Y Gwyliedydd

I ANNTJWIOLION A WELAIS. Ni welais annuwiolion—(enau mall) Yn mhob drwg mor hynon Eu blerw iaith yw cablu yr Ion, Aeg hyll, hyll eco ellyllon GWJLYM L'EEPWL.

BETH YDYW EISTEDDFOD ? Beth ydyw Eisteddfod ? cref galon yn taflu Gwaed goreu llenyddiaeth drwy gorff Gwalia wen; Beth ydyw Eisteddfod ? clir heulwen ddysglaerwech Yn goleu heirdd lwybrau gwybodaetli o'i nhen; Beth ydyw Eisteddfod ? Haw gywrain alluog, A'i hosgo yn dangos athrylith ddewr wedd, Tra'n ymladd yn wrol dros urddas ein henwlad A'i gwych araithyddol gorfiniog ddur gledd. Eisteddfod, beth ydyw ? tâll cariad ar aelwyd Serchusaf, anwylaf, 'r hen Omeraeg iaith, Ar hon yn ymloni, 'n ymserchu, 'n ymddyddan, Y byddo meib Gwalia tra amser ar daith; Beth ydyw Eisteddfod ? brenhines lwyddiannus Ar deyrnas hoff ddefion teyrngarol ein gwlad, Ei doniau milwrol a fyddo yn cadw Brenhines 'steddfodol o hyd rhag pob brad. Tan cariad hofE aelwyd anwyla' 'steddfodol A fyddo'n parhau i gyneu'n ddigoll, Na fydded i ddyfroedd oer eiriau Seisnigaidd Byth ddyfed yn allu i'w ddifEodd ef oil; Na fydded i lygaid y Cymro byth weled Haul gwyn eisteddfodoi yn machlud i lawr, A nos anwybodaeth a'i chwmwl du'n cuddio Dysglcirdeb Ilenyddol prydferthwch ei gwawr. Oh, galon anwylaf, orhoff eisteddfodol, Yr hon sydd yn cynal ei henaid tra mawr,- 0 fewn i lenyddol gorff Gwalia deyrngarol Na food iddi sefyll ar angeuol awr Y beirdd a'r llenorion fo'n rho'i iddi ymborth, Er magu gwaed ynddi, a phawb iddi'n ffrynd; A hwythau'r pwyllgorau i'o iddi'n ymgeledd Er cadv/'i chariadau yn gyson i fyn'd. GWYLFA.

GWEDDI YR ARGLWYDD AR GAN. (Buddugol yn Eisteddfod Conwy, Nadolig, 1877). Ein Tad, yr hwn wyt yn preswylio y nefoedd, Sancteiddicr dy cnw, mae d'enw'n mhob lie 0 deued dy deyrnas, a'th 'w'llys a wneler Drwy'r ddaear yn gyfan, fel mae yn y Ne': A dyro in' heddyw ein bara beunyddiol, A maddeu'ii dyledion (sy'n amlach na'r ser), Fel ninau sy'n maddeu colliadam'n dyledwyr, Can's nefoedd maddemant yw cariad Duw Ner Paid, Arglwydd, a'n harwain i erch brofedigaetli, Ond gwared ni beunydd rhag pechod is nen; Can's d'ciddo yw'r deyrnas, a thi bia'r gallu, Yn nghyda'r gogoniant 'n oes oesoedd, Amen. Ar ARFON.

Y PARCH DYLEDUS I WKAGEDD.—Na siariadweh am rinweddau mawr yn ngwraig un arall, er adgoffa eich gwraig o'i gwendidau. Na ddanodwch i'ch gwraig tmrhyw ddiffygion personol, oblegyd os oes ganddi ddim teimlad, yr ydych yn achosi clwyf an- hawdd ei wella. Na fyddwch yn ddisylw o'ch gwraig mewn cwmni, cyffyrdda a'i balchder, ac ni fydd iddi eich parehu yn fwy, na'ch caru yn well am hyny Na fydded i chwi geryddu eich gwraig yn mhreseiu oldeb trydydd person, bydd i deimlad o'ch diystyr- wch o'i theimladau ei rliwystro rhag cydnabod ei bai. Os ydych am gartref dedwydd a gwraig siriol, treul. iweh eich noswoithiau o dan eich cronglwyd eich hun. Na fyddwch yn sarug a dystaw yn eich ty eich hun, ac yn hynod am eich serchogrwydd a'ch cyf- eillgarweh mewn lleoedd ereill. Alt DDEWIS GWRAIG.—DDYN ieuaingc, gair yn dy glust. Pan y dewisi wraig, paid a chymeryd dy lygad-dynu gan ferch clashing, hoff o gymdeithas, falch, ac yn gwisgo yn uwch na'i sefyllfa. Dewis yn hytrach lodes ddirodres, wylaidd, ac yn meddu tipyn o benderfyniad. Ond "uwchlaw y cwbl, chwila am un hafaidd ac o dymer dda. Nid oes dim yn fwy pwysig i ti na hyny. Nis gall y cartref fod yn dded. wydd hebddo. Bydded i ddyn fyned gartref yn yr hwyr, lluddedig ar ol llafur y dydd, ac mor felus yw ychydig eiriau dros wefusau gwraig dda ei thymer. Mae fel haulwen yn disgyn ar y galon. Mae yn ddedwydd, ac anghofir blinderau bywyd mewn munud.

Y CYFYNGDER YN Y DEHEUDIR. FONEDDIGION,— Bvddweh inor garedig a rhoddi lie i gydnabyddiaeth o dderbynied 15s., tuag at y cyf- yngder uchod, trwy law Mr Israel Jones, Earles- town; casgliad yn nghapel Salem (Cylchdaith Aber- gele) trwy law Mr. T. W. Jones, 16/6; casgliad yn Mount Gilead (Cylchdaith TreSynnon) trwy law y Parch E. Humphreys, 9/; Proffesors a Students Coleg Headingley, trwy law Mr E. E. Evans, 5p. 14s. 6d.— oba swm y danfonais 30/ i'r Parch T. Thomas (n.), Tredegar, 30/ i'r Parch E. Lloyd, Rhvmni, yn ol gorcliymyn y nodyn a dderbyniais. Deallwn maeyr efrydwyr Cymreig sydd yn y Coleg fu yn brif fodd- ion i gasglu y swm uchod. Derbynied y triawd sydd yno ein diilch unol ni ein tri sydd yma am on cared- igrwydd a'u llafur cariad.—Ydwyf, &o Doivlais, Mawrth 4, 1878. JoiiN DAVIES (B.) FONEDDIGION,—Y mae'r deyrnas yn gwybod am y tlodi ofnadwy a deimlir yn awr yn Nelreudir Cymru. Y mae apeliadau cyhoeddus wedi eu gwneyd eisoes ar ran y dyoddefwyr yn nghylchdeifchiau Tredegar, Merthyr, ac Aberdare. Ond hyd yn hyn nid oes dim wedi ei ddyweyd am y cyfyngder yn Brynmawr a Nantyg-lo. Y mae'r dyoddefaint mor ofnadwy yn y lleoedd hyn ag un o'r manau a iiodwyd. Nid oes dim gwaith yn myned yn mlaen yn forges mawrion Cendl, Nantyglo, na'r Blaenau, er's tna dwy tlynedd a haner. Tair blynedd yn ol yr oedd gwaith Nant- yglo ei hunan yn cadw tua dwy fil o weithwyr; aeth y gwaith glo yn mlaen wed'yn ar ol i'r forge sefyll. Ond pedwar mis yn ol ataliwyd liwnw hefyd, ac nid oes un yn awr yn gweithio mewn man yr oedd dwy fil clair blynedd yn ol. Y mao'r ffeithiau hyn yn ddigon i ddangos fod y trigolion wredi eu gwasgu i gyfyngder aruthrol. Credaf y buasai don- iau yr anfarwol Aubrey yn annigonol i ddarlunio tlodi a dyoddefaint preswylwyr y gymydogaeth lie magwyd ef. Gellid yn hawdct ysgrifenu uwch ben y lie hwn a dagrau y dyoddefwyr y geiriau hyny fil- oedd o weithiau drosodd, Galar, gruddfan, a gwae." Y mae yma deuluoedd sydd wedi byw yn gysurus am flynyddau wedi eu goddiweddyd gan dlodi a dyoddefaint aruthrol. Y mae'n wdrionedd am gan- oedd o deuluoedd yn y Delieudir y dyddiau fcyn eu bod wedi eadw eu tlodi yn ddirgelwch iddynt eu hunain, nes y mae wedi myned yn rhy galed i gelu dim yn hwy. Mae byn yn ffaith am laweroedd yn Brynmawr a Nantyglo. Y nos o'r blaen galwyd ar frawd yn mlaen i gymeryd rhan yn y cwrdd gweddi yn un o'n capel- au. Yr oedd yn afaelgar ryfeddol mewn gweddi, yn fwy felly nae. arfer. Ar derfyn y cyfarfod deall- wyd nad oedd wedi cael tamaid o fwyd er's dau ddiwrnod. Noson arall daeth cenad i dy Mrs Griffiths (mam-yn-nghyfraith y Parch T. Morgan, Abertawe), boneddiges barchus yn Nantyglo, ac ad- nabyddus iawn i'r pregethwyr Wesleyaidd, yn dy- woyd fod un o'u haelodau y noson oer liono heb ddim dillad ar y gwely, ond y dill ad oedd am dano ar hyd ydydd. Anfonodd Mrs Griffith wrthban a quilt iddo yn ddioed, ac 0 fel y diolchai am danynt. Yr ydym yn ilodi y ffeithiau hyn er cynorthwyo y wlad i ffurfio syniad cywir am sefyllfa y dyoddefwyr. Ac yn awr, frodyr a chwiorydd Cristionogol, a dyn- garwyr yr oes yn gyfEredinol, yr ydym yn taer erfyn am i chwi anfon rhyw gymaint o'ch cynorthwy i'r lie hwn. Y mae pob help yn anmhrisiadwy wertlifawr mewn arian neu hen ddillad. Derbynir y rhodd leiaf gyda'r diolchgarwch mwyaf. Yr ydym wedi derbyn poth help mewn arian a,, dillad oddiwrth gyfeillion yn Lloegr, ac yr ydym yn mawr obeithio y bydd i'n cyfeillion Cymreig gofio am danom a'n cyn- orthwyo i leddfu poenau arteithiol y rhai sydd wedi eu darostwng i eithafion tlodi ac angen.—Yr eiddoch ar ran y dyoddefwyr, J. M. OWEN. 7, King Street, Brynmawr. FONEDDIGION,—Gyda diolch calon yr wyf eto yn cydnabod derbyniad. y rhoddion eanlynol :-Bangor, drwy law y Parch W. Jones, 3p. Os. 6c.: J. J. J., 2/6; Blaenau Ffestiniog, lp.; Maentwrog, 5/ drwy law y Parch D. Marriott Salcm drwy y Parch D. O. Jones lp.; Casgliad gan Mr D. Rees, Manchester, 16/6 (third installment); W. H. 10/6; 11. Y. 14/; T. W. lp. Is.; A. E., 10/. Cawsom hefyd dri pharsel o ddillad. Da genyf allu dyweyd fod yma ychydig o welliant yn y gweithiau yr wythnos hon, a da hyny oblegid y mae caredigrwydd y cyhoedd wedi parhau yn dda-yn ddaiawn. Gallwn feddwl, gydag ychydig oeithriadau, y bydd y mwyafrif o'n cyfeillion ar ol yr wythnos nesaf yn gallu cael bwyd; ond y mae cyfyngder y dillad yn parhau, er yn llai nac y bu. Buasai yn dda genyf pe gallwn gael gan y cyhoedd ein cynorthwyo i gael ychydig o esgidiau a dillad i'n pobl sydd yn methu a dyfod i gwrdd nao ysgol. Yr ydym wedi patchio i fyny aelodau mewn 143 o deuluoedd; mae genym nifer fawr eto yn disgwyl yn bryderus. Yr ydym gan hyny yn gobeibhio y cyn- orthwyir yehydig arnom hyd ddiwedd y mis hwn. Bydd hen ddillad, a phob arian yn cael derbyniad croesawgar genym, ac ni a'u defnyddiwn yn y ffordd oreu hyd eithaf ein gallu. Ydwyf yr eiddoch yn gywir, DAVID YOUNG. Brynsion Cottage, Aberdare, S. Wales, Maiurth 9fed. O.Y.- Hanley, drwy law y Parch J. Owen lp. 6s. Ge. yn lie fel yr ymddangosodd yn lp. Is. 6e. FONEDDIGION,-Dymunaf gydnabod derbyniad yr rlioddion canlynol gyda chalon ddiolchgar:—Cyfeill- ion o Southport, trwy y Parch D. Evans, 2p. 4s. 7c. cyfeillion o Romsey 2p. 5s.; Miss Scarlett 5s.; B.C,; 5s.; S. J. H., lp.; L. W. II., 7s. 6c. Teimlaf yn pa diolchgar am help ychwanegol—Yr eiddoch, &c., J. M. OWEN. 7, King Street, Brynmawr. FONEDDIGION,-Gobeithio y caiff y gydnabyddiaeth ganlynol o galon ddiolchgar ymddangos yn ddifEael er boddlonrwydd i'r cyfeillion caredis: anfonodd ataf :-y Parch W. Jones, Bangor, 3s. 6c.; Mr E. Williams, Dyserfh, 2p. 3s.; ac o Amlwch, drwy y Parch R. Jones (c.), fel hyn :—Mr Williams, Regent House, 5s.; Mrs Jones, priod y Parch R. Jones, 2s. 6c.; a rhan o gasgliad a wnaed yn yr Ysgol Sul, 10s.; y cyfanswm o Amlwch yn 17s. 6c.—Yr eiddoch, &c., THOMAS THOMAS (B.). Alexandra Place, Sirhowy, Tredegar. FONEDDIGION,-Er pan ysgrifenais o'r blaen clyw- ais oddiwrth y cyfeillion anwyl canlynol, a derbyniad pob un ein diolch cynhesaf am eu cydymdeimlad car- edig a sylweddol! Parch W. H. Evans, (Gwyllty- mynydd,) casgliad Nebo, cylchdaith Llanrwst, 6s. 5c.; Parch J. Pierce, Corwen, casgliad Llandrillo, (stamps) 5s.; (y ddau gasgliad hyn drwy olygydd Y Gwylicd- ydd); Mr W. Davies, Pwllheli, lp. 4s.; Mr H. J. Atkin- son, Gunnersburg House, Mr Acton, 2p; Mr W. Jones, 21, Lord St, Fourcrosses, Sir Feirionydd, lp Mr John Williams, Caevgybi, drwy Mr Thomas 4s Parch Henry Hughes, Caergybi, casgliadau Elim a Niwbwych, 10s. 3c; Aberffraw, lp. 4s. 5e Parch G. Jones, Portniadoc, cheque am lp. 10s., mae hyn yn rhan o gasgliad yn y capel Wesleyaidd Cymreig yn Portmadoc; Parch R Jones (A), Beaumaris, lp- lis. 6c, rhan o'r hyn a gasglwyd trwy gylchdaith Beau- maris; Parch D. Evans, Aberystwyth, 2p. 4s. 7c., gan gyfeillion o Stockport." Drwg genym oriod dweyd mai parhau yn ddu a chymylog y mae amgylcliiadau canoedd yn Tredegar a'r amgylchoedd. Mae yma laweroedd allan o waith er's wythnosau ac amrai o'n haelodau yu methu cael gwaith yn unman arall. Hefyd daeth yma barcel gwerthfawr o ddillad oddiwrth Mr D. Foulkes, Beth- ania, Ffestiniog, am yr hwn y teimlwn ddiolcli cywir. Bycld yn fuddiol i rai or eu galluogi i dd'od i'r capel ar y Sabboth yr ydym yn cynorthwyo amrai yn y ffordcl. yna. Hyderwn y parha ein cyfeillion i anfon atom, o herwydd drwy eu evmhorth hyiiaws y gallwn estyn help i dcnluoedd anghenus, ac y mae nifer y rhai hyny yn fawr yma. Drwg iawn genyf na buaswn wedi ysgrifenu yn gynt, ond yr ydym yn hyderu fod amrai o'n canoedd cyfeillion yma a thraw a wnant ryw gymaint or lleddfu dyoddeliadau ein haelodau a'n gwrandawyr tlodion ac ang-henus.- Y chvyf, yr eiddoch yn gywir a diolchgar, THOMAS THOMAS (z) Alexandra Place Sirhowy, near Tredegar, Maivrtk 2il.

DYIm GWYL SEWI. Cedwir yr wyl hon yn fiynyddol genym fel Cymry yn y brifddinas mown rhyw ddull neu gilydd, ac ni bvwyd ar ol eleni. I ddechreu cafwyd cyngherdd s-' am 3 o'r gloch yn y prydnawn yn y Palas Grisial, gan y London Welsh Choral Union, dan arweiniad Mr. John Thomas (Pencerdd Gwalia), yn cael eu cynorth- wyo gan Madame Edith Wynne, Mary Davies, ac eraill. Yn yr hwyr cafwyd cyngherdd Cymreig drachefn yn yr Albert Hall, lie yr oedd Madame Wynne, Madame Patey, Morlais, yn gwefr- eiddio cynuileidfa luosog gyda hen alawon ein gwlad. Ar yr un pryd, yn Willls's Rooms, yr oedd Cymdeithas yr Hen iVythoniaid yn ciniawa ae yn cynal cyfarfod cyhoeddus dan lywyddiaeth Syr George Elliot. Casglwyd yn y cyfarfod hwn dros fil o bunnau tuag at yrr ysgolion Cymreig ag sydd yn Ashford, Kent, yn cynwys 100p, oddiwrth y Frenhin- es a 200p. gan y Cadeirydd. Yr oedd y canu yn elfen boblogaidd yn y cyfarfod hwn eto. Yn wir, ni all y Cymry gynal unrbyw gyfarfod cyhoeddus heb gael ychydig o ganu ynddo. Nid rhyfedd oedd i'r bardd ddyweyd mat" mor o g&n yw Cymru i gyd."

HYN A'R LLALL. Y mae llongau hyfforddiadol sydd ar y Tafwys wedi bod yn foddion i waredu 2000 o fechgyn oddiar ystrydoedd y brifddinas yn ystod y naw mlymedd diweddaf. Nid yw y Llywodraeth yn teimlo yr anhawsder lleiaf i wario y chwe' miliwn. Yr wythnos ddiwedd- af prynasant 1,460,000 pwys o sebon. Dywedir mai y rheswm ei bod yn prynu cymaint ydyw fod Argl- wydd Beaconsfield yn penderfynu golchi ei ddwylaw o bob cyfrifoldeb am y teimlad rhyfelgar ag y mae wedi gwneyd cymaint i'w gynyrchu. Cynhaliwyd cyfarfod ysgol yn Portland Street, y Sabboth diweddaf, pryd yr holwyd yr ysgolion gan y Parch E. Pugh. Yr oedd yr atebion yn rhagorol, a dywed pawb mai dyma y cyfarfod goreu o'r fath a gafwyd yma erioed. Y mae y Gylchdaith Gymreig ar ol gweithio yn galed, wedi llwyddo i gasglu rhai pnnnoedd yn ych. waneg at y Genhadaeth Dramor eleni na'r llynedd. Rhoddwyd te i'r casglyddion yn Portland Street nos Wener diweddaf. Cynhaliwyd cyfarfod te yr wythnos ddiweddaf gan yr Annibynwyr yn Fetter Lane, a chan y Bedyddwyr yn Castle Street. Y mae Arglwydd Beaconsfield wedi gorchymyn rhoddi 200p.o'r Queens Bounty i wreddw a phla.it am- ddifaid Thomas Humphreys, yr hwn a gollodd ei fywyd yn y Carmarthen Bay, trwy achub bywyd gwraig a'i phlentyn. A ddichon dim da ddyfod o Nazareth ?" EICH GOIIEBYDD.

LLITH ODDIAR GLAWDD OFFA. GAN LEFI JONES. FONEDDIGION,—Drwg genyf eich hysbysu ddarfod i'r awgrym hwnw rocldodd Brawd y Brodyr yn ddiweddar yn Y Giuyliedydd, i'r perwyl fod i Lefi Jones a Finau "ddadgysylltu yn gyfeiilgar," beri'r fath dramgwydd i Finau, fel y rhoddodd rybudd ar unwaith yn y London Gazzette o'i benderfyniad i disolvio partnership. Felly ni bydd ond fy enw i, Lefi Jones, yn unig ar document y firm o hyn allan. Ond cofied Brawd y Brodyr," y bydd i mi, yn unol 4 darpariadau y gyfraith hono a elwir yn Seis- nig, The Partnerships Law Amendment Act," 28 & 20 Viet. cap. 86., hawlio iawn am y damages wyf wedi ei dclerbyn trwy y desolution. Gan y cyst i'w fawrhydi fyn'd yn is na gwaelod ei boced i wneyd yr iawn i fyny, neu ynto barotoi ei hun i gymeryd ei gartref gyda'r enwog Tichborne, yn Dartmore, neu rai o balasau parchus eraill y Llyw- odraeth. Gan hyny bydded barod. Felly yn ngwyneb yr amgylcliiaciau hyn, Mri Gol., nid oes genyf dclim i'w wneyd ond ba.tro ati hi oreu y gallaf fy hun. Ac i ddechreu, yr oeddwn yn bwriadu dyweyd gair neu ddau ar orthrwm y Compulsory Clause o'r Elementary Education Act," chwedl pobl yr ochr arall i'r Clawdd yma. Beth gorthrwm yn perth- yn i'n Deddf Addysg ? Ai onid y fendith fwyaf a wel- odd y wlad hbn, er dyddiau Adda Jones, ac eithrio'r efengyl, ydyw y ddeddf ? Wei, ie, siwr, ond conwch ch'i nad yw pob peth melyn yn aur i gyd. Mae gan Evan Morgan, Tan-y-clawdd, yma gad- wyn aur (medda ef) wrth ei watch, sydd yn edrych eystal pob tamad a phe bae hi yn aur i gyd. Ond mae Mr Sharp y jeweller, yn dyweyd nad ydyw hi ond nine carat gold; hyny yw, fod ynddi beth aur, ond nad yw yn aur i gyd, er ei bod i gyd yn felan. Felly yr ydw' i yn edrych ar y Ddeddf Addysg yma, rhyw nine carat gold ydi hi wedi'r cwbl—ddim yn aur i gyd. Wrth gwrs, tydw i ddim am ddadlu nad oes ynddi beth aur—rai pethau da iawn—ond mae ynddi rai pethan nad ydynt yn gorwedd ynes- mwyth iawn ar ysgwyddau y dosbarthiadau tlodion, mae ynddi rai pethau nad ydynt yn gorwedd ynes- mwyth iawn ar ysgwyddau y dosbarthiadau tlodion, yn mhob ardal, ac o dan pob amgylchiad. Gwir fod cael dig-on o ysgolion i gynwys plant yr oes sydd yn codi yn rhwym o fod yn fantais neillduol sydd wedi deilliaw i ni trwy offerynoliaeth y ddeddf addysg. Mae cael athrawon ae atlirawesau trwyddedig, wedi myned trwy gwrs penodol o addysg, i addysgu'r plant yn fantais fawr arall rhagor bod fel yr oedd, pan yr oeddwn i yn hogyn e's dalwm. Os medra dyn y pryd hyny ddigon o Sasneg i allu d wycd yes a no, yr oedd yn well qualified i fod yn vsgolfeistr, wrth gwrs, pan nad oedd llawer o hm1- ynt yn medru digon o Arithmetic i gyfrif pa sawl pwys oedd mewn cant. Ond mae'r diffyg yna, mae'n wir, wedi ei gyfarfod yn ddigon boddhaol erbyn hyn. Ond dyna oeddwn i yn myned i'w ddy- weyd, bod i bobpeth daeu terfynau, fel pethau drwg, a phan y marchogir y pcthau da dros eu terfynau priodol, maent yn darfod a bod yn dda 'wed yn. Gall yTchydig adyferion o laudnmn fod yn dda, fel mcdd- yginiaeth, dan rai amgylchiadan, ond rho'wch ch'i haner peint o laudnum ar unwaith i'r 'claf, ac yna be wed'yn. Felly yr adran orfodol o'r Ddeddf Addysg, mewn amgylehiadau lie nad oes dim ond difaterwek ac esgeulusdra y rhieni, yn rhwystr iddynt anfon eu plant i gael addysg, mae arfer deddf rheidrwydd" at y cyfryw yn berffaith deg a chyfiawn, yn ol fy marn i. Ond pan y mae teulu o bump i saith o blant, a neb yn enill at eu cynal ond jy tad, ac enillion hwnw, yn ol amgylchiadau presenol masnacli, yn rliy fach i dalu am ddigon o fara iddynt, heb son am enllyn, rlient, dillad, a than, a phetliau angenrheid- iol eraill—mae gorfodi rhieni o dan amgylchiadau fel hyn i anfon eu plant i'r ysgolion, a'u gorfodi i dalu yn ddrud am eu haddysg, pryd nad oes gan y plant, druain, prin ddigon oddilladiguddioeu noeth- ni—mae gorfodaetli o'r natur yma, meddwn, yn rhwym o fod yn ortbrwm, ac yn orthrwm sydd yn hawlio sylw diatreg byrddau ein hysgolion, yn neillduol yn y cymydogaethau gweithfaol, lie mae amgylchiadau y gweithwyr, druain, yn waeth nag y maent yn barod i gydnabod eu bod mewn gwirion- edd. Na feddylid neb mai ffrwvth dyc-hymyg yw y pethau a nodwyd, 0 nage, ond maent yn ffeithiau ag y gallaf eu profi, os bydd galw am hyny; sef fod y gweinyddiad a wneir o'r adran orfodol, am y rhes- ymau uchod, yn rheg yn mhlitn lluaws o'r dosbarth- iadau tlodion, sydd heb fod gan miildir o gymydog- aeth y Clawdd yma. Yr oedd yn fy mwriad i ddyweyd gair neu ddau ar y technical tevni mawr hwnw a eilw dysgedisrion yn Wreiddioldeb;" ond gan fod fy llith eisoes wedi cyrbaocld pen y llinyn, rhaid gadael hyny hyd y tro nesaf.

TY YR ARGLWYDDI.—DYDD MAWETH. Ar gynygiad Due Richmond, ail ddarllcnwvd y Contagious Diseases (Animals) Bill, amcan yr hwn ydyw gwneyd mesurau rhagfiaenol yn erbyn c]wy'r gwartheg, ac i ymlid o'r wlad glwyf y troed a'r genau, &c.

TY Y CYFFREDIN.—DYDD MAWETII. Mewn atebiad i Iarll Percy, dywedodd Mr Sclater- Booth fod:nifer y marwolaethautyn Lloegr a Cliymru, oddiwrth y frech wen, yn 1876, yn 2-118, ac yn 1877, yn 4280. Priodolir y.cynydd y flwyddyn ddiweddaf'i achosion a gymerasant le yn y brifddinas. Mewn atebiad i Mr Sullivan, dywedodd Canghcll- ydd y Trysorlys y byddai iddo, os elai gwaith y fyddin a'r llynges yn mlaen yn"rhwydd, roddi y 2Sain neu'r 28ain cyfiso], at wasanaeth cefnogwyr mesur Cau y Tafarnau ar y Sabboth.

TY Y CYFFREDIN.—DYDD MEECHEE Cynygiodd y Milwriad O'Gorman, ail ddarlleniad y Municipal Franchise (Ireland) Bill, yr hwn y dy- wedai ydoedd a'i amcan i debygu y bleidlais fwr- deisiol yn yr Iwerddon i'r un o eiddo Lloegr. Cod- wyd gryn wrthddadleuon, yn benaf ar y tir fod y mater wedi ei daflu i bwyllgor penodedig, yr hwn nid oedd eto wedi gwneyd adroddiad. Yna tafiwyd y mosur allan trwy fwyafrif o bump. Gohirwyd yr ymdrafodaeth ar y mesurau eraill a ddygwyd yn mlaen.

TY'R ARGLWYDDI—DYDD IAU. Gofynodd Due Somerset i Lywydd y Gynghorfa, a oedd efe yn ymholi 4 dynion cymwys i fama, neu ynte gymeryd rhyw gwrs arall er dyogelu arwy- liniau ar Nodwydd Cleopatra, i'r hyn yr atebodd Due Richmond y byddai iddo wneyd ymhohad yn ddioed, am y credai fod ainddiffyn y cyfryw yn ddyddorol i'r cyhoedd. Pan yn myned i bwyllger ar y Contagcous Diseases (Animals) Bill, eglurodd Llywydd y Gynghorfa pa- ham yr ystyriai y Llywodraeth yn angonrheidiol sefydlu gerfodiaeth i ladd anifeiiiaid yn y porth- lacldoecld y glanient yndclynt o ba wlad.bynagyn Ewrop. Wedi gwnevd rhai gwellialltan yn y mesur, g-orchymynwyd ei ddwyn yn 111laen eto ddydd Mawrth nesaf. Galwodd Due Argyll sylw at drafodaethau 185G, er dangos nad oeddynt, fel y tybid yn gyiÏredin, yn sicrhau annibyniaeth yr Ymerodraeth Ottomanaidd. Addawyd amddiffyniad i Twrci ar delerau neillduol, pa delerau nid oedd y Porte erioed w edi eu cario allan. Cytunai Arglwydd Carnarvon fod Twrci hebgar:'o allan ei hymrwymiadau yn y trafodaethan dan sylw, ond dywoclai hefyd nad oedd Rwssia wedi gwneyd hyny ychwaitli; ac mai yr hyn a ellid gasglu oddi- wrth hyny ydoedd y dylai gofal neillduol gael ei gymeryd fod unrhyw benderfyniad a wneir, nid yn unig i fod yn ymarferol, ond cael addewid am ei barhad. Wedi i amrai eraill siarad ar y cwestiwn, cyuna- byddai Iai-11 Derby nad oedd safle petjiau a dybid vn nhrafodaetliau 1858 ac 18/1 wedi eu cadw i fvny, ond dywedai fod Llywodraeth ei Mawrhydi |yn eu hystyried mewn grym hyd nes y byddai i liwrop gwblhau y gyfundrefn newydd. 0 barthed i'r Gyn- adledd, dywedai fod y Llywodraeth yn ewyllysio y byddai y penderfyniad y deuid iddo yn cael eu ystyr- ied fel un Ewropeaidd, ac nid fel eiddo Rwssiaidd yn unig. Dangosai ei arglwyddiaeth na byddai i'r Gyn adledd ei gael yn orchwyl hawdd i fyned trwyddo, ac nid oedd neb a wyddai beth fydd y diwedd. Wedi ychydig eiriau oddiwrth Arglwydd Dun- raven ac Arglwydd Stratheden, gadawyd i'r mater fyn'd heibio.

TY'R OYFFREDIN-DYDD IAu. Dygodd Mr Raikes ddeiseb oddiwrth Gymdeithas y Coedwigwyr, Caerlleon, am gyfnewidiad yn y Poor Law Amendment Act, 1875. Mewn atebiad i Mr Forsyth, dywedodd Canghell.