerddor ar Iwyfanau eisteddfodol y fro. Yr oedd yn berchen ar Iais tenor persaan a llyfn, a gallai wefredddio torf wrth ganu ambell alaw swynol fel "Cartref" neu "Hiraetli." Hannai o gyff cerddgax, -i-oedd ei daid, Mr. Daniel Davies, yn un o gerddoidon j enwocaf y fro yn ei ddydd. Ni thrani-ii gwyddodd neb erioed, a hoffid ei bersonol- iaeth lednais a hawd-dgar gan bawb ddneth i gyfFyrddiad ag a thvbiaf mai ei ddymuniad olaf oedd:- ■0! gwnewch i mi feddrod wrth ffrydlif y mynydd, Na c herfiwch un linell i oorodd fy hynt; Ac yno telored gias donnau'r afonydd Eu oerddi yja, gymhlith a chwiban y gwynt." Pan ddythwel y gwanwyn, uwchben fy ngorweddle, Pored y niulynrlywarchen fo gwerdd; Chwifia y grug yn awelon y bore Ac adar y moelydd a ganant fy ngherdd." Amanwy.

Y LLENLOFFWR. I (Buddugol yn Tabernacl, Glanaiaraaz, Ch wefror 6fed, 1915.) Hawddamor! dynesa'r anfarwol Lenloffwr! Rhowch l'anllef chwi feilchion diystyr y Cwm. Ymwyred y duwiau yng ngwyddfod yr arwr Sy'n gwneud urddasolion yr henfro yn llwm; Athrylith ddihysbydd sy' nghudd dan fod- rwyau Y gwallt sydd fel 'cwmwl ystorm gylch ei ben. Mae'r heuliau yn wylo wrth feddwl fod doniau Cyn loewed a hwn yn cael bod o dan len. Dyclilamodd fel corned i sylw'r hil ddynol Ar lwvfan eisteddfod fawreddog ryw dro, Drwy eqijl y "Gadair" am bryddest orchestol, Can guro'r goreugwyr o feirddion y fro; A chwardtlodd yr A man rhwng meillion y dolydd,- Daeth gwen i wynebprjd yr hen Fynvdd Du, Wrth feddwl fod seren lenyddol ysblenydd Yn codi yn lle'r anfarwtflion a fu. Ond dranoeth, cyn hwylio o'r haul dros y gorwel, Daefth llatai dros ysgwyxid y bryn yn ddistwr. Gran mbrwd ei neges ar wefus yr awel,— Mai eiddo bardd arall oedd pryddest y swr; Claiychu yn araf a wnaeth y llenloffwr, Bu'n poeri am fisoedd gefnforoedd o waed, A evrthiodd y cestyll a grdodd yr arwr Drwy lafur tIn arall yn garnedd dan dra«d. Amanwy. I

l NIPS IT IN '1 BE BUD. I At the first warning symptom of Ooid in the Read, use Nostrol'itie" and xiip it in the bud. Often a singly application of Koetroline" will effect a complete .cure. "Nostroline" goet right in where the gernw are and destroys them. It dears your head instantlyi You can prove in a muiute that NootroMae" oes what te claimed far it. Trr- it and eee. Jt is sheer folly to let colds get a grip of yaa when yau cau eo easily repel AI-ol.Axie. Get a tube of ,xoiti-ol!ne" to-day. Tubey. 1's. itu. And 21>. 9d.. iooet OMz:01stJ!, or post irtfb froxft uia-kei-d. UajfOid B. 5taUhfcw« and Co., Cheuiistif, Ciiftcy. Brtftol.

Brigadior T»mp«Bt Hicks, who was accom- panied by CoL Jones, of Haverfordwest, in- spected the 4th Wolsh Reserves, under th" )mmnd <?a?t..??T.C3T?. 'M.. at qt)m m4 n d ,4 t th? L?r)f]tv JJrill Halt. nn. ?«itur^?r gfter t,fi4? i,lttne]IYI 'lirill nT? r?iir after- pleased with their military appearance, j

[TAMEiPIAU AMRYWIOLp Gorfynnir y CAvesstiwn gan nifer o Gym- reigyddion eleni—" A fydd cymmaint o fyn'd ar ddathliad Gwyl Dewi Santr1 Yr elfen o wladgarwch welir aitilymif mewn cyfarfodydd gynelir i ddathlu yr wyl. Ond gwladgarwch wedi ei sylfeini ar ddaioni oedd un Dewi—dysgu'r werin-bobl i fod yn deyrngar i Dduw, ac i adeiladu Ei deyrnits yn y byd hwn ar riniau o gariad a thangnefedd. > Ond gyda'r dathliad o Wyl Dewi, ceir hefyd mewn cyfarfodydd gyfedriadau at gad-arwyr Cymru i'u"—megys Owain Glyn-Dwr, Llewelyn ein Llyw Olaf. ac Arthur a'i Farchogicm, &e. (iwladgarwyr oedd rhain ymladdasant yn erbyn gelyn- ion i Gyniru fvnent ei goresgyn yn ddi- achos, ac anriieitliio ei heiddo. Erys coffadwriaerh yr annr byn YIl fendigilg gan bob Cymfo dirith heddyw. Yn ddalys, gwladgarwyr o gyffelyb ysbryd sydd yn eisiau ym Mhrydain y dyddiau byn. BUn meddwl fod miloedd o ddynion ifenc yn y deyrna." gytimol hon yn gwastraffu cu barian a'u horiau i ddim ond gyda gwagedd bethau. Nid cae'r ffwt-bol yw eirian-faes y gwir wladgarwyr, ac nid maes- y gwleddoedd a'r dawnsieydd ddengys Rodeu cydymdeimbul a dewrion Gwa?a. Clywais fod rhywrhai yn achwyn ar y paragraff ysgrifennais yn y golofn hon ar y bachelors' tea and dance" yn ddi- weddar. Condemiais yr ysbrv<l gym- hellai fachelors i yruM-neud a phethau dtlv,n-cx-efit yn amlwg ysgafntler ar adeg mor ddifrifol a hyn yn hanes y wlad! O'm safbwynt i o edrych ar -4thau, calon- galedwch ac anystyriaeth ddadlenir drwv wleddoedd a dawnsfeydd pan y mae mil- oedd o'n cydwladwyr dewr yn rhoddi eu bywvdau i lawr droolll, ac yn diodde<f dygn boenau ac ingoedd anesgrifiol. Pa galon mor galed na thodd r pan drwy lygad ein dychymyg yn unig y gwelir yr alanas ofnadwy ar gyfandir Ewrop? Dyma'r modd y canodd Sarnicol i Wy] U Ein genedigol wlad! Poradwys gol] Ein mebvd, hwn vw'th gvsegredig ddydd. Er llwyted dy ffurfalen, niynnwn oil Mai dani gorwodd Gwynfa calon brudd; Dy gymoedd dy fnion, mor flodeuog ynt; A/Lh nentydd a giisenir gan yr haul; Dy fryniau, lle mao rhengau croch y gwynt Yn llwyr faliirio caerau'r niwl i'w sail; Nis medrwn beidio'i charu. !M<ie pob man 0 fewn dy dir yn fyw gan gofion gant; Ar dy fvnyddoedd, ar dy greijjiog lan Mae llennyrch cysegredig i dy blant. 0 dysgecl ein gwladgarwch ni i gyd I garu dyn yn fwy drwy'r eang fvd." # Y mae qmbell Herald "-garwr o'r Amerig yn danfon i mi yn fynych ddyfyn- iadau o'r Drych," gan geisio gennyf ganiatau gofod iddynt yng ngholofnau Cymreig yr Herald of Whales." nan fod y diweddar Thalamus, yr hwn fu farw yn yr Amexig, yn eithaf adnabyddus i nifer liosog o dderbynwyr yr "Herald" yng Ngbymru, ceisia "Cyfail" gennv-tf gy- hoeddi y penniilion olaf gyfansoddodd cyn ymadael a'r fuchedd hon." Rhyw nos Sul, pan oedd y bardd yn dihoeni, daefh chwiorydd luglwys Jones Road a blodeu- glwm iddo, ac fel cvdnabyddiaeth iddyrif am dano, fel hyn y canodd iddynt y Llun canlynol:— Dlysion flodeu pe.raroglus Godwyd mewn rbyw nefoi ardd, Rhoddwyd chwi ga.n law gariadus I sirioli gwedd y ba.rdd; Bendith ar y Haw a'ch dygodd I ystafell brudd y claf, Buan bydd fy ngauaf dro=odd— Daetboch chwi a gwenau hai. Ti a wvddost, brydferth i-oqyn, Pan g'est gusan ar dy foch Gan y diwair haul-belydryn— Dyna pam mae'th ruddiau'n goch; Tithau, oityugedig liIi, Yn dy wisg eiryawg wen, Ddysgaist un o'r pennaf weri- Sef y ffordd i blygu'th ben. Natur yn ei cUaH gvfriniol Fu'n cymyjpni'r lliwiau heirdd,, Ac a'i phwyntil cudd, dewinol, t fiestynaii bvrdd; Ond er amider eich prydferthion, Gwywo'r ydych ar y bwrdd, Felly gwywaf finau'n gyson— Cydradd ydym wedi cwrdd. Meddwl am y < gWYD a gwridog dwyf pan y gwelaf chwi, Gwyn, mewn purdeb sy'n dclihalog, Gwridog, aberth C'alfari; Fc yw pry rife rth Rosvu Saron: Lili y dyffrynoedd' yw; Blodyn mawr y gwaredigion Ydyw, na fydd byth Yn wyw." Tebyg fod rhai o ddarllenwyr yr < lIerald yn gwybod am ambell yetori ddigri' adroddodd Thalamus. Os ydych, danfonweh y cyfryw i'r golofn amrywiol hon, Ar "ysbi-yclegiaeth" darlithiodd nifer o weithiau, a gwnai driciau a'n syuai. Credem fod ysbryd yn symud o dan ei ddwylo, ac yn gwneud i'r bwrdd a chadeiriau symud heb iddo eu cyffwrdd. Yn nodion "John Jones" yn ddiweddar, cafwycl un ystari ddoniol am Thalamus. Pan enillodd Eurfryn arno mewn eistedd- fod gynhaliwyd yn Neuadd Albert, Aber- tawe, flynyddau lawer yn ol, a Dafydd Morganwg yn beirniadu, nid oedd yn rhyw foddion iawn ar y dvfarniad. Y Nos oedd testyn yr awdl. Galwai Thai (fel ei galwem) y ser yn studs crys y nos," a phoenai ambell fardd ef drwy ddweyd fod hona yn linell anfarwol-j fardd,onol "i Yr oedd yn arweinydd eis-teddfodol digrif dros ben. Ifewil eisteddfod yn y neuadd y cyfeiriwyd ati, beimiadai ac arweinial. Yr oedd or y rhaglen Arailh ar y pryd." Y teetyn i'r areithwyr roddodd H ThaI" oedd: Pam mae fy ngwallt i yn gyrliog a'cll gwallt chwi ddim?" Ni chei-siodd ond un cvstadleuydd ddweud dim ar y fatl) destyn, a gwnaeth atebdad papxl a di-wen hvranw i ofynLad v beirniad bery i'r neuadd grynnu gan chwerthin, self Am eich bod chi yn byta crvste, a flunall ddim." Cyhoeddodd Thalamus, yn ddifyr, mai liw- n o'dd y gore o ddigon, am fod ei afebiad yn cynnwys y gwir, a. dim ond y gvrir." Drwy gvfrwngr y llaeth-werthwr, der- byn iais englyn i'r Ceisa.r." Ei awdur yw T.J." Medr T.J." wneud englyrdon ond siomwyd fi ya yr englyn hwn:— Drwy arllvws gwacd, yr haerllng-lien Sy'n gofcod Nt'n arug, [Geis,»v Ond ow! i dan, Duw a'i dug, A'i guddio mewn erch gaddug." u Goscd Ne'n sarug" sydd braidd yn lhInt, ac niclyw esgyll yr englyn yn cyn- nwys un tarav. iad cryf ac hapns, Os i "dan Dnw a'i dug," pa fodd y gall ei guddio inewn caddug/'r K moor" tan a chaddug gyd-fodoli. Na, ■" Tegfryn," nid yw anibell englyn Saesneg yn anerbyniol os bydd yn am- serol a phwrpasol Fel chwithau, yr wytf o'r faro mai l>eirdd Cycaraeg sydd yo cyiaasoidt y rlw Saesneg yjuddaagosant yix awi- ac tibvaitli YJl y; uftwyddiaduroa fJafeaflQPff. ,rIJai h.t1 i'r Sbînd Back" yri vJiai cryfiou, a tlwirawi iadul, a lio^-balenaa ydynt vn ddiau ar gmea y Tijaid lady timer," &c.- Laxy readers op woolsacks—humpy! Step along for knapsacks; [league, Rally, you sloth, royal slacks, Rub the Kaiser—be Cossacks, You t-i?id-la<)y tint?r-?vitty awaak.- < ?? '? awn r? to f-va?a-if?; ? ?. ?nYf away! iKV-time '?t' war, ■ ?c ki."6Ín¡-5quew the Kaiser.-

GERMANY'S LOST I CHANCE. 0 -1 AS LIKELY TO CRUSH FRANCE AS I TO OCCUPY MARS. I In the. House of Commons on Monday I Mr. Lloyd George, who was cheered on rising tu make his financial statement regarding the conference in Paris, said this was the most expensive war that had ever been waged in material, in men, and in money. The conference in Paris was maiuly concerned with money. It was estimated that if the war lasted until the end of December of the present year j the expenditure of the Allies would not be far from £ 2,000,000,000. The British Empire would be spending considerably more than either of the two great Allies, I probably 100 to 150 millions more than I the highest figure spent by either of them. We had to create a new army, to main- tain a huge navy, we were paying liberal separation allowances, and we had to bring troops from the ends of the earth. We had to wage war in Europe, in Asia, and in North, South, and East Africa. The relative positions of the three great Allies were as follows:— I Britain and Franco were tivo of tho ™ richest countrios in the world. We could pay for our huge expenditure on the war for live years, allowing a substantial margin for depreciation from the proceeds of our investments abroad. France could carry on the war for i two or three years at loaet out of the profits of her investments abroad, and i both countries would still have some- j thing to spare to advance to their }\ Allies. I These were important considerations, for ,1 at the present moment the Allies were II lighting the wholo mobilised strength of ) Germany with, perhaps, less than one- tbiru. of their own strength. The prob- lem for the Allies was to bring all their resources into the fighting line at the earliest moment, and that was largely a question of finance. Russia was in a different position. It She was a prodigiously rich country in j natural resources, and by a stroke of the I < pen, in suppressing the sale of alcohol, she had enormously increased her re- sources. (Cheers.) Her difficulty was j that she had not been able to command 1 tho capital within her own dominions to develop her resources eveai in time of peace. France had also special difficulties. For the moment she was bearing far and away the greatest strain of the war in propor- 1 tion to her resources. She had the largest I proportion of men under arms, and the ] enemy were in occupation of part of her | fichest territory, within 55 miles of Paris. li was as if we had a huge German army at Oxford. Therefore, her money mar- kets were not at their best. There was tt wonderful confidence possessing the whole nation notwithstanding those facts. (Cheers.) There was nothing which struck a visitor to Paris more than that there was a general assurance that the Ger- mans had lost their time, and that they had not the remotest chance of crushing the Allies.. They have as remote a chance of I crushing France as they have of over- coming the planet Mars. That was the feeling prevalent in all communities, and it was reflected in the money market. He had not the faintest doubt that their finan- cial arrangements would be crowned with success. But a number of smaller States had to look to the Allies for financial support. We had to see that Belgium did not suffer until the period of restoration and com- il pensation came to her. (Cheers.) Then there was Serjbia in the third great war in two years, with an army of 300,000 men to maintain and n'o reserve of wealth and no exports with which to purchase muni- tions of war. I We had already advanced to Russia 32 millions for purchases here and else- where outside the Russian Empire, and Russia had shipped eight millions of gold t. this country, so that we had estab- lished credit in this country for Russia to the extent of 40 millions already. France had also made advances in res- pect of purchases in that country. Russia estimated that she would require to establish considerable credits for pur- chases outside her own country between now and the end of the year. The amount of her borrowing depended upon what she could epare of her produce to export and also upon the access to outside markets. If Russia was able to export a consider- able quantity of her grain, and arrange- ments had been made that she should,there would not be the same need to borrow. The two Governments had decided to raise the first 50 millions in equal sums on the French and the British markets respectively. That would satisfy Rus- sian requirements for a considerable time As to further advances, the allied coun- tries would consider when the time ar- rived how the money should be raised. Russia need not hesitate to give orders for any purchases necessary for war for fear of experiencing any difficulty in the matter of raising money for payment. (Cheers). Treasury Bills to the extent of ten millions on the credit of Russia had been issued, and when the list closed at 12 o'clock that day the amount was over- subssribed. (Cheers). The position of the three great countries as to gold was exceptionally strong. Russia and France had accumulated great reserves, which had been barely touched, and our own accumulation of gold was larger than it had ever been in the history of this country, and the collapse of the rebellion in South Africa ensured the con- tinuance of supplies from that country. They had made arrangements at the con- ference, whereby if our stock of gold were to diminish beyond a certain point the barks of France and Russia would come to our assistance, and whereby France shpuld have access to our markets for Treasury Bills issued in France. They had initiated arrangements which they hoped would restore the exchanges in respect of bills held in this country against Russians who, owing to the present difficulties of exchange, could not discharge their liabilities in this country. They propoeed to accept Rugftiau Trea- sury Bills against those bills cf exchange due from Russian merchants. Russia would collect debts in her own country and give Treasury Bills in ex- change. They also reoeivsd an under- taking from the Russian Government in return for the advances that Russia would facilitate the export of Russian produce which might be required by the allied countries, and they had also ar- ranged to eo-operate in purchases from I outside countries so is to eliminate com- petition which raisftd prices.

CARMARTHENSHIRE LIVE STOCK. < Mr. H. Jones Davies, Nantgaredig, a member of the Development Commission, presided-at a meeting of the Carmarthen- shire Live Stock Committee on Monday, when it was reported that Mr. W. D. WiUisms. the live sUxsk officer, and the inspector of the Board of .Agriculture, hftd Inspected 4-44 fettfis afcd boars in the comity, <n)d his report was vory satis- factory. rher wt'r(t in the coujoty Just f year 24 bull societies, «md 17 of them were recommended to receive renewal of the grants, and another four on condition that new stock was obtained. Three fresh grant's were also awarded. The question of establishing a Milk Recording Society in thA counry waa a.ii(i ,E, Dil' Johns, the j ri 4 Tal CITZ ?% a?tccd to;take steps ior the formation of auch a .society.

SPORTS & PASTIMES. The game of 7,000 up between Tom Car. penter (Cardiff) a.nd Arthur Llewellin t Cardiff) for the Welsh professional bil- liard championship concluded at the Great Western Hotel, Cardiff, on Satur- day night in an easy victory for Carperk ter by 1,6G2 points. At the quarterly meeting of the Gower Free Church Council, at Knelston Bap- tist Church; the Rev. J. E. Morgan (Oid < Walls) moved a resolution against tho j action of Sir Henry Lunn, regarding the I Welsh Act. Tho resolntion was carried unanimously. In the evening an inspir- ing serisKm was delivered by Rev. J, Moore, Horton. Amongst those who patronised the I Welsh Amateur Championship last weeh { there has been much controversy as to the relative playing merits of Mr. J. Cable (Abertillery), the present champion, and Mr. Andrew Paton (Swansea), the eX4 holder, who did not defend his title. It j is probable that a game of 2,000 up will be arranged between the pair.

BILLIARDS. Gorseinon v: Amttignford. (", urseiuou. Aunt tan ford. 128 .1.. Clarke J 't'houias 150 150 Ivor Phillips (capt.) H. Harris In 79 H. J. Davies .A. Mainwaring 1.5U 150 J. 1. Phillips.D. Hopkins 135 150 Trevor Davies S. Davies 92 Ur;0 Wat Thomas. T. Williams -5.1 toO L\ to well I). E. V aughan Iii %7 769