Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
33 erthygl ar y dudalen hon
PARLITH FAWR MR GLADSTONE.…
PARLITH FAWR MR GLADSTONE. Nosou y 23am o Dachwedd, yn Ysgoldy Pen- arla.c, traddododd y Gwir Anrhydeddus W. E. Gladstone ddarlith bwysig—un o brif arodiou ei 003—raewn atebiad i erthygl Mr Forbes yn y Ninc- temth Century, ax Rwsiaid, Tyrciaid, a Bulgar- iaid" Gan y bwriedir cyhoeddi erthygl ar y go.c-l.e twaiUi hwn, ymfoddlonwn yn y golofn hon ai wi:;yd <'1')'110,h;0 yn unig 0 nli o adranau y vy lion a draddodwyd, llid i bo il j. iitret Penarlag yn unig, eithr liefyd i'r holl f v i p; ireMdiedig.
AN FAD Ii W YD D Y TYRCIAID.…
AN FAD Ii W YD D Y TYRCIAID. Kbc-' r j?wir anrhydeddus foneddwr fel rhagymad- roud: -eyn myned yn mlaen at brif destyn y ddarlith heno, iioffwn ddyweyd ychydig o eiriau at bwnc anuniongyrchol. Kidnemawr o amser yn cl, with anerch tyrfa o bobl yn Mharc Penarlag. cehis achlysur i son am ymddygiad anfad y Tyrciaid yn yr holl drafodaeth bresenol, a chefais fy arwaiu wedi hyny i ddyweyd eu bo A yn arfer gwerthu eu merched eu hunain i'r dibenion mwyaf aflau. Wel, darfu i foneddwr o'r Temple, yn Llundain, bwyntio allan i mi fod gormodiaetli yn yr iaith, oblegfd, or eu bod yn eael en danfon i'r diben o fyncd i'r hyn a elwir foreman y Tyrciaid, ete, gan fod yr harem ynscfydliadMahometanaidd, nad oedd yn deg i'w ddesgrifio, yn y fath iaith gref, fel pe 'buasai yn sefydliad i'r dibenion mwyaf aftau." Yna gwnaeth Mr Gladstone fath o ym- ddiheurad am ddefnyddio iaith mor gref wrth son am yr anfadrwydd Tyreaidd hwu. gan mai eefvdliad Mahometanaidd ydyw, ond heb alw ei eiriau yn ol. Tint gwnaeth fatli o ymddilieurad arall gyda golwg ar yr hyn a ddywedodd o'r blaen yn nghylch
.OFFEIRIAID EGLWYS LOEGR A…
OFFEIRIAID EGLWYS LOEGR A I'IIWNC Y DWYRAIN. Ebe fe:—"Mi a gyfeiriais at y gwnhanmeth j barn yn mhEth yu Anghydffurfwyr ar un llaw, ac Ildodau o Eglwys Loegrary llaw arall, gyda golwg ar y cwestiwn mawr hWIl, Gwnaethum gyfeiriad ag ocdd yn cithafol bocnu* i mi, a'r hyny dymunaf ei ddywcyd yn awr ydyw fod rhai yn tybio fod y (jwrthgyferbvniad yn cael ei wneyd fel yn union cydrhwng cleri wyr&F,-Iwys Loogr a gweinidogion Yinucilldilol. Yn awr, nid felly yr oedd. Nid oedd clerigwyr Eglwys Locgr, a'u eymeryd fel cyfau6orph, yn agos mor unfrydol ar y cwestiwn liwii tig oedd y gweinidogion Ynineillduol. ond yr wyf yn rhwym i ddyweyd eu bod yn Ilawer ar y blaua i'w llcygwyreu hunain, ac ymae eyfran fawr o honynt yn eymeryd golwg llawer eangach ar y i pwnc na a gymer y lloygwyr."
BHTlIYGI. MH FORBES.I
BHTlIYGI. MH FORBES. Yna eglurodd Mr Gladstone paham y gwanoclcl- edd Y gynulleidfa i'w gyfarfod yno y noson hono. Yr oc.-d Mr Forbes wedi cyhoeddi erthygl ar bwne y Dw.-rain yn y ?t;?'?M</t Century. Y Mr Forbes hwn 'dd wedi bod yn brif ohebydd y 7)<n? ?M'<— Mr Forbes, "dtn," ebe'r darlithydd, "sydd wedi tuhwnt i bob dyn araM yn ngloewder a ('hy'c1eh ci ddeagrifiadau milwrol, yti niam- iC,, i i.-dth, ;;n mha un y dejgrifiai Saeleddan y 'rh:?' c (H-Jdefe yn byw yn eu plith." Ynaacth i dilai. y gwahaniaeth rhwng gallu Mr Forbes fel de:, -iflVr o'r byn a welai yn y fan a'r lie, a'i sylwad. beirniadolfelcasgliadauoddivrrtli yrhyn a ddel,dio1d mor alluog. Yr oodd, ebe fe, o'r pv/ys niwyaf iddynt gael hysbysrwydd cywir am Dwyrain, oblegid fod un gorchwvlydd yn y ddadl fawr hon yn p:-v;ur orlifo y byd gyda
HYSIiYSIADATJ TWYLLODRUS.___I
HYSIiYSIADATJ TWYLLODRUS. Son yr oedd efe am y Llywodraeth Pyrcaidd. Ofer oedd siarad am y Llywodraetli Dyrcaidd laewn iaith dyner. Yr oedd efe (Mr Gladstone) wedi gwvlio nr eu gweithrediadau yn fanwl yn y-tod" yr holl drafodaeth hou, a chredai fod eu hymddygiadau yn ddigymhar am anfadrwydd yn hancs yr holl fy, Yr oedd yn digwydd yn iighyfimsoddiad y iiitur ddjaiol fod rhai cain- vcdciau neillduol yi\ perthyn i goncwerwyr, y rhai oedd yu dra anliawdd i goncwerwyr ymgadw )'1 glir rhagddvnt. Er esiampl, creulondeb, fiyr- l-Jtrnvydd, traciiwant, diystyrwch o iawnderau j»bl eraill, oeddynt gamweddau a berthynent i gon- cwerwyr. 0 ganlyniad, nid ocdd aclios sj"nn ^rtli pinfod eu bod yn pcrtlivn i Lvwodraeth fel y Llywodraeth Dyrcaidd. Ond yr oedd camweddau i, t phe¡th'l1ent i goncwerwyr. megis, isclwaith aawrol, twyll, fflalsder, a lladrad. Y rhai hyn ydynt gamwecldau slaliaid. Yr oedd yn ddrwg {:mddo ddyweyd fod y rhai hyn wedi hynodi y Llywodraetli Dyrcaidd yu ystod y ddwy tlyuedd ddiweddaf. Cyfundraeth o gelwyddau oeddcyfun- dviicth y Llywodraeth hono- Yr oedd hyny yn colel ei arddangos yn yagrifeniadau Mr Forbes, yn gystalllg mewn gweit-hiau eraill. Rhodda; ef (y darlithydd) un esiampl, a hono yn nu hollol ddi • liiwed, ac yn unllcd ddifyrus, sef y
DARLUKIAD TYROAIDD 0 MR GLADSTONE.
DARLUKIAD TYROAIDD 0 MR GLAD- STONE. Adgofiodd y darlithydd i'w wrandawyr nad oedd gan y Tyrciaid ddim ond papyrau yn eu hiaitli eu htmain i ddybynu arnynt am unrhvw hysbysrwydd: nad oes ond ychydig o bobl heblaw y Tyrciaid yn deall yr iaiih Dyrcaidd, ac nad oes dim yn cael ei gyhoeddi yn yr iaith hono ond yr hyn a awdur- dodir gan y Llywodraeth. A ganlyu oedd y dar- lun 'yrcaidd o'r dyn Gladstone; Cynlluniwr an- wiredd, yr hwn a ddaetli i enwognvydd yn ddi- weddar yn Lloegr trwy ei gasineb at yr Ottoman- iaid ao at grefydd Islam, yr hWlllHlsYlIlutaliai rhRg dyvr;,rjyd pob drvgair am Islam a Moslem, a'r hwn, heblaw hyny, tra yr oedd yr Ottomaniaid yn ym- drt'ehu yu erbvn y Rwsiaid, y Moldo-Wallaehiaid, y Montenfgriaid, y Bulgariaid, a'r Herzegoviniaid, a ymr11"1 gynhyrfu y Groegiaid liefyd i gylodi yn eu herbyn" Hysby.swyd y Tyrciaid auwybodus fod Mr G adirtone yn was i borthmon moeh, Ond ni a K)Jdv.-n y dern.vn hwn o'r ddarlith yn ngeir- iau y darlithydd ei linn:—" vvyddoch fy mod yn was i Ik.rthiuon mocli, fy mod pan yn un ar bymtheg ocd wedi cyflan-ni aanyw droseddau, mai Bwlgariad oedd fy mam, 0'1 enw Grozafiin; fy mod wedi troi yr enw hwnw yn Gladstone (chwerthin); fy mod yn ainddiftid o deimladau. dynol, tie nad oes dim yn fy llywodraethu heblaw ariangarweh (chwcrthiniad). 1"na y mneyn myned yn mlaen i roddi desgriflad personol olionwyf. 'Llysenwyw Gladstone (Llygady geiniog) adardda oddiwrth ei ariangarweh chwertliiiiitd). Yiiol hysbysrwydd a gaf •. vd gan hersonau sydd yn ei adnabod, y mae yn dd) E o faintioli canolig, gyda gwynebpryd melyn, yn gwisgo lianer barf, a challddo wallt trwehus (ehwerthiniad)—gwyn fyd na fuik;:ii hyny genyf—(ehwerthiniadadnewyddol). Ei dalcen yn unig sydd yn foel, yr hyn sydd yn ai-.vyudo tuuld anfad ei ftddwl drn-g. Y mac ei drwyn yn amlwg ac 3-n fwaog. Y mae ei enau yn hyll iawn, fel y geiriau a ddeuaut trwvddynt, a plmii.y byddo yn cau ei wefusau, v mne ei ddau ddaut blaen yn dyfod allan un decimeter (nid yw hyny ddim ond pedair modfedd) tu hwnt i'w wefus isaf," (eliwertliiniad ucliel). Wedi rhoddi engraifftiau eraill o dwyll y Tyrc- iaid, acth Mr Gladstone yn mlaen i ateb eames- boiiiadau Mr Forbos ar gymeriad a gweithredoedd y Rwsiaid a'r Tyrciaid, gan brofi nad oes un gyd- rcariaeth rhwng crealonderau y naill ag eiddo y Hall. Addefir fod diffygion diifawr yn i>erthyn i'r li rsiaid, iaovn ystyr Siwrol a chymdeithasol, ond, n chymeryd tystiolaeth Mr Forbes ei hun, pan y man yn siarad tel. llygud dyst, ac nid fel ymresvm- V.T, vc oedd cymeriad a gweithredoedd y Tyrciaid yn ellyllista- -nfaddenadwy. Wrtli adoivgu sylw- adau l1::ifh! iol am y Bulgariaid, dywedodd y darlitlii dd, c mwyn dadl, nad oedd ef am wadu diui o'r eyhitddiudau :i ddvgid yn eu herbyn; ond. eb efp, nirl oes neb i siarad (I blaid y Bulgariaid; "jd oes ganddynt gyuryehiolwyr, dim cciihadon, diin ncwyddiaduron i'w pleidio, na neb i mod eu hachos pei- gwydd y byd." Onel betli a ddywedid am y gyfundraeth, v dynion, y genedl, y wlad ag oedd wedi dwyn y Bulgariaid i'r fath ddirywiad. Ae am Rwsiu, er oi ho11 ffaeluddau, hi oedd yr unig genedl a ddaeth allan i estyn Haw 0 gym- hcrth i Gritbnogion trucnus yr ymhcrodmoth Dy,,cu?.'a(l. Yr oed (14 darlithydd) yn gofidio (, h ad r .•n-nwvMnn a l'olldud( i Rwsia y eyf- ieuotra i ymmH1'yd i? gwaith a .11 roddi g;???.d o allu yn ei l'aw yn ylytodl. Ond, p" ydigwyddni ddi gamddefnyddio y gallu hwnw, efe a obeitliiai fod y bill yn ddigon cryf i atal y drwg a ddilynai hyny. "Am y rliyfel presenol," ebe fe, "nid wyf yn m) ned i son ar hyn o bryd, ond bydded y cau lyntadau yn gyfryw ag a dueddant at ddedwydd- wcli y gwledydd sydd yn awr yn cael eu gortli- rymu gymaint, gyda'u holl drigolioti." (Wedi siarad am dros awr a haner, cisteddodd y boneddwr gwir anrhydeddus yn nghanol cymeradwyaeth frwdfrydig y dyrfa).
FFRAINC. I
FFRAINC. I Ymddiswyddodd y Due do Broghe a i Weinydd- iaeth, ae o'r diwedd y mae y Marshal wedi cael un yn ei lie. Gweinidog Rhyfel a Llywydd y Cynghor ydyw y Cadfridog de Rocliebouet, yr hwn sydd yn 65 mlwydd oed. Yr unig beth a ellir ei ddyweyd o'i blaid ydyw, iddo y«hydig cyn toriad allan y rhyfd rhwng Ffrainc a Germani, gael ei ddanfon i i wneyd jvdroddiad ar y gwarchgloddiau dwyreiniol, ac iddo ddyweyd eu bod mewn sefyllfa ddrwg iawn, am yr hyn y cafodd ei ddiswyddo. A dywedir mai y peth da mwyaf y gellix ei ddyweyd am dano yw, iddo wrthody swydd y mae ynddi yn awr liyd nes y cyhuddid ef o anufudd-dod i'w uwchatiaid. Bu M. do lianneviilo 3-n llysgoiihadwr dan yr ymherodraeth yn Rhufain a Llundam. Yr unig ddyn o nM, a gwrthwynebus hefyd, yn y Cynghor, ydyw M. Welehe, y Gweinidog Cartrefol. Gwnaeth ei oreu i ddychwelyd ymgeiswyr y Marshal yn yr etholiad ddiweddaf, ond collodd yr etholiad ei hun. Am y gweddill-Lepelltier, Gweillidog Cyfiawnder; Dutilleu', Cyllidydd; Ozeulle, Gweinidog Masnach; Graeff, Gweinidog yr Adeiladau Cyhoedaus; Faye, Gweinidog Addysg; ac Admiral Roussin—nid oes dim i'w ddyweyd oud nad oei; yr un olionynt yn perthyn i'r Senedd na Thy y Cynrychiolwyr. Edrychir ami yn unig fel Gweinyddiaeth i gario yn mlaen di-efniadau cyffredin y Llywodraeth. Ond. nid yw yn debfg y derbynir In gan vy y uynryciiioiwyr. Cebiai IIf. Welehe gau y Ty ranu y Uyllideb, fely gellir eYlllcryd y rhanau hyny olioni y mae mwyaf o alwad uniongyrehiol am danynt, a Ileiai o aclios dadleu yu eu eyleh, ar unwaith; ond y ewbl a wnaeth y Ty oedd cyflwyno y mater i Bwyllgor y Cyllidau, ar ba un y mae.Gambettayn gadeirydd. Nid yw y Marshal liyd yaia yu arddangos un radd o awydd i gilio, or fod pawb, meddir, o'r Count de C'hambord i waered, oddieitlir y Bonapartiaid, y rhai ydynt y 11 disgwyl manteisio ar nflywodraeth, yn ei anog i wneyd hyny. Yn y eyfamsor y mae y wlad yn gwbl dawel, a Thy y Cynrychiolwyr yu bertlmth unol a phenderfynol.
ITALI..I
ITALI. Agorwyd Senedd Itali ddydd Iau, Cwyna y cynrychiolwyr yn erbyn myned i Rufain, yn benaf oherwydd y draid. Mae y ddinas yn llenwi o ddyeithriaid, ac y mae'r tywydcl yn fwy dymunol nag y gwelwyd ef erioed. Disgwylir i hen freuhines Spain dalu vmweliad a'r ddinas y ganaf liwu, gyda'r bwriad, meddir, o geisio heddye, rhwng; y Pab a Brenhin Itali, yr hyn ni fuasai yn aniiawdd feallai pe na buasai dim ond cweryl rhwng y personau, ond gan mai rhwng gwahanol egwyddorion y mae, y mae yn Miobeithiol. Mae'r Pab yn ymddangos yn bendeifynol o osod ArchcsgobTrani ar esgobaeth Naples, er y buasai yn well gan lywodraeth Itali iddo osod Mousignor Capecelatvo. Cyrhaeddodd y Proffcswr Vausetti y Vatican ddydd Sadwrn, yr 17eg, ac y mae wedi bod yn ngolwg y Pab ddwywaitli yn ddyddiol. Nid yw wedi dywerd dim am afiechyd y Pub, ond ni thy birfod unrhyw berygl uniongyrehiol, er ei fod wedi ei gyfyngu am rai dyddiau yn ddiweddar i'w wely. Dygir pob goruchwylion yn mlaen gan y Cardinal Simconi, yr hwn sydd wedi hysbysu y llywodraethau am afiecliyd ei sancteiddrwydd. Mae Cynghor y Vatican wedi penderfynu nas gall llywodraethau gwladol feddu un hawl i wa- liardd y Pab nesaf a etholir gan y Conclave, a thrwv hyn rhyddheir y Cardinaliaid yn en dewis- iad oddiwrth bob ymyriad odcliallan.
AWSTRIA.
AWSTRIA. Y mae llaw-weithfeydd Awstna yn manteisio fwy-t\7y ar y rhyfel, gan fod archebion mawrion weili eu ey" meryd yn Vienua i gyilenwi Itwssia il g",bncni, lIedr, ymborth, lluestai, a phcthau eraill cy-mhwys i'r fyddin. Yr ocdd peth anhaws- der yn cael ei deiralo yn y deehreu yn llghylch y til, oud y mae hyny hefyd wedi ei drefnu. Dywedir fod Awstria wedi cynyg gwneyd cyt- undeb masnachol ar delerau manteisiol a Lloegr, a bod y deymas hon wedi ei dderbyn. Y mae Swyddfa Dramor Awstrja yn darparu Uyfr Cocli, yn cynwys detholiado'r gohebiaeth:m hynv a gymerodd le rliyngddi a llywodraethau era::L HWll yw' y cyiitaf a gyhoeddwyd er's pedair Mvnedd, a chan fod y Cwestiwn Dwyrein- iol, yn yr hwn y mae gan Awstria Jaw mor fawr, v/cdi bod yn destyn cymaint o ymdriniaeth y ddwy ilynedd ddiweddaf, am dano gyda chryn awyddfryd. Anfonotld E-isad Pasha i Constantinople ei fod wedi yinwrando a'r Count Andrassy, Prifweiuidog Awstria, gyda golwg ar ei olygiadau yn nghylch cyfryngiad rliyngddi a Rwsia, Dywedai y Count na ddaeth yr amser i hyn eto.
I lIWKTEXEGRO.
lIWKTEXEGRO. Ar raddfa feclian, y mae'y rhyfel sydd rhwng y wlad hon a Thwrci yn cael ei ddwyn yn mlaen mor egniol ag erioed, a'r Montenegriaid yn parhau i enill tir. ° Hyd yn hyn, y macnt yn cadwmeddiant o Nie<ic,<, ac y liiae yr ymosodiad ar dref bwysig arall, Podgoritza, yn cael ei dclwyn yn mlaen. Nid ydynt eto wcd: cnill caerfa Antivari, ond tan- belenir hi. Oddieithr y lie hwn ac amddiifynfa. Duleigne, y map holl oror y mor mor bell a Bojana yn eu gafacl. Wwneir pob ymdreeli Y11 eu herbyn gan y Tyrciaid, ond yn ofer. Dywedir fod llengau rhyfel Tyreaidd i'v.' gweled yn agos i'r glanau ddydd Sul diwcddaf, ond ni3 gallent dirio gan dywydd.
I SERVIA.I
SERVIA. Hysbysa newyddion o Belgrade fod y fyddin wedi derbyn gorchymyn i fyncd at y terfvnau erbyn y 29ain o'r mis hwn, ac y cyhoeddir rhyfel ac annibyniaeth y wlad ar y 30ain. Disgwvlia dderbyu eyfran ycliwancgol o gynorthwy arianol Rwsia yn ddyddiol. Y mae y Tyrciaid hwythau yn ymbarotoi, a'r milwyr o ddosbarth Kanova wedi ymadael am y terfynau.
IGERMANY.I
I GERMANY. Y mae myfyrgell Tywysog Bismark yn Vargin wedi ei chysylltu a'r 8wyddfll Dramor yn Berlin gyda'r sain-bellebrydd, a dywedir fod galwad am yr offeryn yn anferth. Mae'r llys-genliadon Chiueaidd wedi cyrhaedd Berlin, ac wedi ymsefydln mewn ty ardderchog, yr hwn y macnt wedi ei ardretiiu am ddwy flynedd. Er nad oes un eytundeb JJ:aõnac]wl-rhwng y wlllcl lion (Ie Awstria yn debyg o gael ei wneyd, nid yw pob gobaith am ry-w gyd-ddealltwriaeth wedi darfod. Ddydd Mawrth, rlioddodd yr Ymherawdwr dderbyniad i'r llys-genliadon Chineaidd. Mynegir marwolaeth y Proffeswr Lucas, eyfarwyddwr Athrofa yr Adciladwyr. Ar ddygiod yn mlaen y Gyllideb ddydd Iau, yn Nliy Isaf Prwaia, gwnaeth yr llltramontaniaid ymosodiad chwenv ar y Weinyddiacth. Cwynid fod yr offeiriaid a'r dysgawdwyr ieuainc, gan nas gallent gymeryd y llw a ofynai y Llywodraeth, yn ymfudo, ac rnai canlyniad y gorthrwm oedd fod y Pabyddion yu yml.vmi fwyfwy wrth eu crefydd. Os byddai i Dr Falk barhau yn y cwrs hwn, rhaid i'r Pabyddion anfon dciseb at yr Ymherawdwr am ei symud. Mewn at::biad i inn, dywedai un o'r Hen Gatholiciaid, yn gymaint a bod y Pabydd- ion wedi datgan eu penderfyniad o osod yr ysgol- ion o dan hwodraeth yr Eglwys, nad oedd gan y Llywodraeth ddim i'w wneyd ond fel y gwnai. Dywedai Dr Falk fod yr holl achwyiuadau hyn wedi en hateb lawer gwaith o'r blacn, ac nad oedd- ynt yn cael eu gwnt??d i ddim ond er mwyn eu lledaenu yn -T,g dosbarth n"mduol o'r bobl. T- y parhai yr Ultrllmontaniaid yn y cwrs yr oeddynt yrfllo nis gellid newid y gyfraith.
[No title]
Yn ein rhifyn diweddaf ni a grybwyllasom y digwyddiad pwysieaf eto yn hanes y rhyfel, sef
CWYMP KARS.I
CWYMP KARS. Yn mhen yehydig ddyddiau fe dderbyniwyd newyddion gan rai oeddynt yn y fan a'r lie. Ni a gyfieithwn aganlyn o lythyr gohebydd y Daily Xetes :— Yr wyf newydd ddychwclyd o Kars gyda hysbysrwydd am un o'r gweithredoedd milwrol mwyaf ac anhawddaf a gyflawuwyd erioed, sef ystormio amddiffynfa, nid yn unig un nodedig am ei chadernid naturiol, ond hefyd un oedd wedi ei hadeiladu gyda medrusrwydd penaf peiriannwyr Ewropeaidd, yn Saeson a Phrwsiaid, yn ol yr egwyddorion diweddataf goreu,amdcliffynfa oedd wedi ei harfogi gyda mwy na 300 o fagnelau Krupp a gynau trymiou eraill. Y mae Kars yn ein meddiant. Mewn uu noson hi a gwympsdd i ddwylaw rhyw 10,000 o Rwsiaid, y rhai, gyda gwroldeb anwrthwynebol, a ddringasant yereigiau serth, y caerau, a'r magnelfeydd, gan yru o'u ffordd nifer cyfartal o Dyreiaid ymladdgar bendra- mwnwgl mewn ffoedigaeth wyllt draws eu ffosydd a'u parapetau eu hunain, a'u gorfodi i un ai marw neu. roddi eu hunain i fyny, Wrth gwrs, nis gall y fath amgylchiad pwysig gael ei daiiunio yn gyflawn ar unwaith, yn enwediggan ohebydd lludd- edig, gyda'i fysedd gan oererl a chyffiedig a phe na byddent ond damau o rew. Yr oeddys wedi trefnu ar y cyntaf i'r ystormiad gymeryd lie ar y 13eg o Dachwedd, ond cafodd ei ohirio oherwydd y tywydd anffafriol. Gyda dirgelwch mawr cymerodd y gwahanol adranau eu safleoedd apwyntiedig. Y Cadfridog Lazaroff, gyda'i 40ain adran, oedd yn llywyddu yn yr asgell dde, ac efe a ymosododd ar fagnelfa Hafiz Pasha, yr hon oedd yn coroni uchel- fan gadarn a chreigiog. Y Cadfridog Count Grabbe gyda chatrawd o'r Moscow Grenadiers, &c., a ymosododd ar y Khanli Tabia, Suarri Tabia, J Gaer, a'r Tyrnu, tra yr oedd y Cadfridogion Roop a Komaroff yn ymosod ar safleoedd pellach ar yr aswy am haner awr wedi with y nos. Yn y canolbarth y dechreuodd y frwydr. Y dewr Count Grabbe a arweiniodd y gyfran flaenaf o'i frigid trwy ystormio Khanli Tabia, a ehwympodd yn farw, wedi i belen fyned trwyddo. Y Cadben Kwadmicki, o'r SWain gatrawd, a ncidiodd gyntaf ar yr ysgol, yr hon oedd ychydig yn rhy fer, ac efe a aeth i fewn i'r werthyr ofnadwy am un air ddeg o'r gloch y nos. Yr oedd ei gleddyf wedi cael ei ddryllio yn ei law gan belenau, a'i ddillad wedi eu rhidyllio- Rhoddwyd lloaene gwerthfawr a liynod gadarn i fynu vn gynar yn y boren, ac )-na y tri thwr. Cymerwyd y Gaer a Fort Swarri ar yr un pryd a Fort Khanli. Yna cymer- wyd Hafiz Pasha Fort, a'r Ivaradagii yn fuan wedi hyny. Parliaodd gwerthyroedd eraill i'n gwrthsefyll yn ystyfnig hyd wyth o'r gloeh y boreu; acyila ffodd 40ogatroclau tuag Erzeroum, ond daliwyd hwy gan y Dragoons a Cossacks Orenburgli, rhoddasant eu harfau i lawr, a chymerwyd hwynt yn garcliarorion. Cwympodd yr holl amddiffynfa, a'r cldiuas, gyda 300 o fagnelau, ysturfeydd, arlwyon, aur ac arian, &e., i'n meddiant, Collodd y Tyrciaid 500:) wedi eu lladd a'u elwyfo, a 10,000 o garcharorion, gyda Ilitwerofaneri. Y golled Rwsiaidd oedd tua 2700. Ni wnaeth y milwyr ond ychydig iawn o yspail, ae arbedasant y dineswyr heddychol, y gwragedd, a'r plant. Yr wyf yn dywedyd hyn fel un oedd ynllyglld-dyst, Y Cadfridog Melikoff oedd yn llywyddu y frwydr o'r deehreu i'r diwedd. Yr oedd y Grand Duke hefyd yn bresenol." Yr un gobebydd a'n cynysgaedda a
--MANYLION PELLACH.__I
MANYLION PELLACH. Ysgnfena ar yr 20fed o Dachwedd, a dywed :— "Ddoc y gwnaeth y Grand Duke Michael ei fynediad swyddogol i Kars, a derbyniodd warog- acth y trigolion. Yna efe a aeth i'r gaerfa, lle y rlioddodd freewast ardderchog i'w swyddogion. Yna aeth i ymweled a gwerthyroedd Hafiz a Hanli. Ar y gwastadedd yr oedd y lladdedigion, Rwsiaidd a Thyrcaidd, yn gorwedd lieb eu claddu, ond yr ocdd y clwyxedigion wedi eu symud. Diolchodd y Grand Duke i'r milwyr yn enw yr Ymerawdwr, gan arolvgu amryw adranau o'r fyddin. Yr ydys wedi cael sicrwydd erbyn hyn fod y gwarchlu yn rhifo dros 20,000. Nid oedd dim oud 18,000 o Rwsiaid yn eymeryd rlian yn yr ymosodiad. Y mae y dref yn llawn o glwyfedig- ion Tyrcaidd, mewn cyflwr o fudreddi echrydus. Y mae angen dirfawr am gynorthwy lllcddygol. Y mae typhoid ifver yn ymledu, a'r ocrni yn ofnadwy. Yfory, fe fydd i'r ystaff fyned i mewn i Kars. Y mae Tartariaid a mynyddwyr ercill yn parhau i yspeilio y pentrefi o amgylch, ond fe roddir terfyn buan ar hyn."
,1 BARN Y WASCr.__.___
,1 BARN Y WASCr. Y Week's Aews a ddywed :—"Nis gellir flurho barn gywir am ganlyniadau ewymp Kars tra y byddo tynghed Erzeroum lieb ei benderfynu. Os gellir dal prif ddinas Arnienia-yr hyn, modd bynag, sydd yn dra amheu-bydd meddiant o Armenia yn beth i'w wrthwynebu wedi hyny. Ond os bydd i'r brifddinas ddilyn tynghed Kars fel gwobr y Grand Duke Michael, gan nad pa beth a gytner le yn Ewrop, bydd y gwaethaf wedi dyfod ar warthaf Armenia. Bydd gau Ewrop, a Lloegr yn eilwedip, rywbeth i'w ddywedyd yn nghylch meddiant Rwsiaidd o Armenia, ae fe ddichon y bydd saileoedd newyddion i longau rhyfel Pryd- einig mewn dyfroedd sydd yn awr yn cael eu gwa- hardd i ui. Y mae bron yn sicr y bydd i Rwsi, yn ei hawydd i ddarostwng y Twrc, fyued yn rhy bell er ei lies ei hun, ae nid oes genym ond go- boithio na fydd i Ewrop eto gael ei thynu i ryfel. Bydd raid cacl doethineb diplomatig mawr iawn i osod pethau ar safleoedd boddhaol a diogel." Y Times a greda y bydd canlyniadau cyntaf cwymp Kars yn hollol anffafriol i adferiad liedd- wch, Gall arwaiu i hawliad y bobl am ddiswyddo cynghoriaid y Sultan, ac apwyntiad gweinidogion mwy penderfynol i bcidio gwneyd un amod o heddweli a gelynion Islam. Er hyny, ychydig o drychinebau eraill a argyhoeddant y bobl nad oes gan Twrci un gobaith yn erbyn ei hymosodydd. lihaid i'r Porte ymddibynu ar ei adnoddau ei hun yn gwbl a hollol, ae er y rhaid cyfaddef fod yr adnoddau hyny wedi bod yn fawr, ae yn parhau yn Iled fawr, eto nis gall holl wroldeb y Tyrciaid gelu y ffaitli eu bod mor anngliyfartal i'r eiddo Rwsia ag oedd y gwrthryfelwyr yn y rhyfel cartrefol Americanaidd. Po gyntaf y bydd iddynt gydnabod y ffaith yml, liawsaf fydd iddynt gael telerau mwy ffafriol. Po agosaf y dynesa y rhyfel tuag Adrian- ople, a pho drymaf y delo abertliiadau y Rwsiaid, mwyaf fyth fydd hawliau y gorchfygwyr. Y Standard a ddadleua mai cwymp Kars ydyw y gwys pendant cyntaf i falchder cenhedlaethol Prydeinig. Y mae gan y genedl reddf anffaeledig sydd yn dywedyd wrthym fod hwn yn ddigwydd- iad nadyw yn argocli dim Iles i ftiddiaiiiiau y wlad. Nid ydym yn canfod dim ond perygl 0'11 blaen. Erbyn terfyn yr wythnos ddiweddaf, yr oedd y pellebron o Asia Leiaf yn hysbysu y byddai i'r golofn a ymdeithiodd o Kars ar ol i'r dref hono gael ei chymeryd, gyrhaedd Deve Boyan ar y 25 ar 2G o Dachwedd. Dywedir fod y Cossacks eisoes wedi tori y pellebron o Erzeroum i'r gor- llewin. Pellebyr o Vienna a ddywed fod y Porte wedi danfon at-ATotik-litar Pasha i'w orchymyn, os bvddai i'r Rwsiaid dderbyn adgyfnerthion ger Erzeroum, ar iddo ef adael y ddinas a myned vn olarKaMujuk: a pho byddai i'r Rwsiaid ci atal y ffordd hono, ar iddo enoilio ar Diarbekir, a fiurflo byddin newydd. DTI>D SADIVITN-, Tachwedd 24. Cafwyd amryw bellebron dyddorol heddyw, o ba rai y gwnawn ychydig ddyfyniadau Gwada y Porte fod y Rwsiaid wedi euill a chy- meryd Orkhanic, fel yr liysbyswyd o'r blaen. Caf- odd Baker Pnsha ci cldanfon ar ystaff Meheniet AU Pasha. Y mae Chefket Pasha yn glaf yn Philipopolis, a gofynodd am ganiatad i ddych- welyd iGaercystenyn. Daufonodd Radouf Pasha y pellebyr canlynol i'r Porte, dyddieclig o'r Bwleh Shipka, Taeliwcdd 19. Ar ol y frwydr ddiweddaf, fe fu tanbeleuiad niyiiycli o bob ochr. Yr ydym wedi cael sicrwydd fod Plevna yn dal allan yn arwrol, gan beri coll- edion dirfawr i'r Rwsiaid yn mbob ymosodiad. Y mae Suleimau Pasha yn ymladd brwydr favrr heddyw yn nghyfeiriad Tirnova.
I YMLADDFA AR Y LOM.
YMLADDFA AR Y LOM. II Ne ylil !o, o Gaereystenyn a (Hywedant fod y cyfarchwiliadau ?r y Lorn, Tachwedd 19, wedi hod yn llwyddiannus iawn. Yn y syinudiad cyntaf ar y dde, aeth 'dwy fatalion ) wvr traeil a divy ysgwadron o wyr meirch, ) dati Ibrahim Pasha, o Kresna: a llu arall » dim Osman Bey allan o Joran Tchiffik, gan wneyd cydyniosodiad ar Gul Tchesme. Ar ol ymladd caled, bu raid i'r Rws- iaid adael eu hamddiffynfa ac eneilio cryn bellder. Yn yr Itil g:vfar<'111\'iIi¡)({' gyrwyd y Rwsiaid ymaitsh o'u safle rhwng Gor Mouastir a Biela. Aeth y Tyrciaidyn mlaen yn erbyn Pyrgos hefyd. Ar oJ ymladd ffyrnig, cymerasant yr uchelfonau uwch lien y pentrel: gyda blaen y fidog, a chy- meTwaiA feddiant o'r aillineU Rwsiaidd ar y ddi- ffiynfa. Collodd y Rwsiaid tua 1,500 o wyr.
BflUDDUGOLIAETH Y ROUMANIAID.I
BflUDDUGOLIAETH Y ROUMANIAID. Ai ol ymladd am amryw ddyddiau, cymerwyd Rahova gan yroumaiiiaid, ar yr 21ain o Dachwedd. Pellebyr am Tachwedd 22 a ddywed fod eyfran o'r fyddin Roumanaidd wedi aros yn y dref tra yr oedd cytein arall ynerlvn ar ol y Tyrciaid, y rhai a ffoisant yn nghyfeiriad Widcfin. Ar yr un pryd, darfu i'r magnelfeydd Roumanaidd osod tref Cibri- Palimika ar din. a suddo Monitor Dyrcaidd. Felly, y mae cymundeb Tyreaidd rhwng Widdin a'r Danube Isaf wedi ei lwyr dori ymaith.
MONTENEGRO. I
MONTENEGRO. in ystod noson y ISfed o Dachwedd, darfu i'r penaeth Sfontenegraidd Plamenac, gyda mintai o GOO ymosod' ar lu Tyreaidd o 3000 o wyr y rhai oeddynt mewn amddiffynfa yn agos i Anamalite. Cymerodd ddwy werthyr Dyrcaidd, ond gyrwydef oddiyno dracliefu ar ol colli 101) o' i wyr. Ond mewn manau eraill, y mae y Montenegriaid yn myned rhagddynt gan orchfygu ar eu cyfer, ae cuill yn ol y lleoedd a güllasOInt fisoedd yn ol.
Y TEIMLAD- GER PLEVNA.
Y TEIMLAD- GER PLEVNA. Dywedir fod y buddugoliaetbau pwysig yn Asia Leiaf wedi effeithio cyfnewidiad mawr yn ysbryd y fyddin sydd yn yinwersyllu o- amgylch Plevna, a gelwir am fesurau mwy beiddgar. Mewn gair, y mae y cwestiwn yn cael Ei ddadlu, paham na wneid syinudiad draws y Balkans ae i Roumelia, yr hyn ar unwaith a roddai waith i'r byddiuoedcl sydd yn ymgynull yn Sofia ae Orkhanic, n rhwystro myued- iad byddin achubol i Plevna ? Dadlcuir fod o am- gylch Tirnova o r)S,fji)O i 00,000 y gellid eu danfon ar draws y Balkans, ac fod tri bwlch yno yn meddiant y Rwsiaid. Erbyn Dydcl LInn, Tachwedd GaiI1, yr oedd ADRODDIADAU CYNHYRFUS yn cael eu lledaenu. Daeth son i Berlin fod Plevna wedi cael ei rhoddi 1 fYllY; ond ymddengys nad oedd sail gryfach i hyny na'r ffaith fod cenad oddi- wrth Osman Pasha wedi cacl ei ddanfon i'r Pen- cadlys Rwsiaidd. Y mae brwydr benderfynol yn cael ei disgwyl bob dydd. Taenwyd son o nod- wedd hollol wahanol o Gaergystenyn foreu dydd 1,lun, sef fod Osman Pacha wedi llwyddo i dori ei ffordd o Plevna trwy ganol y Iluoedd Rwsiaidd ond y mae v pellebyr yn dyweyd nad ydyw hyn wedi cael ei gadarnhau, a diau nad oes wirionedd yiiddo.
ANESMWYTHDER TN NGHAERGYSTENYN.…
ANESMWYTHDER TN NGHAERGYSTENYN. Y mae yn amlwg fod y bobl yn Kghaocgystenyn lie yn y talaethau wedi dcchreti teimlo yn chwerw- ach iiag y gwnaetliant hyd yu hyn y trueni sydd yn dilyn y rhyfel. Y mae y teimlad yn myned yn fwy angerddol bob dydd. Penderfyna y Porte ffurfio Gwarchlu Dinesol o 150,000 o wyr, gyda'r bwriad, os bydd raid, o amddiffyn Adrianople a Cliaergystenyn. Dengys hyny fod y Llywodraeth, o'r diwedd, wedi dyfod i syniad yn briodol pa mor beryglus ydyw ei sefyllfa. Gwaherddir y newydd- iaduron i gyhoeddi dim anffafriol, ond y mae liysbysleni anffafriol i'r Llywodraeth yn cael eu gosod ar y paradwydd bob uos, yr hyn a bar an- csmwythyd mawr i'r awdurdodau.
CYFFELYBRWYDD DAT! RYFELAWD.…
CYFFELYBRWYDD DAT! RYFELAWD. Y mae gohebydd y Daily Xctcs yn nodi allan gyffelybrwydd neillduol rhwng y rhyfelawd Bul- garaidd a therfyn y rhyfel cydrhwng Ffrainc a Germani. Yn awr, fel y pryd hwnw, "y mae y canlyniadau i fesur mawr yn dibynu ar y posibl- rwydd i hemio i mewn a newynu byddin fawr mewn caerfa amddiifynedig ar un llaw, ac ar y llaw arall y posiblrwydd a dori trwy y llinellau gwarcliaeol, un ai trwy neu heb gymhorth o'r tu allan. Yn y naill amgylcliiad fel y llall, wele fyddin yn cael ei chau i fyny menu amddiffynfa, yn dioddef llewyn, a byddin arall yn cael ei ffurfio o'r tu allan yn y gobaith 0'( hachub. Os cafodd y rhyfel amddiffynol a wneid gan y Weriniaeth ei benderfynu gan ymddarostyngiad Metz, bydd y rhyfel presenol yn sicr o gael ei benderfynu gan gymeriad Plevna neu ynte gau wrtlisaflad llwydd- iannus Osmau Pasha."
Y RHYFELAWD YN MONTENEGRO.
Y RHYFELAWD YN MONTENEGRO. RAOUSA, Tach. 25. Y mae'r Montenegriaid wedi eymeryd Fort Nehaz, safle bwysig gor Spizza. V mae caerfa Antivari yn galtil dal yn eu herbyn, oherwydd fod y magnelfeydd yno yn well nag eiddo'r ymosod- wyr. CtTTivGE, Tach. 26. Ar noson y 24all1, darfit i'r Montenegriaid gy- meryd amddiffynfeydd Hagnchun a Golbodo, y rhai sydd yn "llywodraethu tret' a phorthladd Spizza. Nis gallwyd cymeryd amddiffynfa Golo- bodo heb oriaii lawer 0 ymladd caled. Erbyn hyn, y mae v !I[o:1tcne,r;rillid yn nicddiaunu yr holl dir- io^aeth belled a Bojana, gyda'r eithriad o gaerfa Antivari a Duleigno.
CVMKiilAD ETROrOL. - ---
CVMKiilAD ETROrOL. BOGOT, lach. 2a. Cymcrwyd tref gacrog Etropol gan y Rwsiaid o dan lywyddiaeth y Tywysog Alexander o Olden- burgh. Ffodd y gwarchlu Tyreaidd mewn all- nhrefn, yn cael eu dilYll gan y dragoons Rwsiaidd. Ychydig oedd collodion y Rwsiaid.
SERVIA. j
SERVIA. Y Times a ddorbyniodd bellebyr yn hysbysu fod ymyriad Scrvia yn y rhyfel yn anoeheladwy, ac y bydd i'w byddin fyned i'r maes yn gynt illig y dis- gwylid. Dywedir hefyd y bydd i annibyniaeth ::5ervia gael ei. gyhoeddi yu ddioeu.
M ANION.
M ANION. Pelhùyr i'r Daib/ Fews o Erzeroum a ddywed fod swyddog Tyreaidd ffoedig o Kars yn hysbysu fod Hussein Pasha wedi llwyddo i ffoi gyda 300 o wvr meirch, ac nas gwyddis i balo yr aeth. "Pellebyr i'r Times o Pera a ddywed fod Meliemet Ali yn methu casglu byddin ddigonol i gynyg aehub Plevna. Dywed pellebyr i'r Standard fod Osman Pasha newydtl gynal cynghor rhyfel, pan y traddododd I araeth wladgarol, gan roddi pob swyddog ar ei Iw y bydd iddo farw yn hytracli nag ymostwug.
! GWRECSAM.
GWRECSAM. Gofidus gpnvm. hysbysu am farwolaeth Mr ,T. Tryce Jones, The Groves, o'r dref lion, yr hyn a gymcrodd le nos Sadwrn diweddaf. Yr oedd yr ymadawedig yn 1111 o ynadou y fwrdeisdref, a chymerodd ddyddordeb mawr yii helyntion v (Irof bob amser. Gwnaeth wasanaeth vaawr yn ei gysylltiad fel aelorl o'r bwrdd ysgol, a dlsU; y toimlir colled mawr ar ei oj. yn enwedig gan r enwad Wesle.vaidd yn y dref, gyda pha un yr oedd yn bregethwr cynarthwyol cyiiieradwy. ocdd Mr Jones yn Rliyddfrydwr trWyadl.
CRIOCIETH. I
CRIOCIETH. rill Cranogwen yma yn traddodi ei darliih ar ¡; A nne Griffiths" yu ngh:l[wl y :\Icthod¡"th¡jt Calfinaidd no" Sadwrn diweddaf. Ni chafodd ond I ychydig iawn c wrandawyr, cto i g'dsiarauf.dd y foneddigcs atlirylitligar yn ganinoladwy, ac yr oedd ui adegau yn bitu lawdrvvm with SOil am rhyw gorachod o feirdd. Y mae d IV y ddarlith yn myued at gronfa yr Uwch Dt'I¡¡1.Ghfbvdà.
I - ,BETHESDA. j
BETHESDA. Y SiCTEnn, NEU Y GTMUSITIIA* DnADLKtioi,.— Nos Wener diweddaf ccfaia yr anriiydedd o ym- ddangos am y tro cyntaf yn y Senedd, yn riiinwedd fy swydd fel cynrychiolydd bwrdciadref Rydd- ftydig Abetgele. Gall mai Hhyddtrydig ydyw honiadau y Weinyddiaeth bresenol, gwysiwyd fi i ciDtedd ar leinciau swyddogion :r Llywodraeth. Cymerodd y Uefarydd (Mr NV. J. Parryly gadair am haner awr wedi wyth o'r gloch. Wiidi tyngu amsj'w aelodan newyddion, darllonodd y Mefarydd enwm j cynryehiolwyr yn nghyda'r bwrdeiadrefi a gynrychiolir gunddyiit. Yna darllenwyd cof- nodicn yr eisteddiad blaenorol gan yr Ysgrifenydd Cartrefol (Mr-I). N. Jon«s). Yn uuol a'r rhybydd a roddasai yn fiaenoroi gofynodd yr aelod an- rhydeddus dros Benfro (Mr Owen Thomas, Pant- glas), beth ydoedd bwriadau y llywodraet? ar ryddfreidiad yr ettoolfraint yn y siroedd. Aieb- odd yr Ysgrifenydd) Cartrefol na fwriadai y Weinyddiaeth ddwyn, y mesur i mewn yn yr eisteddiad presenol. Yna rhoddodd yr aelod dros Benfro rybudd y byddai iddo of ddwyn y mesur i mewn ar ei> gyftifoldeb ei hun yn mhen y mis. Yn absenoldcb yr aelod anrhydeddus dros Aber- lionddu, dygwyd mesur newydd y Llywodraeth i mewn gan y Prif Weiuidog (Afr R. Jones, Cloth Hall). Amcan y mesur ydyw rhoddi terfyn ar y fasnach fcddwol ar y Sabboth. Cynygiwyd gwrtli- odiad y mesur mew? araeth ddoniol gan Mr J. H. Jones, yr aelod anrhydsddus dros Machynlleth. Dilynwyd hyn gan ddadl frwd 0 bob ochr i'r Ty. Gohiriwyd y ddadl am wythnos, a chyfododd y Ty BCIID-CTNOHERDIJ 3CII GKIVFITH HUOHES, GEIUAX.— Da genyf sylwi fod rhagolygon y eyngherdd hwn mor llewyrchus. Yr amcan ydyw cvnortliwyo y gwr icuaac uchod i berffeitliio ei addysg gerddorol. Medda ar dalent a gallu mawr mown cerddoriaeth offerynol, ac felly haedda bob ccfnogacth oddiar law ei gyd-ardalwyr. tynhelir y cyngherdd yu Treflys ea ol y setlo nesaf. Y mae gwasanaeth cerddouion adnabyddus wedi ei sicrhau eisoes. Dymunwn iddo Iwycldiant mawr, CLADDEUIGAETH 3fit DAVID WII.I.IAMS, CAUSIDDr. --Dactl1 tvrfa auarferol lusog i dalu y gymwynas olaf i'r hen frawd D. Williams, dydd Llun di- weddaf. Bu farw mewn canlyniad i ddamwain a gyfilrfydclodd ag ef yn y ehwarel yr wythnos fiaenoroi. Yr oedd yn d(lyn crefvddol a charedig. Mil J. W. THOMAS-. (P1:NCT.IU>I> MON), 0 MILAN, &c.—Yr ydym yn gwylio ysgogiadau cincyfaill Mr Thomas gyda'r dyddordeb mwyaf, gan y credwn fod iddo ddyfodol Uwyddinnus yn y byd ccrddorol Y mae yn ddyn ieuanc hoUol ddivmhongar ac yn caru Cymry a Chyini'aeg o waelod ei galon. Y mae pwyllgor dylanwadbl wedi ei ffurfio er cael eyngherdd mawreddog iddo yn Bcth<J;<da, yn Ionawr uesaf, Y mae parodrwydd Mr Thomas i gynorthwyo yn mliob achosda yn galw amgefnog- aeth gynlies pawb sydd yn ei adnabod, a chredwn 11a fydd chwarelwyr Betliesda yn ol o wneyd hyny yn yr amgylchiad presenol. Y nine y pwyllgor yn myned yn mlaen yu l'ha-gc6ol.-GwilY1l1 Jones.
LEL. I
LEL. Dydd hu diweddaf yr oeddynt yn agor eglwy" Scisnig newydd yn Robson-street, Evertou, yr,hon a gostiodd yn agos i ddeng mil 0 bunau. Cysegr- wyd hi gan Esgob Caer v bore hwnw, a'r hwyr traddoclwyd pregeth ynddi gan Ddcon Bangor, ac er ei bod yn ddryghiuog-enbydus, yr wyf yn deall fod yr adeilad yn orlawn. Y mae'r Deon yn tain ymweliad mynych a'r drei hon. Dydd Sul diweddaf jiregethai yn Eglwys St. Mair, Kirkclale, ar ran ysgol garpiog perthynol i'r lie a chymer ran nos Iau nesaf mewn cyfarfod cyhoeddus er dadleu teilyngdod y Gymdeithas er liuosogi Curadiaid. Un o'r cerddorion f-ydd yn canu yn nghyngherdd nesaf y Philarmonic yma ydyw Miss Anna Wil- liams. Y mae hi wedi bod yn lied ddyeithv i ni yn ddiweddar. Ni bu yma er y Nadolig diweddaf, pan y canai yn Eisteddfod y Gordofigion. Cym- raes ydvw, fel yrawgryma ei lienw, ond gencdigol o Llundnin. Nos Fawrth diweddaf cynhaliwyd Cyfarfod Llenyddol Ysgol Sabbothol Princes Road. Daeth llawer mwy o bobl yn nghyd nag a ddisgwyliasid ar y cyntaf, gan y bu raid symud y dyrfa o'r ysgoldy i'r capel, ac yr oedd hwnw er mor fawr ydyw, yn dd chwarter 11awn, Cymcrwyd y gadair gan Mr D. Daniels, yn rhinwedd ei swydd fel arolygydd yr ysgol. Beirniaid y gercldoriaeth oeddynt lIlri Eleazer Roberts, John Edwards, a D. Daniels; y farddoniaeth, Parch J. II, Evans; y traethodau, Parehn Dr. 0. Thomas, 0, Jones, B.A., Griffith Ellis, John Evans, Garston: y cvfieithiadau, Mri John Jones a John Davits. Gyda golwg ar y rhestr hon cymerodd y Parch J. H. Evans leTegidon, yr hwn a fu farw wedi i'r rhestr testynau gael ei hargraphu. Methodd Mr Eleazer Tliomas ddyfod i'r c v ftirfod. a pliarodd yr anffawd hon lawer byd o anhwylusdod eanys fel- mynai pethau fod, yr oedd ei ddau gydfeirniaid yn perthyn i Princes Road, a chan fod dau gor o'r -3 "1' w yn eystadlu am y brif wobr yn erbvn dau g,?r I- gapelau eraill, safai y ddau feirniad mewn sefyllfa chwithig Be annymunol. I cliwan- egu at yr anhwylusdod, yr oedd un o'r ddau olaf yn gadeirydd y cyfarfod hefyd, a gall y darllcnydd farnu fod Mr Daniels wedi arwain bywyd prysur y noson hono. Hyn i raddau a barodd yr anffawd o ail gychwyn eorCranmer-street yn y datganiad, fie efallai i hyny drachefn beri iddynt golli y wobr. Felly y mac ?yi if Mr Rob"rh yn fawr. Yr oedd y gystadlena"th hon yn un o'r rhai mwyaf dyddorol a giyws o!n erioed, a seiniau yr anthem hyfryd yn dia"pcdain mor swynol yn ncnfwd yr adeilad ardderchog nes peri i mi ofidio na chlywid an- themau cylfelvb yn fynychach o'i fewn. Gyda llaw, beth ydyw y rheswm fod anthemau wedi myned o'r ffasiwn mor gyffredinol yn mhlith Ym- neillduwvr Cymreig y blynvddau liyn'r Gallasai dyn cyffredin d'ybied fod cymaint o addoliant ynddynt ago sydd mown liymnau, beth bynag. Yr ydym ni Ymueillduwyr yn beio llawer ar ffurfiol- dei), gan anghofio ein bod mor ffurfiol gyda ein tonau a'11 henivnau ag y dichon i ni bron fod. Dywedai un arweinydd canu yn y dref hon wrthyf na chanwyd ganddynt hwy yn y capel hwnw ond 120 o emyuau er's tair blyncdd-ei fod ef wedi marcio pob emvn yn ei lyfr pan y cenid hi. Dim ond 120 o'r 1000 agos sydd yu llyfr hymnau yr enwad hwnw, a bod rhlli o'r 120 wedi eu canu gynifer a 100 o weithiau. Ondyr wyf yn erw-dro. Enillwyd y wobr 0 4p am ddatganu yr anthem yn y gystadleuaeth grybwyMedig gan g6r o gapd y "Iydd,?,er, Windsor-street, dtm arweiniad Mr D. Williams. Anthem M?efarrea, Hear me when I call," ydoedd. Darllenwyd beirniadaeth faith 0 eiddo y Pareh Dr 0. Thomas ar y pum' traethawd a ddaethai i law ar 11 Atlirttwiiethtu Cristionogaeth fel eu dysgir yn yr eglwysi Ilabaid(I a PhrotestmulÏ(ld." lllioddid canmoliaeth ucliel iddynt oil, ac nid oedd yn unrhyw ddiaurhydedd i'r l10ill mai Mr 0, Evans, 0 gapel Wesleyaidd Zion, a enillodd, gan cifod ef yn un o'r gwyr ieuainc galluocaf sydd yn mhlith Cymry Lerpwl. Pedrogwyson, o'r nu capel, a enillodd ar yr liir a thoddaid i Adgyfod- iad Lazarus." Mr Samuel Williams, Glyn Ceiriog, a cafodd y wobr am y ehwe' phenill ar ",Dym- horau'r Flwyddyn. 3lr Owen Janes, Bortli, am yr cnglyn i'r "Ysgol Sabbothol." Mr David Edwards, Penrhos, Bethel, Caernarfon, a enillodd ar y don gvnullwdfaol. Am y cyfieithiad o'r Gymraeg i'r Saesneg, laf, Mr T. D, Jones; 2il, Mr Elwy Symonds; o'r Saesneg i'r (Tyraraeg, Iaf, Mr I). R. Dayics: Yr wyf yu dcali fod y pedwar olaf o gapel Princes-road, neu ei ganghetiau. Ond. fel y gwelir, aethy nifer luosocaf o'r gwobrau o Princes- road; a Efivaeth fyth, ar y ddau draethawd, "Cyf- addasdery ddeddf faruol," a Cr, iiodeb o hanes yr Apostolion," y rhai a ;;yfyngid i aelodou Ysgol Sabbothol y capel hwnw, nid oedd yr un ymgeis- v?i,l. Gallesid mcddwl v buasai cynullcidfa fwyaf ;t chyfoethocaf Cy'l mry Lerpwl yn cvnyrchu ym- ? .??t-ddbuddUKolMbMubobte?t:t yn rhe,tr, na buasai yn sicr yn gadael ei thestynau neill- di'il ei hun heb gystadleuaeth. Yr wyf yn ni.-ddwl ofdy rheswm am hyny wrth law. Nid y,v Princes-road wedi arfer cynal cyfarfodydd i-stodleuol, ac o ganlyniad nid yw wedi magu cystadleuwvr. Pa fodd bynag, hyderaf ar ol y cyfarfod llwyddiannus hwn y eyuhaliant un yn aynyddol, ac y bydd iddynt "better luck next time." Y iMo yn anhawdd gosod dyn ieuanc uwchben gwcll gwaith nag ymgeisio ar destpiau fel eu rheatr ddiweddaf.
I FFESTINIOS.
FFESTINIOS. YCo-'OFMATITEiSoCtETT.-Ymdd? Y  rz4 parhau i gyayddu y mac y ?mdeith??. ? uchod; ?i derbymadau yn cynyddu bob'??'? ei haelodau yn iluo?)? yn feunyddiol a ?'?' yun?yn a-r 8Cfydli yu myned v;' ?"?"' ? llwyddiannus. Ymddengys yn o4e!i ;t chwarter (liwed"f fod y derbyuiada? ?.?"??? it fwy > dros be war cant 0 bunnau n5 a t <nan y ch?rtar cyferbyniol y awyddyn o' 'btût<l(¡ f.-llv gwe!ir ei bod wedi dr?d yn <? "hvdh"? a'i dybnwad yn ymMa fVyfwy, s hYde' "6! parh,u telly y bydd nes emU yt hoU ?i '? chefiogi, M i chwdu allan yr aMeriad feUdt I," ac andwy0i i,r gwettuiwr 0 gochui wrebal" gli!¡g Diwrnod pwysig oedd d)dd G?enn. d???'?' yn F?stuu&?, er hwyrach nid mor bwv,¡,/dda! mnau c-saiU o'r sir. Dyma y diwrnod ,\l ? 1 iwyd y Llys YmehwiliadoI yn Pengwern ?? 7" nglyu a gwaith dwfr .Ftestmiog, pr? yr oedd fa brescnol Mri Smith ar ran y nghyda Mr Iurray Br(?wn, ac yr ocdd v i'? ? PiwyM wedi ethol eu dynion fel cynr?hif??' bwrdd i gy&irtbd y boncaaigion a nQÙwYd 'l.f J.E. Groavos (cadeirydd),A. M. Dunlop w' 'n '■ a David Vllhams, W"dl gwraudu ar n hÙ gwynion a'r gwnhwynbladuu oedd i'r phnfoh i gael wu Llyn Morwymon, dacthpwyd i'r n,.? fyniad mai lied ddibwya oeddynt ar y cy?n''?? pcnderf?iwyd Mai gwneyd y gwaith dwito? Y peth (lo.th?i; a disgwyhr y dcchreuir m Ilia! oherwydd y mae ei eiNieu yu fawr. er M ?,? ?' tiniog gymMnt o ddwfr ag ouid un lnj' J* K gogledd Cymru. FeaUai oud ca<;l y dwir; drwy y pibeilany gellid ei wthio i lawurcon«US sydd yn galw yu uchel am ei oruchwY<tag B?ruir gau rai y bydd y drmu o'i wneyd yn ,,)?' rhywle ri-g saith ac wyth mil 0 btumau ,10 Uu peth eto syd yn tmgMuheidiotMwn?t; wasanadh, se! gOlCum ar hyd CUI heolyddaruo/ weithiau tywyllioa. ?leddyUftdd UawM ?'?*) yn myned i gaol 11 y() 'a gy'l,ii )'I' (liymàro, Pan Ymu?1) o(i H? ttan?uto?y hirod dircol ar ciu hedd?eidwatd (.[? y(.h? amser yu ol, a'r UhO-l eu bod lUl' fdddgar yù e hrmosodlad, medd em ?wy oig?ioi I oedd, bod yn noswaith mor dyweil, a°feUy u.t./??? eu h"dnabod," Ac f,l y sy,wm un hen haivd fel y s)'iw?4i u hen lia?vd, deuai golcuui ar hyd em heolydd mewn caulyuiud i guro yr heddgeidwaid, y gattem benilerfynu fad yr hen air yn wir, Nu fu drwg erioed nad otud yn ddaioni i rhywun." (Jud beth bynag am y, hen air, gallwn yn ddibetsus ddyv/eyd fod pechod yu amlhau trwy y tywyllwch naturiul Uwn, fd ill ein byw nis g.iilwn wcled gras am OlCUlll YIl rhaoor amlhau cr daioni. Gobeithiwn y cyfodir h; i sylw gan ddynion o ddylanwad uchel a piieuder- fyniad diysgog, oherwydd yr ydym yu credu fod pob dyn synwyrol ag sydd wedi gwtled gradj o werth mewngoleuni, ynbleidioliawndrossymadiad o'r fath, oblegid nid oes ond gwasanaethwyr Sataa yn caru tywyllwch. ApllC eeldsymudiad felhrn yn mlaen, yn ddiddadl y rhoddir alalia ar lawer iawn o lygredigaethau fliaidd, a gweithredoedd aflan sydd yn cael eu cyilawui ar liyd ein heolydd. CYll terfyuu y mae yn rhaid i mi bellucii alw sylw un ag y mae fy amynedd wedi boi fel atuTu- edd Job tuag ato, onide buaswn wedi ei ymHM. ychu i'w le ei hun er's wythuosan; hwnur yw, diawl y wasg." Yr wyf yn dy dyngliedu i Icd yn fwy gofalus i beiùiodallgos dim yn ychwauego wrhydri trwy wneyd diotal gamgymeiiadau yn fy ysgrifau, a thrwy hyny beri yr aimghysondcrau mwyaf dybryd, a'm gwneyd inau yn agoredibic- ellau tanllyd ysgriblwyr sydd a'u bryd ar hiny.
BANGOB.
BANGOB. 1R HVFFORDDLONG "CLIO."—I)eall^*n fodlarll Powis wedi tanysgrifio loOp at y groatl, Bwiinr) Y GWAKCHEIDWAIII. Yn ughyfarfod diweddaf y bwrdd uchod, a gynlialiwyd ddydd Merclier, yr oedd yr oelodau canivnol yn bresenol: —Meistri C. T. Jones (is-gad(!ily,: !ad Williams, 63'aic ii,. I .vims Meistri T. Lewis, J. i arry. E. 1.. Aiuair; Jl. V"iUiams, W. Thc.?,t;. Ko'.?.?J.T. R. E?-.i., ;;i.¡:¡;"i/:Ûi2 H. Thomas, a W. y pwii, o newid awr dcclaeni; i •vdiadf.u hwrdd hrd ddeg o'i gloch li.vM y i.itfo»i lir^af, pryd yr etholir swyddog i ddo.uarth l'ûrth, aothwy. IIefyd eynerir i ystyriaeth ga;s y portaor am ychwauegiad yn ci gyflog. Cyfanswui r tYffi- horth arianol am y pythefnos diweddat, 37iplos 3c eto i dlodion ansefydlog. 20p 10s; mevra haw, 2272p. Yn y ty, 04; crwydnaid yn y.-tod y pythefnos, 65. Yn llys neillduol yr ynadon dydd )[awrth diweddaf, gerDron v Gwir Anrhydeddus Arglwyui Penrhyn a'r Parch T. N. Williams, tadogffyd plcntyn anghyfreithlon Mary Hughe", Pantdrda. iog, (dros yr kon yryraddangosodd Mr ». It. Dew), ar John Edwards o'run lie, (dros yr hwn yr ym. ddangosodd Mr J. B. Allauson), a gorohymynvya iddo dalu Is 6d idill yn wythnosol at ei aniniuue"1 a'r costau aed iddynt yn yr aclios presenol. • Y DIWEDDAII BACHEDIO DANIEL KOWUSII, LLAXGEITHIO.—Traddodwyd darlith cdi,l:Jg 0 dda gan y Parch Kilsby Janes (A.) yn nghapel y Tabertiacl, nos Luu diweddaf, testyn yr hon ydoedd yr hen dad Methodistaidd uchof. H). wvddwyd gan y Parch Daniel Eowbn.? Yr oedd mynediad i mewn yn rhad, <"? "'? nifer y gwrandawyr yn gymaint ag v d¡,lid Iddynt fod. Mae'n ymddangos fod mter in » g*t,it o hanes byv?-dyruchodmcwttUi"'??? in?e amryw o'r brodyr yn gwneydcn 6?'"?  eu gw'rthu, a p?endcrfynwrd y? ngh:lrfod misol a gynhaliw'd yn Fclinheli, fodf r,T. h?.svddbraidd?luchel i'rdyn cy?M.U.? .i leihau. Mae y I? fryn hwn wcdi d?"? ogaeth ganmoladwy eisoes, ond 'u oedd,mfr ?. c&pMU Yn anferth a'i sefyllfa 0 ra prs felv d?edwyd allan 0 pvrhaedd y cynreui  maH'n ddiamheu WH:¡ Y 'ostyngiad yn y p -> ddari'th gymer ad gan lr I- 'JO C'.  Methodistuud Bangor y gefnogaeth ddyi"a •' ,? CYFLWYIA» TYSTM I'M pAKCH -CYnhaliwyd cyfarfod c ?(([ .1 1.it Han, nos Fawrth, v 20fe(icy s 1, cr:iiirlierr Bi.hopa?ierchiadeynhc.adMcy.'gn? b11!l a set i lestn to fel arwydd o'u dioleblIrwch, j? am ci wasanaeth rhitd a gwcrthfawrM?? "t i? i'r Bedyddwyr Seisni, o ?r?y?d'Mt ? Ainsworth. Rhoddwya yr un p? -? c;mhes iddynt gan amryw ?neddtgMf. vmwelodd Mr Bishop a'r dref hon ?M? i'r yiiiw(31odd ?ir ,t'r dr?f hoii l,"Ut"f can. m Uddnddtodang?i mawr yn?iant!"?? TJl P,cdyddwy r i',lw3-?doOd I L" Iyu Caclleppa, Ile bvddii yn cy!? eu t0(jyn wvthnoso], a chvn hir ilwyddodd i af adeiladu addoldy amo, a thnvy l i Wl'lt!}¡.U'ld  ag ychydig beT?Mau eraill 'iMladwyd ? -?joMy sydd gan y Bedyddwyr Sj-smg y" bresenol lie v mynychal hwynt yn ,-Ttlinc?ofel brc.?nol He v a* hw?nt yn ?y?? (,t o'r bl M.). Rhoddodd ci holl ?'?" • jdim- Ychydig wythm?au yn 01, am bit iid ydy" yn alluog i ddyweyd, ymrauodd y .«ejdf»Ta ddwy blaid, un ohonyKt yn '?b.? P*1 i".n, ae»ii Mr B.ship, a'r gweddill o'i blaid, a paaro .nl ijdo B?hop, a'r gweddUl o'i b;aid, a p,har?,.? )"m.ti'H"
|Marrlmatoeto jrr
Marrlmatoeto jrr YD. ç('n Tlri.jal LuxD.ux. DYDD T.Lrx.-P?mr Hed ?dam am vr vchydig ?'?"o?'"t'' (j n ,"v5 Y Seising a ddal;go.,i, yll y (II (oDd mathnu tramor hefyd fwy o ??"dd.? md YW vprisiau yn uwch. ? m? ?..?.? fr.?' vu ??1 ?.fyniad Ucd sd,rd!og, ? tiuddu i fod yn erbyn y Pr>r mati,a'.i at fain yn bhu at yn ddrxd. CY ed'ol ydy* gofyniad am Sa. ac y maent yn ?M" ..aord?? !'t?eDith tRjiniJdYnt?dduy???? 'y'p"n''??' tra v mao tvirch yn tuwldu at b1:l1d J11 LEKVWL, M'DU LI.IN.—GWER-U « I"- sdydlog, er nad yw y fasMch ynl1'(:<!d":U cael drawn ynsefv?!.?. a'r pri.?u d» l\di¡1. ,??l cetno?. Y mathan Ampnf?'"?""?-? ?. a p h y #' 2:? 6(? y chwarter. Haidd, ceitc. -ph?. heb gyfnewid. dd Argraphwyd a chyhoeddwyd yn Cacr" "Y GENEBL "New H(\rb ? ? ?y narfon, gan ROBERT WimA?,? ? CARNARVON PRINTING COMPAKT) Dr Is TACHWEDD 29ain, 1877.