Baner ac Amserau Cymru

YR AIL LYS. CYHUDDIADAU DISAIL YN ERBYN ARGLWYDD CARRINGTON. I ARGLWYDD KKNYON YN RHODDI SEN I DYSr. CVNNALIWYD ail lys, dros yr hwn y Hywyddai I Vrglwydd Kenyon ac yr oedd yn b^esennol y Protteswl RlIYs, Mr. Brynmor Jouea, Mr. J. M. Griffiths. MR. H. M. JONES. Mr. II. M, Jones, aelod o firm y Mri, Jones, goruchwylwyr tirol, Caergrawnt, a roddodd wrth- dystiulaeth yn mherthynas i'r cyhuddiadyn erbyn Arglw\dd Carriugton, cadeirydd y rldirprwyaeth, yr hwu a wnaed yn Llaobedr ae Abeiystwyoh. Yn Llunhedr, daeth un a adnabyddid dan yr euw Tobit E»au«, yr hwn a ddisgrifid fel golygydd "ew. yddiadur C/ndehol a gyhoeddid yn Gymroeg. Sg achos John Morgan yn mlaen, yr hnn, nieddai ef, a wariodd 200p. ar feini melin newyddion i felin Llanfair, ger Llantledr, perthynol i Arglwydd Carringtou pan werthwyd yr etiteddiaeth yn 1868, wedi derbyn yr holl fudd oddi wrth hyny, ac nad oedd wedi tain iawn i'r tenant. Dywedodd Mr. Jones fod Morgan wedi dyfod yn denant yn y flwyddyn 1843, ar gyttundeb i gadw yr adeilad, &c., mewn cywair priodol, am yr ardreth resymol o 25p. yu y flwyddyn. Rhoddwyd y llythyr gwrsiddiol o flaen y ddirprwyaeth, vn yr hwn yr ytngymmerai Morgan a chadw pob peth perthynol i'r felin mewn cywair priodol. Trosglwyddwyd y copi gwreiddiol o'r cyttundeb i brynwr yr etifedd. iaeth pan werthwyd hi; ond yr oedd y oopi o honi a ddangoswyd i'r dirprwywyr yn dyweyd fod Mor. gan yn ymgymmeryd â chadw I y rhedfeydd dwfr, olwynion dwfr, a'r peiriannwaith mewn cywair da.' Yn y flwyddyn 1858, gwnaeth Morgan gais at y diweddar Arglwydd Carrington am ganiata i i osod i fyny bAr o geryg at falu gwenith, gan fod y ceryg oedd yn y felin y pryd hwnw wedi eu bwr. iadu i falu haidd. Ymgymmerai y tenant ft'r draul o wneyd hyny, os rhoddai ei arglwyddiaeth y coed. Rhoddwyd y caniattid ar y lOfedoChwefr- or, 1859; ac ar y 6ed o Ebrill, archwiliwyd y gwaith gan y goruchwyliwr, llyfr yr hwn, yn cyn- nwys cyfeiriad at yr archwiliad, a roddwyd ger bron. Yn y flwyddyn 1868, gwerthodd y diwedd. ar Arglwydd Carrington yr etifeddiaeth, a gwn. aeth John Morgan gais am ad-daliad; ond dadleu- ai yr, ymddirietiolixyr, a Mr, John Jones, Ystrad, gvyr o brofiad ymarfcrol y Ibuwyd yn ymgynghori ag of, nad oedd ganddo hawl i addaliarl, gan fody g "elliant wedi ei wneyd er's ilawero (lynyddoedd, a'i fod yntau wedi elwa oddi wrth y fasnach chwatiegol a wnaed ganddo. Dadleuai y tyst fod bargeo bendaut wedi oi gwneyd fod Morgan i fyned i'r draul, y mcistr tir i roddi y coed ae fod honiud John Morgan nad oedd y gwelliant wedi ei wneyd ond er's tair blynedd yn anghywir, o herwydd yr oedd wedi ei wneyd er's deng mlynedd; nas gallai y gwelliant fod wedi costio 200p,; ae fod hyny, fe allai, yn ang- hywir, gan fod y dderbyneb a roddwyd i mewn wedi ei dyddio yn 1865, tra yr oedd y gwelliantau wedi eu gwnevd yn mis Gorphenaf, 1859 fod yr ardreth yn isel, ae na chyfodwyd ar 01 gwneyd y gwelliantau. l wy na hyny, nid oedd y (faith fod yr etifeddiaeth wedi ei gwerthu yn ymyryd a'i hawl ef i'r fixtures ae yr oedd yn dra thebygol fod y ceryg yn eiddo iddo ef, a gallasai eu symmud o'r felin pan oedd yn ymadael, OS na phrynid hwynt gan y tenant newydd. Yn ter- fynu, dywedodd Mr. Jones nad oedd yn meddwl fod dim yn nhystiolaeth Mr. Tobit Evans oedd yn galw amattehiad. Mr, Brynmor Jones a gyttunai a'r tyst fod yn debygol fod y meini yn fixtures perthynol i'r ten- ant. Yn yr acho? hwn, yr oedd yr hen wr wedi gwneyd camgymmeriad wrth en gadael ar ol; ond nid oedd a wnelo y ddirprwyaeth fel y eyfryw dclirn a hy ny. Mr. Vincent, yr hwn a ddywedai ei fod yn dy. muno i bawb ddeall nad oedd a wnelo ef ddim â chyflwyniad y dystiolaeth hon, a ofynodd amryw gwestiynau i'r tyst, yr hwn a attebodd fod y meini newyddion yn welliantau, ond yr oedd yn eglur mai er budd y tenant yr oeddynt. Nid oedd efe yn gwadu fod y tenant wedi gadael y meini ar ei ol, ac na ddarfu i Arglwydd Carrington dalu iawn iawn iddo; ond gwadai fod Arglwydd Carrington wedi derbyn unrhyw fudd oddi wrth y gwelliant, o herwydd gwerthwyd yr etifeddiaeth fel cyfan- gorpli. Mr. Vincent' A ddarfu i chwi adael i Morgan ci hawliau cyfreithlawn V Y ty,t Do. Aetli y ty,t yn mlaen iymwneyd âg achos Mr. John Evans, Llanfair-y-bont, Ceredigion, fel attebiad i dystiolaeth a roddwyd gan Evans yn Aberystwyth. I r oedd Evans yn gardd, ychydig borfa, tafarndy bychan, an- .eddg-?y, a siop, am ardreth o 15p. yn y flwyddyn. Yr oedd Evans yn awyddus i ail adeiladu tj. er gwella ei fusnes fel masnachydd. Rhoddwyd caniatad gan y diweddar Arglwydd Carrington, yr hwn a dalodd y swm o 40p., ar y Meg o Awst, 1862, fel ei ran ef o'r treuliau. Rhoddodd ei argl. wyddiaeth hefyd 468 o lwythi o geryg, lie felytybiai hefyd, y grooeddyn angenrheidiolat adeiladu. Yn y dystiolaeth a roddwyd ganddo yn Aberystwyth, dywedodd Evans fod yr adeilad wedi ei gwblhau yn y flwyddyn 1863, ac fod yr holl draul yn 495p., a'i fod wedi rhoddi eyfrif o'r ewbl i'r goruchwyl- iwr Liundeiiiig, Rhoddodd fr, Jones yn awr y cyfrif, yr hwn oedd wedi ei ddyddio ar y 5ed o Chwefror, o flaen y ddirpwyaeth, yr hwn a ddangosai fod cyfatiswm y draul yn 21 Op. 14s. 5c. Pan werthwyd yr etifeddiaeth yn un lot, cynnyg. iodd ymddiriedolwyr Arglwydd Carrington y swm o 50p. i Evans fel ad-daliad, yr hyn a dder- byniwyd ganddo ef, a dangoswyd y dderbyneb am y cyfryw. Yr oedd cof Evans yn dda mor bell ag yr oedd yn cofio y geiriauaddywedodd wrth y got-. uchwyliwr yn myned. end yn dra diffygiol yn mherthynas i swm y post. Ni roddwyd un rhy. budd i ymadael, ae ni chyfodwyd yr ardreth am 32ain mlynedd ar 011 r gwelliantau gael cu gwneyd, Rhoddwyd yr ad-daliad gyda chaniatid yr Argl. wydd Carrington presennol, ar ol i'r etifeddiaeth ael ei gwet,thii, ^&Mr' Brynmor Jones :— Vr wyf yn deall fod A-ai roddi mewn achosion eraill a ddj'gwyd'i sylw heb law yr un sydd o'n blaen yn awr. aVVy tyst a d(i we odd fod hyny felly- Gan /yn yr acho,ion hyn wadi ca dwy" Se_ bron, huasai yn dymuno sylv?i fod iawn cymmeaur wedi cael ei n?.b Ile y g"n-li liawliad. 01- MR. JOHN EVANS. n I Mr. John Ev?. yr hwn ocdd yn or« d,iywdodd, mewn attebiad i iNIr. JoBe,?, Da (Idar, f?ddo. pan yu rhoddi yey???.??? holl swm, am ei fod yn f.i y bydd?i i'r bonedd. wr a brynodd y lie gyfodi e! ^^f' ddywedasoch Arglwydd Kenyon: 'Ai oni ddywedasoch SPXrJi cyfrif i mewn am 495p.?' y'tyst' Yr oeddwn wedi anghofio hyny.'  "?'wy" Kenyoa:- 'C6f cyaeua, y • Dyw:d?ch wrthym eich bod wedi .?'' ??' mewn am 495p., ac ni wnaethoch gais erioed am y sw,m hwnw.' t, Dyna y gwir swm a delais. ? Dy.we ?asoch ?ym'' ni eich bod wedi dyweyd cich od yn gobeithio y gwelent en ffordd yn g1ir i d?Iu i cbwi y gweddi)) ? 405?.. Ond u aufoua". nob Jit imewn ond am 170p" g? dyn '"? y 40P. oedd wedi ei dderbyn genych yo bal'Oel.' Y tystYr oedd y M hwnw wem ei uup byn cyn i mi *ael y cheque.' Arglwydd Kenyon Digon t?byg ond i^ ydych yn rhoddi un rheswm dros anghyssom eb cich dau osodiad.' ?if ddywedodd y tyst ei fod wedi peidio anfo y cyfnf Hawn rhag ofn i'w ardreth gael M chyfodi  M? Brynmor ]ones: Ond yr oedd hyny bum mlynedd cvn bod s6u am ?erth? yr et.feddiaeth Y tyst Fy ?.Mn oedd attal i'l rhent gael ei chyfodi. Vr oedd yr adeilad a gyfodaie yn un da, a Argl;vydd Kenyon: Nid wyf yn gwadu eich bod wedi cyfodi unrhyw nifer o adeiladau sylw. eddol ond pa ham y darfu i chwi ddyweyd wrth. ym ni eich bod wedi hawlio 405p" pan nad oeddych mewn gwirionedd wedi hawlio oud 1701).? Pa fodd yr ydych yn cvssoni y goso^.iadau hyn Y tyst' Yr wyf yn dyweyd fod y cyfrif yna yn mhell o dm y gwertli.' Arglwydd Kcnyon A ddarfu i chwlelhawho ai peidio?' Y tyst Yr adeg y darfu i Arglwydd Carrington werthu yr etifeddiaeth ydych yn feddwl?' Arglwydd Kenyon: A ddarfui chwi, yn Aber. ystwyth, ddyweyd y geiriau hyn, ai peidio, Syr, Yr oeddwn yu gobeithio y byddai iddynt weled eu ffordd yn glir i dalu iini y gweddill 0 405p, tra tia ddarfu i chwi anfon bit am ond 170p, yn unig V Y tyst: Naddo, syr. Arglwydd Kenyon :—4 Daethoch ataf yn Aber. ystwyth i ddyweyd eich bod, ac yn awr yr ydych yn dyweyd na wnaethoch hyn. A oes unrhyw gwestiwn pellach., Mr, Brynmor Jones Nid oea genyf unrhyw gwestiwn pellach; y mae yr aehos yn rhy amlwg.' Yr oedd y tyst yn myned i siarad drachefn, pryd y dywedodd Arglwydd Kenyon yn dwym. 'Yr wyf yn eich argymmhell yn gryf, syr, i beidio dyweyd dim pellach. Nid wyf yn gweled pa fodd y mae yn bossibl i chwi gyssoni y ddau osodiad hyn.' Mr. Brynmor Jones:— 'Dyna yn holiol wyf finnau yn feddwl.' Y Proffeswr Rhys a gyttunai a hyny. Gofynodd y tyst a gatfai efe weled yr ysgrifan a roddwyd i mewn gan Mr. Jones, a rhoddwyd hwy yn ei law. Ar ol edrych arnynt, yr oedd yn myned yn mlaen i siarad. Arglwydd Kenyon:— 'Yr wyf yn gwrthod gwastraffu mwy o amser gyda chwi, syr. I Mr. Brynmor Jones Ni ddylasech fod wedi gwneyd hyn, Mr. Evans yr ydych yn gwybod na ddylaaesh fod wedi gwneyd hyn.' Mewn attebiad i Mr. Vincent, dywedodd Mr. Jones fod iawn wedi ei roddi yn mhob achos yn mha rai yr hawliwyd hyny yn bersonol; ac yr oedd yn rhesymol meddwl nad oedd gwelliantau wedi eu gwneyd pan na wneid cais am ad daliad. Dy. wedodd Mr. Jones hefyd fod ei dad wedi bod yn oruchwyliwr dros ystárl. Saesnig Arglwydd Car- rington am 26ain mlynedd ac yn ystod yr amser hwnw, ni roddodd Arglwydd Carrington unwaith rybudd i ymadael, ac ni ddarfn iddo chwaith ddis- treinio am rent gymmaint ag unwaith. Aceithrio marwolaethau, ni fu ond 14eg o gyfnewidiadau ar vstftd o 22,000 o erwau yn sir Lincoln mewn 2fiain mlynedd. Yr oedd tenantiaid presennol Arglwydd Carrington yn gwybod fod eu ffermydd yn ogystal a bod yn ihydd-ddaliadol iddynt yn ystod bywyd ei arglwyddiaeth. Arglwydd Kenyon a ddywedodd fod y cyhudd- iad yn nil gwagsaw a dibwys, ae yn amlwg anwir. eddus; ac Did oedd yn tybied y buasai wedi cael ei ddwyn yn mlaen oui bae fod Arglwydd Carrington yn gadeirydd y ddirprwyaeth. Gohiriwyd y Uys i'r Drefnewydd.

EISTEDDIAD DYDD SADWRN, 3TEDI 15FED, YN Y DREFNEWYDD. MR. SAMUEL MOSS A MRS. I GRIFFITH BOSCAWEN. TERFYN YR EISTEDDIADAU I YN NGHYMRU. DAIJGANIAD GAN ARGL. CARRINGTON. AR foreti en pedwar ugeiufed eisteddiad yn I Nghvmru; sef, eisteddiad dydd Sadwru, Medi 15fed, yn y Drefnewydd, gwynebid y dirprwywyr gan restr faith o dyation. Yn mlilith y gynnuif. eidfa gwelid Mr. Frank Edwanis, A S., Mr, A C Humphreys Owen, A.S., a Mr. Edward Davie-, Pias Dinam. Cyonrycbiolid y mei,tri tir, fel arfer, gan Mr. George Owen a Mr. Vincent; a'r tenantiaid gan Mr. Martin Woosnani. Llywydd. id yn y Uys cyntaf gan Arglwydd Carrington, ac yn yr ail lys gan Syr John Llewelyn. Mr. Samuel Moss, cadeirydd Cynghor Sirol Dinbych, ynghyd & Mr. Peter Pierce, Rossett, a ddaethant yn mlaen i roddi tystiolieth bellach ynglJn â. I belynt y fuwch,' â pha un y mae y Cadben Griffith Boscawen a Mrs. Boscawen yn dal cyssylltiad. MR. PETER PIERCE. I Galwyd ar Mr. Pierce, yr hwn a ddywedodd ei fod yn gweithredu fel checker i Mr. Moss ar ddiwrnod y polio yn 1894, pan yn etbol y cyng- horwyr sirol. Tra yr oedd yn gweithredu felly, daeth Mrs. Griffith Boscawen a Mrs. Boydell at y bwth polio. Buont yn siarad am beth amser o herwydd fod simnai yr ysgol ar dan. Mrs. Boscawen a ddechreuodd yr ymddiddan, trwy ddyweyd, 'Pa beth ydywy mater, Peter?' Aeth- ant yn mlaen i siarad am beth amser, a dywed- odd Mrs. Boscawen wrtho, Yr ydych wedi cael porfa i'ch buwch am lawer o flynyddau ger ein ty ni; rhaid i chwi gotio pa beth yr ydych yn ei wneyd.' Arglwydd Carrington:—' Yr ydych yn dymnno rhoddi ar ddeall i ni fod Mrs. Boscawen yu eich adnahod yn dda wrth eich gohvg ?' Y tyst: Y mae yn fy adnabod yn eithaf da. Bn yn siarad ddwy waith gyd? mi y dhvrnod dan oylw.l "?)wv<M Cani?ton .?dM)tM.?dd ddadgan- iad a wn aed ?. M, Pie.ce i'r P "*? I fod Mr Griffith Boscawen, pan ofynodd hi am ffaoiala 1 fyned a buwch i'r borfa, fel arfer, wedi dyweyd ei fod wedi gosod y borfa i arall, am ei fod dan yr arwraph nad oedd gan Pierce angen am dano. MR. SAMUEL MOSS. i Galwyd yn nesaf ar Mr. Samuel Mosa. in 01 vr adroddiad yn y newyddiadnron, dywedodd Mr Griffith Boscawen nad oedd ei wraig yn ei adnahod ef, Mr. Moss, ddiwrnod y polio. Yr oedd yn dymuno gwrthddyweyd hyny, Y diwr. nod hwnw, er mwyn rhwystro yr hyn y tybiai ef a fuasai yu doiiad ar yr heddwch, bn orfod arno ddyfod allan ddwy waith o'i ystafell bwyllgora i siarad ft Mrs. Botcawen, o herwydd ei bod yn vniyryd a Pierce, a dyn arall o'r enw Liversedge. Cyfarchodd hi ef wrth ei enw, a chyfarehodd yntau hitban wrth ei henw. Arslwvdd Carrington a ddarllenodd ddan lythyr oddi wrth y Cadben Griffith Boscawen, yn proiMtio vn erbyn ail adroddiad o'r 'yaun Gorfodwyd ef i fyned i Lanfyllin i roddi gwrth- dystiolaeth, ac nid oedd yn meddwl fod yn deir ei orfodi i fyned i'r Drefnewydd i ail adrodd ei wadiad i'r fath cliwedl ddieail. Gan fod y cy- huddiad wedi ei woeyd, a'r gwadiad wedi ei wneyd hefyd, yo sir-f, dylid can y mater i fyny. Yr oedd o'r farn y gallasai Mr. Mops fod wedi rhod(ii ei dystiolaeth vn Ngwrecaatn, y gymmyd- ogaetb yn mha nn yr oeddynt eill dau yn pres- wylio, yn hytrach nag yn Rhuthyn. Mr Moss a ddywedodd ei fod yn dymuno egluro nad oedd erioed wedi bwriadu crybwyll am helynt y fuwch, ond yr oedd hyny wedi cael ei ddwyn allan gan gwestiynau y dirprwywyr. Mater personol ydoedd, ac yr oedd braldd yn ddrwg ganddo ei tod wedi dyfod allan oud gan fod crybwylliad wedi ei wneyd am dano, yr oedd ya barod i'w brofi. MR. DAVID HAMER. Mr David Hamer, Castell-y-dai), Drefnewydd, a ddywedodd ei fod ?n flermwr, ae yn gyngborydd eirol. Yr oedd y Ii dymuno rhoddi tystiolaeth am y gymmydog.ieth 0 amgylcb y Drefne-ydd, ae vn vmestyn ain ai,h milldir ar hyd dyffryn yr Hafren. Yr oedd o ddeutu 200 0 ffermydd yn y cylch liwn, ac Did oedd mwy na chwech o honynt ,lau ardreth fwy na 300p. Yr oedd y ffermydd Ueiaf, yn gvflredin, ar lethrau y bryman, a gwneid y gwaith ar y rhai hynv gan y teuant R, I denlu. Cwyuai y tyst o herwydd cyflwr adfeil- iedi tai y liafurwyr, yn neillduol y rhai a bree wylid gan lv dynion oeddynt yn gweithio ar y ffyrdd haiaru, vr etifeddiaeth, a'r prif ff Yrdd Mewn canlyuiad i hyn, gorfodid y ?l.f.r- chwilio am dai yn y trefytid a r pentrefydd. CyfeiriVdd y tvst at fan dyddynod yn yr ardal- oedd mynyddig, i'r go*ledd o'r Drefnewydd, a elwid Cefninawr, y rhai, fel yr ymddangosai, oeddynt wedi cael eu dal yn ystod eu bywyd gan y tenantiaid o dan arglwydd y faenor. Yn y blvnyddau diweddaf, ymddangosai fod arglwydd y faenor yn awyddus i werlhu; ac yr oedd wedi gwerthu amryw o'r tyddyuod hyn i gigydd o'r Drefnewydd, yr hwn a wrthodai ail adeiladu. Yr oedd ymsefydlwr o'r enw Pngh yn preswylio yn un o'r rhai hyn, yr hwn oedd wedi gwrthod talu unrhyw swm i arglwydd v faeoor. Yr oedd traddodiad yn bodoli, a chredai fod sail da iddo, i'r perwyl fod goruchwvliwr arglwydd y faenor wedi yniweled S'r hen wr unwaith, i geisio ganddo dalu rhyw fath o gyduabyddiaeth am y tyddyn, a cbynnygiodd hyd yn oed chwe cheiuiog; oud gwrthododd yr hen (vr dala y swm byeban hwnw, Wei,' meddai y goruchwyliwr, I torweh ffori i mi, ynteo, er mwyn i mi gael i-hvwbeth i'w gludo yn 01 gyda mi.' Cydsyniodd Pugh a hyny, ae aeth i wrych cymmydog i dori y ffon, drwy yr hyn y dyrysodd gynllun y goruchwyliwr. Yr oedd y tir yn meddiant disgynyddion yr hen Pugh hyri heddyw, a chredid yn gydwybodol y buasai yr ymsefydlwyr eraill ar yr on tir pe baent wedi gwrthsefyll hawliau arglwydd y faenor yr un mor benderfynol ag y darfu i Pugh, Yr oedd si ar led nad oedd gan arglwydd y faenor deitl cyfreithlawn i'r tiroedd hyn. Nid oedd ainaethyddiaeth wedi bod yn llwyddiannus yn y gyrmtydogaetb yn ystod y 40ain mlynedd di- weddaf. Y rheswm am hyny oedd, fod y meistri tir yn amser tollau yr yd, ac am fod y fro yn gymmhwys i godi y mathau goreu o yd, wedi cyfodi yr ardrethoedd yo dra uchel ac Did oedd yntetto weii en gostwdg, o herwydd y gydym. geisiaeth a fodoiai am dir ar waelod y dvffiyn. Vn nghwrs sylwadau ayddorol eraill, dywedodd Mr. Hamer fod arwyddion i'w cael fod y Rbuf. einiaid yn arfer magu ceffylau yn y cynimydog- aethaa hyny; a bodolai traddodiad fod gan y freuhines Elizabeth stud farm yn y gymmydog- aeth. Ddeugain mlynedd yn ol, yr oedd y gweddoedd goreu gan y tfermwyr; yn awr, perchenogid y gweddoedd goreu gan y darlliiwyr, yr hyn a ddangosai lwyddiant cymmhariaethol y ddwy gangen. Yr oedd y berthynas cydrhwog meistr tir a thenant, ar y eyfan, yn gyfeillgar, yn enwedig ar yr acbosion lie yr oedd y diweddaf yn ymwybodol o'u dyledswyddau yn ogystal a'ti hawliau. Yr oedd y gymmydogaeth yn dioddef yn drwm oddi wrth absennoldeb rbai meistri tir oeddynt yn dewis byw yn Llundain yn hytrach nag ar eu hetifeddiaethau. Mewn attebiad i'r cwestiwn pa ham nad ymadawai y ffermwyr os oeddynt yn colli arian, gofynodd y tyst gwestiwn arall; sef, Pale yr oeddynt i fyned?' Yr oedd yn ystyried fod pawb a enid yn Nghyirru yn Gymry; ac yr oedd ganddynt hawl i fyw yn eu gwlad; ac os oedd y cyfreithiau a wnaed gan senedd Saesnig, wedi eu gwneyd i fyny, gan mwyaf, o feistri tir Saes- nig, yn anghymmhwys i Gymru, dylai y lleiaf roddi y ffoidd i'r mwyaf, a rhaid oedd cymmhwyso eyfreitbiau Cymreig at aingylcliiadau eymrn, Disgrifiodd y tyst y modd y gorfodwyd ef i ymanae1 o fferm y Wern ddu, o berwydd ei opiniynau gwleidyddol. Mewn attebiad i Arglwydd Carrington, dywedodd y tyst y byddai daioni mwyaf Llys Tirol yn ei ddylanwad moesol. Yn bresennol, pan y byddai tenant yn ym- wneyd A'i feistr tir, yr oedd fel dyn yn ymladd u'i gefn at ddibyn ac as cwympai dr'aodii, byddai wedi ci di;?ï :rl ss ceid Llys 4ii:'a y"t fel dyn yn ymladd A'i efn ar y mÜr. Byddai i'r Llys Tirol ymwneyd a phob peth oedd yn divyn perthynas &'r tir. Dylai dyfarniad y LIve Tirol fod yn derfynol. Byddai Ilithr-raddfa, wedi ei seilio ar brisiau cynuyrch, yn aylfaen gyfiawn i'r ardrethoedd. Mewn attebiad i Mr. Rictard Jones, dywedodd y tyst fod yn wir ddarfod iddo gael rhybudd i ymadael o'r fferm a ddelid ganddo yn bresennol; ond nid oedd yn dymuno myned i mewn i'r mater hwnw. Mr. Charles Edward Bcadnell, ymddiriedolwr yr etifeddiaeth ar ba un yr oedd Mr. Hamer yn ffermio yn bresennol, a ddywedodd nad oedd yn gwybod fod Mr. Hamer wedi cael rhybudd i ymadael. Dywedodd Mr. Hamer fod amaethiad wedi gwaethygu yn y gym- mydogaeth. Nis gallai efe atteb dros y gymmydog. aeth, ond gallai atteb am fferm Mr. Hamer ei hunan, Mr. Hamer oedd yr unig denant oedd wedi ymddangos o flaen y Dirprwywyr. Yr oedd efe yn mhresennoldeb Mr. Hamer ychydig o ddyddiau yn ol; ac Did oedd gan Mr. Hamer ddigon o foe.garwcb i amlygu ei fwriad i roddi tystiolaeth, neu buasai efe yn barotacb i'w gyf- arfod. Ystyriai efe fod y rhent a dalai Mr. Hamer yn awr yn rhy isel; ac yr oedd yn beth tra anhyfryd gorfod gwrandaw, bob tro y telid y rhent, nad oedd wedi ei chael oddi ar y fferm. Mr. Richard Jones' A ydych wedi cynnyg rhoddi y cwestiwn o flaen Y tyst:—'Yr wyf yn ystyried fy mad yn hollol alluog i brisio y fferm fy bunan. Yn parhau, dywed- odd y tyst nad oedd yn arferiad rhoddi rhybuddion i ymadael ar yr etifeddiaeth a'r awrs gonest a fuasai i Mr. Hamer roddi y fferm i fyny, ns nd -edl yn fndd- lawn ar bethau fel y' oeddynt. (,"J¡ai (?f? gael I:awer ¡ o denantiaid g:vn, Nis gall welJ pa ham y dy]"i efe, oedd yn ymddiriedolwr i naw craill-rhai 0 hooynt jn cortoa gwenmo a-n M cynnaliaoth tra.?r, .d y tferm dan ei Kwerth XdgWlddr't,! awyd.tM o ?ht ei 9-tl, W( l q iddo ff?,mi,? fel y d<).i, a phe,? ????' M''i 5 ?i.? uMorodthmwyoamMr!trytf<.rnj,);? ''?i?i y Cynghor Sirol, bydda? y?, ?'ll i?? ? ??Met.) Mr. Grove Yn., pwy ayd) i ,„S m„,i,?Wa,;1' y Cynghor Sirol na wna y /feunwyr!' fnc' r?'?' ? adwyaeth). YU,lr, Y ty,?t:Nid oes a wnelwyf ? hynv n ffermwr amaethu yndd?, a 4w"?yd ewai,i; S'H Sirol yn og"tal, bydd.i l'Y-Y )'-? b,th elmp4? ?"<'? ni 'Ùylal y eynhorydd siiul adael v .?"' ,=5'"imcryj ei siawns.' Mr. Ham-r a roddodd i mewn y rUvbu.1.1 i'na a dderbyniodd. Can y gorchwyliwr ??j 6' flaenu Mr. Beadnell y?'?'?' ef y rhvhn?i i i adael. Nid oedd yn bwnadQ cyfemo at y m, p,esennol o gwbl; ae yr oedd hyny ? ddywed? ?') ddo ar y pen hwnw wed. ei ddwyn a))M ;n y cr; holiad. Er pan dderbyniodd y rhybudd i nid oedd wedi teimlo yn esmwyth yn ei feddlS o yr .,?(ld y teimlad hwnw yn gra(ldol ( Ili roddwyd gweinyddiad Yr ystad yn Ila J[r liAi.• Nii oedd efe ""oed wedi esgeulu?o y ?erm o,  gwnevd ?Mth y cycghor airol; ae ni fuasai cvS sirol Trefatdw?n yn gorph mor ymarfMot ? chtn"? yd.?,id, ,i bae am y !fe' myr ??ddnt yn M)o.j,, hono. (wi,eid y cynghor sirol i fyuy boh Yr oend ete o r dechreu wedi ceisio gwiieyd yn 'Ie( 1: byddai y cynghor sirol yn ail argrapuiad 0'1' bp»w'l| chwarferol, Yr oedd o'r farn y daliai ei w<ith ar y cynghor sitol ymchwiliad (eym.). IDADGANIAD ARGLWYDD CARRINGTON. I Arglwydd Carrington Fe allai v bydd m fanteisiol i'r boneddigion sydd yn breg?ao) yn ddeaUnadydywyddirprwyaethyabwri?dnei' tedd ar ol r(,,dm ar o'r gio(!Ii, er h,,d,li 11 i bawb gac y gerbydres hanner u«r wedi pedwar 'i r wyf befyd yn c% mmetyll Y 0% fieumdr?L j ddadgan y gofid a deimla Argtwydd Keu?on o herwydd nas gall fod yn bres???not yma heddyw Y mae wedi cymmeryd rhan fiaenHaw a de?mr yn yr ymehwlhad hwn; ac y me yn wir ofil genyf orfod eich hysbysu ei fod wedi ei rwystro i fod yn bresennol yma heddyw o herwydd amgylch. iad teuluaidd galatus. Yr wyf yn sier fod cyd- ymdeinilad pob boneddwr a boneddiges yn yr yat.tfeUgydagefdMyramgytchiadatthyn.Yr wyf hefvd yn dymuno manteisio ar y cyBeusdri hwn i ddvweyd fod y dirprwywyr yn"dymuno arnaf, fel eu cadeirydd, ddadgan eu dioleli^snvcii gwresog i'r boneddigion o hob gradd, a chredo, al.1 y moesgarwch a ddanoswyd at"m tra arein iiyra- weliad â Thywysogaeth Cymru a air FjllWY ynghyd 4'r cynnorthwy a roddwyd iddynt i gael tystiolaethau, y rhai ydynt yn rhwym o fod o werth mawr i ni a'r wlad yn gvffredinol yn yr ymchwiliad pwysIg hwn Gallaf chwanegu fod y gwaith yr aethom drwyddo yn y fforddo aymraer- yd tystiolaethau yn fawr iawn. Deallir yn gyffredinol fud y gwaith yr eir drwyddo mewn diwrnod cyfan mewn llys barn yn 450 o ddalenau 0 gofnodion mewn llaw ffer. Yn ystod yr eistedd- iad cyntaf yn Ninbych, llanwyd 1,1000\ tndalen- au ac ar yr ail ddiwrnod, dim llai 1,400 o (lit, dalenau o gofnodion mewn llaw fer. Y mae aystal a dyweyd fod cymmaint o waith wedi ei wneyd n ystod y ddau ddiwrnod a enwyd yn Ninbych ag a wneir mewn llys cyfreithiol mewn wythiios. Y mae Mr. J. Tawell, y cofnodydd llaw for swydd. ogol, wedi rhoddi pob cymmhorth yn ei aliu i'r dirprwywyr a boneddigion y wasg; ac yr wyf yu dymuno diolch i'r rhai hyny am yr adroJiliadau maith a chywir a ymddaugosasant yn y newyiiii iaduron, y rhai oeddynt o werth mawr i ni fel dirprwywyr. Er pan gybneddwyd y commisiwn brenhinol ar y laf o Ebrill, 1893, y mae SOain o eisteddiadau cyhoeddus er cymmeryd tystiolaeth- au wedi eu cynnal, chwech o ba rai a gynnaliwyd yn Llundain, a 74ain mewn gwahanol ranau o Gymru a sir Fy uwy. Ar 23ain o achlysuron, y mae y ddirprwyaeth wedi eistedd mewn dau lys, yr hyn oedd yn ymarferol yn dyblu swm y tvstiol- aethaa a gymmerid ar y dyddiau hyny. Y mae o ddeutu 1,100 o dystion wedi cael eu harlioli yn ystod yr eisteddiadau hyn. Bydd i'r dirprwywyr gynnat un eisteddiad yn y lleoedd canlynol, Yl amser i'w nodi etto yn Nghaerfyrddni droj Ddeheubarth Cymru, ac yn y Drefnewydd <? y Gogledd, i'r dyben o gymmeryd ty?LMtfM y bobl a rwystrwyd i'w rhoddi vn fIaenorol gan ?iiii- ffyg amser, neu o herwydd y cynhauaf, Ca" fod y dirprwywyrfeUyyncyMaleiateddi.t?ueyh.ed? us i gymmervd tystiolaethau yn holl M?d Cymru a sir Fynwy, nid ydynt yn bwriadu cyn- nal unrhyw eiateddi<daa cyhoeddus I gymmery,[ tyatio)aethauoddiallani Lundam.y?r?tn? iad o'r ddau a nodwyd. Wrth derfy)m. yr i etto yn dvmuno dadgan diotchgarwehyddirpr?? iaeth amy moesgarwch cys,on a ardrlan?iW)d tuag atom gan bob dosharth a chynwr o d"yUIOO yu Nhywyogaeth Cymru (uchel gym.) Mr W. Forrester Addie, goruchwy'n A?t- wydd Powys, a attcbodd i'r eyhud?adan a wna:cl yn erbyn yr etifddiaeth yu lhnfylhn a Llanf" ?r oedd Mrs. Annie Owen wedi -'y? tyddyn perthynol i fachgen o'renw -I?P?? wedi ei osod i ddyn o'r enw Roberts, yr hun?? wedi gweinyddu ar y bachgen hyd 01 ,f,wolach, Yroedd y dyn hwn yn llawer mwy teilwnj.^ yn olynydd i Morris na Mrs Owen, yr J,?; wedi ei ergeuluso. Nid oedd am?\lie"a Arglwydd Powys yr oedd y tyddyn Yr oedd y Parch. E. Griffith ?d.?r?.? g?h' lythyr a anfonwyd i denantiaid y?nd Pc?. wedi priodoli iddo ameM drwg. ?' f,,i,,Iid Y cylch-lythyr hwn i ddim ond er ei ??" 1 wneyd ei dystio?eth i fyny. Hhoddodd ? t. o'rcyich-lythyrimewo. ou' Gohiriwyd gwrtbdy.tiotaethau amry'? ¡ eddigionerai)thydyreistedd.adMycyM?,.?y,t eddigion ,raill hyd yr eisteddiadau Y > tcjrjivyd atynt. Cyfododd y ??P?y?r, am,b,cdwah¡/ gloch ao fel yna y terfynodd eistedd <^dir. j prwyaeth dirol Gymreig,

ARWERTHIADAU C EFJ1 MR. FRANK LLOYD y NGHWRECSAM. -.111' "in YR ydym unwaith etto yn dymuno i.a )  darHenwyratyr arwerthiant a, ETFY|AII sydd i'w gynnal gan Mr. Frank Lloyd yl ???rM' sam, yr wythnos hon. ,( [ Dechreuir yr arwerthiarlau ddydd Mawrlh,yY¡[ y gwerthir nifer o geffylau gwêdd, a chenylau lurry ysgeifn. Dyad Mercher, gwerthir poh, i doshartb (J choliou, ceffylau ieuaingc, a nifer o g yn- Dydd lau, ceffylau harms, a hUlltus, Dvdd Gwener, gwerthir dethohad arcdtaliecrchog o cobs, a merlynod. Y mae dros 1,000 o geffylau wed en I,e.tro, Y rhan fwyaf o honynt wedi eu magu Y' ghyI»r a siroedd Caerlleon a'r Amwythm.  I Gan fod ystalwyni o'r dosbarth gore e,ii et?el eu defnyddio yn y rbanbarthan ,r yi,l- oedd, y mae yr anifeiliaid a 9Y"B)' j, r,r ansawdd oreu, o gyfMSod<hadM .??tyj ey?.! ae)odau a ddaliant bwys gwaith. DI  sydd eisieu ceffylau da roddi eu p j(jeb )" sydd eiaieu ce8ytau da roddt eu p? g.)?, f yrarwerthianthw.. 6??'?'' ,.i gelao, I rhoddir dau ddiwrnod o brawf ar bob Wi -if, hyn, yn ddiM, ydyw cyfnnach ^j^nt yr arwerthiadau e?oghyc. Ceir manyhoa? y,, mhlith yr hysbysiadau.

Lloegr ydyw y wlad 7 Mo.?y? ?' y ffyrdd h?rn y.ddi ar ?Y"eb y ddlle" ,? Gw?y L)ythyrdy4,000/' y?"??? wrth aiiau-otlau nad oe- wrthMtM.codaucadoe.?