Tarian Y Gweithiwr

EISTEDDFOD GADEIRIOL ABEBTAWE, LLUN MABON, RHAGFYR 2, 1895. BEIRNIADAETH AR Y BRYDDEST, "YN YR Ys- BRYD AR DDYDD YR ARGLWYDD." Derbyniwyd 24 o bryddestau ar y testyn rhagorol hwn, ac y mae y gystadleuaeth hon yn un danllyd iawn. Anrhydeddwyd ni a chynyrchiOH aniryw o brif bryddestwyr y gen- edl, ac yr ydym yn y fan hon yn manteisio ar y cyfleustra i gyfiwyno i foneddigion yr awen ein diolchganvch am osod y fath ymddiried ynom; ac hyd eithaf ein gallu, gwnawn ninau ein goreu glas i bigo allan y bardd cadeiriol o blith ei bedwar brawd ar ugain. Beth pe baem yn dechreu fel hyn Dysgybl Anwyl—Pryddest heb ddim neilldu- duol ynddi yw hon, ac yn mhell ar ol, yn lln*0hoff o'r dydd—Cyffredin iawn eto. Er enghraifft- Yn Mhatmos gwae ar orsedd mae'r erlidiwr, Yn yfed gwadetod trallod yn ei barlwr Yn yfed ffrydiau sloewon gwinoedd gwynfyd, Mae enaid pur yr hwn sydd yn yr ysbryd,' &c. Y mae yr awdwr yn mydru yn bur gywir. Adlais-Dof iawn. Dyfynir y pedair llinell blaenaf fel enghraifft o nodwedd y gerdd. "Ysbrydol heddyw yw fy nhestyn glan, Boed ysbrydolrwydd hefyd yn fy nghan; Disgyned ysbryd pur yr awen werdd I rpddi ysbrydoliaeth yn y gerdd." Nid yw yr awdwr yn barddoni y pwnc. Odl a mesur yw ei brif ymgais. Hapus Luddedig—Pryddest Red ddigyffro yw hem, heb ynddi ddim newydd. Y mae yn dra di-eneiniad am ei bod yn dctigynllun; syniadau a ffigyrau ystrydebol, a chortanau cloffion. Pechadur wyf—Y mae gan hwn allu Uenydd- el uwch na'r cyffredin end y mae ei ffigyrau yn y bryddest hon yn annaturiol, ac yn chwithig. Er nad wyf fi ond pren yn llawn budreddi." A sych fi'n lan a thywel gwyn gogoniant." Cryfha fy ffydd fel byddwyf yn ymaflyd A'm calon yn foncyfflau Pren y Bywyd,' &c. Olewy (Iden- Cyffredin o ran syniadau, a mwy cyffredin o ran awenyddiaeth. Ap loan—Ceir rhai llinellau pur dda gan hwn ond fel cyfanwaith, gwan ydyw. Awel y Dydd—Pryddest yn cynwys llawer o feddwl, a rhai syniadau digon barddonol; ond rhai ereiil yn dra rhvddieithol. Ooslef- LNid yw hwn wedi talu fawr sylw i berthynas y frawddeg a loan. Y Sabbath a'i ddylanwadau sydd ganddo, mewn ystyr gyff- redinol. Y mae yn bryddest wir dda yn yr olwg gymerodd y bardd ar y pwnc. Y mae yn defnyddio y gair dwyf yn boenus o ami. Alltnd-Yr hwn 881 yn dechreu fel hyn— 0 na chawn fel loan yn yr Ysbryd." Y mae y bryddest yn ddigon naturiol; ond nid oes ynddi ddigon o ysbryd y petb byw." Corsen YBig-Pryddest dda, ac ynddi rai er- gydion gwir farddonol. Gresyn na fuasai yr ergydion hyny yn amlach. Y maent yn y bryddest fel ymweliadau angylion—yn rhy bnl oddiwrth eu gilydd. Gweulais—Cerdd sylweddol, ac yn cynwys llawer o feddwl, ond heb ei osod allan yn y ffordd fwyaf awenyddol i gydio yn nghalon y darUenydd. Mab y Dydd—Pryddest sylweddol eto, au y nire y bardd yn dweyd ei feddwl yn ddigon clir end y mae ya rhy debyg i draethawd ar fesur cerdd. Mab y Wawr—Pryddest ganmoladwy iawn, ond ei gwell yn y gystadleuaeth. Antipas-Cerdd wir dda, Nid yw y bardd yn rhoi arbenigrwydd ar y geiriau yn eu per- thynas a loan. Er hyny, y mae yn feddyigar ac yn awenyddol. Bleddyn—Fel llawer ereill yn y gystadleu- aeth, gormod o ryddiaeth ar fesur cerdd sydd gan y bardd hwn. Y mae yn bryddest dda. ond buasai yn ymddangos yn well ar ei phen ei i h un nag yn y gystadleuaeth danllyd hon. Hen Bererin—Naturiol a da, ond ei well yn ddiamheu yn yr ymdrechfa galed hon. Nid oes yma ddigon o fywyd, ac am hyny, nid yw yn cydio yn y darllenydd, G wangnIon— Bardd calonog iawn, a chanodd bryddest goetb, feddylgar, a gwir dda. Nid yw, er hyny, mor drydanol a rhai sydd ger ein bron. Ti-em-Ilryd(lost llawn o feddwl eto. Nid oes ynddi fawr o swyn, ond eawn ynddi gryn lawer o nerth, ac y mae Y1; g]y!.u wrth eibwnc fel y gweddai iddo. Oarem gael mwy o drydan yn hwn hefyd. Alltud—Yn dechreu, O fendigedig ysbryd Pryddest dda, hynod goethedig, a meddylgar drwyddi. Elwy-Pryddest dda eto. Y mae hon o deil- yngdod pur uchel. Ei frawd Iago-Dyma bryddestwr arall yn gwybod y gwahaniaeth rhwng gwallgofrwydd a barddoniaeth. Hynod feddylgar drwyddi. Mewn Hwyl—Y mae llawer o hwyl' yn y bryddest hefyd. Y mae yn syml, yn ioew, ac yn awenyddol. Alltud unig rhwng heillt donau-Da rhagorol yw hon eto llawer iawn o awenyddiaeth fyw. Y mae Alltud unig' yn fwy o fardd nag un o honynt; y mae yn ergydio yn fwy cryf na'r lleill. Y mae hefyd yn fwy gwreiddiol ac yn fwy urddasol na'i gydymgeiswyr. Y mae y bardd hwn sydd O'r un waed a'r awen wir' yn ein oodi ar unwaith. i anadlu awyr bur sydd Fel elfen deneu ysblenydd Lyfndeg sy'n rhedeg yn rhydd yn nhrydedd net barddoniaeth Gymreig. Y mae yn canu o'r dechreu i'r diwedd gyda swyn digyffelyb. Efe bia y wobr a chadair Abertawe.

TRAETHA WD-" OYSTADLEUAETH." IXerbyniwyd un traethawd-ar-ddeg ar y tes- tyn peil-gyrhaeddol hwn. Y mae y traethod- wyr hyn wedi eu breintio a rhyddid di-bea- draw, mor bell ag y mae a fyuo y testyn a hwynt. Y mae y pwyllgor wedi agor o'u blaen dragwyddol beol!' A rhaid i ninau, druain, dreio eu dilyn. Sylwn yn fyr fel hyn— Carwr cyfiawnder-Traethawd o 4 tudalen. Vex Populi-Trinia y traethodwr hwn vn ofnadwy iawn bob peth sydd ar lun a delw cys- tadleuaeth. Y mae cystadleuaeth iddo ef yn waeth na pheohod.. Ariauwen- Tiais essay is not of a very high literary merit. Competitor-This author states that "com- petition is a very ancient institution." Awel Hydref—Traethawd maith, cwmpasog, ac yn bur wasgarog, ond yn cynwys llawer o bethau da, serch hyny. Silurian Bach—A very commendable essay, but the handwriting very difficult to read, owing to the author's rapidity in using his pen. Gwrnerth Ergydlym — Traethawd Uithrig iawn, ac yn gweled cystadleuaeth yn mhawb a j phobpeth, a phobman. Llenorydd—Traethawd maith a da, yn rhed- eg i bob cyfeiriad bron ond y mae ei well yn y gystadleuaeth. Llais o'r lluaws-Traetbawd pur dda eto, ond ar ol yn y gystadleuaeth hon. Edmygydd o'r testyn-A very bright little essay, full of life and go, and containing a lot of interesting statistics. Ymgeisydd—Cryno, eglur, a pbur alluog, yn cydio ar unwaith yn egwyddorion sylfaenol ei destyn a chymer afael gadarn ynddo o'r de- chreu i'r diwend. Efe rydd y darnodiad goreu o Gystadleuaeth.' Iddo ef y dyfernir y wobr, y cloc, a'r clod. Ar air a chydwybod, CRYMLUN.

CYMANFA GERDDOROL FAWREDDOG DEHEUDIR GYMRU. Dydd Sadwrn diweddaf. Chwefror y laf, 1886, yn Ystafell Blwyfol Pontypridd, cynal- iwyd pwyllgor cerddorol y mudiad uchod. Yn y gadair lywyddol yr oedd E. W. Corbett, Ysw.; G. R. Jones, Ysw., yn yr is-gadair W. A. Morgan, ysgrifenydd, a'r aelodau canlynol: —Dr Parx-y, Caerdydd E. Owen, Ysw., U.H., Caerdydd; Eos Dar, Maerdy; Tom Stephens, Rhondda Dan Da vies, Merthyr W. T. Sam- uel, Abertawe; T. Glyndwr Richards, Mount- ain Ash: Llwydmor Jones, Llantrisant; R. Morris, Hirwaun; W. J. Evans, Aberdar; G. Thomas, Ynyshir; J. Singleton, Taibaeh Jacob Davies, Caerdydd E. C. Deacon, Caerdydd J. Evans, Aber D. E. Phillips, Pontypridd; Tom Williams (Llew Ebbw), Caerdydd; Watkins, Blaenycwm, ac ereill na chawsom en henwau. Cafwyd atebiad oddiwrth Dr Parry, Caerdydd E. C, Lloyd. mab y diweddar J. Ambrose Lloyd a D. Jenkins, Aberystwyth, eu bod yn foddlon i arwain a chyflwyuo darn er ei ddat: ganu yn y gyngerdd amrywiol. Cafwyd adroddiad gan yr ysgrifenydd fod eisoes dros naw cant o ymgeiswyr wedi bod dan arholiad yn y gwahanol leoedd. Cafwyd ceisiadau am gael arholiad yn yr ar- daloedd canlynol, yr hyn a ganiatawyd :—Caer- fyrddin, Pentre, Abertawe, Maesteg, ac Ynys- 1 hir. Bwriedir i'r cor fod o leiaf fil yn cychwyn, ac amcenir hyny gan y cyfeillion. Gobeithiwn na'n siomir i gael canu yn Nghaerdydd na fu ei fath o'r blaen. Gwelir fod y prif leiswyr yn agos oil a bod yn Gymru glan gloew, sef Miss Maggie Davies. Madam Williams-Penn, Miss Mary Thomas, Miss Hannah Jones, Miss Gertrude Drinkwater, Miss Bebb, Llun- dain; Mr Edward Lloyd, Llundain; Mr Maldwyn Humphreys, Mr Hirwen Jones, [ Gwynalaw, Mr Ffrancon Davies, a Mr David f Hughes, yn nghyda cherddorfa offerynol yn rhifo dros gant. PPT rVrfynwyd fod yr aelodau canlynol i fod yn bv-yl-'gor, er myned dros restrenwau yr ym- geiswyr a fu dan arholiad, er cael y goreuon a gyfiwynxr gan y gwahanol ymgeiswyr, sef Tom Stephens, Eos Dar, Oftn Davies, Wm Thomas, W. J. Evans, Jacob Davies, Caradog, Mr Cor- bet, a W. A. Morgan. Hwn oedd y cyfarfod cyntaf a gynaliwyd wedi marwolaeth y Pencerdd a'r arweinydd bydenwog Syr Joseph Barnby. Syr Joseph oedd yr arweinydd a fwriedid i arwain yr Wyl gyntaf, ond wele ef wedi ei dori i lawr yn nghanol ei ddyddiau, ac yn anterth ei nerth. Yr oedd y boneddwr hwn yn gyfaill trwyadl i t' 1 Gymru lan. gwlad y g&n.' Yr oedd canu Cyninx wedi enill ei serch yn gyfan, ac yroedd ei gal on fawr ar dan. Teimlid yn siomedig ar ei ol. Ar gynygiad Dr Joseph Parry, ac eiliad Mr Corbett "pnsiwyd pleidlais o gydymdeimlad dwfn a'i weddw a'i blant. Y gorchwyl nesaf oedd devis olynydd iddo. Bu cryn siarad— rhai o'r aelodan yn dra brwdfrydig ar y pen hwn, ond pendei-fynwyd mai gwell eto am y waith gyntaf oedd cael un o brif gerddorion y deyrnas i arwain, a syrthiai y goelbren ar Syr Arthur Sullivan, os methai Mr Augustus Manns a dyfod. Cafwyd cyfarfod rhagorol, a'r cyfeillion oil a'u hunig amcan i gael y cyfarfod yn llwydd- iant. Hyderwn y bydd yr holl ganghenau o'r cor mawr hwn mewn hwyl canu o hyn i ddi- wedd y bethefnos, ac y bydd i bob aelod o hono ystyried mai anrhydeddu Cymru, gwlad ein tadau, yw prif arwyddair yr wyl. RHISIART.

NODION MIN Y FFORDD. GAN Eos HAFOD. Cynaliwyd cvfarfod llenyddol yn festri capel Nebo. (B.), Ystrad, nos Fawrth, 28ain cynfisol. Cadeiriwyd gan Mr Lemuel Charles, a beicniad yr on oedd y Parch S G Bowen, A.C., Gelli. Cyfeiliwyd gan Miss S J William, merch Mr W Wiihams, (Alaw Machno), a Mr Isaac Bowen, Ysti-ad. Yr oedd nifer y cystadleuwyr yn lluosog, a mwynhawyd y gweithrediadau.

Yvidrechion Canmoladtcy. Nos Fercher, Ionawr 29ain, eyfarfyddodd tna thri ugain o bwyllgor Ueol dylanwadol yn Llyfrgell Gyhoeddus Ton, i ystyried y mesurau goreu igynorthwye y Bazaar a gynhelir yn Nghaerdydd, Ebrill nesaf, er cynorthwyo y gymdeifchas sydd yn rhwystro creulondeb at blant. Llywyddwyd ry cyfarfod gan Mrs Jenkins, Ystradfechan. Penderfyniadau y pwyllgor oedd fel y canlyn;—Llywyddes, Mrs Jenkins yn yr is-gadair, Mr W Jenkins, Y.H., Ystradfechan, a Mrs Pritchard, Ton. (sef gweddw y diweddar MrW Pritchard, goruchwvl- lwr tanddaearol,); trysoryddes. Mrs D S Thomas, Bazaar, Pentre; ysgrifenyddes, Mrs J B Price. Gwnaed y pwyllgor i fyny o fonedd- igesau dysgedig a pharchus.

Galicad i Weinidog. Cafodd Mr John Arthur o ones, Ton, acefx'yd- ydd o brif coleg Caerdydd, alwad yn ddiweddar fan Eglwys Seisnig P°rthcawl, ac y mae Mr ones erbyn hyn wedx ateb yn gadarnhaol. Yn sicr, y mae yr aelodau yr addoldy hwn wecli bed yn ffodus yu eu dewisiad o weinidog. Mab ydyw i Mr a Mrs William Jones, 4 Whitefield Row, Ton. Daethant i'r cwm hwn rai blynyddau yn ol o Goginan, ger Aberystwyth, ac maent yn aelodau hardd yn Nghapel Hebron, (B.), Ton. Dymunii- llwyddiant i'w mab gweithgar yn ei faes newydd.

Hardd Briodas. Unwyd mewn glan briodas dydd Mawrth, lonawr 28ain, Miss Annie Eliza, Morris merch hynaf ¡Mr a Mrs Thomas Morris, 19' Ystrad Terrace, Ystrad, a Mr Thomas Richards, Grocer, Pentre. Cymerodd y gwasanaeth le yn nghapel yr Annibynwyr Cymreig Porth. Y mae Mi* a Mrs Richards yn barchus yn ngolwg cymdeithas, ac y mae eu cysylltiadau yn wir ddymunol. Hyderwn y bydd eu bywyd priod- asol yn hir ei barhad, ac yn gyfiawn o ddedwyddwch. Y mae y priodfab yn ymrodd- gar gyda symudiadau oyhoeddus, ac y mae ei lafur bob amser yn cael ei werthfawrogi.

Cyfarfod Pwysig. Cynaliodd meibion dirwest gyfarfodydd pwysig yn festri Jerusalem (T.C.), dydd Uun, lonawr 27ain. Wedi myned drwy y gweithred- iadau gofynoi, cynaliwyd cyfarfod cyhoeddus o dan lywyddiaeth y Parch W Jonee, Dyfodwg House, Ton. Cafwyd areithiaxi pwypasol gan y Parch E W Davies, Hebron Mri J T Williams, P.G., W.P., Resolven; Isaac Edwards. G.P,, Dowlais; Evan Lough er, G.S., Merthyr Tydfil. Cynaliwyd y cyfarfodydd o dan ddvbu'wad Urdd Meibion Dirwest. Merthyr Tydfil. Gwel?i« • hunain at 0..A 4 drwsiadus a boneddigaida.

Y Cyvirodorion. Nos Fawrth, Ionawr 28ain, oedd wedi ei neilldito i glywed anerchiad Dr T H Morris, Pontygwaith, ar y testyn 'Y talp glo, beth ydyw?' Yr oedd y meddyg dewr yn myned i'w egluro gyda experiments. Yn herwydd y danchwa ddifrifol gymerodd le yn Tylorstowc, nid oedd modd i Dr Morris fod yn bresenol, gan fod eisieu ei wasanaeth yno. Heblaw hyn yr oedd ei gydymdeimlad yn ormed i adael ei gartref ar adeg mor bwysig. Yr unig beth a wnaethpwyd oedd pasio pleidlais ? gydym- deimlad a'r gweddwon a'r amddifaid. Llaw- nodwyd y llythyr gan y Parch E W Bavies, a Mr ion Davies, ysgrifenydd, ar ran y Cymrodorion.

Parti o Ferched. Y mae parti o foneddigesau wedi ei ffurio yn Nhonypandy. Enw eu cymdeithas yw Excel- sior Ladies Choir. Mr Tom Davies, Coedy- uieibion, yw yr arweinydd. Oyiialiwyd cyngherdd amrywiol ganddynt yn ddiweddar yn Mpengarw. Canwyd ganddynt Xn mlaen a ni, (D Emlym Evans), • Railway Dourney,' ? ,°k)" 'Stocking Menders,' aDwr yffynon fechan, yj. 0]af wecjj ej threfnu gan MrTom Davies. Clywais iddynt ganu y Railway journey, dair gwaith. Prif soprano y parti yw Miss H L Rees, Pentre. Chwareuwyd iddynt gan Miss Maggie Davies, sefy goreu o nifer mawr o chwareuwyr yn Eisteddfod Genedlaethol LIanelh.

Capel yr Annibynwyr• Y mae yr Annibynwyr Cymreig yn Rhydy- felen, ger Pontypridd, wedi penderfynu tynu yr hen gapei i lawr, a chodi un newyad yn ei Ie, ac hefyd festri. Y mae rhxf yr „a yn cynyddu, ac mae'r eglwys mewn sefyl«a galon- ogol iawn. Gwerthfawrogir gweini"°Saeth y Parch D G Evans yn tawr, sef gweinittog presenol yr eglwys. Bwliedir decbreu adeiladu yn ystod mis Mawrth.

Undeb yn Nerth. Cafwyd prawf teg ar hyn yn ardal Ystrad Rhondua, yn ddiweddar. Gwnaed darixth er budd i Mr John Davies, Arthur Stree^ } r hwn sydd wedi bod yn wael iawn ei iec'nyd ana yn agos i dair blynedd. Perthyna Mr Davies i eglwys Bethel. (T.C.), y He uchod, ac y mae yn azdalydd parchns iawn. Y mae yn uyoddef oddiwrth wendid corfforol nes y mae wedicolii ei lais er ys peth amser. Enillodd ei sefyllfa a'i gymeriad gloew sylw eglwysi Bodnngalit, (A.), Nebo, (B.), a Bethe), (T.C.) Unwyd i wneud ymdrech er sicrhau cynjTch i w gyn- orthwyo a'i deulu yn ei gystudd. bK'rufnvvd gwasanaeth y Parch 3-omer Lewis, D-D., Aber- tawe, a llywyddodd E H Davies, Y.2-' ^n^re. Cymefodd boneddigesau y gwabanol eglwys^ ac ereill at werthu tocynau, a buvvyd yn llwyddianus Reillduol. Mae Air Davies wedi derbyn eisioes £30. a bydd iddo dderbyn ychwaneg ar ol i bawb dalu am Y tocyllau. t Llywydd y pwvllgor oedd y Parch Walter Davies, Bethel, trysorydd, Mr David Jenkins, Contractor, a llanwodd Mr D Longher, Arthur Street, (gynt Llansamlet), y swydd o ysgnfen- ydd. Mae clod yn deilwng i bawb am eu ffyddlondeb yn nglyn a?r symudiad gvvir deilwng hwn. I

Cyfarfod Dimcestol. Cyfarfyddddd brodyr hawndgar dirwest yu nghapel Rhondda, ger Pontypiidd, nos W ener diweddaf. Amcan y cynuliiad lluosog 6,ed<l lledaenn son am y daioni mai sobrwydd yn ei wneud yn ein plith. Cymerwyd y gadair gan Mr Bjett, H.D.R., a chafwyd anercluadau tarawiadol gan Mri Thomas Rees, A.S.J.T., Porth; D M Williams, Tonypandy: a .Tom Dayies, D.S.J.T., Clydach Road. Ffurhwyd dwy o gymdeithasau neu Tents fel y gelwir hwynt, gan y Rechabiaidl Enwyd un y plant, • The Rose,' ac un y rhai mewn oed yn Bope of Rhondda.' Perthyna 27ain o aelodau i'r flaenaf, a 47 i'r olaf, yr oil yn 74. Cyfarfod hwylus oedd hwn, mae n debyg.

Eglwys Ymroddgar. Y mae eglwys y Methodistiaid Cyntefig, Ystrad, yn un ymroddgar. Mae yr elw oddi- wrth y Christmas Tree, &c.. wedi cyrhaedd RSO. Yn y flwyddyn 1894, casglwyd at yr addoldy £ 58. Rhif yr aelodau y p yd hwnw oedd 43. Yn y flwyddyn ddilynol casglwyd .8148 at yr un achos. a chynyddodd rhif yr aelodau i 73. Y cyfeillion sydd yn cymeryd y rhan flaenllaw g>rda'r achos teilwng yw Mri Wm Perry, Wm Margery, Thos Crook, H Eus, George Bnrnell, ac ereill.

Cyfarfod Cymdcithasol. Nos lau, Ionawr 30ain. cynaliwyd gwyl de a chyfarfod buddiol yn eglwys sefydledig Ystrad Rhondda. Yr oedd y byrddau wedi eu harlwyo a danteithion blasus, ac wedi eu prydfertku a ffrwythau atdyniadol. 'Roedd serchawgrwydd i'w weled ar bobpetb, ac ar bob gwyneb oedd yn bresenol. Daeth yr aelodau yn nghyd yn lluosog. a gwahoddwyd eu cyfeillion i gymeryd rhan o'r wledd. Gwasanaethwyd wrth y byrddau yn serchog gan y boneddigesau canlynol :—Mrs Golding, Mrs Wm Staddon, MrsT Jones. Mrs Simmons, Mrs H Vokes, Mrs Samuel Yews. Mrs G Watkins, Misses M J Keen, M Hawkins, E Davies, Mr W Setter, ac ereill.

Prwygraipht y Cyfarfod. Llywydd y Parch T H Williams, L.D., offeir- iad gweitbgar y lie: cyfeilydd, Mr Samuel Kingdon can, 'Mona,' Mr T Royal; adroddiad, Miss K Havard darllen, Mr L T Phillips; anerchiad, Mr W Setter deuawd, Mri May a Bennett; adroddiad. Miss SMYews: ydadleu- wyr goreu, Mr Kay Jenkins a'i gyfaill; can ac anerchiad gan awdwr y Nodion: adroddiad, Mr D Williams; can, Miss F Yews, anerchiad, Mr Kay Jenkins, Pentre; adroddiad Mr W H Scott; can Mr J Hunt: araeth ddifyfyT, goreu, Mr D Williams: a chanwyd Duw a gadwo'r Frenines, i ddiweddu. Rhoddodd y cyfeillion a enillodd y gwobrwyon hwynt tuag at y drysorfa adeiladu yr eglwys. Mae'r eglwys newydd y He a enwir yn St. Stepheas. i'w hagor Pasc nesaf.

Gofyniad DyryslycL Pan oeddwn yn ieuanc, daeth gofyniad allan yn y Gwladgawr a barodd lawer & ddvryswck i'w ateb. Yr oedd ar ffurf o benill, a dwy linell o bonynt yn unig yr wyf yn ei golio. Dyma hwynt 'Mae rhywbetb bach yn Aberdar, Yn Merthyr nid yw'n bod. Meddyliodd rhaimai Billy Fair Playafeddylid. Mae'n debyg i'r Billy ddyfod ar y pryd i-Abor- dar, a hyny am y tro cyntaf yn hanes ein glo- feydd. Saethodd amryw o bethau i feddyliau pobl beth allasai yr eglurhad fod. Diweddodd y cwbl n2°dd bynag, mewD peth syml iawn. Gwelir fod y llafariad A yn Aber iar, ond nid oes yr un i w gael yn yr enw Merthyr. Achos- odd hyn lawer o ddifyrwch ar y pryd. Cofier mai adgof deneu sydd genyf am y peth hwn.

.u.- CRAIG-CEFN-PARK, PANTYCRWYS. CYFARFOD SEFYDLU IFAN AFAN.-Dyddiau Sul a Llun diweddaf, cynaliwyd cyfres o gyfar- fodydd neillduol i'r dyben o sefydlu Mr E H Jenkins (Ifan Afan), Cwmafon, yn weinidog ar eglwys Annibynol Pantycrwys, ger Abertawe. Dydd Sul, pregetlnvyd yn rymus i gvnuDeidfa- oedd lluosog gan y Parch D Rees, Itock, Cwm- afon, a J Stephens, Llwynyrhwrdd. Boren Llun, cafwyd pregeth gan y Parch Towyn Jones, ac un arall ar 'Natur Eglwys' gan y Parch R Thomas, Glandwr. Neillduwyd eyf- arfod y prydnawn i sefydlu y pregetbwr ieuanc poblogaidd a galluog yn weinidog ar yr eglwys. Yn mhell cyn dau o'r gloch, yr oedd y capel wedi ei orienwi, ond cafwyd caniatad i gael capel eang y Bedyddwyr, a gohiriwyd bwnw drachefn. Cymerwyd y gadair gan y Parch Dan Evans, Cwmafon. Rhoddwyd y cwestivn- au i'r gweinidog ieuanc gan y Parch J T Jewfefo^ Pontardawe. ac atebodd Ifan Afan hwy yn feistrolgar a cbanmoladwy iawn. Wedi hyny, offrymwyd yr Urdd Weddi gan y Parch Rees, Alltwen, a rhoddwyd y Siars aen y Qyngor arferol gan y Parch D Rees, Rock. yn ei ddull dylanwadol ef ei hun. Yna cyflwynwyd iddo yr anrhegion, sef Esboniad Matthew Henry.' naw cyfrol, ac amryw o gyfrolau godidog ereill, 1 A qr ran eglwys y Rock, -sef Mri James Jones, ;vf'-vynodd Mr John o aur ar ran eglwys Wedi hyny, cafwyd ,vi±Mtsol iawn gan y Parchn Williams, Abergwynfi; Stephens, Llwynyr- hwrdd; Griffiths (M.C), Fardre: Lewis (B), Elim a Mr Thos. Morris, Bethania, Cwmafon. Yn yr hwyr, pregethwyd gan y Parcha Ben. Davies, Pantteg; E Owens, C)ydach; a J C Lloyd, Ynysybwl. Cafwyd cyfarfodydd neill- duol o lwyddianus o'r dechreu i'r diwedd. Yr oedd yn bresenol heblaw a enwyd, y Parehn Selby Jones, Gwaencaegurwen: Davies, Baran; Davies, Cymmer; Thomas, Taibach: Rees, Canaan; Davies, Glais; Lewis (B), Salem • Evans, Carmel: ac hefyd amryw o efrydwyr. Darllenwyd IIythyrau oddiwrth y Parohn J Evans, Sardis; Williams, Hirwain Rees, Cwm- llynfell; ac amryw o leygwyr oeddynt yn methu bod yn bresenol. HANESYDD. e

CWMAMAN, ABERDAR. MARWOLAETH.—Daw i'n rhan yr wythnos hon y gorchwyl galarus ac annymunol o gof- nodi marwolaeth y chwaer hynaws, Mrs Mar- garet Davies, priod Mr D. J. Davies, Prospect Place, o'r lie uchod. Yr oedd wedi bod am amser maith yn wael ei hiechyd, eithr nid oedd neb wedi tybied fod awr ei hymddatodiad mor agos; ond boreu dydd Iau, Ionawr 23ain, ym- adawodd ei hysbryd i fyned at yr Hwn a'i roes pan mewn blodau ei dyddiau, yn 33 mlwydd oed. Merch ydoedd i Mr a Mrs Richaro e, o'r lie, ac yma y cafodd ei dwyn i fyny. Magodd ei rhieni hi yn athrawiaeth yr Arglwydd. Yr oedd yn aelod ffyddlon yn Moriah Aman, lie yr oedd bob amser yn nodedig am ei gwaith. Hyfrydwch ganddi bob amser oedd gweithio yn y winllan, yn enwedig gyda chaniadaeth y cys- egr. Hawdd oedd canfod pan yr oedd ar farw fod ei llygaid yn canfod yr iachawdwriaeth a fydd byth. a'r cyfiawnder ni dderiydd. Y dydd Llun canlynol i'w marwolaeth, clud- wyd ei gweddillion marwol i gladdfa gyhoeddus Aberdar. Hebryngwyd hi gan dorf fawr, a chanwyd amryw donau gan gor o'r He, dan ar- weiniad Mr William Lewis. Gwasanaethwyd ar yr achlysur gan ei pharchus weinidog, y Parch H. A. Davies, Cwmaman. Cysured Duw y priod. y rhieni, a'r perthynasan oil yn eu galar. Heddwch i'w llwch hyd nes byddo Dorau beddau'r byd Ar un gair yn agoryd." Cwmaman. M. EVANS.

CYFARFOD MISOL Y METHODISTIAID CALFINAIDD YN LLANTRISANT, CHWEFROli 3YDD. Llywyddwyd gan y Parch J. M. Jones, Caer- dydd. Trefnwyd i'r cyfarfod misol nesaf fod yn Llacfabon, Ebrill 15 a 16, i ddechreu am 10; seiat gyffredinpl am 3. Mater ymdayddan, "Dyledewydd aelodau eglwysig tuag at, ac yn moddion gras," i'w agor gan y Parch Rowland Morgan, Trewilliam. Cadarnhawyd cofnodion y cyfarfod blaen- orol. Galwyd sylw yr eglwysi at y danchwa yn Tylorstown, gau eu hanog i ddangos eu cydym- deimlad a'r gweddwon a'r amddifaid, trwy anfon eu cyiraniadau i'r pwyllgor lleol. Ac archwyd i'r Ysgrifenydd anfon cydymdeimlad y cyfarfod at deuluoedd galams Mri Richard D. Evans a John Pierce, ac hefyd i Mr John Williams yn ngwyneb colli ei anwyl fab. Pasiwyd pendeifyniad cryf yn galw ar y Llywodraeth Brydeinig i gyfryngu ar ran yr Armenianl sydd yn dyoddef cymaint o greulon- derau oddiar law y Tyrciaid. Pasiwyd y penderfyniad canlynol gyda golwg ar y Local Veto Bill That this monthly meeting of Calvinistic Methodists of East Glamorgan, representing 117 churches, strongly urge the Right Hon. Sir W. V. Harcourt to in- troduce the Local Veto Bill into the House of Commons in the forthcoming Session, limiting the extent of its operations to the Principality of Wales, and presses all friends of public sobriety in Parliament to give it their hearty and active support and assistance." Wedi gwrandaw ar anerchiad dyddorol Mr Jenkins, M.A., cofrestrydd Coleg Caerdydd, pasiwyd yn unfrydol—" Fod y cyfarfod misol hwn o Fethodisbiaid Calfinaidd Dwyrain Mor- ganwg, wedi ciywed gyda llawenydd am yr » addewidion amodol o JE20,000 a £10,000 gan y Llywodraeth a'r Drapers' Company tuag at adeiladau newyddion i Goleg y De a Mynwy, ao yn gobeithio y bydd yr eglwysi a'r gweinid- ogion yn cynorthwyo y mudiad rhagorol hwn." Rhoddodd y oadeirydd rybudd y bydd yn galw ar y cyfarfod misol nesaf i benodi ymddir- iedolwyr argapel Llantrisant (G). Trosgiwyddwyd sefyil fa yr aches yn Canton (C.) i ystyriaeth bellaeto y pwyllgor. Derbyniwyd adroddiad y cenadon fu yn Aberdare Junction yn ffurfio eglwys Seisnig. Hysbvswyd fod y brodyr canlynol wedi eu dewis yn flaenoriaid yn PantywyU-Samuel Davies, Evan Loughor, a James Phillips. Galwvd sylw at bregvthnu a bywcrrafiisd y diweddar Barch David Jamt>s, Llaueurwg, wedi ei ddwyn allan dan olygiaeth y Parchn T. Rees, D.D., a D. M. Phillips, Tylorstown. Cymeradwywyd y brodyr canlynol i gael eu hordeinio yn nghymdeithasra Awst iiebaf-T. E. Davies, D. G. Jones, David Jones, R. C. Lewis, a John Mergan. Enwyd y perscraau canlynol i gynrychioli y oyfarfed misol yn y gwahanol gymdeithasau yn ystod y nwyddyn :— Cymdeithasfa Mawrth-Parch M. H. Ellis, William Williams, Cadoxton; Mri David Mor- gan, Canton, a James Roberts, U.H., Trefforest. Qymdeithasfa Mai-ParchB T. Davies. Tre- eici J. M. Saunders, M.A.. Penarth Mri Ed- ward Jenkins, Treforgan, a David Euans. Ton. Gynsdeithasfa Awst—Parchn D. M. Jones, D. M. Phillips: Mri Cadben Davies, Barry; John Morgan, Llantrisant. Cyradeithasfa Hydref-Parcbn Wm. Jones, Ton John Morgan, Ynyshir Mri D. H. Lewis, William Moses, Aberdar. Y Gymanfa Gyffre-dinol-Parchn W. J. Wil- liams, Richard Morgan, Evan Rees (Dyfed); Mri R. Lewis. U.H., William Morgan, U.H., Pant; Roger Rogers, Llwydcoed. Penderfynwyd dosranu Dosbarth Rhondda Isaf fel y canlyo- Rhondda Isaf-Blaenelydaoh, Llwynpia, Tre- alaw, Penygraig. Tiewilliam, Dinas, Porth. Rhondda Facb — Maerdy, Carmel, Penuel, Tylorstown, Pontygwaith, Ynyshir. Rhoddodd y Parch D. M. Jones rybudd y bydd yn galw sylw y cyfarfod misol nesaf at y priodoldob o ffurfio pwyllgor arianol sefydlog. Hysbyswyd fod y symiau canlynol o ddyled capeli wedi eu talu-Trealaw, £5(): Aberdare Junction, £ 50; Hermon. Dowlais. £ 50. Enwyd y personau canlynol i ystyried gwerth- iant ysgoldy yn Cadoxton,-Parchn J. W. Mathews, Richard Morgan; Mri David Mor- gan, Canton; H. Davies, C.o. Ceisiwyd gan Henadur J. Jones-Griffiths i ymgynghari a swyddogion y gymanfa gyffred- inol yn nghylch gwneud rhai oyfnewidiadau yn y daflen flynyddol. Cymeradwywyd yr adroddiad canlynol o weithrediadau y pwyllgor fu yn ystyried pryd- les capel Llantnsant (C.)— (1) That, it having been ascertained that the then Trustees holding the property ef Llan- trisant Chapel signed the Declaration of Trust of 25th September. 1827. thus placing it, for the present purpose, on the same footing as chapel property held under deeds drawn out according to the provisions of the Constitu- tional Deed of 10th August, 1826, this commit- tee recommends that the present appointment of Trustees for j;,iJ8 said chapel be made by the monthly meeting. (2) Whereas the title of the oonnexion to the chapel at Llantnsant is leasehold for 999 years, subject to a rental of a peppercorn a year, and whereas the said rental ot one peppercorn per fannam has not b%yi paid from time immemor- ial, the committee further recommends that the necessary documents be prepared and ex- ecuted for converting the said property into a freehold. Datganodd y cyfarfod gydymdeimlad tyner a'r Parch William Lewis yn ei gystudd maith, ac archwyd i'r Ysgrifenydd ei gyflwyno iddo mewn llythyr. Ac hefyd a theulu galarus ein hanwyl frawd Mr Abraham Morris. Enwyd Mri H. S. Davies a Charles Morgan i arohwilie cyfrifcn Trysorfa y Gweiiiidogioi-i Rhoddwyd derbyniad calonog i'r Parch T. R. Jones, America, ar ei ym chad a'r Sir. Enwyd Mri Recs J..h ac S. Mitdon i fyned at oracJawyliwr Arglwydd Widdser, er ceisio- gostyngiad yn ardyeth tir capel Treharrts. Rhoddwyd «aniatad i newid nodau fel y can- lyn Pontmorlais, R50 am £ 100; i arwyddo, Kà. Mathews, Morgan Morgan, Thomas Jones. Dinas, £50; i arwyddo, Rowland Morgan. M. H. Ellis, Evan Richards, John Morgan. Pen- arth. 2100; Pembroke Terrace, zC400, y blaen- oriaid i arwyddo. Graig, Pontypridd. £ 200 i arwyddo, William Lewis. H. S. Davies, Evan Evans, John Leyshon, John Evans. 0 Ganiatawyd i Eglwys Treherbert (S.) i godi Pnf» at adeiladu capel. Caisiwyd gan yr eglwysi i fynu gweled y cyf- riton wedi eu harchwilio yn briotiel cyn y byddo r ymwelwyr blynyddol yn dyfod atynt. Oeisiwyd gam y pwyllger Adeiladu i fyned i Aberdare Junction er sierhau tir i adeiladu capel Seisnig arno. Rhoddwyd caniatad i'r Efengylwr Smith i fyned trwy y Dosbarth Seisnig ar brawf fel ymgeisydd am y wetnidogaeth. A chaniatad cjrffelyb i David Edwards, Treorci. Ehawyd y personau canlynol ar Bwyllgor yr Ymweliad-Paren T. J. Jones, Tref organ, a Mr John Mills, Aberdar. Enwyd y bredyr canlynol i edrych unfrydedd Eglwys fierwen, Dowlais, yn ei dewisiad o fugail-Parch W. J. Williams, Mri Wm. Rich- ards, Darid John, William Morgan, Pant. Gohiriwyd y cais am ad-drefnu Dosbarth Llantrisant. Dymuntr gwneud yn hysbys fod enwau y brodyr canlynol wedi eu gadael allan o'r Dydd- iadur am elemi, mewn amryfusedd-Parchn J. 0. Evans, Libanus, Dowlais; David Jones, Twynredyn, Merthyr David Davies, Ynyshir (yn Ngholeg Caerdydd). Derbyniwyd y blaenoriaid canlynol i Undeb y Cyfarfod Misol- Tbomas Lewis. Treforgan Richard Morgan, John Morgan, Thomas Rees, William Nicholas, HantrMant. Oymeradwywyd yr adroddiad canlynol o weithrediailan Pwyllgor yr Ysgol Sul :— Trefnwyd centres a gwyliedyddion yr Arhol- iad agosbael. Rhoddwyd ar yr ysgrifenydd i anfon cylchlythyr at yr holl ysgolion a'r cyfar- fodydd dau-fisol, i alw i fewn nifer yr ymgeis- wyr ar gyfer yr Arholiad. Trefnwyd centres yr Arholiad Cyfundebol, yn nghyd a'r Gwyl- iodyddion. Yr ymgeiswyr i ohebu a'r yegrifen- ydd. Rhoddwyd caniatad i'r ysgrifenydd anfon am dystysgrifau, &c. Meusydd Liafur 1896-7.— Dosbarth hynaf. Ephesiaid i., vi. Arholwr, Parch Richard Morgan, Aberdar. Dosbarth Canol, Llyfr y Bara wyr, i., xii. Arholwr. Parch Barac Rees, Crosfaen. Dosbarth dan 16 oed, LIytr y Barn- wyr. i., xii. Arholwr, Parch E. Moses Evans, Aberaman. Dosbarth dan 13 oed, Hanes Iesu Grist o'r Pasc diweddaf hyd ei brawf-Mathew xxvi. 17-75: xxvii. 1-31. Marc xiv. 10-72; xv. 1-20. Luc xxii. xxili. 1-25. loan xii. 1-30: xviii.; xix. 1 15. Arholyddes. Mrs- Morgan, The Schools, Cwmparc. Enwvd i bregethu—Parchn William Henry, D. M. Jones, T. Rees, D.D.

NODION 0 RYMNI. Erbyn hyn, mae yn ffaith fod parti enwog. Treorci i ganu yn yr Hall gyda ni ar y ITeg o'r mis hwn. Diamben y cant dderbyniad brwd gan fechgyn a merched cerddgar Rhymni. Tebyg y gwna phmt y gan bob ymdrech i glywed llu o eosiaid yn lleisio. # # Arglwvddes Llanofer a'r Tywysog Henry- oedd testyn pregeth y Parch Canon Evans yn yr eglwys, y Sabbath cyn y diweddaf. Yr oedd yr Arglwyddes yn deilwng o goffhad yn mhob llan a ohapel o Gaerdydd i Gaergybi, ac o Dyddewi i Lanandras. Yr oedd ei sel dros Gymru, ei hiaith, a'i harferion, a Duw ein cenedl yn angerddol. Ni wnaeth neb, yn mhob ystyr, y ganrif hon gymaint i gadw'n fyw yr iaith Gyiaraeg, ac arferion ein eene Z1 fon- eddiges hon briddwyd yn Llanofer blaen. Yr oedd yn deilwng o syh ». 1 bwlpudau Cymru yr wythnos dei Bydd cornel cynes i Wenynen fiv n mghalon pob Cymro tra pery'r iaith YU C; r Heddyw, er ei phriddo hi, Yn dyn mr e sereh am daøi.

YR ENGLYN-" GWEN." Gwobr, Gwlawlen. Ni dderbyniwyd ond 54 o wenau.' Meddyl-' iwyd unwaith y buasai hon yn gystadleuaeth luosog, ond gwaethaf y modd, fel arall y bu- ni ddaeth ond ychydig dros haner cant o feirdd i'r ymdrechfa. Safant fel hyn— Cilcarn, Demetrius. Dafydd, a Bodrin yn wallus. Y mae y lleill i gyd yn englyni-on cywir, ond yn amrjTwio yn fawr yn eu teilyng- dod. Gormod o dreth fyddai gwneud beirn- iadaeth ar bob un o honynt. Y mae yma naw neu ddeg yn y bwndel yn rhagori, sef B, Sam- letydd, Hen Law, Calon lawen, PelydTyn, Meurig, Pedrillo, Gwirionedd, Bryn y castell, a Don Juan. O'r rhai hyn, credaf fod y ped- war olaf eto yn rhagori. Dyma. y goreuon :— Gwawr siriol, denol dywyniad-yw gwen, Gwyna foreu profiad Byw eura'r wedd—o'i bri rhad, Agora dydd o gariad. Pedrillo. Eneidiol swyn, min dlysineb-yw gwen DagT gwawd, tes sirioldeb't Ar don nwyf yn frad i neb, Daw a'r enaid i'r wyneb. Bryn y castell. Chwareuol lewyrch ar lawen-wybr oes, Ber ei hwyl a'i beulwen Arwydd serch, swyn ei pherchen Dawn ar ras yw'r dyner wen. Don Juan. Anwyl' wen,' haul y wyneb—ac amnaid 0 gwmni boddineb: Trem cariad, drych teimlad, heb Euog adwyth na geudeb. Givirionedd. Y mae y pedwar yn bur agos; ond barnwn fod mwy o eisieu ymbrelo ar Gwirionedd na'r lleill. Rhodded y pwyligor yr ymbrelo i Gwir- ionedd ar yr amod ei fod ef i roddi ei fentbyg 'nawr ac yn y man i Don Juan, ei frawd Ped- rillo, a Bryn y castell.