Seren Cymru

llun newydd yma i dalu dyled ein capel, spf yw hyny rhpddi te i blant yr ysgol yn rbad, a plumb dros 16 oed i dalu am dauo. Y cyfeillion a'r aeloda'1 vn rhoddi y te a'r deisen, &c., yn rhad, a phawb dros 16 oed i dalu swllt am gael cydgvfi'anogi a'r plant. Darlith yn yr hwyr yn rhad i'r sawl tyddo wedi yted y te. Bob 'o Nadolig yr oeddym yn 'arfer cad w Eisteddfod, ond yr oedd hyny fy nychat yn more cost than profit, a phenderfynasom ar ol Nadolig diweddaf, i beuiio cy nal eisteddfod byth etto, ond cyl'odi ar ein traed,—pen- derfynasom i gasglll pob mis at ddyled y cape], a ehynnal math o Jubili bob Nadolig o hyny allan. Ar 01 i bawb i wneyd cyfiawnder a'r te a'r deisen, am 7 o'r gloch yn yr hwyr, cynnygiodd Mr. Ebenezer Gething, ac eil- iwydgan Mr. Robert King, fod y Parch. Levi Thomas i gymmeryd y gadair; ar ol i'r cadoirydd anerch y gynnulleidfa ar ddyben a natur y cwrdd, galwodd ar ein hanwyl a'n parchtis weinidog, set y Parch. B. Evans, i draddodi ei ddarlith ar y Waldensiaid. Nid oes eisieu canmol y ddarlith mae hyny yn hen beth bellach gan bawb; rligon yw dywerlyd fod Mr. Evans, fel arfer, yn ei ddllll difyrus, manwl, a medrus, yn deil- wng o hono ei hun. Cadwodd y gynnulleidfa yn ei llawn Itvvyliau an) tua dwy awr o amser, a hyny ar nos Nadolig Carem i bob Bedyddiwr trwv yr holl wlad i glywed y ddarlith hon, er mwyn iddo gael ei gadarn- hau ei fod ef o'r un farn yn gywir a'r Waldensiaid. Diolch yn fawr i Mr. Evans am ei ddarlith gampus. Yn ystod y flwyddyn, yn nghyd a'r amgylchiad yma, yr ydym wedi talu dros £50 o ddyled ein haddoldy, lieb fyned hyd y nod braidd i Gastellnedd i ymotyn cyn- -t beth yw yr oi*n northwy. Pa beth yw yr ofn sydd ar ra> dynion o fyned odditan y baich," fel maent yn arfer dweyd ? Cynghoraf hwynt i godi ar eu traed. a pheidio eistedd fel y gwnaethom ni; ond sefyll dipyn yn straight, te slipa y baich i lawr bendramwnwgl.— W. H. GWOBRWYO TEHYNGUOD.—Mr. Ct)L,—Wedi gweled hysbysiad am Lyfrgell Bunvan raewn amryw gyhoeddiadau, vn nghyd a'rysgrityn SEREN CYMRU (gwel Medi 27, 1861), meddyliodd y brodyr a'r cyf- eillion perthynol i Y sgol SabnthoI Tremarchog, Dyted, fod yma gyfie rhagorol iddynt hwy ddangos eu parch tuag at eu hanwyl weinidog, set y Parch. Thus. Williams, Llanglotfan, trwy ei anrhegu a'r llyfr uchod. Byddai yn dda genym pe gallasem roddi rhodd fwy teil>vng o hono oblegid yr ydym yn credu tod Mr. Williams, fel dyn, cristion, a g weinidog, yn uno'r goreu a fedd Cymru. Wedi gosod y peth o flaen ychydig gySeillion perthynol i'r Y sgol, pendel'fYII wyd yn unfrydol osod y peth niewn gwcithrediad telly, mewn ychydig ddiwrnodau, yr oedd yr arian i mewn er cael y gyfrol am flwyddyn ae yr ydym yn penderfynu, os cawn fyw cyhyd, i barhau am y pum mlynedd, fel y byddo iddo gael y llyfr yn gyflavvn- Yn ganlynol, wedi i Mr. 711 g3'flaw Williams draddodi pregeth ragorol yn Tremarchog, derbyniodd ein rhodd fechan yn ddiolchgar—yn fwy felly wrth ystyried teimladau y rhoddwyr na gvverth y rhodd; ac helyd am mai hon yw yr anrheg gYlltaf y mae wedi gael oddiar pan y mae wedi setydlu yn ein plith. Mae vsgolion Sabbothol ereill yn perthyn i Laiigloffan, with y rhai dywedwn, Dos, a gwna dithau yr unmodd."—GwiLYM GOCH. PONTARDAWE.—Mae ysgol Sabbothol y Bed.- yddwyr yn y He hwn yn dechreu cael ei chefn at ei thraed dani, a nertli adnewyddol i fyned rhag ei blaen, er ei bod wedi bod yn eiddil a nychlyd iawn er's blynyddau. Am ddau o'r gloch, prydnawn y Nadolig diweddllf, cyfarfu yr ysgol yn y cape], i gydfwynhau gvviedd o de da a barotoisid gan yr athrawesau. Am 6, yn yr hwyr, cynnaliwyd ewrdd adroddiatlol, pryd y cafwyd mawr todillonrwydd wrth wramiaw ar y plant yn adrodd amryw ddainau campus. Cawsoin amryw areithiau difyrus ac ad- eiladol. Canodd y cantorion amryw danan yn lira swyngar. Llywyddwyd v cwrdd gan y Parch. E. Davies, ein gweinidog j llallwodd ei Ie gystal a neb o honom. Agorodd i ni o'r gwi,v ranau, Eres groth eirian yr Ysgrythyrau, 0 lwys hynodol i les eneidiau, Gwir ddidwyll hyfforddiadau, O fawr werth—a rvdd i ddinerth Yn rli%vydd ddoniau. Gwiw lewyrch a goleuad—a llusern Yn llesiol rhag cwympiad, Yw'n Davies o dda alwad, Y gwr Duw, a goreu dad. RHYDDKRCH GWYNEDD. JI. DREFACH.-Dydd Nadolig divveddaf, cynnaliwyd cyfarfod ysgolion yn y He hwn. Am banner awr wedi nuw, yn y l'oreu, dechreuwyd gan y Parch. T. Jones. Ci'gerran. Ar ol canu, daeth ysgol y He yn mlaen, ac adroddasant bwnc ar Y Gresdig aeth." Yn nesaf, adroddodd ysgol Ehenezer, Llandyssil, yr 16eg o Luc, He holwyd hwy gan eu gweinidog, y Parch. J. Davies. Wedi canu, ad- roddodd ysgol Penybont bwnc ar Gymmanfa y Nefoedd." Felly, terfynwyd cyfarfod y boreu. Am 2, yn y piydnawn, dechreuwyd trwy i un o ysgol Rehoboth adrodd pennod. Ar ol canu, ad- roddodd yr ysgol uchod hwnc ar AmgylchUdau diweddaf Iesu Grist." Wedi gweddio, terfynwyd y cyfarfod. Aeth yr ysgolion drwy eu gwa;th yn arddercbog. Yn yr hwyr, yr oedd ymll gyfarfod llenyddol. Etholwyd y Parch. T. Jones, Cilgeran," i'r gadair. Wedi cael araeth ar ddyben y cyfar- fod, cawsom y pethau eanlynol: — 1. Ton, gan J. Phillips. 2. Gair at yr Ieuenctyd, gan Emily Close. 3. Ar weithredoedd Angeu, gan Anne Thomas. 4. Taro y Bugail, gan David Williams. 5. Buddugoliaeth fawr Bosra, gan Achsan Jones. 6. Cwyn yr Enaid, gan Elen Evans. 7. Aralliad ar Esay, gan Daniel Isaac. 8. Dinystr Jerusalem, gan John Jones. 9. Tro i Galfaria, gan Sarah James. 10. Dadl yn nghylch dyfod i'r Ysgol Sul, gan Martha Thomas a Margaret Evans. 11. Myfyr- dod wrth rodio ar hyd y Mynydd, gan Mary Davis. 12. Ton, gan John Phillips a Margaret Evans. 13. Defnyddioldeb y pethau ysbrydol, gan J. Lewis. 14. Buddugoliaeth Bosra, gan Anne Jones. 15. Dadl. 16. Galwad yr Ieuengtyd at Grist, gan Enoch Jones. 17. Am ymddygiad Crist, gan A. Lewis ac E. Close. 18. Ton, g,in John Thomas, J. Phillips, a Rachel Davies. 19. Am yr Annuw- iol yn marw, gan Margaret Jones. 20. Hanes Joseph, gan Rachel Jones. 21. Cyfiawnder a Phechadur, gan Anne Lewis, Margaret Jones, a Emily Close. 22. Am Esgyniad Crist, gan Sarah Evans. 23. Dadl rlnvng y Dwr a'r Tan, gan D. Evans a John Phillips. 24. Calfaria, gan Anne Richards. Felly, terfynwyd y cyfarfod. Cawsoin gyfarfodydd da, cynnulleidfaoedd lluosog iawn, a phawb yn dytnuno cael ei fath yn fuaii etto.- COTIAR. MIDDLESBRO'-AR-TEES.—Dydd Nadolig, yn nghap.el y Bedyddwyr Cymreig yn y lie uchod, ym- uynnuilodd llawer iawn o'rmiloedd Cymry arosedig yn y dref a'r gyinmvdogaetn, i'r dyben o sefydln Cymdeithas Lenyddol Cenedlaethol yn eu plith. Llywyddwyd y cyfarfod gan R. Williams, Stockton, yr hwn a anerchodd y cyfartodyn fyr, ond pur bwr- pasol. Yna gahvodd Mr Ab Arthur, yr hwn, mewn araeth wedi ei throchi mewn cariad tuag at ei wlad, ei iaith, a'i genedl, a amdditfynodd ei hawliau trwy yr oesoedd yn ngwyneb ymosodiadau y gelynion. Cyfeiriodd sylw y gynnulleidfa at amryw awduron o du v genedl ac yn ei herbyn, gan erchi iddynt eu darllen a barnu drostynt eu hunain. Wrth derfynu, gwnaeth awgrymion gwerth eu cofio ar v gwahan- iaeth dirfuwr a fodola rhwng dysg, gwyhouaeth, a inoesau glowyr Mynwy a Morganwg, ,a glowyr 8vvydd Durham. Arierchwyd y cyfarfod gan y brodyr G. Thomas, R. Arthur, a William Rowland. Penderfynwyd yn unfrydol fod i Mr. J. Arthur, Stockton, i dynu rhes o reolau, wrth Im rai y. bwr. iada y Gymdeithas weithredu. Bydd i'r rheolan vmddangos yn SERBN CYMRU nesaf. Cynnaliwyd cwrdd cryf o'r Cymry nos Wetier diweddaf i'r un perwyl. Un farn sydd yn bodoli, set gyila thipyn bach o ymdrech y bydd hon yn gymdeithas gref iawn a dyianwadol. Bwriedir act eisteddfod yn iawn rhyw hryd yn rigborff y flwyddyn nesaf. Lhvydciiant iddi, medd fy enaid.—CYMRO. MIDDLESBRO'-AR TEES.—CynnaHodd y Bed- yddwyr Cymreig eu pummed cy ichwyl lfynyddol yn yr addoldy hardd a saif yn heol Stockton, pryd y gweinyddwyd ar yr nchlysur gan y Parehedigion J. G. Owen, Rhyl, a T. Price, Aberdar. Dydd Sab- both, Rhag. 1, pregethodd Mr. Owen diir o bre- gethau godidog, dwy yn Gytnraug, ac un Seisneg. Nos Wenar ganlynol, cafwyd dwy o bregethau grymus yn Gymraeg gan y brodyr. Nos Sadwrn, traddododd Mr. Price ei ddarlith hyawdl ar Gari- baldi, yn rnha tin y darluniodd wiadgarwch arwr mawr Itali. Cymmerwyd y gadair gan Mr. Thos. Mathews. Dydd Sabboth, yr 8fell, pregethodd Mr. Price dair o bregetliau ardderchog, dwy yn Gym. raeg, ac un Seisneg. Ar ddiwedd yr oedra Seisnig yn y prydnawn, pan yn crvbwyll am y casgliad, defnyddiodd Mr. Price yr adeg i os,)d gerbron y Saeson sefyllfa yr egiwys Gymraeg a'r meddiant cyssvlltiedig a hi. Diolchodd yn fawr i'r Saeson am eu haelfrydgarwch tuag at y Cymry yn y its. Wrth edrych dros y cyfrifon, gwelodd enwau y boneddigion eanlynol,-Meistri Bolckow a Vaughan am £100 at y capel; hefyd, Meistri Gilkes, Wilson, a Leatham am .£10. gyda llawer a enwau llai eu swm diolchodd idoynt dros yr enad o Fedyddwyr yn gyffredinol. Yr oedd yn dda ganddo eu hys- bysu fod y chwech ty cyssylitiedig a'r capel yn feddiant i'r corffo Fedyddwyr tra bp dwr yn rhedeg. Galwodd Mr. Thomas Mathews ar y brodyr ymgy- fammodol a'r eglwys i'w dy, yn nghyd a Mr. Price a Mr. Owen, i edrych ar y gweithredoedd a'r cyfrifon pryd y cawsant eu llwyr foddloni, gan gan- ganfod fod y chwech ty yo werth £ J1100 10s, yn annghyssylltiedig a'r capel; y ddyled arosedig ar y capel a'r tai ydyw ^520. Mae yr egiwys yn y lie yn bwriadu cael gweinidog o'r rhes flaenaf i weinidogaethu yn y lIe.-O'r Stockton Gazette. ST. BRIDE'S.—Dydd Nadolig diweddaf, cynnal- iwyd cyfarfodydd tra dyddorol ae addysgiadol mewn cyssylltiad a'r ysgol Saobothol yn y lie uchod. Yu y prydnawn rhwng tri a phump o'r gloch, anrheg- wyd aelodau yr ysgol, yn nghyd a lIuaws ereill, a the a theisen fraith, pa rai a baratowyd gan wragedd haelionus y lie, am yr hyn y teilyngant glod a pharch uchel. Oddeutu chwech o'r gloch yn yr hwyr, ytngynnullodd tyrfa luosog i'r capel, er clywed adrodd amryw ddarnau difyrus & buddiol o farddoniaeth a rhyddiaith, yn nghyd ag amryw ddadleuon ar wahanol bynciau dv ddorol yn Saesneg a Chymraeg. Cynnygiwyd ae eiliwyd gan y brodyr Dl. Jones a DI. Morgan, fod Mr. J. Morgan, my- fvrivvr yn athrofa Pontypwl (pa un sydd yn aros yn ein plith am y gwyliau), i gymmeryd y gadair, yr hyn a wnaeth er boddlonrivydcl cyffredinol. Ar ol i'r brawd teilvvng arierch y cyfarfod mewn dull syml ac etto difyrus ar natur a dyben y cyfarfod, ac ar y gwahaniaeth dirfavvr rhwng agwedd bresenol pethau yn yr ardal hon fel ardaloedd ereill sydd wedi eu breintio a'r ysgol Sabbothol, i'r hyn ydoedd flynyddoedd yn ol cyn ei sefydliad, a'u dyledswydd yn ngwyneb hyny i bleidio yr ysgol yn mhob modd, ac amryw betbau ereill. Yna galwodd ar S. A. Rees, un o aelodau yr ysgol, i adrodd y ]5fed ben. o Luc yn ganlynol, canwyd amryw bennillion, ac yna adroddwyd—" The Rose," gan James Baker. "Tnelittte girl," Elizabeth Harries. "Forgive- ness," Mary Morgan. "Goodness of God," Ed. Turburville. The little ship," Eliz. Williams. The Sluggard," T. Baker. The two sisters," .7 Mary Phillips and Jemima Evans. Yna canwyd pennill, ac adroddwyd dernyn o farddoniaeth gan Esther Lloyd ac A. Harries. Maiden Flowers," Eliz. Harries. The guide of our youth," S. A. Rees. The Flowers," Amy Harries. ''Sabbath evening conversation,W. a M. Morgan. "The death of Prince Consort," S. A. Rees. Y Tren," E. Jones. P'le mae mam," Hannah Cann. Yna canwyd pennill, ac adroddwyd, Brwydr y Groes," J. Baker. Cynnadledd rhwng gwraig y tafarnwr a gwraig y meddwyn." Eliz. Jones a Tabitba Joseph. "Torwr Sahhothau a'r ysgolhaig, J. Baker ac E. Jones. "Dadl y dwr a'r tan," DI. Baker ac E. Harries. Y ddwy Fair wrlh y bedd," Catherine Davies a Mary Baker. YII ganlynol, canwyd ychydig bennillion, ac adroddwyd—" Y cy- bydd a'i wraig," gau T. Turberville ac Ann Baker.