Y Celt

EGLWYSYDDIAETH Y CYN-GANRIE- OEDD. [GAN PARCH. J. DAVIES, ABERDAR.] Wrth v cyn-ganrifuedd yn y penawd uchod y golygir y pedair canrif cyntaf o'r cyfnoJ. Cristionogol, neu, yn hytrach, gy- maint o'r eyfnod hwnw ag sydd o amser ffurfiad yr eglwys gyntaf yn y ganrif gyntaf hyd bauer olaf, neu, dyweder, diwedd y bedwaredd ganrif. Am y ganrif gyntaf, yn I t, y j Testament Newydd y ceil* yr hanes a'r defmddiau i ddeali natur y ffurfdywodraeth eglwysig a if nai yn yr eglwysi Cristionogol; I n ac y mae r cyfryw hanes a defnyddiau yn gwbl adnabyddus. Oddiyno yn mlaen y mae'r dei'uvddiau wedi eu easglu o wahanol hen ff ynuLieliau, hen ysgrifeniadau, her gof- golofnau, a hen draddodiadau, ac yn neill- duol hen hanesiaeth eglwysig wedi ei hys- 0 ZD grifenn gun Eusebius o Cesarea, yn y bedwh redd ganrif. Y mae'r gwahanol ddeinyduiau hyn wedi eu chwilio, eu trefnu, au hegiu..) ga.n In o haneswyr eglwysig ,,¡ mewn gwahanol amserau ac mewn gwahanol wledydd. Y mae enwau rhai o honynt vn 1 lied adnabyddus,—Mosheim, Gieseler, Planck, Milner, Neander, Hase, ac er;A,ill. In y ganrif gyntaf, y wae yn amlwg fod yr eglwysi yn Annibvuol; ac y mae pob hanesydd eglwysig yn cymeryd bviiv fel saili gychwvn. Yr oedd yr holl eglwysi yn amhvg yn sefyll ar yr un tir, a phawb yn y eglwysi yn gydradd, heb neb yn cael ei. gyd. nabod ya Ba,bbi—Crist yii uuig yn ben, a. hwythau oil yn frodyr ac yn chwiorvdd. Nid oes i'w cael yn y ganrif hon unrhyw arwyddion o fodolaeth CTFUNDEBIAETH. Peth ddeohreuodd yn ddiweddarach oedd v cyfuudebiaeth (consociation) hyny o ealwysi yn yr un dalaeth ag a roddodd" gychwyniad i gynghorau, esgobaethau, a phrif-esgob- aethau. Yn y Testament Newydd, vmddengys yn dra. diddadl fod y termau esg-o bioil a heaur- iaid yn golygu yr un petb, aCYll holiol wahanol eu cynwysiad oddiwrth yr hyn y daethaut i fod yn yr ail ganrif ac o hyny yn mlaen. Ar y dechreu, nid oeddynt yn ddim amgen 11a gweinidogion neu wasanaethwyr yr eglwysi mewn amryw ffyrdd. Nid oedd- ynt yn honi nac yn arier un arglwyddiaefch dros yr eglwysi. Yr oedd llywodraeth a threrniad materion pob eglwys unigol yn ¡ hollol yn llaw'r bobl èL'i cvfansoddent; ei swyddogion, o ba enw bynag, a'i holl aelod- au, o ran awdurdod ac arglwyddiaeth, yn union ar yr un tir o gydraddoldeb. Yn ol yspryd, dysg, a siarnpl Crist a'i apostolion, yn weriniaethol hollol, yr oedd yr eglwysi yn y ganrif hon yn dwyn eii materiori yn mlaen. Nid yw yn fater hawdd i'w benderfynu ya fanwl pa bryd y deehreuodd yr eifen ben- defigaethol ac unbenaelhul mewn eglwys- lywiaeth-yr ellen ag sydd yn nodwedda esgobyddiatth—wthio yr elfen weriuiaethol o'r ffordd. Feallai ra n y syniad ag oedd yn sail i'r syniad unbenaethol oedd, v dryvh- feddwl am un eglwys gyffredinol —one Catholic Cltui-ch-a, hono yn rbyw sefydliad alianol, gweledig, tuallan i r hwn yr oedd iachawdwriaeth yn dra ansicr, os nad yn anmhosibl. Gyda syniad fei hwn, yn gweithio at undeb alianol, gwele jig, y mae esgobvdd- iaeth yn cael ei hacblysur, ac yn cytiieryd mantais arno. Tybia I hili fod hyn wedi dechreu dangos ei hunan yn gynar yn yr ail zD ganrif, os nad cyn diwedd v gyntaf. Fo ld bynag, am ran o'r ail ganrif, f0 barhaod 1 yr holl eglwysi i fod yn dm agos i'r hyn oedd- ynt ar y cyntaf, hyny yw, yu annibvnol, heb fod rhyngddynt unrh) w gysylltiad trwv gyfundehiaethnen gyngrair gweledig. Y r oedd pob eglwys yn weriuiaeth fechaif ar ei phen eihun, yn cael ei liywo Iraetbu gan ei rheolau ei hun-rheolau a. fabwysiedid can yr eglwys ei hun yn ol fel yr oedd hi ei hun yn deall nieddwl Crist ac arferiad yr apos- tolion. Ac wrth son am reolau, peidier camddeall, fel pe b'ai hyny yn golygu rbyw I r, drefniada,eth fanwl iawn. Yn hytrach vr oedd symledd mawr yn nodweddu gweitli- rediadau yr eglwysi yn yr amseroedd hyny. Ond yn nghwrs amser, fe ddaeth i mewn yspryd rheoleiddio, a chyda hyny yspryd awyddus am gydsymud ya y gwaith o reol- eiddio a threfnu it buan yr anveiniodd I,yn yr eglwysi a fyddent mewn agosrwvdd at eu gilydd, neu o fewn yr un dalaeth, i ymuno ac ymffurfio i fod yn fath o gyindeithas neu weriniaeth gyffredinol, a ffurfiwyd math o undeb cynulleidfaol, yr h n a gyiihaliai ei gynulliadau a i gymaniaoedd ar amserau penodedig—blynyddol neu haner-blynyddol. Ya nghyfarfodydd yr undeb cynulleidfaol hwn y trinid y gwahanol faterion a gyfrifid o fudd a mantais i'r holl undeb. Nid ddim ond un undeb cynulleidfaol o'r fath oedd yn bod, ond nifer o honynt—gwahanol daleitb- au yn uiiciebau ar eu psnau eu buna/u, yr un fath ag y mae yn bresenol wahanol uadebau cynulleidfaol. Y mae yn deiiwng o sylw mai yn mysg' y Groegiaid y dechreu- odd vr ymgyngreirio yma, a ifurfio undebau cynulleidfaol. Yr oeddynt hwy er's llawer o amser wedi arfer ymgyngreirio felly gyda golwg ar eu materion gwladwriae'thol a diaasyddol. Nid annaturiol felly oedd iddynt ymgyngreirio yu eu gweithrediadau eglwysig ac nid hir y buwy4 cyn i'r eglwysi eraill yn dra cbyffredinol i dybied y buasai yn fuddiol iddynt hwythau i ymgyngreirio a ffurfio undebau cynulleidfaol yn gyffelyb. Gelwid yr undebau cynulleidfaol hyn, yn ol ga,ir y Groegiaid, yn Si/n idau, ac yn ol gair y Lladiniaid yu Gynghorau a gel wid y pethau v cytunid arnynt gan yr undebau hyn yn ganonau neu reolau..Darfu i'r undebau hyn, y ihai a ddechreuasant tu-i chatiol yr ail ganrif, newid holl ffurf y llyw- odraeth eglwysig. (I'w barhau). s

Y GLYM15 LAID HAERLLUG, Gau ein eeir yn adnabod v rhai sydd yn Hafurio yn ein m'ysg, ac yn gwneuthur cyfrif mawr o honynt mewn c;<riad, er mwvn eu gwaith, dylid deall nad yn erbyn perso'a- au na doniau gwyr y Glymblaid, ond mai yn erbyn eu haerllugrwydd y dywedir; o biegid, cymerant aiaiynt eu hunain a.w- durdod na pherthyn iddyut ei chymeryd. Cvhoeddodd y blaid tynyn flynydijau'n ol. i amdditfyn iddynt geisio gwneuthur peth anaichouadwy, sef e.sgvuiinuno egiwys An- mhyuol; »e yn I.wnw, bconr mor rbyfygus a dyfytiu yr ymadrodd, W\I\ddaJi ti ago. iadau reyrnas nefi?, M a- pha beth bynag a rwymech ar y ddaear, a fydd rhvvymedig yn y aefoedd a pha, beth bynag a, ryddhaeuh ar y ddaear, a fvdd wedi ei ryddhau yn y nefeedd." Gan y pai'haus ddefnyddir vr uarhyw mewn gweithrediad l-»yd ;ai i'uddiol dealt mai ystvr yr ymadrodd ffugurol, agoriadan, rljyduhau, a rhwyniu," vw Amlt/giad o athraiviadli yr Bfem/'i/l. Y canlyniad i dystiolaeth Petr, Ti yw y Crist, Mab y liuw byw," oedd ei wneuthur ef yn offerya aarliydeidus cyntaf i gyhoeddi-