Y Genedl Gymreig

I YSGItEPA,1 JOHN BRUWN. RHIF XLIV. CYNWYSIAD :—Wsboniacl Neioifdd,—-Eisttddfod Ba?zyor, -I I Morien yntf. M(yrris ? Aflechyd fitiyh Derjtl. Sachgen Diltrofiid," ate 1- Pilien i Atltud Eifioi;Gair 0 Lwiiain. Dywedir va y British, Weekly fod Dr Cynddylaa Jonas wedi bod yngoUuopobt Abertawe, ya diiwaddar, am fodoloeth a gweithrediadau y dUfol. Yr oodd arnheu- aetb, meddir, yn y dyddiau hyn a oeai diafol ya bodoliogwbl. Ond tueddsi of faroa fod y diafol yn awr wedi troi ya olygydd nowyddiadurl Wei, y mae yn wybyddua fod Dr Jones ei hunan wedi bod un eyfnod yn clygydd papyr newydd, and rywfodd aeth y gadair yn wlg. Ty bed fod ganddo law mewn dewis olynydd 7 Beth yw y rheswm fod can lleied 0 son am Eisteddfod Bauvor ? A ydyw y beirdd a r oerddorion wedi myned i hepian 1 Mae y ti'styoau a'r gwobrwyon yn rhagorol iawn. Tvbed, fod dylanwad y Beirdd Dystaw wedi effaithio ar rag-barotoadau yr Eisteddfod 7 Yn y blynyddau gynt, byddai son a starad fod hwn ac arall yn chwysu eu hymenyddiau ar ryw waith llenyddol; ond yn awr, dys- tawrwydd sydd ya tayroasn, Silent proctts ydyw cyfansoddi, ac y mae hyd yn oed y carddorion yn gwneyd eu gwaith heb ddim swn! Ond os yw y testynau yn cae eu eymeryd i fyny, pobpeth ya dda. Gallem hebgor y twrw yn hawdd. Ood y perygl yw fod gwleidyddiaeth yn llyncu pobpeth arall iddo ei hun. Hwn yw y pwnc aydd yn teyrnasnyn mhob man, a rhaid i lenyddiaoth eistedd yn yr oerni nea y daw tro ar fyd. Dymunaf hysbysu Mr R. M. Pritchard, Seacotr.bp, fod y rhifynau a anfonodd 0 Seren CjJtiru mewn diogelwch. Mae f yr ysgrifau yn wir dda, cygtal ar ysgrif y cyfeiria's ati yn Seren Gomer. Qwelais bath arall wrth fwrw trem ar y rhifynau byn 0 Seren Cymru, nid amgen, colofn or Yøgrepan" wedi ei dodi fel hadtr beb gymaint a Rair o gydnabyddi_ aeth. Nid oedd hyn yn hollol anrhydeddus, er ei fod yu cael ei woeyd yn lied fynyeb. Un o ysgrifenwyr doniolaf y Wuteru Mail ydy" "Marien." Datllanais lith o'i eiddo y dydd o'r blaen yn yr hon y mae yn myeegi y yn ddifloesgci, ao yn ptofi i'r Saeeon uchelfryd a Thoriaidd fod y r Cymry ya genedl o'r cynoesoedd byi JJ. dydd hwn. A dros yr hanes o r dechreu, a dyna sydd yn ardderchog ya "Morien," y mae ei sicrwydd hantsyddol yn cryfaau fel y mae vn myned yn ol! Ac wedi cyrhaedd .v Doywyddon-wel, y mae yn anorchfygol. Nid ydyw yn petruso nac yn amboudim fel y gwna y Pfpffeswr Rhys, a g*yr y colegau yna. Oad i Morien nid oes un petrusder i fod am GyuHn yr oosau fa. Gall y Pro- fifeswr Morris Jones ddwpyd mai Cambroges Ydyw ystyr y gair Cymrn, end yn ot "MorieB." ystyr, ie, unig ystyr yr ymadrold ydyw-Cyn-mift-cyff a gwraidd Ito;! genhedloedd y byd! Da iawn, "Mor ien." Llawer f'o ei ddyddiau i bastynn angrhedwyr a fcwrth-gredwyr y Western Mail a phob man aralL Gyda phleser y derbyniais yr adroddiad canlyncl o'r Brif ddinas, ac yr wyf yn ek gyflwyno i sylw y cyhoedd am ddau reawm --(I) fel eli llygaid i Alltnd Eifion a rhai brodyr cihdd^ll yn mwrdeiedrefi Arfon, (2) er calondid i'r etholwyr byny a ddaethant rillan fel dynion yn gynorthwy i Mr Lloyd George yn erbya y cedyru :— LLUNDAIN, IN os aaawrn. Wal, Mr Brown, nid yn ami, hwyrach, yr ydych yn cael llythyr 0 le mor bell a Lluo- dain ond yr wyf yn disgwyl fod genych ryw gongl yn yr "Yagrepõtn" heb ei llanw i gadw y nodyn hwn. Pvne mawr y dydd- iau diweddat yma ydoedd y cyfarfod mawr oedd i'w gynal gan Gymdeithas Rhyddhad Crefydd yn Nhabernacl Spurgeon, Mai 7fed, —cyfarfod oedd yn rhoddi sylw neillduol i Ddadsefydliad yr Eglwys yn Nghymru. Yr oeddynt wedi trefnu Ysgotiad yn llywydd, a Saeaon a Chymry i siarad. Cynrychiolid y Cymry gan Mabon a Lloyd George. Yr oedd yr adeilad eang yn llawn, a phawb yn t3!mlo yo bqr ftwofeydil, Qqd i'r rban dymioig f mae iJ. tyuoiii ni. Y cyntaf a siaradodd dros Gym/uydoadd Mabon,a braidd nad ydoedd ei lais soniarus yn ddigon hyglyw i'w glywed yn Nghymlu-ond os nad oedd i'w glywed yn Nghymru yr oedd yn cael ei wrar daw gan Gymry. Oblegid pan ofynodd i'r cadeirydd pa an ai yn Gym- roag ai yn Saesneg yr oadd i siarad, dyna leisiau a bloeddiadau 0 Gymraeg yn ei gyfarch 0 bob cyfeiriad. Ond yn Saesneg y siaradedd. a chafodd dderbyniad croasaw- gar neillduol, ac yr oedd ei araeth yn cael ei britho drwyddi a Ciywch, clywch," ac yr oedd y darnau barddonol Cymreig a adroddai yn cael au derbyn gyda chymar- adwyaeth fyddarol. Yr oedd y Proffeswr Ellis Edwards, Bila, wedi ei gyhoeddi i fod yn bresenol, ond fe'i lluddiwyd gan aflachyd. Cymerwyd ei Ie gan Mr Carvell Williams, yr hiva a woaeth araeth ragorol. Oad yr oedd disgwjliad y mwyafrif o'r Cymry oedd yn biesenol am Mr Lloyd George, ac y mae yn ymddangos fod y Saeson yadisgwyl yr un mor bryderjs, ac y mae yn ymddangos fod y pwyilgor yn tyfcio mai faliy y bu vsai, gan eu bod wedi oi gadw hydya ddiweddaf er cad w y gyrllilleidfa yno. Ae ya hyn buont yo llwyddiiwis. Pan y galwodd y cadeirydd arur, derbyniwyd ei enw gyda cheers ealonog; ond pan wnaeth ef el yin- ddangoSiad gerbron y gynulkidfa, torodd allari-ynorfoledd,fabroni mi ddweyd— yngymeradwyaeth fyddarol, pawb fel pe am y goreu i guro ea dwylaw, a chwifio eu hetiau 9,'U cadachau llogell. Yn ddiau, a barna oddiwrth y croesawiad gafodd, fe ydoadd arwr y coswaith. Nis gwelsom weitderbyniadyncaeteiroddterioed.Y mao genym addion bywiogam gyfarfodydd welwydyn y Pavilion a'r Guild Hall yn Nghaernarfon ar ymweliad Syr William Harcourt ac enwogion eraill, ond yn ddiaa yr oedd y derbyniad hwn yn deUwng i'w gyfftilybu k hwynt, ac yn rhagori arnynt. Etholwyr Caornarfon !—ystyriwch tair mil 0.0. yoliwaneg 0 Saeson yn edmygn eich cynrychiolydd, ac yn edmygu ebb gwroldeb, a,'ch egwyddorion chwithau. Mawrhewch eich braiot; am erioed anfon "hogyb dibrofiad" fel hyn i ddatigis i'f byd fod penyn fwy pwysig na llogeil y dyddiau byn-fod talent a gallu yn fwy eu pris yn y farchnad na safle a gwaed —ac fod egwyddorion rhyddid yn fwy auwyl genych nag hyd yn oed y glo a r plancedi. Yr cedd araeth Mr George yn diferu fel m6t ar feddyliau ei wrandawyr, abarnu oddi wrth y gymeradwyaeth barhaus a dderbyniai ei sylwadau. Gwell i'r Ceidwadwyr beidio dwryd mai I, bachgen dibrofiad yw; buasai yn dda iddynt hwy a'u hachoa pe bnasai ganddo lai o brofiad !~A dyma yr tiogyn oa fedrai siarad 8mneg (?)" n hefyd fyddai iddyct pe oas medrai gyinaiDt, baasai llai o uo hoeleo yn ystlys yr Eglwys. Dyma, Syr, ychydig 0 hanes y cyfarfod nos Fercber gan --UN OEDD YNO. Hogya dib-ofiad, aie? 0 Alltud, ai dyma y modd y tnao dy b.-offwydoliaeth i gael ei chyflawui gerbron dy lygaid 1 Drwg genyf hysbysu fod yr hen fardd anwyl, HUI" Darfai, yn nychn dan afiechjd. Diauy c uff awdwr y "Cyfammod DiBigl" gydymdeimlad ei ffodyr yn y gerdd, a bydifii gair o gywydd neu gin yo air mewn pryd eLp diffvgiul oddi wrth awenwyr y dydd- iau hyn. Mae Huw Derfal yn bur dejryg i'r Telyuor Ohf" a ddesgrifir gan Walter Scott: codo-dd nes arall er pan fa acenion y ''Cyf^mmacl "yn cael eu CIIOU mewn treftt gw.lad. Anadled aweloa Mai yn dyner oddeutu Pendinas, a bydded en cytfyrddiad yu falm i ysbryd y pattiarch fardd. LVI Fel arfer, cyfeirier pob nodiadau faiiedir i'r colofn i g JOHH. BBOWN, Q'.iudl Office, Caernarfon.

YR YMOSODIAD GWARTHUS I AR WRAIGr BRIOD. rnllysynadol Bangor, ddydd Mawrtb, getbron Mr Charles Pierce ao ynadon eraill, cyhuddwyd tri o ddynion ieuaiac o'r onwau R. G. Roberts, R. Roberts, a Wm. Davies, yr oil o Kyffin-square, Bingor, 0 gyflawni ymoaodiad anweddus ar wraig briod canol oed o'r enw Mary Jane Jones, Rhiwlas. Yuidddeneys fod yr achwynyddes yn casglu cocos yn Nhranth y Laian wythnos i ddydd Mercher diweddaf, a haerid i'r diffynyddion gynoithwyoeo gilydd mewn gwneydymosod iad gwarthus arni. Amddiffynid Davies gan Mr Thornton Jones. Cafwyd nad oedd ond R. G. Roberta ya eliog o'r trosedd, ac anfonwyd ef i garchar am ddau fis gyda Ilafar caled, Gollyngwyd y ddao arall. yn rb y dd.

MANCEINION. I YMADAWIAD Y PARCII THOMAS URAY.- Nos Fawrth cyfarfu aelodau a chynulleidfa capel Cheetham i gyflwyno teyrnged 0 barch i'r Parch Thomas Gray ar ei y-nadawiad oddiwrtbynt i gymeryd gofal eglwys Park- field, Birkenhead. Cymbrwyd y gadair gan y Cyagborwr R. Lloyd, nn o'r diacotiaid, ao yr oedd yn bresenol y Parchn D. John Booths (A.), Richard Roberts (A.), D.O., Jones (W.). K. Humphreys, Rochdale; J. Robert Evans, Tyldesley; Mri John Ed- wuda, Pendleton; E. Griffith Hnghes, Edward Evitis, Ardwick; J. Jones, Ducie Avenue; E. Hughes, ysgrifenydd y Iym. udiad, a lluaws eraill, gan y rhai y oafwyd geiriaa hynod garedig am y larch Mr Gray, a chyfeiriwyd mewn modd cyone tuagat lafar ac ymroddiad y boneddwr parchedig yn ystod y pediir blynedd ar ddeg y bu yn eu plith. Wedi hyny oyf- lwynodd y Cyngborwr Lloyd anerchiad goreuredig prydferth i'r gwr parchedig, a Mr J. Hughes hWrII yn cyowY. 80 gini, ar ran ei edmygwyr a'i ewyilyawyr d--L, am oa rai y diwlchodd Mr Gray mewn modd teimladwy.—QoA- bydd.

CYFARFODRHYDDFRYD- IG YN CLERKENWELL, LLUNDAIN. ANEBCHIAD GAN MR LLOYD GEORGE, A.S. Nos Fawrth diweddaf cynhaliwyd cy- j farfod Rhyddfrydig yn y Claremont Hall,I Llundain, dan lywyddiaeth Mr W. H. j Hawkins. Anerchwyd y cyfarfod gan Mr I H. J. Wilson, AS., a Mr Lloyd George, A.S. Pan gyfododd Mr Lloyd George j fyny, cafodd dderbyniad tywvsogaidd gan y gynulleidfa. Dywedodd Air George fod y I mwyafrif gawsant yn Mwrdeisdreli Arfon; yn awgrymu iddynt hanes nad ydoedd wedi ei yogrifeau-banes y sgriwio a'r IIwgr- wobrwyo fu yn yr etboliad. Yr ydoedd yn j rhaid fod Rhyddfrydiaeth Atfon yn iach a chryf iawn i allu gwvthsefyll a threchu'r fath ddylanwad anfad (clywch). Yna aeth Mr Lloyd George ymlaen mewn aiaeth hyawdl a thanllyd i anog ei wrapdawyr i i yetyried cwynioa "Cymru fechan dlawd" ac 1 eetyn iddi hi yr un cynorthwy ag oeddynt yn barod wedi ei wneyd i'w chwaer-getiatil Wyddelig -sef Dadgysylltu a Dadwaddoli yr Eglwys estronol sydd yn byw ami (cy- j meradwyaeth). Os byddai iddynt estyn Ymreolaeth i'r Iwerddon yn ddiymdroi nid amheuai ef (Mr George) nt chawsi hen Gymru bob t6gwch a cbyfiawnder ganddynt (cymeradwyaetb). 0 berthynas 1 r cynyeiaa i roddi iawni'rtafarawyr barnai efy buesai ,n fwy rhesymol gefyn iawn ganddynt hwy am y difrod a'r galanas oeddynt wedi ac yn ei wneyd ar fywydau a meddianau eu cyd- ddyoion (ucbel gymeradwyaeth). Cynygiwyd pleidlais 0 ddiolchgarwch i Mr Lloyd George gan Mr F. A. Ford (C.S. Liundeinig), yr hwn wrth wneyd byny a ddywedodd fod Mr George yn uno hyawdledd Sheridan gyda boneddigeiddrwydd a ffraeth- ineb larll Rosebery. Oariwyd y cynygiad, ac ymadawodd Mr George yo mysg bsnllefao 0 gymeradwyaeth 1 fyoed i Dy'r Cyffredio. Fel hyn y dywed yr blington Gazette (papyr Toriaidd) am Mr Lloyd George ar ol ei araeth yn y Claremont Hall, y noswaith o'r blaen:—"Yn naturiol iawn y maa'r Cymry'n hynod falch o'u cydwladwyr; a'r canlyniad ydoedd iddynt lifo i mewn i Claremont Halt y noswaith o'r b!aoo i wrandaw ar Lloyi George, A.S., yr hwn yn sicr ddiamheuoF a draddododd araeth byawdl a gwreiddiol. Dywedir mai'r bonnddwr yma yw'r aelod ieuengaf 0 Dy r Cyffredin, a'i fod wedi esgyn 0 bhth y ihongau dtwy ei yni ei hun."

LLANBRYNMAIR. I Llawenydd genym hysbysu fod y bot- eddwr haelfrydig 0 ypnstay, Syv W. W. Wynn, Barwnig, wedi caniatau ti. 11 iladu ij i weinidog Annibynol eglwys Hon (Japel, Llanbrynmair; 40 y mae yo ei T,Iddi yn rhodd i'r eglwys. Mae hyc yo gild uchel i'r boneddwr ancbydefidns a'i br»rcfcus OToch- wylwyr, y Milwriad Hughes a Mr Smith. Hefyd, y mie ein gw..iuidog, y Parch D. Star.ley D.ivies, yu liaeddu diolcbgarwch cyffredinol an. ti ytudrecbion llwyddiannus yn nglyn &'r nsater, am mai efe sydd wedi bod yu offdtyn i gat>i byn oil oddi amgylch. Yr hyn lai ? dd iddo gymeryd y mater i fyny ydoedd ei afiachyd blin, ac fod y ty y mile yn prefwylio ynddo yn bresenol yn afiach i iyw ynddo. Gobeithiwn yr adailedir if I fydd yn anrhydedd j'r t'glwyo, yn addnrn i'r gymydogaetb, ac yn gofadail hardd ym- drechion can ol cdiwy ein gweinidog pre- N E S A&kk

.=.. OYFLAFAN ERCH YLL YN LERPWL. MAM YN LLOFRUDDIO FI THBRT PHLENTYN. CAIS AT HUNANLADDIAD, I Achuswyd cyffro anarferol yn nghymydog- aeth T:;xteth-park, Lerpwl,nos Ian, drwy yr hysbysrwydd fod gwraig briod o'r enw Leah Chariton, yr hon a breswyliai yn 16, Gar- moyie road, oddiallan i Smitbdown-road, wedi llufruddio oi thri phlentyn drwy dori eu gyddfau ag ellyn tra yr oeddynt yo cysgu yn eu gwelyan. Gweithiai oi phriod. ChirJes Alfred Chariton, yn y tolJdy fel ysgrifenydd, a cbylhwnwyd y llofruddiaeth ychydig ataser cyn iddo (idychwelyd adref i'w dê, a phan ddaeth ei wraig i agor y drws iddo dychrynwyd ef wrth weled eUyn ya ei tkw, yr hon a ddechreuodd ei tbynu ar draws ei gwddf yn ddioed, gan wneyd arcltol!ion dyfoion cyn iddo cf allu ei rhwystro. Daeth r',li o'r cymydogiou ao hudlgeidwaid a meddygon i'r ty, y rhai a Ofdlr..S3r.t PeW y fam eo a ddarganfyddatant y tri phlentyn yn gorwedd mewn Uyn 0 waed yu eu gwelyiu, Dywedd y tad fod y fam yn ddiweddur wsdi dungos aiwyddiou o o?phw??dd, ac yr (\dd o dan yr argraph fod rhywrai yo cynllwyn am ei bywyd ya ouhaus.

DADFORIAD FFRWYD- BEIRIAU TRAMOR. ERLYNIAETH ARALL. Y dydd o'r blaen gwysiwyd Mri Bornyeat Dazll a'i Gyf., goruchwylwyr yn White- heivin dros Gvmri Dynameit Matagne, Belgi'im, gan y Tryaorlys am ddadforio i Whitebrivell ar yr lTeg 0 Fawithdiweddaf yu yr agerloug Christabel 2750 o bwysi 0 Mataguite Gelatine, yr hwo nad oedd wedi ei buro yn drwyadl, ond ydnedd 0 nodwedd felag i fod yn agortd i dodrli neu chwysn, ac feliy mewn eyflxr difrifol 0 beryglus. Datgsaodd y fainc fod y Trysorlys wedi profi eu hachos, ond o gymaint a bod y diffvnwyr wedi dangos pab dymuniad i gyd- ymffurfio k rheolau Doddf y Ffrwydbeiriau, pendorfyuwyd gweinyddu dirwy o 20d yn oynwys y ccstau, yn ngbyda dirwy fechan, neu rnewn enw, yn lie fforffedu y nwyddan; buasai yr holl ddirwy, gan gynwys gwerth y nwyddau, yn 47ip OH.

I MESrR YMDDIRIEDAETH ELUSENOL. Mr Rithbono, wrth gycyg ail ddarlleniad y Me.ur hwn, a ddywcdodd mai ei amean ydoedd gwneyd i fyny ddiffygion Deddf Ymddiriedacth Eiusanol, gan fod symiau uiftwrion 0 arian, a fwtiedtd at amcanioa eluscuol, yn cael eu gwastraffu neu eu cam- ddefnyddio. Profodd pob ymgais a wnaed yn y cyfeiriad hwn yn aneffeithiol, er fed llawer csis wedi ei wneyd o dro i dro gau wahanol Weinyddidethaa i wella y diffygion. Yr oedd hyn yn acbcsi siarad a dadleuaetl1 ddiddiwedd, ar wahan i'r ffaith fody tlodioo yn cael eu byspeilio mewn modd cywilyddus. Cyfeir;odd yr aelod anrhydeddus at y gwa- hanol bwyllorau a fuont yn eistedd ar y cwcstiwn hwo, a dygodd ffeithiau yn mlaen i fcrofi fod aelodau pertbynol i bob plaid yr un yn eu condemniaa 0 betbau fel: y maent yn awr. it oedd yn gywilydd o beth cas gallent ymyryd a'r dynion sydd yn gwas- traffu yr eluseuaa a ymddiriedwyd i'w gofal beb orfod myoed i gyngaws gostfawr yn y Trysorlys, a tbrwy hyny yspeilio yr elusen (clyweb, clywch). Yr cedd yn rhaid gefyn cydsyniai pob dyn a esgenlusai ei ddyled- gwydri, nen a gamddefDyddiai neu hyd yn nod a dalai iddo ei hun Fm gamddefnyddio I atiati eiusecol. Ni byddai otid yr un peth ir hedtigaidwad ofyn cacntady trrseddwr i'w gymeryd i fyny (clywcb, clywch). Fel I y mao y gyfraith yn awr, hyd yn nod pe ¡. byddai ya;dditbdohvyr eluEcnau eu huna-in a'r thai a dderbyniant fuid oddiwrth y cyf- ryw, yn ngbyda.'r Ditprwywyc Elusenol, eieicju ihyw gyfnewidiad nea welliaot yn i ogtya a hwyat, ui allact gael hyny heb fyned I i dtbfferth a chcst ddirrawr i gael Deddf Senr-dflol i'w sicrbau (clywch, clywcb). I Wftdi i eraill gymeryd rban-rhai o blaid a rhai yo byn-gobiriwyd y dd adl.

PYNCIAU YR AMSER- I OEDD. I YFARCHNAD R TIARN. Dydd Iau diweddaf, pan ymgyfarfu gwneu- thurwyr haiarn De- heu swydd Stafford a Dwyrain swydd Worcester, penderfyn- asant ostwng pria yr haiarn bunt y dunell. Y mae yn awr bymtheg swllt ar hugain y diinell yn is nag ydoed(l, ildechroti y flwyddyn, ac oddeutu yr un biis ag ydoedd flwyddyn yn ol. I CYLLID, TRETH- IAP, A PHOBLOGAETH. Mewn papyr swydd- ogol a gyhoeddwyd yn gosod allan gyllid, trethiad, a phoblog aeth y Deyrnas Gyf. unol, dywedir fod cyfanswm y cyllid oddiwrth ddiodydd meddwol, tybacco, &c., am y flwyddyn yn diweddu Mawrth 31ain, 1889, yn 33,004,642p,—Lloegr a Chymru yn cyfranu 29,370,567p Scot- land 4,934,261p, a'r Werddon 4,689,814p. Y gweddill o'r cyllid ydood(I 34,724,846p, Lloegr a Chymru yn cyfranu 30,891,548p, Scotland 2,489,035p, a'r Werddon 1,344, 263p. Felly, cyfrana Lloegr a Chymru 81-5 y cant o'r cyllid, Ysgotland 10'2, a'r Werddon 83. Poblogaeth gyfrifedig Lloegr a Chymru ydyw 28,628,804, Scotlaud 4.024,156, a'r Werddon 4,777,- i 534. Y syndod mwyaf, yu ddiau, yn hyn i gytl, yw fod mwy na haner y cyllid yn cael ei godi yn y ffordd waethaf ag sydd yn bosibl, aef trwy dollau ar y diod- ydd meddwol. I BtTCHFRKCHIAD < (COWPOX). Y mae gwrthwynebiad mawrachynyddol rnewn rhai manau yn y wlad hon i fuchfrechiad, yn neilldiiol yn Leicester. Haerir nad yw buchfiechisd yn aiuddiffyaiad gwirion- fod yn dwyn rhywbeth Ilydag ef i'r corph nad yw ond ychyd'g lIai aiweidiol na'r frech Win ei liiiiiaii. Er mwyn cyfarfod a r g« rthwynebindau hyn y mae y Llyw- odraeth wedi periodi Dirprwyaetb Fren- hinol i wneuthur ymehwiliad i'r achos, Arglwydd Hmechell yn gadeirydd. v»alwyd ar Mr Stanley a Dr Paiker, yn I tnysg ereill, j roddi eu tystiolaethan, gyda FOlwg ar fuchfrechiad fel diogelwch rhag y frech wen neu foddion i leihau marwol- aethau. Yr oedd Dr Parker wedi buch- frechu 40 o gludwyr brodorol porthynot j i'w mintai, y rhai a ddanfonwyd gyda Stanley. Torodd y frech wen allan, yr hyn a brofodd yn rhyfeddol o angeuol. O'r 40 hyn pasiodd 38 heb gael eu cyffwrdd, ac ni chafodd y ddau arall, y rhai nid oedd y buchfrechiad wedieffeithio yn dda arnynt, hi ond ya bur ysgafn. Y BYD YN GWELLA. Dan daeru fod cymdeithas yn gwaethygu o ddydd i ddydd, y mae ystadegau yn profi fel arall, o leiaf cyn belled ag y mae drygau cosbadwy trwy gyfraith ya myned. Fel hyn, yn 1868, cyfiifid fod uu dyu allan o bub 409 o'r boblogaeth dan arolygiaeth fel Ileidr, ugain mlynedd yn ddiweddar- ach, sef yn 1888, nid oedd ond un o bob 871. Pan gymerir i ystyriaeth hefyd y cynydd sydd wedi bod yn y boblogaeth yn ystod y tymhor hwn, y mae y cynydd wedi bod yn fawr iawn. Y mae un dos- barth o ddrygau, modd bynag, nad ydynt yn dangos dim lleihad, ond yn hytrach cynydd, sef y troseddau sydd yn tarddu o nwydau dynion, ac yo cael eu dilyn gan greulonderau. Yr oedd y cyhuddiadau am lofruddiaeth yn amlach yn 1888, a'r ymosodiadau ar ferched gymaint ddwy- waith. Yn 1868 yr oeddynt ya 305, tra yu 1888 yr oeddynt yn 689. Yr oedd hunanladdiadau heiyd yn amlach yn ystod y rhan ddiweddaf o'r ugain mlynedd, a chynygion at dori tai. Nid oedd y nifer mewn dalfa mewn carcharau lleol yn 1888 ond dwy ran o dair o'r hyn oeddynt ugain mlynedd cyn hyny, nac yn y car- charau cenedlaethol ond pum' rhan o wyth, tra y mae y troseddwyr a ddrwg- dybir wedi syrthio o 87,308 i 56;669. I HEDDWCH. Bjndith anrhaethol i'r byd I ydyw boddweb ae er fol hen deyrnasoedd Ewrop tron a Uethu eu hunain i'r bada gan oaro- toadau rhyfelgar, eto yn mlaen y mae y syniad am heddweh yn myned: ile y cedwir byddinoedd mawrion, ac y gorfodir y gwyr ienainc i ddysgu rhyfel, gwneir byay Did gyda'r bwriad o ryfel, ond, fel y dywedir, or mwyn heddwch. Ao y mae canlyniadaii rhyfel mor ddychrynllyd yu awr fal y gwna pob gwladweiuydd cyfrifol ei oreu i'w osgoi, Un o ddymuuiadau penaf yr ten Buritan- iaid oedd cael y fyddm o dan ddylanwad y Senedd. Nid yn unig y mae hyny wedi ei gael drosy byd, ond y maa y sbryd rhyfel yn darfod. Nid ydym yn arfer clywed llawer o son yn awr am Gymdeithas Hsddwcb, ond y mae ei hagwyddorion wedi gwneuthur cynycid dirfawr yn y misoedd a aeth htibio. Mae cyarychiolvyr yr Unol Daleithiau- gwlad sydd yn gwneyd ar fyddin lai na 25,000 ar gyfer 60,000,000 o drigolion-wedi mabwysiadu penderfyoiad a basiwyd gan y Sanedd yn anog y Llywydd i beodeifynu pob dadleuon a ddichon gyfodi thwng y wlad hono a gwledydd eraill trwy gyflftfar eddiad. Pasiodd Brazil, a naw o werin- iaethau eraill yn America, bondarfyniadau Vr uu perwyl. Ac yn yr hen gyfaodir pasiodd Senedd Norway, trwy fwyafrif o 39 yn erbyn 24, i wneyd yr an peth. Llawen- ydd o'r mwyaf ydyw fod hen wledydd Ewrop, er ya arfog hyd yr 6a, eto o duedd- iadau mor heddychol, tra y mae cyfandir- oedd mawrion America ac Awstralia mewn gwirionedd yn wledydd heddweh. MR. W. RATHB0NJB, A.8. Oddi wrth lthYr I a ddanfonodd i'w ddarllen yn pghy- I farfod chwarterol Cymdeithas Ryddtrydig Atfon, yn Mangor, ddydd Gwener, y mae yn amlwg fod Mr Rathbone, yr hwo sydd yn weithiwr difefl, mewn llawn gwaith. Eis- tedda ar budwar o bwyllgorau— gorchwyl sydd yn cymeryd i fyny lawer iawn o'i amssr. Felaelod o Bwyllgoc Ymfudiaeth, ftywedai fod ymchwiliadau yn £ dacgos fod lleoedd sydd yn agoved i dderbyn ymfadwy yn llenwi gyda cbyflynider anhygoel. Mae yn amlwg fod Mesur Tir yr Xwerddon yn codiarswyd arno. Dywedai y cyst 0 leirf 160,00OMp, Yn ychwanegol st aL Mm Senedd'ol, tala ler iawn o aylw i godi fyny nunerp I weini ar y cieifion. Dyweda fod eanilbwynt Cymreig wedi ei ffurfio yn Nghaerdydd, a disgwyliai y gellid codi rhai ynoynmedru Cyairaeg. Cyn hir disgwylia i'r gyfundrefn hon ymledu dros yr oil o Loegr a Chymru. Dywedai y disgwyliai i Atfon gymeryd y b!aen gyda Befydlu Yegol- ion Canolcaddol. YMFUDIAETH O'R IWERDDON. Tra y maq gwleidyddwyr I wrtbi A,"u holl egni yo trio corph gwael y chwaer- ynys, y mae y G-wyddelod I eu hunain yn dawel a di- orpbwya yn ei gadael am wledydd eraili. Y I flwyddyn ddiweddaf gadawodd 70,800 ei glanau, I!ai na'r flwyddyn flaenorol, mae'n wir, o 8411, ond digoa i ddangos foi ei gwaed goreu yn dal i redeg allan, gan adael ar ol y llesga r gwan. Er Mai 1, 1851-ilai na 40 mlynadd yn ol-hyd ddiwedd 1899, yr oedd y nifer a ymfudodd yn 3,346,580, neu gyfartaledd o 86,000 y flwyddyn. Y mae hyn oddeutu 59 y cant o'r trigolion. Aeth y rhan fwyaf o lawer o'r rhai byn i'r Unol Daleithiau, tra yr aeth eraill i Awstralia a New Zealand. Hyd yn nod gyda Llywodr- aeth Qartrefol, a phob mantais arall, y mae pob lie i ofni mai i lawr yr ft yr Iwerddoo, oni ddaw rhyw gyfoewidiad buan iddi. I Y CYNGHORAU SIROL. I Llaweoydd mawr i ni ydyw gweled y cynghorau sirol yn I gwneyd en gwaitb mor rhag- orol. Oddi wrth yr adrodd- iadau sydd ya cael en cyhoeddi gwelwn fod y gwaith yn cael ei wneyd cystal-ac mown llawer o amgylchiadau yn well- a chan yr ynadon, gyda llai o draul. Y mae yn amlwg hefyd fod gan yr hen swyddogion yo awr I ddelio gyda dynion llawer mwy orofisdol na'r hen gyrph llywodraetho). Y mae y dyddiau i roddi cyflogau mawrion i ddynion am eszeulnso eu gwaith yn awr wedi myned drosoJd. Dosbsrth arall hefyd sydd i ddyfod yn nes at yr hyn y dylent fod ydyw yr heddgeidwaid. Yn Nghyngor Sirol Aber- teifi, a gynhaliwyd yn Abertoifi ddydd Iau, gwelwn fod Mfjor Bennett Lewis, Prif- gwnstabl sir Aberteifi, wedi ei ddiswyddoar gyfrif nad oedd yn rhoddi yr un sylw i gyn- rychiolwyr y bobl ag ydoedd i'r ynadon. Diamheu y cynbyrfir nefoedd a daear i'w gadw yn ei !e, ond "trech gwlad nag ar- gadw

MARWOLAETH II MAM CAPT VERNEY, A.S. I Boren ddydd Hun derbyniwvd y newydd I am fMwota?th yr Arglwyddes V'.rhe\, priod Syr Harry Verney, a mam C?pt V,-Ioy, I A.S. Ba f:uw y fOLeddigeg UOi 8ut jn  Claydon House. 

LLYTHYR OR SENEDD. [GAN'MR T. P. LEWIS, A.S.] Fe ymddengys mai dan fesur mawr y Senedd dymor hwn fyddant: Mesar Prynu Tir yt Iwerddon, a Mesnr y Degwm; ao nid oes erbyn hyn anthyw amheuaeth na phaaia y Llywodraeth y naill a'r lIall. Oyowys y cyntaf yw fod ein Llywodraeth yn rhoddi benthyg 33 miliwn 0 bantu i'r tenantiaid i biynu eu ffermydd. Mae llawer iawn i'w ddyweyd o'r naill ochr a'r llall i'r cwestiwn hwo. 'Oad y path sydd yn ein taro yn hynod yw hyn, tod y Toriaid a'r Undehwyr braidd oU, ar adeg yr etboliad cyffredinol diweddllf-er taflu Mr Gladstone jallan-yn tystio na chydsyniant byth &'r wlad hon i fyned dan nnrhyw gyfrifoldeb arianol er prynu tir i'l Gwyddelod. A dyna y bobl sydd yn awr fel un gwr 0 blaid benthyca y awra anferth yma iddynt. Rbaid addef fod a fyno teimtadan a sel bletdiol, yn nghyd ag awydd am swydd ac awdnrdod, lawer IBwy i gweithrediadau gwleidyddol pob!, nag sydd a fyno egwyddor a barn. Y perygi mwyaf ydyw, gan fod yr arian yma yn cael eu gwthio ar y wlad yn groes i farn a dymuniadau mwyafrif mawr 0 gynrychiol- wyr yr Iwetddon, na wueir y dafnydd goreu ohonynt, ac y gallant ymwrthod fr cyfrif- oldeb i'w tain. Ofer ceisio llywodraeth u gwlad 0 bobl, ond gyda chydsyniad a cbyd- weithrediad mwyafrif ei chynrychiolwyr. Yn y rhaniad ar ail ddarileniad y mesur hwn caed mwyafrif 0 80 o'i blaid, yr hyn sydd yn dangos fod y Weipyddiaeth yn gref ac yn anedig iawn, ac 0 ganlyniad nid oes un arwydd dadgorfforiad buan. Byddis rai o'r dyddiau nesaf yn ail-ym- aflyd yn Mesur y Degwm, mewn pwyllgor. Er fod lluaws o welliantan i'w cynyg arno, nid oes un tebygolrwydd y cerir yr un ohonynt. Ba rhai cwestiynau eraill pwysig dan sylw yn ddiweddar. Yr oedd mesur wedi ei l basio rai blynyddoedd yn ol i gau y tafarn- dai yn yr Iwerddon ar y Sabboth, a byny i barhau am nifer benodol 0 flynyddoedd, fel prawf; ond yr oedd pump 0 btif drefi yr Iwerddon yn cael eu can allan o'r mesur hwnw; ae yn breseuol yr oedd y tymor hwn ar derfycu, a rhaid oedd ail yatyried y cwestiwn. Dygwyd bill i mewn nid yn unig i gau y tafarndai ar y Sabboth fel yn awr, ond hefyd i'w can yn y pum' tref fawr oedd yn eithriadol o'r blaen, ac, yn ychwanngol i'w can oil am 9 o'r gloch nos Sadwru dros yr Iwerddon oil; a'i rhyfedd yw, fe basiwyd y mesnr. yna gyda mwyatrif 0 123. Gweiir fod Ty y Cjffredin yn gwella yn fawr ar y pwnc hwn. Dyna fesur arall ag y teimla rhai ddyddor- deb mawr yndda, a basiwyd gyda mwyafrif o 67, sef mesur er cyfreithloni priodi gyda chwaer gwraig a fit farw. Oariwyd hwn droion o'r blaen yn Nhy y Cyffredio, ond taflwyd ef allan yn Nhy yr Arglwyddi, trwy ddylanwad yr Esgobion,! meddir. Ceir gweled yn fuan beth a wnant y tro hwn. Nos Wener diweddaf caed dadl, arhaniad tra phwysig, ar y cwestiwn o ddadgysylltiad a dadwaddoliad ar yr Eglwys yn Scotland. Llwyddodd Dr Cameron, trwy y ballot i gael ei gynygiad ar y pwnc hwn i ddod ger bron y Ty yn yr eisteddiad hwyrol, oedd ya dechren am 9 o't gloch ao i barhan hyd un y boreu. Mae yn amlwg fod y Ty yn teimlo dyddordeb mawr yn y cwestiwn o ddad- gysylltiad. Yr oedd nifer Ada yo bresenol, gwrandawiad astud, a dadl dda a dyddorol. Ond yr hyn a'i hynodai oadd presenoldeb to araeth Mr Gladstone. Gwyddis ei fod, er's tro yn ol, wedi tystio ei fod erbyn hyn wedi ei argyhooddi fod Scotland a Chymru gyda mwyafrif mawr yn galw am hyn, ac y dylent ei gael, a pha bryd bynag y deuai y cwest. iwn nesaf gerbron, siaradai arno, ac y pleid- leisiai. A'r tro hwn y cafodd y eyfleustra cyntaf i gyflawni yr addewid hono. Yr oedd yu llawenydd gan luaws ei weled yn y lobby ar ol un o'r gloch boreu Sadwrn yn pleid- leisio dros ddadgysylltiad. Dian y darIlenir et araeth gau filoedd Cyraru, Y mae yn Ihwym yn awr 0 ddod allan pa bryd bynag t daw y cwestiwn 0 ddadgysylltiad yr Eglwys yn Nghymrn ger bron. Gwna yr un rhes- ymau ag a ddygodd yn miaen 0 blaidl dadgysylltiad yo Scotland y trc. 0 blaid dad- gysylltiad yn Nghymru, gyda'r cwahanidaeth hwn, y byddant yn llawer cryfacho blaid Cymru nag 0 blaid Scotland, oherwydd fod y teimlad ya gryfach a mwy cyffredinol yma, a'r Eglwys hefyd yn gydmariaethol wanach nag yn Scotland. ODd yr hyn a'm synodd fwyaf oedd y rhaniad-fod mwyairif yn erbyn y cynygiad mor fychan-dim ond 38. Diau fod adeg dadgysylltiad a dad- waddoliad yr Eglwys oddi wrth y Llyw- odraeth yn ptyeut agoehau.'j

Fel yr crtdd amaethwr o r eow Crowhuwt yn gyrti dau ffiind i swyddfa rbeilffordd ya Gravesend, ddydd Linn, dyohrynwyd ei geffyl gan fnwch. a rhedodd ymaitb, athrwy i'r cerbyd fyned i withdarawiad k chlawdd, taflwyd yr holl harti allari; ac mewn canlyn- iad, lladdwyd un o'r ymwelwyr-qwr pruod o'r enw Cook, a tharawyd ymaith un o lygaid Gorst. Aibosodd y ddamwain fraw- yehus gyffro anarferol yu y gymydogaeth.

TORI Akoi) PRIODAS. Y FFEBYLLYDD 0 ABER.- AERON A.'R WNIADYDDES. QOFYN MIL 0 BUNNAU, OND YN CAEL DEUGAIN 8WLLT. Yn Uchel Lys Maiiie F, subines, Hun- daia, 0 flaen y Batnwr .Cave a rheithwyr neillduol, ddydd lao, gwrandawyd cynghaws a ddygwyd gan Mist Margaretta Griffithii yn erbyn John Lloyd Lewis, fferyllydd, Aberaeron. Ymddangosai Mr Abel Thomas a Mr F. C. Phillips dros yr achwynyddes, a Mr Crump, Q.C., a Mr Griffith Jones dros yr amddiWynydd. Hawliai yr achwynyddes fil 0 banan 0 iawn, ar y tir ddaffbd iddi gael ei cholleda oherwydd i'r amddiffynydd wrthod ei phriodi. Mr Abel Thomas, wrth agor y cynguaws, a ddywedodd fed yr achwynyddes yn un-ar- hugain mlwydd oed yr haf diweddaf, ao yr oedd yn enedigol 0 sir Aberteifi. Yr oedd yr amddiffynydd yn dwyn yn mlaen fasnach fel iferyllydd yn Aberaeron, ac yr oedd ya frodor 0 Aberteifi. Yr oedd y ddaa ar del- erau da â'n gilydd. Yn haf 1887 yr oedd yr achwynyddes yn ngwasanaeth ei hewythr, yr hwn oedd yn carlo yn mlaen fasnach 0 draper yn Lerpwl. Yr adeg hono yr oedd .yr amddiffynydd yn efrydu ar gyfer ei ar- holiad. Yn haf 1886, pan yr oedd yr ach- wynyddes yn 17 mlwydd oed, aeth ar ym- weliad 4 chyfeillion. Yr oedd ei thad yn ffarmwr a phorthmon anifeiliaid. Tra ar yr ymweliad hwn daeth i adhabod y diffynydd, yr hwn a ddaeth yn hoff ohoni. Mewn gwirionedd, addefodd ei serch yn fuan, oblegid wedi iddo ei gweled unwaith neu ddwy ysgrifenodd ati lytbyr yn cynyg ei hun. Nid oedd yn arfer rhoddi dyddiad ar ei lythyrau. Daagosai y llythyrau a bas- iodd rhwng y ddau fod yr amddiffynydd yn Gymro trwyadl. Deehreuodd ei lythyr cyntaf drwy g if a Anwyl Miss Griffiths," ac 0 dan hyn yr oedd y geiriau y nghsriad i, y mhwt mel i, a nghalon i" (chwerthio), Yn y llythyr hwn dywedodd yr amddiflyaydd ei fod yn awyddus i adrodd yr hyn oedd ya ei galcn, ond hyd yn hyn bu yn analluo^, ac ychwanegai, Fod amser yn ei erbyn ef gyda phob dim." Ac aeth yr amddiffynydd yn mhen i ysgrifenu, Bydd i mi ymgais i enill mwy na'ch parch. Bydd i mi aros, gwylio, a gweithio, a bod yn am- yneddgar os dywodwch chwi fod genyf 18 i obeithio. Na fyddwch yn frysiog i ddywayd na rhoddweh i mi fantais o'r amhenaeth, a gadewch i'ch calon ac nid eich barn i ber- derfyoe. Maddeuwch yr ysgrif fler, gan mai dyma y llythyr sarch cyntaf a ysgiifen- ais srioed." Yn y cyfwng yma darfn i fargyfreithiwr roddi llyfr yn !law Mr Thomac,gan awgrymu fod y llythyr wedi ei gopio oddiyno. Mr Thomas: Ie, foneddigion felly yr iddengya pothtin. Y mae y llythyr wadi n gymeryd 0 Ward and Lock's Letter I WriteTB' Handbook and Correspondent" icnweirmn;. mewn uycnyr aran, naa oeaa I wedi ei gopio o'r llyfr a nodwyd, dywedai yr amddiffynydd, "Pa. ran o'r busnes yr yjych wedi myned i mewn iddo-y drapery nen y millinery ? Does dim yn dabyg i'r millinery." YDa gofynai, "Beth yw eich I oedran, Mhs Griffiths 1", (chwerthín). Yr oedd hwn yo ofyniad dyogel i ferch ieuanc dwy flwydd ar bymtheg, ond buasai yn un annoeth ei ofyn i un hynach. Yn mhellach I dywedai yr amddiffynydd, "Yr wyf yn edrych yn mlaen at ddyweddiad. Y mae fferyllwyr, fel rheol, yn dyweddio bum' neu ddeng mlynedd cyn priodi (chnertbio). Yr wyf fi yn ei ystyried yn beth yn ei le." Yn dilyn hyn yr oedd nifer 0 groesau, yr hyn (ebai y bargyfreithiwr) a gynrychiolent gus- anau, ond yr oeddynt yn rhy luosog iddo ef eu eyfrif (chwerthin). Mewn llythyr arall, a ysgrifenwyd gan yr amddiffynydd 0 Lun- daio, tra yr oedd yn efrydu ar gyfer ei ar- holiad, dywedodd," Car fi'n fyr, eir iffaith —hen gSn" (chwerthin), a diweddodd drwy ddatgan ei hun Yr eHdoch byth." Vsgrif- enwyd y Hytbyr resaf oddeutu canol Medi. Dechrenai, Y mhwt clwa i," a dywedodd ei fod wedi cael y fodrwy ymrwymiadol, a'i fod yn bwriadn ei hanfon ar unwaith. Gof- ynodd am iddi beidio diweddu ei llythyrau gyda r geiriau, Wyf, eich serchog nrynd, ac ysgrifenu rhywbeth gwell-rhywbeth tebyg i Ydwyf, yr eiddoch byth" (chwerthio). Dywedodd hefyd ei fod wedi cusanu y fodrwy cyn ei hanfon. Mewn llythyr arall gofynodd yr amddiffynydd am i'r achwynyddes anfon Ilytbyr iddo a gym- erai bythefnos 0 amser iddo i'w ddarUen, a diweddodd drwy ddyweyd—" Mi fuaswn yn dymano cael tyou em llun gyda fy mraich o amgylch eich canol. Oni fuasai ya neis -gwell najam" (chwerthin mawr). Ysgrif- enodd yr amddilÏyuydd drachefn-" Bren- ddwydiais neithiwr ein bod yn myned i briodi, ac hefyd ein bod i gael pedwar 0 Want—(chwerthin) teulu comnorddas (chwerthin)-Ilawn ddigon-(chwerthin). x x x x. Yr wyf yn meddwl y byddai yn rynllun dainibriodi ar ddydd eieb pen blwydd drwy drwydded neillduol, amser ardderchog ar y flwyddyn "(chwerthin). Yn mhen amser oerodd ei serch, ac ysgrifenodd at y ferch ieuanc gan erfyn arm anfon y fadrwy &'r llythyrau yn ol:—" Ni byddant 0 un dyben i chwi. Aiferwch eich synwyr, a dychwelwch hwy fel boneddigef. Peidiwch a bod yo gyndyn." Anfonodd lytbyr dracheln, yn yi- hwn y dywedai, Ni bydd i mi anfoo byth i chwi lythyr serch hyd ces y danfonweh y fodrwy a'r llythyrau i mi. Os ydych yn dymuro bod yn ddoetb, ufudd- hewch I mi. Os na bydd i chwi en hanfon yn ot i mi yn eieb nesaf, peidiweh disgwyl atebiad oddiwrthyf. Yr wyf yn dymuno ailddechreu (chwerthin). Yn Hydref, 1888, darfu i'r amddiffynydd briodi gyda geneth aralt- „ Galwyd ar yr FLcnvrynyclaes, MISS mar- garetta Griffith. Yr oedd yn byw yn awr yn Hackoey. Yn Gorphenaf nesaf byddai yn 22 mlwydd oed. Gadawodd ei gwasanaeth yn Lerpwl oherwydd ei hymrwymiad &'r amddiffynydd. Croes-holwyd Gwelodd yr amddiffynydd gyntaf yn Awst, 1886. Gwelodd ef yo lonawr, 1887, pan ddychweiodd gartref 0 Lerpwl. A gawsoch chwi ymddyddan ag ef ?—Do, ac yn hynod o serchog befyd. so yn hynod o at, A ddywedodd efe ei fod wedi clywed rhywbeth am danoeb gan Jane Jenkinø1- Dywedodd wrthyf ei bod hi ya gwybod ein bod yn myned i ymrwymo. Ai dyoa'c cwbl ?~Nid wyf yn gwybod am ddim yn ychwaueg. Yn awr, ysgrifenodd y geiriau hyn atoch, Nid wyt yn meddwl ei bod yo weddos i foneddiges ieuanc wneyd ei hun yn destyn sylwadau cyhoedd us, ac yn neilldool bonedd- iges ieuanc sydd wedi ymrwymo. ,_Do, efe a ysgrifenodd felly. Ac onid yw y ffaith yna yn dwyn 1 ch cof rywbeth am Jane Junkies ?— Nac ydyw. A ydych yn cofi,) iddo son am Mr Evans, archwiliwr tir 1-Nac ydwyf. Ni achwynodd Mr Lewis 0 gwbl wrthych ? -Naddo. A fuoch chwi yn ffraeo gyda'ch gilydd ar bynl--Naddo. A fyddech chwi byth yn cweryla f—Na fyddem; yr oedd yn vhy serehng (chwerthin). Byth yn cae! cweryl fe! fydd rhwng car- iadau?-Byth (ehwerthin raawr). Chwi roisoch y fodrwy yn ol ?-Rhoddais ei benthyg iddo er mwyn twyllo ei fam, am ei bod hi yn ddig. A ddywedodd efe wrth.ych .pahtam oI— Naddo. A welsoeb cbwi ei fam ef n ?—N„ adJ dJo, ni siaredais air A hi erioed. Ond chwi rnigrob y fodrwy yn oil — Rhoddais ei benthyg iddo. Oni ofynodd efe am i cbwi roddi y fodrwy yu 01 oherwydd fod eich ymrwymiad ar ben t -Naddo. Oni ddywedasoch chwi eibad yn hi ffi y fodrwy, ac y cadwach hi er cof 7-Yr oeddym wedi ymrwymo gyda'n gilydd. A ydych yn meddwl dyweyd nad oedd eich ymrwymiad wadi ei dori ? -Nac oedd. Pwy awgrymodd i chwi dd'od a'r cyug- hawa hwn yn ei erbyn, gan nad oeddyoh wedi bod gyda'ch gilydd ond pria tIwyddyn 1 -Wfl, syr, darfa iddo briodi (chwertbin), Ellen GriHitha, chwaer yr achwynyddef, a ddywedodd na cblywodd hi air yu nghyleh ■ tetfyniad yr ymrwymiad. Yna holwyd ei I thad, ac agorwyd yr achos ar ran yr amddi- ffynydd, yr hwn a roddodd dystiolatth i'r perwyl ddarfud iddo addaw priodi yr achwynyddes yn 1886, ond torocid yr ym. rwymiad oherwydd iddo glywed ei bodya myned gyda rhai ereill. Wrth gael ei groes-holi, dywedodd yr amddlffyuydd iddo gael ei helpu gan ei fam i fyned i fasnach. Yr oedd ei fam yn ddig oherwydd yr ymrwymiad A'r achwynyddes. Oni ofynasoch chwi i'r echwynyddes toddi y fodrwy yn ol er mwyn i chwi ddyweyd wrth eich mam fod yr ymrwymiad wedi ei dori 7-Nadda. A ydych yn tyngu na ddarfn i chwi gan- iataa i'eh mam weled y fodrwy?-Gwnaf. A ddsrfu i chwi ofyn i'r achwyoyddes aaa y fodrwy a'r llythyrau er mwyn twyllo tich mam 1-Dim o'r fath beth. Nid oeddych yn meddwl am ail ymrwymo -yr ceddych wedi darfod gyda'r achwyn- yddes am byth J-Ollddwo. Am byth 1-10, am byth (chwerthio). Paham yr ysgrifenasoch ati yu Medi, 1887, os oedd yr ymrwymiad ar ben ?—Oblegid iddi hi ysgrifenu i ofyn i mi ail ddechreu ato. Ond nid oeddwn am wneyd (chwer- thin). Pa le mae ei llythyr ?—Yr wyf wedi ei golli, Ni feddyliais am y cynghaws yma. Pa both oeddyclfyn feddwl pan yn ysgrif enu ati ei bod am roddi diwedd ami ei bun 1 -Yr oedd yo caisio dylanwadu amaf i ail ddechreu (chre. thin). Y Barnwr A ddarfa iddi geisio gwneyd hyny ?—Dywedodd ei bod am roddi diwedd arni ei hun o'm hachos i, mi dybiaf. Y Barnwr: Y buasai yn rhoddi diwedd arni ei hun os nad ail ddechreuech ?—Ie. IV r Lewis: A fuoch chwi yn meddwl ail ddechreu ?—Naddo. A oedd geujch gopi o'r llythyrau 1-Yr neddwn yn ysgiifenu y rhan fwyaf 0 lyfr (chwerthin). Beth, o'r Gntleman'8 Complete Letter Writer f" (chwerthin).—Ie, syr (chwerthin). Yn tier, ni welaoch ddim ya y Ilyft ya gofyn am i'ch cariad anfon y ilythyr&u ya ol ?-Naddo, syr (chwertbiD). Paham y rhoddasoch y fodrwy yn ol, os oedd vr ymrwymid wedi tori 1-Er cof. Y Barnwr Os anfonasoch y fodrwy fdl1 cof, paham y gofynasoch am dani yn 011- J Clywai, am ei chymeriad, ac nis gaUwn j feddwl am iddi gadw y fodrwy. ) Holwyd ef yn mhellach gyda golwg ar y fodrwy, pryd yr addefodd yr amddiffynydd iddo ddyweyd celwydd er mwyn ei chaal yn ol. Mr Lewis: A oeddych ya yatyried eich I bod yn ymddwyn yn aurbydecidus wrth yogtifeau celwydd ar ol celwydd yn y Hyth- I yrau ?-Oeddwn, yn hollol (chwerthin). Ai dyna yw syniad Aberaeron am Bn- I[ rhydedd ?—Yr wyf yn gobeithio nad e, er I; mwyn cymeriati fy ngwlad. Yr oedd yo I llawn ddigon da iddi hi. Dyna beth ydych chwi yn ei dybied ?—Ie. Y mae gymaint yn ta na chwi fel nad I I ystyriwch yo niwed i ddyweyd celwydd ar 01 celwydd er mwyn rhoddi argraph ar ei meddwl eich bod am ail ddechreu drachefn 1 j —Nage, oherwydd addawodd Bufou y llyth- yrau yn ol. Priodasoch yn Hydref, 1888 ?-Do. ¡ Boneddiges brydferth ?—Ie (chwerthin). Ac yn meddu ychydig 0 arian ?—le, ychydig. Ni ddylwn ofyn faint, ond rhywbeth cym fforddus, gobeithio 1-Na, nid felly (chwer- thin). We], y mae yn rhoddi help i chwi i ddwyn y fasnach yn mlaen ?—Ydyw. Y Barnwr Pa bryd y gwelsoch chwi hi gyntaf ?-.Yn Hydref, 1887. Ar ol i'r bargyfreithwyr a'r barnwr anerch y rheithwyr, dychwelaaant ddedfryd 0 403 o iawn i'r achwynyddes.

CLYWEDION 0 GAERGYBI. Clywed na bu adeiladwyr y dref mor brysur er's blynyddau ag ydynt y* haf preeenol. Clywed fod cyngherddau, darlithiau, cyr- ddau te, &c., fel pliau yr Aipht, yn blino y preswylwyr y naill wythnos ar ol y liall. Clywed mai cyntlun anffaeledig i sicrhau sedd ar y fainc ynadol yn air Fon, ydyw, cael ixan gyfeillion drwy y wlad i ffurfio deiseb gief at yr Arglwydd Raglaw, gan nodi fo-i achos heddwch a chyfiawnder mewn perygl heb breEecoldeb yr hwn fydd yn begeta yr anihydedd ar y faiDe. Clywed fod sch os y Wcsleysid Cyrrreig, sydd wedi ei Eefydfu yn Gwynfa yn dod yn ralaeu yn rhagorol; rhift yr Ysgol Sul yn y lie yn age s i 150. Clywed fod y cor mawr, 0 dan arwainiad Porcerdd Cybi, yn gloewi eu harfau gogyfer s Eistddfcd Bangor. Hei Iwc, hogian sir Fon. Clywed fod rhywun yn dyweyd fod rhai 0 gyfrauddalwyr y Co-operative Stores wedi bod ddigon gwiriona marw rhag talu en cyfranau." t. Ulywed tod Yn dcla i r meirwon Liyuy, drua-o, na t'cdl awdntdorlau y liytbyrdy agor drws v bedd, nell aflonyddid yn sicr ar eu II melu8 fcfta" gan lythyrau twrmod, a gwysion y cwrt bach. Clywed fed yr hecsfgwr adnabyddus John Jonee, Dafarn Drip, yn bynod wael y dydd- iau hyn; y mae efe yo ddeg a phedwar again oed. Clywed fod un gymdaithas wedi cyoyg 1 r Llyveodraeth y buasent yri chwythu creig- ian y Platters, am y swm bychan 0 dnngain mil o fennan. Clywed tod y gymdeithas hon wedi bwr- iada unwaith adeiladu ystorfeydd mawrion ar yr Ynys Halen. Clywed fod un 0 aelodau y gymdeithas ya mwmian canu yn dorealonus y dydd o'r blaeo, "Disgwyl pethau gwych i ddyfod, Croes i hyny maent yn d'od." Clywed mai ptth sobr ydyw gwe'ed shop fawi yo wag. Yn yr olwg ar hyny, dywedai Dr Roland Willian a fod yllinell anfarwol hono I) eiddo Eben Fardd wedi dyfod yn fyw i'w gof, A drych 0 dristweh yw edrych drosti. Ciywed fod y Pare? R. F. Williams, Ebenezer, AdoD, yn dyfod yn w&inido? i'r TaberLa Clywed y bydd dyfodiad Mr Williams i'r dref yn ganaeliad mawr; gan ei fod yn bre- gethwr grymus, ac yn Rhyddfrydwr i'r cam. Clvwed mai gwragedd gweddwon sydd yn fwyaf Uwyddianus i enill soreh yr ten lanc- iau yn y drefhon. Oivwed fod y rcerched ioubiric yn bwriadu galw icynhadledd ar y mattr, er ystyried pa beth ellir wr.eyi yn ngwyneb y ffaith bwssig ucbod. Clywed y pelwir ar R. M. W. i'r gyn. hadledd, er cael ei rata ef ar y mater. Olywed fod llawer 0 bethau i'w croriclo eto yr wytbr>cs DeBaf. I CLYWKDOO.

I Cymerwyd cardotyn i fyny yn Naotwich y dydd o'r blaen, ptyd y c .nfyddwyd fod ganddo y ewj; 0 67p wrth ei enw yn y banc.

ti*restiynau a nfynir yn amI y dyddiau I yn ac a atebir raewn amrywiol ffyrdd. Ni fyn Thai fod Mr Stanley yn ddyn Jrr nac yn haeddu y bri a roddir iddo. Dvrchafa eraill ef i'r uchelder nid yn uÚi lei darganfyddwr dthafal, a dyn o a gwroldeb mawr, ond fel un o Smvrynaswyv penafy ddynoliaeth yn y Bdwaredd anrif ar bymtheg hon. Mewn un ystyr rhaid addef fod ei daith Sdiweddaf yu ei chanlyniadau yn feth- iant. Aeth allan i ddarganfod ac i waredu Emin P^ha. Wedl el ddargan- fod, ymddengys nad oedd tram mewn brys yn Y byd am gael eJ warcdl1, a bu amsermaiih cyr, penderfynu pa una ddilynai ei waredydd 1 r byd gwareidd- S ai peidio. Yu erbyn ei ewyllys ? eth yda StM!ay o'r canolbarth i Zanzibar. Yn Zanzibar un diwrnod bu zoos i (Idam%vair, roddi diwedd diaymwth a di<>lod i yrfa yr hwn yr aethpwyd i ovmaiat o drafferth i'w "waredu" o gifrangauy nwyr du. A phan yr oodd Stanley yo Cairo ar ei ffordd adref, daoth v newydd fod Emin wedi ymrwymo yn ngwasanaeth yr Almaen i ddychwelyd i'r canolbarth tywyll drachefn. Nid yn ami v ba diwedd mor chwithig i ymgyrch y tu cymaint o helynt a thrafferth yn ei chylch. Ac nid oedd yn rhyfedd fod rhai yn gofyn braidd yn ddirmygus, am beth, atolwg, yr oeddis yn anrhydeddu I gwr a arweiniodd fintai drwy anhawsderau dirfawr i gyichu adref ddyn ag oedd yn ymddangos yn berffaith foddlawn ar ei ie, ac a gymerodd y cyfle cynta gafodd i ddychwelyd i'r mhn y gwareowyd ef oboiio 7 Y mae Uawer o rym yn ngeiriau rhai a ddywed fel hyn, a rhaid addef mai ofer y bu y tywallt gwaed a'r dyoddef er cyrhaeddyd yr amean mawr oodd gan Stanley mewn golwg pan yn myned allan gyntaf. Ar yr un pryd, nid ydyw hyn ond golwg uuochrog ar ei waith. Y mae ei daith hynnd trwy ganol y cyfandir tywyll, trwy ranau ag sydd yn fwy nag unman arali yn y byd yn haoddu'r euw o "dywyll-leoedd y ddaear, Bydd yn llawn o drigfanau trawsdcr," yn sier o fod o fudd i'r ddynoliaeth. Y mae wedi ychwanegu llawor at ein gwybodaeth ddaearyddol; y mae wedi agor dorau newydd i fasnach a thrafnidiaeth y mae wedi dangos llwvbrau newydd i'r cen- hadwr a'r dyngarwr. Nid ydym heb gofio y galanas ar fywydau a wnaed or onill hyn, ac nis anghofiwn y galanas ychwan- egol a achosir clrwy gyfathrach cenedloedd is eu gwareiddiid a'r dosbarth mwyaf di- egwyddor o ddynion gwyn. Ond credwn mai mantais i'r cyfandir mawr sydd yn gorwedd mewn tywyllwch fydd y daith yma, fel teithiau ereill, yn y lliwedd. Yn mhlith holl arloeswyr Affrica saif enw Stanley yn uchaf. Desgrifiodd rhywun ei daith ar hyd y Congo, ychydig flynydd. oodd JU 01" fel y daith ddttrganfyddol hynotaf er dyddiau Columbus. Ychydig yn Hai dyddorol na hanes y daith hono fydd cronicl y daith ddiweddaf hon pan ddaw allan. Dengys i ni nad ydyw rhyfeddodau'r ddaear yma agos wedi eu dihysbyddu eto. Ond os amheuir gworth yrugyrch ddiweddaf Stanley, ychydig sydd a fe ddiant wadu ei fod yn ddyn o nerth ewyllys, o bondertyniact, ac o wir ddewrder yn ngwyneb perygl. Dengys ei holl haxes i ni yr hyn y gall penderfyniad difef11 ei wneyd, a chymaint ydyw grym ewyllys un dyn o ddifrif yn nghanol nifer o ddynion llai penderfynol. Yn Stanley cawu y penderfyniad a'r dewrder yma yn uglyn ag un nodwedd lied hynod, er hwyrach nad annaturiol yn y cysylltiad, sef tymher Iled sydyn a chwim. (Jymerodd "fesur" Emin yn ei feddwl ei hun yn bur tuan, a gyrodd ei farn am dano adref cyn iddo adael yr anialwch. Mewn gwirionedd, dengys sydyarwydd Stanley fod mwy o'r Americanwr ynddo na dim arall. tin o I feib y wasg Americanaidd ydyw efe "wrth natur" o hyd. Y chydig a hidia ya marn dyniou am dano, ac ni chymer ond ei ffordd sydyn a digfil ei bun gyda phob dim. Ac hwyrach nad ydyw atdyniad dynion ato yn llai am ei fod, er yn gymaint arwr, yn ddyn o gyffelyb wendidau a hwythau. Ar y cyfan, y mae Stanley yn ddyn ag y dylem fel cenedl ao fel dynion fod yn falch o hono; a phan y del hanes y ganrif hon i'w hysgrifenu gan y cenedlaethau poll, fo saif ei enw yn rhengoedd blaenaf ei henwogion.