Y Gwladgarwr

Y Caledi yn y Debeudir. NEWYN YN NGHWM RHONDDA. Ysgrifena ein Gohebydd o Pentre, Ystrad, atom fel y canlyn :— Prydnawn dydd Gwener diweddaf cynal- iwyd cyfarfod arbenig o'r pwyllgor yn yr Ysgoldy Cenedlaethol, o dan lywyddiaeth y gwladgar Gwilym Williams, Ysw., ynad hedd- wch, Miskin Manor. Yr oedd hefyd yn bre- senol 14 o weinidogion gwahanol enwadau, ac amryw o feddygon a boneddwyr. Daeth llu- aws o brif fasnachwyr y cylchoedd, a rhai o berchenbgion y gweithfeydd yn nghyd i roddi hysbysiad o'u cylchdeithiau yn y gwahanol adranau. Da genym fod ar bwyllgor y drysor- fa foneddwyr perthynol i'r gwahanol enwad- au, yn offeiriaid, gweinidogion, a lleygwyr, a. phawb yn gwneyd eu goreu i ddiwallu angen y rhai bychain, a'r cyfan yn cael eu cy- nrychioli gan dri boneddwr o'r cymhwysder- au mwyaf naturiol at gynorthwyo y tlawd:- Mr. G. Williams, Miskin, yn gadeirydd Mr. E. Thomas, Maindy Hall, perchenog glofeydd Ty'nybedw a'r Gelli, yn is-gadeirydd a Mr. Davies, Ba,glan House, yn brif ysgrifenydd. Dosrenir y lie i ddosbarthiadau. Gweini- dog ac un masnachwr i gynrychioli. pob dos- barth, a "phob dosbarthwr i ddwyn ei dystiol- iolaeth o berthynas i'r dyoddefwyr mewn ys- grifen. Telir sylw manwl i bob teulu ar ei ben ei hun. Dyma y tro cyntaf i'r ymchwil- wyr fyned heibio. Galwodd ycadeirydd ary Parch. W. Lewis, ficer y plwyf, i roddi cyfrif o'i ymehwiliad yn y dosbarth dan ei ofal ef :-Dywedai y bon- eddwr, yr hwn sydd uwchlaw amheuaeth yn nhyb pawb am ei eirwiredd, nad oedd erioed yn ei fywyd wedi bod yn dyst o gymaint o gyfyngder a thrueni. Desgrifiodd y tai yr ymwelodd a hwynt-rhai heb un arwydd o nwyddau a dodrefn yn y mwyafrif o'r gwely- ystafelloedd nid oedd dim ond ychydig wlan (flock) rhydd, neu wellt, i'r preswylwyr or- wedd-arno, gydag yehydig garpiau budr i'w gorchuddio. Mewn rhai engreifftiau nid oedd unrhyw fath o orchudd i'w roddi dros y plant yn ystod y nos ac mewn llawer o'r tai a ym- welai a hwy nid oedd cymaint ag un tamaid o ymborth. Adroddai ambell i wraig ei sef- yllfa wrtho mewn ton dorcalonus ac anobeith- iol, a thorai ambell i fam dyner, oedd wedi ei magu yn Ngheredigion neu Sir Gaer, allan i wylo wrth siarad am ei phlant bychain yn dyoddef eisieu bara Yr oedd tystiolaeth y gwahanol weinidog- ion ereill yr, un mor ddesgrifiadol o'r trueni a'r tlodi a gyfarfuasant. Dywedai Mr. Williams, y cadeirydd, eifod yn teimlo ei galon yn cael ei dolurio o'i fewn wttli glywed adroddiadau o gymaint cyfyng- deT a thlodi ac nad oedd ganddo un amheu- aeth am gywirdeb eu hadroddiad. Dywedwyd fod rhai gweithwyr yn myned i'r gwaith gyda blychau gweigion er cuddio tlodi oddiwrth eu cydweithwyr, ac yn dych- welyd yn yr hwyr i'w cartrefi i fwyta yr hyn a gardotwyd gan eu plant yn ystod y dydd, ac fod rhai yn bwyta ymborth anaddas hyd yn nod i'r anifeiliaid direswm. Wedi i'r pwyllgor eistedd tua pum' awr o amser i dderbyn adroddiad dros ugain o ddosbarth- iadau, pasiwyd fod y drysorfa i gael ei hagor ar unwaith, ac i fod Mr. Davies, yr ysgrif- enydd, i dynu allan ysgrifnod (note) yn ddi- oed i bob teulu yn ol maintioli'r tlodi a'r angen, fel y gallent gael allan y swm a enwyd gan fasnachwyr y gymydogaoth mewn bwyd, esgidiau, a dillad a chlywsom Mr. Davies yn dweyd fod dros 350 o deuluoedd wedi derbyn cymorth cyn nos Sadwrn. Anfonodd yr ysgrifenydd a'r cadeirydd ar gais y pwyllgor i'r gwahanol bapyrau Seisnig, yr hyn sydd wedi creu cryn sylw a chynwrf drwy'r deyrnas, ac y mae amryw eisoes wedi agor eu calonau mewn cydymdeimiad sylw- eddol a'r angenus yn ein plith, a chlod mawr sydd yn ddyledus iddynt am eu helusenau. Mae cadeirydd y pwyllgor, yn ol ei arfer, wedi cyfranu yn helaeth, ac y maa Arglwydd ac Arglwyddes Aberdar wedi anfon 125p., a Mr. Henry Richard, A.S., 25p., a lluaws o foneddigesau a boneddigion ein gwlad yn parhau i anfon yn helaeth i mewn i'r drysorfa. Dywedir wrthym fod Mr. Davies, yr ysgrifenydd, yn derbyn parceli o nwyddau ac ymborth yn ddyddiol o wahanol fanau o'r deyrnas i'r orsaf agosaf, ac y mae yntau a'r pwyllgor yn eu dosranu i'r teuluoedd mwyaf teilwng. Gobeithio y gwel yr Arglwydd yn dda i agor calonau llawer eto i gynorthwyo can- oedd dyoddefwyr ein hardaloedd. Cydnabyddir unrhyw rodd yn ddiolchgar gan y boneddigion a enwyd eisoes, sef Mr. G. Williams, Miskin Monor Mr. Edmund Thomas, Maendy Hall; neu Mr. Elias H. Davies, Baglan House, Pentre, Rhondda. MAESTEG. Mr. GOL.Mewn cyfarfod a gynaliwyd yn Tabor, addoldy y Methodistiaid Calfinaidd, ac yn ystafell y Bwrdd Iechyd, nos Fercher, Ionawr 23ain, penderfynwyd ein bod ni sydd a'n henwau isod i ysgrifenu apel i holl newyddiaduron Cymreig y Dywysogaeth. Gobeithiwn y bydd i chwi, yn ol eich caredig- rwydd arferol, ei gyhoeddi yn eich newydd- iadur am yr wythnos nesaf.—Yr eiddoch yn gywir, dros y Pwyllgor, W. B. MOAGAN, T. L. ROBERTS, A.C.P. APEL AR RAN DYODDEFWYR ANGEN- US MAESTEG. ANWYL GYIJWLABWYR,—Yr ydym o dan yr angenrheidrwydd poenus o apelio at eich haelfryd- edd Cristionogol ar Tan ugeimau o deuluoedd sydd mewn sefyllfa wasgedig ac angenus yn Maes teg. Yr ydym wedi gwneuthur yr hyn oil ydoedd yn ein gallu cyn apelio atoch am eich cydymdeimlad. Hetyd, gallwn ddweyd fod ein masnachwyr wedi bod &'u masnachdai yn agored, ac wedi rhoddi eu heiddo yn ddiatal, mewn gobaith y buasai sefyllfa iaasfiach yn gwella yn lie hyny, i'r gwrthwyne! y mae pethau yn parhau. Ac y mae yn wir ddrwg genym ddeall erbyn hyn fod Gweithfeydd Glo a Haiarn Maesteg yn y Court of Chancery, felly mae arnom ofn nad ydym wedi gweled y gwaethaf eto. Y mae yn nerth i ni apelio at y cyhoedd ar ran y lie yn gymaint nad oes unrhyw ddosbatth o weith- wyr yn Neheudir Cymru yn fwy sobr, ymdrechol, a darbodus na gweithwyr Maesteg, ac yn fwy parod i roddi o'u heiddo er cynorthwyo eu cyd ddynion mewn adeg o gyfyngder; ond y mae y rhai a fuont yn cyfranu i ereill yn gwybod yn broftadol yn awr beth ydyw Rhoi angen un rhwng y naw." Dosbarthwyd y lie yn wahanol ddosbarthiadau y y dydd o'r blaen, i edrych i mewn i sefyllfa teulu oedd,, a'r canlyniad fu profion diamwys fod ugein- iau o blant yn agosach na Madras, India, yn llefain am fara, heb ddim i'w gael. Terfynwn, mewn gobaith na fydd ein apel yn ofer, eithr y bydd i luoedd ddanfon eu rhoddion i'r Trysorydd- ion, George Morley, Ysw., a David Grey. Ysw. neu i ofal rhai o'r gweinidogion sydd a'u henwau wrth yr apel hwn, gan gofio-" Y neb a roddo i'r tlawd ni bydd angen arno." Cyhoeddir rhestr o enwau y cyfranwyr a'r swm, a danfonir un i bob cyfranwr. Dymuiwn, yn y modd mwyaf calon- ogol, gymeradwyo yr apeliad uchod fel un gwir deilwogo gefnogaeth.—Yr eiddoch, yn rhwymau yr Efengyl,—W. MOBGAN (A.), Carmel; W. B. MORGAN, (A), Saron R. HUGHES (B.), Bethania; J. ROWLANDS (M.C.), Garth; J. JONES (A), Soar; D. PIIOSSEB (A), Siloh; J. LEWIS (B.). Salem; E. JONES (B.), Tabernacl; L. JONES (M.C.), Tabor;. J. EVANS (A.), Garth; D. EVANS (A.), Fghvys Cynulleidfaol Seisnig; J. PRICE (B), E. lwys y Bedyddwyr Seisnig.

Y S E N E DOD. Ty Y CYFE'K.BDIN.—Dydd Ian. AMCANGYFRIF I DDYBENION RHYFELGAR. Darfu i Ganghellydd y Trysorlys roddi rhybudd y byddai iddo, y LInn canlynol, yn y Pwyllgor Cyflenwadol, gynyg amcangyfrifon ychwanegol at wasanaeth llyngesolamilwrol. Bydd y cynyg hwn yn foddion i dynu allan mewn dadl brif ddoniau y Ty. 1 TY YR AEGLWYDDI.—Dydd Gwener. EGLURHAD ARGLWYDD CAERNARFON. Y peth pwysicaf o lawer a gymerodd le yn Nhy yr Arglwyddi dydd Gwener oedd araeth eglurhaol Arglwydd Caernarfon ar ei waith yn ymddiswyddo o Gynghorlys Arglwydd Beaconsfield. Ymddengys iddo gael trinfa arw gan y Prifweinidog, mewn canlyniad i'w araeth i'r dirprwywyr o Ddeheudir Affrica. Ar y 12fed o Ionawr bu aelodau y Weinydd- iaeth yn ymgynghori gyda golwg ar y priodol- deb o anfon y llynges i'r Dardanelles, a'r pryd hwnw datganodd Arglwydd Caernarfon wrthwynebiad penderfynol i hyny. Ar y 15fed, penderfynwyd anfon y llynges i Galli- poli. Gwrthwynebai ef hyny yn gryf, ac ys- grifenodd lythyr at y Prifweinidog yn mynegu ei resymau dros hyny, ac yn cynyg rhoddi ei swydd i fyny. I hyn derbyniodd atebiad oddiwrth Beaconsfield yn terfynu gyda'r sylw na fyddai iddo roddi ei ymddiswyddiad ger- bron ei Mawrhydi, ac y byddai i'r fath gam .ei amddifadu o gyd-gyngliorydd a werthfawr- ogai. Rai dyddiau ar ol hyn, penderfynwyd anfon y llynges i Gaercysfcenyn, pan y darfu iddo ef (Arglwydd Caernarfon) anfon at Iarll Beaconsfield y dydd blaenorol i roddi fyny ei swydd, ac mewn atebiad yr oedd wedi derbyn llythyr yn mynegn fod ei ymddi- swyddiad wedi ei dderbyn. Tystiai ei Ar- glwyddiaeth yn mhellach fod cryn amrywiaeth barn yn bodoli yn y Weinyddiaeth er's tro, yr hyn oedd yn dra gwahanol i fynegiad y Prifweinidog. Canmolir Iarll Caernarfon yn fawr mewn cylchoedd Rhyddfrydol am y cwrs a gymerodd. TY YB AEGLWYDDI.—Dydd Llun. Galwodd Arglwydd Stratheden a Camp- bell sylw at yr ohebiaeth ychwanegol parth amgylchiadau Twrci. Gofidiai nad oedd .Y rhagor o hysbysiaeth yn meddiant y cyhoedd. Daliai efe ei bod yn ddyledswydd ar Brydain i rwystro Rwsia i feddianu Caereystenyn. Arglwydd Granville a ddywedai ei fod yn ei gadael i'r Ysgrifenydd Tramor i'ddweyd pa un a oedd i.lywodraeth ei Mawrhydi yn cytuno nen yn annghytuno a'r athrawiaeth os byddai i ni gynorthwyo Twrci yn erbyn Rwsia ar yr adeg bresenol, ai ni fyddem yn tori ein anmhieidgarwch ? Datganodd ei ofid na fuasai Llywodraeth ei Mawrhydi wedi gosod gerbron fwy o bapyrau nac a wnaeth. Llongyfarchai yr Ysgrifenydd Tramor (larll Derby) ar ei adferiad i'w iechyd. Siaradwyd gair neu ddau gan ddau iarll arall, ac yna cododd Iarll Derby, yr hwn a dderbyniwyd gydia chymeradwyaeth, a dy- wedai nad oedd dim yn fwy eglur nag amodau yr anmhleidgarwch, y rhai a osodasid i lawr gan Brydain Fawr ynybryslythyr a ysgrif- iasai efe cyn dechreu y rhyfel. Dywedai nad oedd y Llywodraeth mewn gair na gweithred wedi gwyro neu ymadael oddiwrth y policy hwnw. Nid oedd ganddynt ond un iaith o'r dechreu i'r diwedd, ac nid oeddynt yn agored i'r cyhuddiad a wneid mewn rhai cylchoedd eu bod wedi datgan un wladweiniaeth i'r byd, ac ar yr un pryd yn ddirgelaidd ddal allan obeithion am ymyriad Prydeinig fel cefnogaeth i Twrci. Gyda golwg arno ef ei hun, nid oedd ganddo ond dweyd fod cam wedi ei benderfynu arno gan y Weinyddiaeth, yn yr hwn nas gallai efe gytuno, a'i fod mewn canlyniad wedi cynyg rhoddi ei swydd i fyny; ond o fewn 36 awr yr oedd yr amgylchiadau ,M.Y wedi newid, a chan y tybiai y Llywodraeth nad oeddynt mwyach yn rhwymedig i gy- meryd y cam hwnw, yr oedd achos y gwahan- iaeth A'i gydweinidogion wedi diflanu, ac nid oedd un anhawsder iddo ef dynu neu alw yn ol ei gynyg o ymddiswyddiad. TY Y CYFFREDIN.—Dydd Llun. Y BLEIDLAIS AM CHWE' MILIWN. Cododd Canghellydd y Trysorlys yn nghan- ol uchel gymeradwyaeth i gynyg pleidlais o chwech miliwn tuag at wasanaeth milwrol a llyngesol. Yr oedd Twrci wedi ei gorchfygu gan Rwsia, ac yr oedd cynrychiolwyr Twrei wedi eu danfosl i'r pencadlys Rwsiaidd i ofyn am heddwch a chadoediad. Yna wedi gwneyd sylwadau pellach, dywedodd nad oedd y Porte wedi ymgynghori a ni o barthed i delerau heddwch. Yr oedd Twrci, trwy ddiystyru cynghor y Galluoedd ereill, wedi anturio i ryfel yn mha un y cafodd ei gorch- fygu. Rhaid y canlynid hyn gan gyfnewid- iad mawr yn y parth hwnw o Ewrop. Nid oedd Twrci i gael ei haberthu er mwyn am- canion Ewropaidd. Yr oedd y Tyrciaid wedi dyoddef digon, ac yr oedd yn greulon eu eadw yn mlaen i ymladd dros ac er mwyn ameanion oeddynt hytrach yn Ewropaidd nag yn Dyrcaidd. Nis gallai pryder y Llywodr- aeth gael ei guddio, pan welent y byddinoedd Rwsiaidd yn dynesu at Gaercystenyn. Yr oeddynt wedi clywed nad oedd yn mryd Ymerawdwr Rwsia i feddianu Caercystenyn. Nid oedd danfoniad y llynes ond mesur tymhorol, ac nid oedd dim a fynai hyny a'r bleidlais a ofynid yn awr. Y cwestiwn oedd, pa un a ydoedd Lloegr i fyned i'r Gynadledd yn arfogedig a nerth cenedl unol ? > r oedd- ynt wedi clywed llawer am safle ddiraddiol Lloegr) ond credai ef fod y fath iaith mor ddrwg ag ydoedd yn dwyllodrus, a chredai ef y deuai Lloegr allan o'r ymdrafodaeth lion yn ail i neb. 'Nid oherwydd fod Lloegr yn araf i ddadweinio y cledd y gellid dweyd nad oedd ganddi allu, neu yn ofni ei ddefnyddio. Nid oedd braich Lloegr wedi byrhau na'i chalon wedi oeri. 0 Gofynodd Ardalydd Hartington am i'r mater gael ei ohirio hyd dydd Iau, yr hyn wedi ychydig eiriau gan Mri. Gladstone, Bright, ac ereill, a ganiatawyd:

A YDYM I FYNED I RYFEL ? Mae Cymdeithas Heddwch y Gweithwyr wedi cyhoeddi yr apel a ganlyn at weithwyr y deyrnas, ac y mae, ar yr adeg ddifrifol bre- senol, yn teilyngu sylw arbenig :— Yr ydym yn ei osod mewn iaith eglur, yr hyn a olyga pleidwyr y rhyfel, ond yr hyn na ddewisiant ei ddatgan, hyd nes y eyfrwys-hudant ni i'r gredin- iaeth nad yw y rhyfel i'w osgoi. Y mae degau 0 filoedd 6'n gweithwyr ar drothwy newyn, eto y mae yn debygol y gelwir ar y Senedd i bleidleisio miliynau o bunau yn ychwanegol at y fyddin. Pan enillir y pwynt peryglus yna, bydd arwyr y "British Interests" yn fwy hyf a pheryglus. Rhaid i ni felly wynebu y cwestiwn, a gwneyd ein gallu a'n dylanwad i gael ei deimlo yn awr, neu bydd i'r rhai ydynt am ryfel ein llusgo iddo yn dra buan, canys y mae arfau Drwgdybiaeth, Sarhad, a Thwyll, yn ddyddiol ar waith i dwyll- hudo y bobl. Beth olygir wrth ryfel ? I'r tir-feddianwyr, golyga gadw i fyny ardrethodd uchel, y rhai yn ddiweddar a dueddent i ostwng; i'r cyfalafwyr, golyga roddi benthyg arian ar log uchel er pwreasu arfau llofruddiog yr hyn fydd raid i ddiwydrwydd gweithiol Ewrop yn ol liaw dalu; i swyddogion milwrol a llyngesol golyga wasanaeth, codiad, ac enill; i'r rhwystryddion, golygir ataliad diwygiad a pharlysiad i lwyddiant. Ond beth olyga rhyfel i ni ? Geill y rhai hyny nad ydynt wedi dysgu egwyddor political economy ddweyd, Y mae mas- nach yn ddrwg, a'r hyn sydd arnom eisieu yw jolly I good vjar Ond pob gweithiwr, yr hwn a fedd- j ylia ac a resyma, a \vyr fod traul rhyfel yn waeth na bod yn annghynyrchiol. Golyga rhyfel dreth- iad trymach, yr hyn, yn gynt neu hwyrach, a ddaw allan o lafur, a lleiha gyflogau a gwaith. Gyda'r eithriad o'r ychydig fasnachau a gyflenwant offer rhyfel, y mae rhyfel yn golygu masnach ddrwg i'r ceiiedloedd a anturiant iddo. A mwy na hyn, golyga ymborth drutach, newyn gartref, ac adfyd, afiechyd, a chigyddwaith oddicartref! A ydym wedi annghofio blynyddoedd rhyfel y Crimea? Nis gallai llawer ohonom y pryd hwnw enill digon i gael ymborth i'n plant. Gorfodwyd ein meibion a'n brodyr gan angen ymuno a'r fyddin, tra y mae llawer ohonom sydd wedi tyfu i fyny er hyny, yn gwybod trwy brofiad chwerw a a chaled, fod rhyfel,. i blentyn y gweithiwr, yn golygu newyn a thrueni! Yn erbyn y mynegiadau "fod pob ymdrech galluadwy wedi ei wneyd i benderfynu yr an- hawsder" yr ydym yn difrifol brotestio. Pe buasai ein Llywodraeth wedi cynyg i'r Galluoedd Ewropaidd i dynu yn ol oddiwrth bob ymyriad diplomyddol â Thwrci, ac ymddwyn ati fel pe bai tuallan i gylch y cenedloedd, hyd nes y cydym- ffurfiai a'r gofynion a wnaed, a llywodraethu ei llwythau deiliadol mewn cyfiawnder; neu i gael Cynghorlys rhyngwladuriaethol, fel yr un a gefn- ogwn, credwn yn ddiysgog y byddai yr argymhell- iad moesol hwn, pe gwneid prawf arno, yn effeith- iol. I ba beth yr awn i ryfel ? Y mae pleidwyr rhyfel yn gwybod yn dda ddigon fod ein cydwlad- wyr yn ffieiddio creulondeb, annghyfiawnder, ac ysbeiliaeth; felly ymdrechant ein twyll-hudo i'r addefiad na ddylem fyned i ryfel er ategu Twrci. Dyna yr hyn nas gallwn lai na'i wneyd os awn i ryfel o gwbl. Byddem yn ymaflyd yn y cledd i gadw i fyny allu gwanhaol cenedl, llywodraeth yr hon a olyga deyrnasiad parhaol erchyllderau rhy atga3 i wareiddiaeth Orllewinol enwi. Byddem yn dad- weinio y cledd, a dinystrio pob gobaith presenol am ymwared i'r gorthrymedi. ac ategu llosgiad, ysbeilwaith, trais, a llofruddiaeth. Pe methem, byddem yn diraddio anrhydedd Prydain; a phe llwyddem, byddem yn galfaneiddio conT, unig allu yr hwn yw gallu heintus. Byddai yr holl hen an- hawsderau yn aros eto i ddelio a hwynt, tra y deuai llwythau Twrci, y rhai yngynt, eu hwyrach raid ddo'd yn rhyddion, yn elynion annghymodol i ni. Y mae ein gelynion, fodd bynag, yn ateb nad dyna yw eu ham can, gan na fyddem ond yn ymladd i amddiffyn Buddianau Prydeinig." Fel Galluoedd mawrion ereill y mae Rwsia wedi bod yn euog o droseddau, y rhai a ddifrifol con- demniwn ond os oes genym resymau dros amheu ei chywirdeb, gallwn, o leiaf, fesur ei nerth. Y mae yn wybyddus mai ei thlodi yw ei hanhawsdra mawr yn ei hymgyrch a Thwrci yrf unig. Pe buasai yn fuddugol, a allasai hi herio holl Ewrop ? A allasai Germani yn dawel edrych ar y Danube yn cael ei gwneyd yn afon Rwsiaidd ? neu Awstria i fod yn llonydd tra y byddai Bosnia a Bulgaria yn cael eu meddianu gan Allu gogleddol ? Y mae gan y cenedloedd hyn fuddianau llawn mor bwysig a'r eiddom ninau, a byddai atafaeliad o du Rwsia yn dwyn y gallu hwnw wyneb yn wyneb a galluoedd fyddent yn ddymchweliadol; a gwyr hi hyny. Eto, haera rhai fod Rwsia yn golygu cynieryd hyd y nod Gaercystenyn, yr hwn sydd yn un o'r llefydd cadarnaf yn y byd. Ond pe cymerid hi, nis gallai un gallu ei dal, yr hon na fyddai yn feistres y m6r, ac y mae Rwsia yn israddol i Thwrci mewn nerth -llyngesol. Y mae yn debyg cyn hir y penderfynir y cwestiwn anhawdd-pwy sydd i feddianu y ddinas hono ? A chan nad yw y Galluoedd yn debyg o gytuno, credwn mai y cynllun goreu, a'r un mwyaf tebygol i ysgoi rhyfel er ei meddianiad^ fyddai ei gosod yn diriogaeth ganolog, o dan gyd- nodiant yr holl Alluoedd, a threfn i gael ei gadw gan heddswyddogion rhyngwlkdwriaethol. Beth fyddai y canlyniad o'n hymyriad yn y cweryl? Byddai i un Gallu ar ol y llall ddilyn yn yr un cyfeiriad. hyd nes y byddai y rhan fwyaf o Ewrop wedi ei dwyn i mewn i'r rhyfel; gwae annesgrifiol a lanwai filiynau o gartrefi sydd yn awr yn dded- wydd, ystorid adgofion chwerwon i genedlaetliau dyfodol, hauid ar led hadau rhyfeloedd yn ol Ilaw, deuai trethiant yn faich annyoddefol, chwyddid dyledoedd cenedlaethol, llesteirid llafur am flyn- yddau i dd'od, a pharheid y cweryl am gyfnod anmlienodol. Gwae i ni ar hyn o bryd os methwn ddarllen rhybuddion hanesyddiaeth. Pedwar ugain mlynedd yn ol, aethom i ryfel er llethu Gweriniaeth yn Ffrainc, ac hyd yr awr hon yr ydym yn talullog 400,000,000p., y ddyled yr aeth- pwyd iddo y pryd hwnw, Ugain mlynedd yn ol aethom i ryfel er ategu Twrci, ac y mae hi wedi d'od yn fwy twyllodrus, llygredig, a diraddiol byth oddiar hyny. Pwy ofidia yn awr am i ni gadw yn mhell o'r rhyfel rhwng Ffrainc ac Awstria. rhyfel Schleowig Holstein, rhyfel cartrefol America, neu y rhyfel Franco-German? Yn yr holl amgylchiad- au hyn yr un dylanwadau ystrywiol oedd ar waith ag sydd yn awr. Trodd y bobl y prydiau hyny y glust fyddar i'r temtwyr. Bydded i ni wneyd yr un peth eto, a gwneyd iddynt ddeall, gan nad faint o dwrw gadwant, fod y Werin Brydeinig yn penderfynu am heddwch.

JOHN HEATH'S EXTRA STRONG STEEL PENS, mth oblique, turned up, and rounded points, Golden Coated, bronzed and carbonized. Suit all hands, all styles, all ages, and all kinds of work. Over 200 patterns. Sold by Stationers everywhere, in 6d., Is., and gross boxes. The public aie respectfully requested to BEWARE OF WORTHLESS IMITATIONS, and to see that they really get John Heath's Pens. Should any difficulty arise, an assorted sample box will be sent per post on receipt of 7 or 13 stamps. Address John Heath, 70, George Street, Birmingham. 1775.

Darllenwch, Ystyriwch, a Chredwch yr hyn syddWir. GWILYM EVANS' QUININE BITTERS, NEU VEGETABLE fnONIO. Y Feddyginiaeth oreu a ddychymygwyd ac a ddyfeisiivyd er cryfhau y cyfansoddiad a phuro y gwaed. Y MAE y Bitters hyn yn hollol lysieuol, ac yn cynwys chwerw-lysiau a melus- lysiau wedi en haddas gymysgu, sef Quinine, Sarsaparilla, Saffron, Lavender, Burdock, Liver- j won, Gentian Root, &c. Mewn gair, y mae bron bob Uysieuyn a gwreiddyn gwerthfawr yn y feddyginiaeth ryfeddol hon, ac y maent wedi cael eu parotoi ar ol llawer o fyfyriaeth yn y modd goreu er eu perffeithio i fod yn wellhad difethiant at y doluriau canlynol (1). Gwendidau o bob math yn ymddangos fel un neu r agor o'r anhwylderau canlynol-iselder ysbryd, nervousness, curiad y galon, chwysu, teimlad blmedig a chysglyd, y gwaed yn rhuthro yn ddisymwth i'r gwyneb, llewygon, teimlad o bwysau ar y chest, poen ar y chest, poen rhwng yr ysgwyddau, diffyg anadl, phlegm, y gwaed y a tori, peswch, a thueddiad at y darfodedigaeth (decline). ° (2). Diffyg t'reuliad a'i ganlyniadau, sef gwael- der cyn bwyd, trymder anarferol ar ol bwyd, diffyg archwaeth at fwyd, yr ystumog yt, chwyddo trwy wynt, yr anadl yn drwm, genau yn sych ac yn boeth, brathiadau disym wth yn yr ochr, y pleurisy, yr afu yn afiach, thnvy, hyny yn achosi y clefyd melyn, poen groes i r llygaid, ac ysgafnder yn y pen. (3). Trwy effaith y Sarsaparilla a'r Burdoo a^Sy. • ,re d y Swaed, y maent yn hynod efteithiol at y blast neu'r awelon, gAvynegon, ystyffdra y cymalau, y croen yn bigog ac anes. mwyth, a phob math o ddistemper yn y gwaed. Y mae tystiolaethuu pwysig yn cael eu derbyn y yn barhaus. Cyhoeddir pump yn unig o'r lluaws. Gellir cael pob liysbysrwydd trwy ysgrifenu at y perchenog. Os bydd rhywun yn amheu gwirionedd y can. ynol, dymunir arno ysgrifenu at yr enwau a roddir yma. ■P. „ T December 14th, 1876. DBAR OIR,—-I have been suffering severely for a long time with indigestion and nervous debility and their attendant inconveniences. After trying numerous remedies (to no purpose) I tried vottr vYi!116 tters' and the result is I am now » healthy man. Had I tried it sooner. I believe I should have escaped many restless rights and many pounds in money. Publish this for the- benefit of others.—Address—THOMAS REES, De- corator and Valuer, Forester's Aims Hotel, Llan- elly, late of Fishguard. Old Globe, New Dock, Llanelly, May 24th, 1876. ANWYL SYR, Dymunaf hysbysu i chwi fy mod wedi cael fy 11 wyr iachau trwy gymeryd eicfr Quinine Bitters. Yr oeddwn wedi myned bron yn rhy wan i gerdded, ac yr oedd y clwyf ar fy mraich yn myned yn waeth bob dydd. Yr oedd meddyg- on Llanelli a r ardaloedd am dori fy mraich ymaith er achub fy mywyd; ond trwy gymeryd y Quinine Bitters, yr ydwyf yn awr wedi gwella, ac yn gweithio bob dydd. Rhoddaf fy enw vn 11awn, fel y gallo ereill gael manylion pellach oddiwrthyf os mynant.—Yr eiddoch, yn barchus, GRIFFITH WILLIAMS. Dylaswn ddweyd fy mod wedi bod dair blynedd- heb weithio ond ychydig. a TVT .7 Cambrian-street, Llanelli. J '1- ew,n„gemau bJ'r' dymunaf ddweyd fy mod wedi cael lie.-ad PARHAUS trwy gymeryd eich "Quinine Bitters." Rhyfedd yw eu SaiS Blinwyd fi beunydd gan boen anferthol yn fy mhen, weithiau uwchben y llygaid, w itliiau yn yr oohrau, a phryd arall yn curo fel morthwyl, fel ag yr oedd ofn arnaf ddilyn fy ngalwedigaeth ar ben y ty. Poen yn fy hips a rhwng fy ysgwyddau, a gwendid mawr. Dim awydd na bias at fwyd, ond ar brydiau anamserol O'r diwedd cymerais eich Quinine Bitters," ac yr ydwyf wedi fy 11 wyr weliau. Cyfrifir eich V Bitters yn ddrud, ond gallaf yn awr ddweyd yn ddiofn mai dyna y moddion rhataf a'r goreu a gefais erioed. Gall neb yn gydwybodol ddyoddef poen heb dreio hwn. —ROBEKT GUY, Builder. The Grand Hotel, Brighton, Jttly 28th, 1876. DEAR SIR,—-I feel it is my duty to the public and. yourself to inform you that I have derived immense benefit from your Quinine Bitters Vegetable Ionic. I have been for some months- victim to headaches, pain in the back, and I believe a general derangement of the liver. I am happy to say I now feel well, but take a dose of you* Bitters" occasionally when my appetite fails — Yours faithfully, ROBERT FOSTER. Ruth™, Awst 15fed, 1876. ,A~Y.r w £ f. wedl derbyn lies mawr oddiwrth eich Quinine Bitters. Bu'm yn cael poenau an- nesgrifaadwy i n fy mhen a'm danedd, yn cae! ei achosi (meddai r Doctor) gan fy ystumog. Yr oedd v bwyd yn gwasgu cymaint fel yr oedd arnaf ofn bwyta dim. Yr oedd y gwynt yn fy ngofidio. bias cas yn fy ngenau, yn enwedig yn y boreu, fel bwystl. Yr oeddwn yn hala haner fy amser yn y gwely trwy wendid, ac feallai ychydig iselder ysbryd. Cymerais ddwy botelaid o'ch moddion, ac yr ydwyf yn awr yn teimlo yn gryf a diboen.— Yr eiddoch. Mr. Gwilym Evans. JANE S. THOMAS. BYDDED HYSBYS I BAWB. (A.) Nid ydyw yn bosibl dodi'r holl gyffeiriau sydd yn y feddyginiaeth hyn mewn PILLS. (B.) Y mae y pris mor isel ag y gall fod, oa oymenr i ystyriaeth brinder y Quinine a'r Sar- saparilla. (C.) Gellir gweithio beunydd fel arfer heb un annghyfleusdra, ac nid oes perygA anwyd, ond yn hytrach y mae yn atal anwyd. (D.) Y mae y Bitters yn cryfhau y rhan neu'r aelod o r corff sydd yn wanach, ac felly yn fwy agored i heintiau ac afiechyd nac arferol, a dylid cofio fod bron bob math o BILLS yn gwanhau y cyfansoddiad ac yn aflonyddu y cylla. (E.) Nid Quinine Wine, na Tincture of Quinine nac unrhyw gymysgedd arall o eiddo y Druggist ei hun, ond "Evans' Quinine Bitters" mewn potelau 2s. 9c. a 4s. 6c., a'r enw "Gwilym Evans, Ph C., M.R.P.S., wedi ei ysgrifeuuv Stamp y Llywodraeth heb hyn, twyll a ffue. iad ydynt. Ar werth yn mhob tref, neu yn direct i bob man o'r wlad oddiwrth y perchenog- MR. GV/ILYM EV-ANS, TV Q Pharmaceutist, Llanelly. D.S.-°s na eHir cael y "Bitters" heb dra- I fferth, ysgrifener at y Perchenog. 163L 4

mwy rhesymol fyddai i chwi roddi y cwest- iwn i'r eglwys hono ? Nid wyf fi am drafod materion yr nn eglwys, oddieithr yr eglwys wyntog ag ydoedd yri. gvfansoddedic, o lua haner dwsin o bersonau, a.c yn cael ei chario yn y blaen ar y s y. Ac yn awr, gan fod y pius wedi effeithio mor fawr ar ddau neu dri ohouynt nes peri iddynt adael eu brenin, bydd yn ofynol i mi roddi ychydig i'r rhai sydd ar ol Y mae Mr. Afonydd ar ddiwedd ei lythyr yn ceisio genyf ddyfod allan y tro nesaf o dan fy enw priodol, ac y bydd iddo ef wneyd yr un peth efo'i lythyr nesaf. Halo, yr hen walch, prynu cath mewn cwd fyddai peth felly. Oa-cregyn fydd yn y sach, Cregyn ddaw allan bobol bach." Wrth derfynu, gwybydded y bobl wyntog fod Parvo wedi, ac yn talu ugain swyllt y bunt i bawb.—Ydwyf yn iach, PARVO.