Y Tyst

Y DIWEDDAR DR JOHN THOMAS YN NGHYMANFA FFESTINIOG, YN 1889. Diau nad annerbyniol gan ddarllenwyr Iluosog y TYST fydd crynodeb o'r anerchiad draddododd Dr Thomas yn Nghyfeillach Gyffredinol y Gymanfa uchod. Llywyddid yn ddoeth a phwr- pasol gan y Parch P. Howell, a chafwyd anerch- iadau rhagorol ;gan.amryw o'r rhai a wasanaeth- ent yn y Gymanfa y flwyddyn hono. Yr oedd adgofion y Parch G. Griffiths, America, yn cario dylanwad mawr ar y rhai oedd yn bresenol. Ar ol Mr Griffiths, galwodd y Cadeirydd ar Dr Thomas, yr hwn a ddywedodd: Yr wyf wedi cael fy nhaflu i stad anghymhwys iawn i siarad ar ol clywed fy anwyl frawd yn myned yn ol ac yn dibuno hen adgofion. Y mae ei adgofion ef i fesur mawr yn adgofion i minau, ac yn ddiau blynyddau i'w cofio oedd y blynyddau hyny—1839-40—amser y diwygiad mawr pan yr ychwanegwyd miloedd at yr eglwysi, a'r diwygiad fu yn fywyd o feirw i lawer o'r eglwysi yn y Gogledd a'r De. Gallwn gyfeirio at eglwysi a adfywiwyd y pryd hyny, y maent yn dal yn flodeuog hyd y dydd heddyw. Fe ragflaenwyd y diwygiad hwnw gan ddiwygiad dirwestol grymus lawn, ac fe wnaetb hwnw fwy na dim byd arall mewn parotoi i'r Arglwydd bobl barod. Ac fel hen ddirwestwr, cofiwch, nid oes arnaf ddim cywilydd obono. Yr wyf fi yn gymaint o Blue Ribbon a'r un ohonoch chwi, er nad yw genyf yn awr—'dyw o ddim ar y goat yma. Fe fyddai yn dda genyf fi i rhyw ddeffroad gymeryd lie yn y wlad eto, yn y cyfeiriad yma. Dyma hen elyn mawr ein begIwysi-dyma. hen elyn mawr ein gwlad, a phe gallem ni roddi yr hen elyn yma i lawr, byddai yn iachawdwriaeth i'n gwlad mewn ystyr dymhorol a ehref jdflgj^Vr beth i barotoi diwygiad grymus rhywbeth i ysgwyd ein gwlad sydd yn sefyll mewn gwir angen am hyny. Yr ydym yn son llawer am ein schemes —treio y cynllun yma, a'r cynllun arall. Ond rhaid cael rhywbeth mwy na hyn. Ni bu gan yr eglwysi erioed well machinery, pe caem ni Ysbryd y peth byw yn yr olwynion. Yr wyf yn cofio adeg pan aethum i gyntaf i'r Deheudir, ac y gwelais y 11 Mr Owen, Pontllys, a Mr Morgan, Penllyn. Yr oedd Mr Morgan y pryd hwnw yn uchder ei bobl- ogrwydd gyda Mr Owen, Pontllys. Yr oeddynt yn gweinyddu yr ordinhad pryd y torodd allan yn orfoledd mawr. Mr Owen yn myned gyda'rcwpan, a'r dagrau mawrion yn treiglo dros ei ruddiau, a phawb wedi colli llywodraeth arnynt eu hunain. Ysbryd y peth byw yn yr olwynion Mr Morgans,' meddai Mr Owen. 'Iefe,' meddai Mr Morgans, a r Gwr a'r corn olew yn ei feedio fe.' Nid ydym ni yn colli arnom ein hunain yn awr, ond nid wyf yn anobeithio na chawn ni bethau fel yna eto. Nid wyf yn un o'r bobl sydd yn edrych yn ol yn barha, s. Yr wyf yn credu na bu dim gwell set yn pregethu erioed. Yr wyf yn cofio yr hen breo-- ethwyr y dyddiau gynt, ac eithrio ychydig or rhai eithriadol iawn, fu gan ein Cyfundeb ni erioed yn Nghymru well pregethwyr na rhai y dyddiau hyn. Mi wn fod genym rai pregethwyr gwan, ac nad yw y goreu ohonom yn gryfion iawn, ond fu dim to o bregethwyr gwell yn cyfarch y cynulleidfaoedd. Ond pa fodd y mae pethau yn myn d yn mlaen yn bersonol, yn gystal ag mewn prohad. Y mae genym achos i ddiolch i Dduw a chymeryd cysur, ond nid da lie gellir ei well. Byddai yn dda genyf weled yr eglwysi yn codi mewn syniad uwch am sancteiddrwydd. Y mae arnaf ofn fod crefydd yn y teulu i fesur helaeth yn myned i golli. Nid yw addoli Duw ar yr ael- wyaydd gartref. ddim mor gyfTredinol ag y bu j fod yr hen neillduolion ag oeddynt yn perthyn i'r hen grefyddwyr J'n myn'd i golli. Nid oes genyf unrhyw adgofion mwy cysegredig nag adgofion am weddiau fy mam— fei y byddai hi yn cau y drws, ac yn rhoddi bar arno, ac yn agoryd hen Feibl mawr Peter Williams, a darllen penod, ac ar ol darllen yn myn'd ar ei glinian ac yn gweddio, gan gyflwyno ei hun a'i wyth plentyn amddifad i ofal lad yr amddifad a Barnwr y weddw. Y mae yn fyw bytb, ac y mae swn ei gweddiau hi yn fy ngblusillu i y fynyd ymn. Y mae yn ddnvg genyf ieddwl fod teuluoedd yn codi i fyny ag addoli Duw ar yr aelwyd yn beth dyeithr yn eu mysg. Os oes yma rai felly, darllenwch benod, fe fydd hyny yn rhyw deyrnged eich bod yn cofio Duw. Yr oedd dyn heb fod yn perthyn i grefydd yn ardal y Garneddi unwaith, yr hwn, ar ol cael bwyd ac ymolchi, fyddai bob amser yn darllen penod o'r Beibl. Un noswaith dyma ei eneth fach yn dyweyd, 'Nhad, y mae gweddio i f od,' a'r tad ddim yn ufuddhau—' Nhad,' meddai eilwaith, y mae gweddio i fod; y mae William Williams yn gweddio. Gweddiwch ch'i, nhad; gweddiwch ch'i mam.' Ond y ddau ddim yn gwneyd. I Wel, meddai, 'os na weddia yr un ohonoch ch'i, mi weddia i.' A dyma hi yn gweddio- Marchog lesn yn liwyddianus, Gwisg dy gleddyf ar dy glan,' &c. Ni bu y teulu hwnw o hyny allan ddim heb addol- iad teuluaidd ynddo. 'Dysgwch yn gyntaf arfer duwioldeb gartref.' Maentwrog. GERALLT.

ABERCARN. CYFABFOD ORDEINIO. Llun, Medi 12fed, cynaliwyd cyfarfodydd pregethu yn nglyn ag urddiad Mr Jonah Williams, o Goleg Aberhonddu, yn weinidog ar eglwys y Garn, Abercarn. Yn y boreu, am 10.30, wedi dechreu drwy ddarllen a gweddio, pregethwyd ar Natur Eglwys gan y Prifathraw, Dr Morris. Am 2 o'r gloch, wedi dechreu drwy ddarllen a gweddio, rhoddwyd anerchiad byr ar amcan y cyfarfod gan y Parch T. J. Hughes, Maesycwmwr, yr hwn oedd yn llywyddu, a gofynodd arwydd gan yr eglwys a'r gysulleidfa, a chan Mr Williams. Ar ol hyny, galwyd ar y Parch J- Griffiths, Caanewydd, i holi y gofyniadau, ac atebwyd hwy yn fyr, cryno, ac effeithiol iawn gan Mr Williams, nes peri i ni deimlo a chredu mal nid ffoi i Joppa oedd amcan y Jonah hwn. Gweddiodd y Parch J. M. Davies, Farteg, DID fendith Duw ar yr undeb, ac yna rhoddwyd siars i'r gweinidog ieuanc gan y Parch J Bevaii, Waunarlwydd, a siars i'r eglwys gan y Parch J. ) Jones, Mynyddislwyn. A „ 0")1"\ r- T-T-, r..SotL,ri?a gan y Farchn D. Silyn Evans, Aberdar, a W. Charles, B.A., Ehymni. Dechreuwyd y gwahanol gyfarfodydd gan Mr T. Richards, Coleg Aberhonddu Parchn J- Rees, Griffithstown a T. J. Hughes, Maes- ycwmwr. Daeth Hifer luosog o weinidogion a myfyrwyr yn nghyd, a chaed cynulleidfaoedd rhagorol drwy y dydd. Mawr hyderwn y bydd gweinidogaeth y Jonah hwn yn Aberearn mor effeithiol a liwyddianus a gweinidogaeth y Jonah hwnw gynt yn Ninefeb. Bu un Mr Williams rhagorol yma o'i flaen, a'a gweddi yw am ddeuparth o ysbryd hwnw ar Y Williams hwn.

NELSON. Marwolaeth Ddisymwth. Medi 14eg,yn hynod ddisymwth, bu farw Mr Mathew Williams, Pen- ybryn-terrace, Nelson, yn 47 mlwydd oed. Mae yn rhyfedd genym fod ein cyfaill oedd gyda ni mor siriol a llawen yn y gyfeillach y nos Fawrth blaenorol, wedi teithio llwybr ar hyd yr hwn ni ddychwel byth yn ol. Diosgwyd ei brydferthwch gan awelon deifiol marwolaeth, ac ymlithrodd oddiwrthym-fel cysgod yn cilio,' heb gymaint a gair o'i enau, a hyny pan yn gweithio yn ymyl ei dy. Yn ei farwolaetb, cymerwyd un o'r dynion ffyddlonaf yn eglwys Penuel. Yr oedd diniweid- rwydd, symlrwydd, gostyngeiddrwydd, ffyddlon- deb, a charedigrwydd, yn nodweddau amlwg yn ei gymeriad. Cymerai ran flaenllaw gyda phob lhan yn yr eglwys, a theimlai ddyddordeb mawr yn ei Enwad. Credwn na chafodd eglwys erioed well a ffyddlonach dosbarthwr i gyhoeddiadau yr Enwad. Wrth feddwl am ei ddefnyddioldeb, yn neillduol gyda'r plant, teimlwn yn awr fod bwlch wedi ei wneyd nad ellir yn hawdd ei lanw. Rhod- lodd fel Enoch gyda Duw, a chredwn ei fod wedi marw i fyw, a byw heb fod yn agored i farw mwyach. Hebryogwyd ei weddillion marwol y Sadwrn dilynol i fynwent Heol-fawr, Nelson, gan dyrfa fawr, pryd y darllenodd ac y gweddiodd y Parch D. Rees, Coed-duon, yn y capel, ac y preg ethwyd gan y Parch J. Evans, ei weinidog. Ter- fynwyd ar lan y bedd gan y Parch R. 0. Jones, Bedlinog. Erys adgofion cynes am dano yn yr ardal a'r eglwys am amser maitb. Barnwr y gweddwon fyddo yn dyner o'i weddw unig yn ei galar a'i thristwcb.