Y Goleuad

Nid wyf yn y nodiadau hyn wedi gwneyd nemawr sylw o "achos Chatham; ac nid wyf yn bwriadu myned i mewn iddo, ond y Mae amrywiol bethau yn yr amgylchiadau y ge-llir eu cofnodi. Y mae Wedi bod yn destyn llawer o siarad drwy y wlad, ond y mae yn liawer tawelach nag y bu. Wrtli gwrs fe edrychir ymlaen at Gymdeithasfa Colwyii Bay, yr lion sydd bellach wrth y drws, ac fe ddis- gwylir y bydd y Gymdeithasfa yn cael arvvclniad DWYfol yn y mater, a diau fod llawer o weddio am hyny. Nid yw yn debyg y bydd i'r disgwyliad Invn gael ei siomi. ♦ Nid wyf wedi gweled neb nad yw yn dymuno cael ail brawf ar y mater. Ao o ganlyniadi y mae pwr- Pas yr ysgrifenu, y cyfarfodydd mawr, a'r deisebu, yn dra anhawdd ei ddeall, oblegid nid oes neb yn SWrthwynebu. Ond fe ddichon mai yr hyn a ofnir Yw, na bydd i'r telerau a osodir i lawr .gael eu derbyn. Y mae y safle a gymerir yn hynod o ne- Wydd. Ni welwyd erioed o'r blaen y cyhuddedig ^n gosod i lawr delerau ar ba rai y i gael ei r°fi; ac mewn unrhyw gysylltiad arall, buasai yn IL'ael edrych arno fel peth digrifol. Fodd bynag, y mae gwahanol farnaui am gyd- ^nio a'r telerau. Dywed rliai paham y rhaid ym.- 0,vv'yn yn1 wahanol at achos neb mwy nag arall? j r y mae rhai yn teimlo yn awyddus ,avv^ gyfarfod a'r apelydd ymhob peth sydd yn osibl, ac y mae yn ddigon tebyg y bydd y Gym- eitha.sfa yn teimlo felly, er fod y cynwrf a wnaed ly }7. acllos yn gwneyd hynv -n fwy anhawdd, xmlir fod yr apelydd drwy y r wrf yn gwneyd 0 anfantais iddo. ei hun, oblel y mae y cyn- yn cymeryd agwedd fygythiol at y Gymdeith- asfa., ac yn dang:os diffyg jonddiriedaeth ynddi. Y mae y telerau a osodir, nad oes dim byd ne- gor ddyfod 1 mewnJ °nd a fu gerbron y Pwyll- cvf: nyn taro llawer yn anffafriol iawn. Clywais un farn yn esbonio fel h_vn Pe buasai yn apel cyn dy- i'r },la n* buasai y Pryd hwnw ond myned i mewn ond °edd W'edi ei ddwyn Serbron y llys cyntaf; yd 5n awr> gan mai aPel am ail agor yr achos tr^'m ,fae hyny yn cynwys gwneyd ymchwiliad °nd 1 r acbos. Y mae hyn yn gywrain, nx^v Wyf yn gweled pwys arno- Y mae llawer fod 0°f rym yn Jr hyn a ddywe<Jir gan eraill, sef ei chwi]i Wy ° bwys 1>r aPelydd fod yr achoS yn cael 0 i mewn iddo yn drwyadl, ao nid yn rhanol. hoU1? ^^1 ynidrech mawr gan rywrai i gael yr yn bry rg'on sydd yn ffafrio1 i'r ap^ydd i fod gryfi Seuo1 yn y Gymdeithasfa,. Barna eraill yn Ha JaaWn' ™ai amcan y telerau oedd i g;ael esgus n<i 1 y gymdeithasfa wrandaw arnynt, ac felly Chylnr prawf te2- Yr wyf yn tybied mai dy- iavvn yw hyn, ond y mae wedi gafael yn gryf Gsm2i,1V"er iaLn 0 bob1' FoM b™S' W <W Glthasfa yn ddiameu yn gwneyd pob ym- wneyd yr hyn sydd yn iawn. tlmVr yn Mangor ydyw Mr. David Owen Gdig0} o ys8r^enu cymaint i'r papyrau!. Gwr gen- i^id, 0nd lr Fou yd3rw, ac aelod gyda'r Methodistr ond y yw yn swyddog, nac yn ddirwestwr, SW'lad0i ae Wed"' dac^^eu yr achos lawer yn y llys nosba^l W?3i Uwyddo i Sau Hawer o dafarnaui ^'raig ^hladau Bangor a Ohonwy. Yr oedd ei tj yn ferch i'r diweddar M.r W. Rob- Borthaethwy, a gwraig ragorol VVraig 'Jnd bui farw yn ieua.no. Y mae ei ad ^ns Bnl !frC X'r dlweddar Barch- Ebenezer eldeyrn, a, gwyr y rhan fwyaf o Fethod- Wp, ani ac ei rhagoroldeb. Y mae Mr. ^yllgor ? CymGryd mewn Uaw i amddilfyn y ac y mae yn dweyd pethau cryfion iawn. sat'T" Un peth rhyfedd iawn oedd gweled cynulleidfa yn Mon yn gwrandaw yn gymeradwyol ar un o sir arall yn rhodeg ar woinidogion o Sir Fon, a'r rhai yr ymffrostiai Sir Fon fwyaf o honynt.. Y mae y Monwyson bob amBor yn falch o bobl Mon, a buaswn yn tybied mai gwaith peryglus fuasai i nob o sir arall fyned yno i achwyn arnynt. Gofyn- ais i gyfaill oedd yn bresenol pa esboniad a allai efe roddi ar hyn. Dywoclai ei fod wedi oael inan- tais dda i sylwi a,r y gynulleidfa., ac mai pobl o en- wrudau eraill oedd corff y gynulleidfa, un g;weinidog o .fenwad arall yn arbenig yn gwneyd ei hun yn flaonllaw; yngiiyda. nifer o rai oedd ar ddiwrnod niarchnad wedi bod yn y tafarnau. Ni cliaf odd Mr. David Owen siarad yno, or fod gwalio,ddiad wedi ei roi i unrhyw un wneyd hyny, a dywedir pe cawsai hyny y buasai wedi gwneyd y mater yn berlfaith oleu. Yn nghyfarfod yr Henaduriaeth a gynhalivfyd yn eglwys Hill St., Gwrecsam, ddydd Mawrth di- weddaf, rhoddwyd caniatad i'r eglwys yn Bowling- bank bwrcasu. daui can' Ifliathem o dir yn ychwaneg- 01 at yr hyn sydd ganddi eisoes, er adeiladu arno gapel newydd. Mae Mr. C. Tudor Hughes wedi addaw at yr amcan y swm o £100, a'r Parch. F. B. Caldwell, M.A., £ 10. Hefyd rhoddwyd caniat- ad i eglwys Ewloe Green, Hawarden, a Wepre, Connah's Quay, i adeiladu capeli newyddion. Costia yr olaf £2,100, at yr hwn swm y mae E600 eisoes wedi eu cyfranu a'u casglu. -+- Dywed sohebyd.d —<" Cefais ddyddordeb mawr iawn y dydd o'r blaen mewn talu ymweliad a'r hen gapel Llanbrynmair. Adeiladwyd y capel cyntaf yn 1739, ac yr oedd addoliad wedi bod yn cael ei ddwyn ymlaen mewn hen ysgubor trwyddedig or's 60 mlynedd cyn hyny, felly er's tua 1680. Dyma, yr hen gapei y bu Lewis Rees a Richard Tibbot yn weinidogion arno, ac ar ol hyny yr hen John Ro- berts, a, J. R. ac S. R., ac mewn adeg ddiweddarach y Dr. Owen Evans. Y mae yn perthyn iddo chwech o ganghenau, i ba rai y mae yr hen gapel yn ganolbwynt. Nid 003 ganddynt weinidog yn tawr, ond pan y bydd, bydd yn pregethu yn yca-pel bob boreu Sabbath, ao yn yr ysgoldai bob yn -ail bob prydnawn a hwyr, ond un Sabbath yn y mis, pryd y bydd yn pregethu yn y capel yn yr hwyr. Yr Annibynwyr biau y rhan o'r plwyf a'r cymoedcli ymha rai y mae yr ysgoldai. Y m.a.e yma eglwys gref iawn, a phedwar ar ddeg o flaenoriaid ynddi. + Gwyddis fod y Llywodraeth wedi pasio mesur er's rhai blynyddioedd bellach i dalu haner trethi y clerigwyr o'r cyllid. Ond ni wyr pawb fod y clerigwyr yn anfoddlawn ar hyn, a bod cymdeithas yn eu, plith yr hon a ehvirl Undeb Perchenogion y Degwm. Y mae yr undeb hwn yn gwneyd ym- drech i gael cyfnewidiad yn y dull o gymeryd cyf- art,aledd pris y gwenith, yr haidd a'r ceirch, a dis- gwylir y bydd i'r cyfnewidiad. hwn godi o 10 i 15 y cant yn y degwm y flwyddyn nesaf. Ni bydd iddo godi pris yr yd, ond bydd iddo godi'r degwm yn mvoh. A ydyw. amaethwyr ein gwlad yn fyw i'r mater hwn. Fe wnaed trefniad yn 1836, ac. yn ol y trefniad hwnw y mae y degwm yn cael ei brisio. Os oyfnewidlir y trefniad hwnw, bydd anghyfiawn- der yn cael ei wneyd a'r rhai sydd yn talu y deg- wm. Peth arall a wneir gan yr Undeb hwn yw, mynu cael tynu yr holl dreth o'r gross value,' i wneyd yr 'assessment,' pa un bynag ai yn cael ei dalu gan y person ei hun ai gan y llywodraeth drosto. Dygwyd achoa ar y mater hwn yn Wis- feeach, ac cnillodd y person yn yr achos hwnw. Nid yw hyny ynddo'i hun yn profi llawer, fodd bynag, oblegid y mae llawer Chwarter Sessiwn nad oes Ilawer o bwys cyfreithiol ar ei farn. Dylid profi mater fel hyn mown Ilys uwch. Fodd bynag, gwelir fod y personiaid yn ceisio dyfeisio pob modd- ion i gael ychwaneg o arian, ac nad yw lawer o bwys pwy arall raid ddioddef oherwydd hyny. '1r' Deallaf fod chwech o fyfyrwyr Trefecjca yn bwr- iadu sefyll arholiad y B.D. cyntaf eloni. ■ & Disgwylir galhi gosod y gwaith o wneyd y rheil- ffordd ysgafn o Drallwm i Lanfair ymhen ychydig iimser. Mae saith wedi ymgeisio am y gwaith. Bwriedir codi Llyfrgell yn Manchester er cof am Robert Owen, y Socialist. Yn y Drefnewydd y bwriadwyd i'r llyfrgell fod ar y cyntaf, ond yn awr oofgolofn ar y bedel yn unig fwriedir godi yno, a'r llyfrgell yn Manchester. ♦ —' Mae'n debyg y rhoddir galwad gan Ryddfrydwyr bwrdeisdrefi Dinbych i Mr. Clement Edwards, y bargyfreithiwr, i sefyll fel ymgeisydd at yr ethol- iad nesaf etc. Anhawdd iawn fydda-i i'r Rhydd-> frydwyr gael dyn gwell, oblegid y mae ganddo galon, medr, a moddion i ymladd. .—— Yn or penderfyniad y Sliding Scale Joint Com- mittee, bydd cyflogau glowyr y De yn codi 5 y cant o ddechreu Ebrill. Mae hyn 78f uwchlaw y 4 safon, ac yn uwch nag y bu or pan benderfynwyd y safon hon. Mae hyn yn dangos fod cyfartaledd pris y glo am y ddau lis blaenorol dros 16s. 10.29c., ac o dan 17s. y dunell. + Clywais o leiaf un stori dda am y cyfrif o'r bob! a wnaed ddydd Llun, Ebrill laf. Er mwyn dych- welyd adref nos Sul, a'i gyfrif gyda'i deulu, aeth gweinidog i'r gost a'r drafferth (gan nad yw'n arfer marchogaeth march byw) i gyflogi merlyn i'w gludo i'w daith Sabbothol. Cyfaill a ofynai iddo, "I ba beth y bu y golled hon?" Yntau a atebodd, A phawb a aethant i'w trethu, bob un i'w ddinas ei hun." Cwynir oherwydd na byddai rhagor o gynorthwy arianol yn cael ei roddi i ddwyn allan Eirlyfr .Cym- raeg Mr. Silvan Evans, a dywedir mai da fyddai i rai o'r cyfoethogion gwladgarol gymeryd hyn mewn llaw. Onid da fyddai rhoddi rhagor o gyhoeddus- rwydd i'r geirlyfr? Gwna'r cyhoeddwyr eu gwaith yn rhagorol, ond ychydig iawn a gymhellir ar y, llyfr, a phrin y credaf fod ei gylchrediad yn cyr- haecld llawer o ganoedd. Mr. Edgar W. B. Jones, M.A., o Ysgol Sirol Barry, oedd ar flaen rhestr y Graddedigion a eth- olwyd eleni i eistedd yn Llys Prifysgol Cym- ru. Etholwyd hefyd y tri hen aelod oedd yn cynyg eu hunain, sef Dr. Chattaway, Mr. R. E. Hughes a Miss Perman. Cynwvsa'r pedwar eth- oieclig un a,thraw ao un athrawes ar Ysgolion Sirol, proffeswr Fferylliaeth, ac Arltelwr Ysgolion. Pery y gynrychiolaeth ar y Llys yn "Athrawaidd," ♦ Mae eglwysi Hay a Priory Wood wedi rhoi gal- wad imfrydol i Mr. T. Protheroe, o Goleg Trefecca, i ddyfod i'w bugeilio, ac y mae yntaui yn bwriadu' dechreu yno ddiwedd y cynhauaf. Bydd Mr, dechreu yno ddiwedd y cynhauaf. Bydd Mr. Protheroe felly yn aros yn ei Gyfarfod Misol. Yn Hope, gerllaw Llanfair Muallt, y dechrcuodd bre- gethu, ac yn Glasebury bu yn parotoi i fyned i Drefecca. Mae gan hyny mewn modd arbenig yn blentyn Maesyfed a Brycheiniog. Y mae capel y Ceunant, Llanrug, wedi cael R200 tuag at y ddyled gan weddw gwr oedd yn byw yn Sir Fon, ond yn enedigol o'r He. Y mae hyn yn galondid mawr iawn i'r gynulleidfa fechan ddiwyd sydd yn y lie, ac y mae y capel yn un prydferthi iawn. Bydd yn hawdd toddi y gweddill o ryw ddauicant neu: dri cyn hir bellach. Y mae Tany- coed hefyd, sydd yn yr un daith, yn cy'chwyn adeil- adu oapel. Rhyw bum' mlynedd yn ol yr adeilad- wyd yno ysgoldy, a. thair blynedd yn ol cychwyn- wyd yn> eglwys—o dros 50,—30 o'r Ceunant ao 20 o Lanrng. Erbyn hyn y mae yr ysgoldy wedi myned yn rhy fach, ac wedi talu am dano, fefly y mae capel yn cael ei gychwyn yn awr fydd yn oostio dros fil o bunau, yn ymyl yr ysgoldy, gan gadw hwnw i fod át wasanaeth yr Ysgol Sabbothol, ,%c,