Y Cymro

YmddiswyddoP Erbyn diwedd yr wythnos yr oedd y sibryd- ion aim vmeldiswvdldiadau o'r Cabinet wedi tawelu tipyn, a'r syniad yn cryfhau fod y Lly- wodraeth; yn debyg o ddyfod trwy'r argyfwng yn fwy cyfa nag y tybiwyd ar un adeg. Cymerir yn ganiataol fod Syr John Simon wedi cyflwynoei ymddiswyddiad i'r Prifwein- idog, gan iddo ymgadw o ddau eisteddlad o'r Cabinet ddydd Gwener. Biernir yn gyffredin hefyd fod ei ymddiswyddiad ef yn derfynol; .'gan ei fod yn gwrthwynebu gorfodaeth fel egwyddor, ac yn amharod i daflu'r egwyddor wirfoddol drois y bwrdd dan unrhyw amgylch- iadau. Y ddau arall o am gylch y rhai y try'r sibrydion yw Mr. McKenna a Mr. Runciman. Mae'r naill a'r Hall yn amddiffynwyr cryf i ryddid a gwirfoddoliaeth; ond mae eu prif wrthwynebiad i orfodaeth yn awr yn codi oddiar ystyriaethau ymarferol. Cadwant olwg ar yr angen am gadw masnach y wlad i fynd, ac ofnant y bydd i unrhyw gynllun o Orfodaeth dolli gormod ar ein hadnoddau. Ofna Mr. McKenna nas gallwn ddal y straen yn ariannol, a phwysleisiai Mr. Runciman yr ochr fasnachol yn gyffriedinol. Ar yr un pryd disgwylir yn gryf y gellir cadw gwasanaeth y naill a'r llall i'r wlad, ac y boddlonant i aros yn eu swyddi pwysig He y maent wedi gwneud gwaith amhrisiadwy mewn adeg o anhawster- au dybrydi.

Teitlau'r Flwyddyn Newydd. Cyhoeddwyd rhestr o enwau y rhai y myn- nai'r Brenin eu hanrhydeddu ar fore'r Calan, ac yn naturiol cleiii y, mae'r rhes yn hwy nag arfer ac amryw o'r teitlau yn cael eu rhoi ar gyfrif gwasanaeth arbennig ynglyn a'r rhyfel. Ac eto nis anghoifir gwasanaeth yng nghylch- oeddcartrefül ac arferol bywyd cyhoeddus. Nid yw Cymru'r waith hon wiedi ei hanwy- byddu'n llwyr, a cheir un dyrchafiad i'r ben- defigaeth, sef Mr. D. A. Thomas, yr 'hwn a roddodd ei alluoedd masnachol mawrion at wasanaeth y Llywodraeth ynglyn a chyflenwad o gadarpar o'r Unol D'aleithiau a Chanada. Ceir hefyd ddau o'n cydwladwyr ymysg y marchogion newyddion, Mr. T. J. Hughes, Llywydd Dirprwyaeth Gymreig yr Yswiriant Cenedlaethol, a Mr. O. M. Edwards. Yr olaf yn ddiameu, yw'r mwyaf poblogaidd a'r un dderbynia gymeradwyaeth fwyaf cyffredinol y dywysogaeth. Nid oes neb nas gwyr am wasainaeth O. M. Edwards i len ac addysg Cymru, ac ymuna'r holl wlad o Lanandras i Dyddewi; o ben Caergybi i ben Caerdydd, i eidduno blwyddyn newydd dda a hir oes i'r marchog diymhongar o Lanuwchllyn, Syr Owen Edwards.

Suddiad y Natal." Collodd y Llyng:es y wiblong arfog Natal brynhawn dydd lau, yr hon a suddodd trwy ffrwydriad mewnol yn un o'r porthladdoedd. Nid yw'r adroddiad swyddogol yn hysbysu pa le y cymerodd y trychineb le, rhag rhoi un- rhyw fantais a gwybodaeth i'r gelyn am leol- iad ein llongau. O'r saith gant a wnaent i fyny griw y liong, hysbysir fod tua phedwar cant wedi eu hachub, ac ofnir fod y trichant gweddill wedi suddo g'yda'r llong. Ni roddir unrhyw fanylion pellach, a diau nas gellir .teto ond dyfalu am achos y ffrwydriad a wnaeth, y fath alanas. Beth bynnag a'i hachosodd goiidlr y golled drom ar fywydau gwerthfawr a'r golled hefyd i'n llynges o,'r hon yr oedd y wiblong yn rhan werthfawr ac effeithiol.

Y Brwydro ar y Tigris. Einfyn General Townshend adroddiad, am yr ymosodiad a wnaeth y Tyrciaid ar ein milwyr gerllaw Kut el Amara, ar lan y Tigris 0' gylch y Nadolig. Deil ein milwyr bentref ar lan yr afon gyferbyn a Kut, ac ymosododd y gelyn ar y pentref am ddwy. noson. Prof odd yr ymgais yn gostus iawn i'r Tyrciaid y rhai a ofynasant am gadoediad am bedair awr i symud y clwyfedigion ac i gladdu eu meirw. Colledio11 ein byddin ni yn yr ymladd uchod oedd 71 wedi eu lladd, rhyw drichant wedi eu clwyfo ac un ar goll. Cadarnheir yr hyn ddywed y Cadfridog am g-olledi-on eithriadol drymion y gelyn gan adroddiadau gan oheb- wyr annibynol. Ychydig wyddom am y trefniadau i gynorthwyo a chyfnerthu ein byddin fechan yn y rhan yma o'r maes,—tir- iogaeth Gardd Eden; ond hyderwn fod yr hyn sydd wedi cymryd lie yno wedi argy- hoeddi'r Llywodraeth y rhaid am lawer mwy o nerth i wrthsefyll y gelyn, ac os oes modd i'w yrru yn ol, ac i gymryd Bagdad. Di- wedda'r adroddiad swyddogol trwy ddweyd fod atgyfnerthion yn cael eu hanfon i fyny'r llinell.

Ymosod ar Salonica. Ddydd Gwener cymerodd y gelyn y cam cyntaf yn ei ymgyrch yn erbyn Salonica, trwy anfon peirianau ehedeg uwchben y dref y rhai ollyngasant nifer 0' ffrwydbelennau i lawr. Cymerodd pedwar o beiriannau ran yn yr ym- osodiad, ondni wnaed fawr o niwed, Lladd- wyd gwladwr diniwed gan un o'r pelennau, a hysbysir i un arall ddisgyn 01 fewn hanner can'llath i un o gadfridogion Groeg. Trodd y llongau o'r forgainc ffroenau eu gynnau p-riodol at y gwaith ar yr ehedwyr dinistriol; ond yr oedd yr olaf yn rhy uchel i ddim eu cyrraedd. Bernir eu bod tua 10,000 01 droed- feddi uwchben. Arweiniodd y weithred elynol ar unwaith i symudiad pwysig gan y Cyng- hreiriaid. Cymerwyd i fyny drafnoddwyr Germani, Awstria, Bwlgaria, a Thwrci, gyda'u teuluqedd a'u cynorthwywyr, a rhodd- wyd hwy'n ddioigel ar fwrdd un o'r llongau Ffrengig. Hysbysir fod Llywodraeth Groeg wedi gwneud' protest ffurfiol yn erbyn hyn, fel, yn ddiau, y gweddai iddi wneud yn y sefyllfa ryfedd y mae wedi gosod ei hun ynddi yn ei hymg,ais i gadw'r ddysgl mor wastad ag y gall rhwng y pleidiau gelynol. Mae pob ad- roddiadau sy'n cyrraedd yn sicrhau fod, y Cynghreiriaid wedi gwneud Salonica yn ddiogel, a'i bod yn ddiobaith i'r gelyn allu torri trwy yr amddiffynfeydd. D'yna farn un o ohebwyr Germani yn ogystal a barn y Cad- fridog Ffrengig Castlenau.

Synxudiad Newydd Rwsia. Wedi hir ddistawrwydd mae newyddion 0 Rwsia yn dechreu cael eu gollwng allan eto, er eu bod hyd yn hyn yn ychydtg ac ang- hyflawn. Mae mwy o lawer y tu ol i ddis- tawrwydd yr wythnosau diweddaf 0 Rwsia nag a wyddom ni y tuallan. Mae gan Rwsia'r dasg i ymladd mwy na'r gelyn allanol. Yno mae brad a chynllwyn y tufewn i'r porth, a dylanwadau cryfion mewn lleoedd uchel ar waith yn ceisio dadymchwel cynlluniau'r ym- herawdr a'r bobl i gario allan y rhyfel. Yn ddoeth iawn tynnir y lien ar yr anhawsterau mewnol hyn, ac eir ymlaen yn ddistaw ond penderfynol i gario ymlaen y rhyfel. Hys- bysir fod symudiad newydd wedi ei gychwyn gerllaw ffin Bessarabia) i'r gogledd 0 Rwm- ania, a bod ymladd yn mynd ymlaen er y Nadolig o amgylch Toporoutz, tref fechan o fewn terfynau Bukowina, ogleddol, ac hefyd ar hyd llinell o tua 401 milltir, o'r afon Pruth i ymyl Dniester. Ychydig ddywed Rwsia ei hun am yr ymladd; ond edrydd Awstria am ymosodiadau gan y Rwsiaid, y rhai, medd- ant, a drowyd yn ol. Dywedant, fodd byn- nag, fod rhuthriadau Rwsia yn rhai ffyrnig iawn, ac ar raddfa fawr, ac ar y cyfan rhyckl adroddiadau'r gelyn argraff eu bod yn cael y gwaethaf yn yr ymladd.

Awstria ac America. Ynghanol pentwr 0' esgusodion a mwys- eiriau y mae Awstria wedi anfon ymddiheur- ad i'r Unol Dalaethau am ei hanfadwaith yn suddo'r Ancona. C'ytuna a'r Nodyn Americ- anaidd fod deddfau cysegredig dynoliaeth i'w cymryd i ystyriaeth yn amser rhyfel, a horfha ei bod yn ystod y rhyfel presennolwedi profi trwy amryw weithredoedd1 ei bod yn cofioi hynny. Cytuna hefyd na ddylai llo-ngau gelynol, oni cheisiant ddianc neu wrthwynebu, gael eu dinistrio nes y byddo'r persoinau ar y bwrdd mewn diogelwch. Cfeisir rhoi eglur- had ar yr amgylchiad y cwynid o'i blegid, a dywedir i'r capten danio ar y cyntaf 01 bell, gan feddwl mai clud-kwng oedd yr Ancona. Rhoddodd rybudd hefyd i adael y llong. Pan geisiodd y llestr anffodus ddianc, taniwyd arni 16 o belennau, o'r rhai y gWlelwyd tair yn effeithiol. Ni ataliwyd yr Anoona nes y tarawyd hi deirgwaith. Gellid meddwl ar y manylion a rydd capten y suddlong ei fod wedi rhoi digon o amser i'r rhai oedd ar fwrdd yr Ancona i achub eu hunain; onder yn ei gredu ac yh ei amddiffyn, dywed y Nodyri ei fod wedi ei gosbi, a datgenir gofid dwys am yr hyn gymerodd le.

Y Symudiad o Sulva ac Anzac. Edliwiodd Syr Edward Carson yn chwerw yn y Ty yr wythnos o'r blaen fod y Llywodr- aeth yn ceisio gwneud y symudiad o'r Dar- danels yn oruchafiaeth fawr, gan awgrymu ei bod trwy hynny yn ymogoneddu yn ei gwar- adwydd. Diameu fod y symudiad yn addef- iad o fethiant ac o gamgymeriad; ond pa faint bynnag o gywilydd oedd ynglyn a r peth, nis gall neb a dderllyn stori r symudiad lai na chydnabod fod gwrhydri dihafal wedi ei wneud wrth symud y lluoedd a'r arfau a r stor a phopeth heb ddim; tebyg i anhap na c hoi led. Ymddengys yn anhygoel i'r fath symudiad gael ei wneud 01 dan d'rwynau'r Tvrciaid heb iddynt ddrwg-dybio am foment fod dim yn cymryd lie. Yr oedd y ffosyad gelynol mewn Ilawer man yn ymyl eu gilydd, a gallesid meddwl ei fod yn amhosibl ^clirio ein ffosydd ni heb i wylwyr y Tyrciaid giywed y swn neu weled rhyw arwyddion i godi eu drwgdybiaeth. Mor berffaith oedcl y trefn- iadau, fodd bynnag, fel y parhaodd y g^elyn 1 danio ar y ffosydd gweigion tra yr oedd ern milwyr a'u cyflenwad yn cael eu cymryd 1 r cludlongau yn y bau. Dyma'n ddiau un o orchestion rhyfeddaf y rhyfel.

Suddiad Agerlongau- Diwedd yr wythnos gwnaed difrod arswyd- us ar longau a bywydau ym Mor y Canoldir gan suddlongau ein gelynion., Ymosodwyd ar yr agerlong Persia,' prthynol i gwmni y P. & OL pan ar ei mordaith i India, heb ddim rhybudd, ac ymhen pum' munud yr oedd y llestr hardd wedi suddo; i waelod y m6r. Ar ei bwrdd yr oedd tua 550, yn cynnwys y dwylaw, ac hyd y mae yn hysbys fore ddydd Mawrth, ni achubwyd ond 179. Ymhlith y teithwyr yr oedd is-drafnoddwr American;ndd, ac amryw Americaniaid era-ill, a pharodd y di- gwyddiad deimlad cryf yn yr Unol Daleithiau. Dydd Mawrth daeth y newydd am suddiad y 'Glengyle,' perthynol i'r Glen Line, ond achubwyd yr oil o'r teithwyr. Sluddwyd llong arall perthynol i Japan, a'r drydedd long Bry- deinig,' St. Oswald, —pcirh^nol i Liver- pool. <