Y Tyst

YR ANERCHIAD O'R GADAIR gan y Cadeirydd, Mr JOSIAH THOMAS, Lerpwl Ar ol ey feirio gyda diolchgarwch at yr Adfywiad CrefydHol gweithfawr sydd yn ein gwlad, cymerodd yn destyn 1 Y LLEF O'R DYRFA.' Y mae yna rhyw lef drwy y canrifoedd wedi bod yn aflonyddu ar dawe'wch a difaterwch y byd yma. Weithiau yr oedd y l!ef at y dyrfa, ac ar brydiau ereill yn dyrchafu o'r dyrfa. At y dyrfa y clywid y lief hono oesoedd yn ol yn nghaddug a thywyllweh y cynfyd, pan yr oedd pregethwr eyfiawnder yn rhybuddio anwir ddynion i ffoi i ddyogelwch cyn dyfod dydd mawr Ei ddigter Ef; a lief y proffwyd cyndyn ,e yn cyhoeddi yn eyffrous ar hyd heolydd Nine- feh, mai deuga'n niwrnod yn unig oedd mesur amynedd y Nef; a lief y Bedyddiwr yn anialwch Judea yn galw y miloedd i edi- feirwch. At y dyrfa y cyfeiriwyd llais tyner ac addfwyn y Gwaredwr pan yn gwahodd trigolion euog fyd—' Deuwch ataf Fi bawb a'r y sydd flinderog ac yn llwythog ac yn nerth y Ilais hwnw y mae miloedd gweinidogion cymhwys y Testament Newydd drwy yr oes- oeddj wedi bod yn dyrehafu: eu lief ac yn gwahodd i'r cymod. Ond lief o'r dyrfa ddyrchafodd y tri llanc ar wastndedd Dura yn erbyn gorchymyn gormesol y brenin, a thros hawliau cydwybod y deiliaid, ac nid yw adsain y lief hono wedi dystewi; ac y mae miloedd o'u hiliogaeth yn Lloegr a Chymru ar ddechrcu yr ugeinfed ganrif yn dyrchafu lief o'r dyrfa yo erbyn deddfwriaeth anheg ac anghyfiawn, ac yn erbyn yr ymgais i ymyryd rhwng Duw a chydwybod dyn. Llef o'r dyrfa sydd wrth wrth wraidd pob diwygiad, a lief o'r dyrfa fu yn deisyf am wrandawiad yn Rwsia ychydig fisoedd yn ol, ac i gael ei hateb yn rhuthr y cledd a thaniad y fagnel. Ond y mae hanes yr oesoedd yn profi fod chwyldroadau yn sicr o ddilyn pob diystyrwch ar hawliau teg y lief o'r dyrfa. Nid yw y lief wedi gostegu. Y mae yn dyrchafu ei llais heddyw yn groch ac yn eglur yn erbyn lluaws camweddau byd ac eglwys; yn erbyn athrawiaethau ansefydlog, gweinidogaeth ddidaro, a phregetbu di enaid y pwlpud yn erbyn crefyddwyr esmwyth a di- fater, dynion anfoesgar, anhydrin, ac anhywaith yn yr eglwysi yn erbyn y diofalwch, yr esgeulusdra, a'r diffyg cydymdeimlad ag achosion a symudiadau cyhoeddus, dyled- swyddau cymdeithasol, a llwyddiant'y deyrnas sydd yn nodweddu lluaws mawr o'r eglwysi. Y mae tuedd yn bodoli i fychanu, ac, i raddau pell iawn, i ddirmygu y dyrfa, ac y mae Canon Henson yn ddiweddar wedi dyweyd- that the man in the pew was, if anything, rather more stupid than his cousin in the street ond gyda phob parch i'r urdd offeir- iadol i ba un y perthyn y canon dysgedig, yr ydym yu meiddio dyweyd fod gan yr eisteddle syniadau nodedig o gywir am yr hyn a ddylai nodweddu eglwys sydd wedi ei sylfaenu ar egwyddorion a dysgeidiaeth y Meistr mawr. Y mae yn ddigon posibl i'w hamgyffredion fod yn gyfyng, a'u syniadau yn gymylog, ar gyson- deb athrawiaethol, a dyrysni duwinyddol; ond y mae gras a greddf wedi rhoddi iddynt olygon pur eglur or y llwybr ac ar y brif-ffordd sydd yi arwain tua'r bywyd er, efallai, eu bod yn methu dilyn ambell ddysgawdwr i ddirgelion y mwyniant meddyliol sydd i'w gael yn y gwin- llanoedd a'r meusydd sydd yn addurno ymylon y ffordd. Nis gellir sierhau bywyd gwirion- eddol yn yr Eglwys heb bwysleisio y gwahan- iaeth hanfodol sydd i fodoli rhwng gosodiadau Dwyfol ac allanolion dynol. Y mae y cyntaf yn eynrychioli egwyddorion, yr olaf yn cyn- rychioli y pethtu sydd barod i ddiflanu, a'r deyrnas nas gellir ei symud.' Y mae trefniadau dynol yn yr eglwys yn briodol ac yn angen- rheidiol, ond iddynt ymgadw rhag myned i diriogaeth a disodli gosodiadau Dwyfol. Y mae pob gosodiad Dwyfol yn barhaol-y mae trefniadau dynol yn gyfnewidiol. Y mae yr hyn sydd yn briodol mewn un oes ar adegau yn wrthodedig gan oes arall. Pan y mae trefniadau dynol, cyfreithlon a phriodol ynddynt eu hunain, yn cyfyngu ar diriogaeth gosodiadau Dwyfol, rhaid eu dinystrio yn llwyr ae heb arbed. Nir gellir bod yn ihy fanwl i gadw vn glir ac eglur y gwahaniaeth sydd i fodoli rhvyng yr hanfodol a'r amgylchiadol, y Dwyfol a'r dynol, ac y mae llwyddiant yr Eglwys yn dibynu ar y uerth, a'>■ yni, a'r llwyredd amlygir yn y cyfiawniad. Y mae o'r pwys mwyaf i ni, gan hyny, fod ein golygon ysbrydol yn glir ac eg ur i wylio yn feunyddiol rhag fod yr offeiriadol a'r dynol yn ymwthio i etifeddiaeth y Dwyfol a thra yn eu defnyddio hwynt, yu gomedd iddynt safle, gan gofio fod yna I Lights from heaven that lead astray,' a rhinweddau sydd yn dinystrio eglwysi yn ogystal a chenedloedd. 'Lest one good custom should corrupt the world: Tra yr ydym yn gosod terfyn ar y dynol, nis gellir gosod terfyn i'r Dwyfol, nac atal tyfiant a d-idblygiad y bywyd ysbrydol. Y mae ein hamgyffrediad o'r ysbrydol yn lledu ac yn ymagor o genedlaeth i genedlaeth. Y mae yna lef o'r dyrfa yn cael ei chyfeirio at y pwlpud, yn enwedig yn y dyddiau hyn, pan y mae cyfnewidiadau mor bwysig wedi cymeryd lie ya mherthynas y pwlpud a'r eis- teddle. Yr wyf yn ymwyboJol fy mod yn sangu ar dir peryglus, yn enwedig mewn cynulliad fel hwn, lie y mae y pwlpud yn cael ei gynrychioli mor luosog. Ond nid wyf yn petruso ymgymeryd a'r gorchwyl, oblegid yr wyf yn dra sicr nad oes yn mhlith yr holl dyrfaoedd sydd yn mynychu i wrando yr Efengyl yr un dyn sydd mewn mwy o gydym- deimlad a'r weinidogaeth nag yr ydwyf fi. Yr wyf yn gwybod mwy, ond odid, na'r rhan fwyaf o'm brodyr am ddyheadau a gobeithion, am dreialon a gofidion, am y mwyniant ar pleser sydd yn llenwi mynwesau y rhai sydd yn cyfranu i ni o Air y Bywyd. Bydd pob peth a ddywedir am y pregethwr, ac am y gwrandawr, yn cael ei ddyweyd mewn ysbryd cariad ac os bydd rhai pethau yn ymddangos yn gryf ac eith afol, yr unig reswm am hyny fydd ein bod yn credu fod hyny yn angenrheidiol. Nid oes gan neb uwch syniad am y pwlpud nag sydd genym ni. Dyma y gwaith mwyaf urddasol y gall dyn ymgymeryd ag ef; ac ni ddylai neb ymgymeryd a bod yn ambassador dros lys y nefoedd heb ei fod yn gyntaf oil wedi sylweddoli urddas a mawredd y gwaith, a phenderfynu treulio, ei nerth, a chael ei dreulio yn ngwasanaeth y Brenin sydd wedi vmddiried iddo Ei dyst- lythyrau. Y mae saHe y pregethwr yn hawlio iddo barch gan ereill. Ac nid yw yn debyg o lwyddo yn ei genadaeth oni bydd iddo, nid yn unig barchu ei hun, a'r swyddogaeth ymddir. iedwyd iddo, ond hefyd mynu ei birohugan ereill. Nid ydym, wrth ddyweyd hyn, yn hawlio i'r pwlpud unrhyw safle gyfriniol ac ordeiniedig y tuhwnt i bawb arall o'r saint sydd yn caru Iesu Grist mewn symlrwydd calon a buchedd, oblegid yr ydym ni oil yn offeiriaid ond yr ydym yn hawlio fod parchedigaeth a moesgarwch yn hanfodol, os ydyw cenadon Duw atom ni i ddylanwadu yn briodol arnom mewn pethau ysbrydol. Nid oes dim mor debyg o ladd a dinystrio dylanwad y pwlpud na'r berthynas hono sydd yn sicr o orphen yn y familiarity whicli breeds contempt, Yr ydym mewn mantais i gymeryd trem dros bwlpud ein Henwad am lawer o flynyddoedd, ac wedi cael cyfleusdra o wrando ar fwy na un to o breg- ethwyr fu yn addurno pwlpudau ein gwlad. Ffordd gyffredin iawn, a ffordd effeithiol hefyd, o roddi sea i'r weinidogaeth y dyddiau hyn, ydyw son llawer am gewri y dyddiau gynt; ac os bydd gan y siaradwr ychydig o ddychymyg, y mae yn bur debyg o adael argraff ffafriol ar feddwl ei wrandawyr, a hyny i anfantais fawr y pwlpud presenol. Nid oes neb yn ambeu na fu cewri lawer yn nodwetda ein pwlpud yn ystod y rhan fwyaf o'r ganrif sydd wedi pasio ond y mae eewri yn perthyn i bob oes, ac y mae yn rhyw gymaint o gysur i chwi i gofio, y bydd plant yr oes nesaf yn siarad am lawer ohonoch chwithau fer eewri yr oes hon. Y mae pellder yn ami yn gosod mawredd ar ddynion. Nid ydym yn petruso dyweyd na fu pwlpud ein Henwad erioed yn gryfach mewn dysgeid- iaeth a gallu meddyliol, yn buraeh mewn buchedd ac ymarweddiad, ac yn fwy eysegredig i gyflawniad o waith y weinidogaeth nag ydyw heddyw. Er dywedyd hyn oil, nid ydym am i neb dybied ei fod yn berff'aith; ac y mae llawer ohonom yn dymuno, er mwyn effeithiol- rwydd y gwaith, weled rhai diwygiadau. Y mae y ewestiwn yn cael eiofyn y dyddiau hyn, A oes i'r pwlpud le yu y dyfodol P Yr oedd iddo le amlwg yn y gorphenol, ond gan fod cyfleusderau addysg wedi gwneyd y fath gyf- newidiad, y mae y gofyniad yn berffaith deg a rhesymol: Beth ydyw eyfeiriad uniongyrchol y pw pud i fod yn y dy fodol P Tra bydd angen ar enaid, bydd gwaith y pregethwr yn aroi; nes ei ddiwallu. Tra y byddo y pen yn glwyfus a'r holl ga on yn llesg, bydd, gan y pregethwr y gorchwyl hyfryd o gyleirio at y balm sydd yn Gilead a'r Physigwr sydd yno a ddichon yn gwbl iachau. Tra y bydd cyfyngdra meddwl, ac amheuon duon anobaith yn parhau i barlysa y galon, bydd gan y pregethwr yr hyfrydwch o gyfeir o gwyneb y truan at y Duw sydd yu medru gwneyd hyd ynnoi 'ddyffryn Achor yn ddrws gobaith.' Ond y mae perygl i efryd- iaeth y pwlpud fyn'd yo rhy gelfyddycrol oblegid parhau i ddarlle I ac astudio o fewn cylch cytyng. Y mae y Grocs yn ganolbwyut cylch enfawr, a thra y byddo y pwlpud yn o'alus i beidio ymyraeth a'r canolbwynt, y mae iddo lyddid i gymeryd gwibdaith ar byd feusydd toreithiog athroniaeth, barddoniaetb, hanesiaeth, a llenyddiaeth gyffredinol, i chwilio am ddefnyddiau i cs)d allan ardderchogrwydd y Groes, a byJd y pregethwr a'r gwrandawr ar eu henill. x mae yn rhaid i bwlpud y dyfodol fod yn bwlpud byw, a ciianddo genadwri gyf- addas at angenion enaid. Y mae dynion yn dechreu gofyn iddynt eu hunain, Pdham yr ystyrir hi yn ddyledswydd arnynt i wrando ar bregethau egwati, dinerth, dibTi-ynt, a dienaid, yn uuig oblegid eu bod yn caet eu gatw yn breethal1 ao yn cael eu traddodi o bwlpud? Y mae y gofyniad yn liD sydi yn sicr o ryfhau yn meddwl y gwrandawyr, oblegid y mae syn- wyr eyffredin o'i blaid. Pe buasai unrhyw ddyn yu eymeryd arno y gorchwyl o fod yn arweiuydd politicaidd, heb f6d ganddo ddim i'w ddys,-u o.d yn uuig plethu nifer o ymad. y roddion ffurfial, a. pha rai y roeddei wrandawyr yn berffaith gynefin, ac heb fod ynddynt ddim yn arweddu ar gwestiynau mawrion y dydd, nid oes eisieu llawer o ailu i broffwydo ei dynged. Yr hvn sydd alarus ydyw, mai yn unig yn y pethau sydd yn dal perthynas a'r pynciau mwyaf cysegredig, a'r canlyniadau mwyaf pwysfawr, y goddefir y parchus- rwydd marwaidd hwn. A ydyw yn bosibl gwadu y ffaith fod canoedd o ddynionyu myned trwy gyfliwniadau bob Sabbath sydd ya watwaredd hollol i'w alw yn bregethu P Y maent yn ddigon eymedroi mewn iaith, a dillyn mewn arddull; ga lint herio unrhyw feiriliad- aeth ar y gramadeg; ac y mae hyd yn nod, yr athrawiaeth yn ddifai. Ond y trueni ydyw nid oes ynddynt ddim i enaid newynog. Qeir drachefn ffurf ar bregethu sydd yn ddigon parchus fel cyHawniadau, ond yn hollol amddt- fad o'r hyn ddylai nodweddu cenadon dros Dduw, megis pe byddai Duw yn deisyf arnoch trwum ni.' Nid ydynt ar y goreu ond ey- hoeddiadau swyddogol, ac heb unrhyw arwydd fod y gwirionedd yn llosgi ynddynt, ac yn teimlo holl bwysau a chyfrifoldeb yr ymddir. iedaeth sancttidd y mae Duw wedi gyflwyno i'w weision. A ydyw crefydd yn debyg o golli, neu eicheaadon flyddlou ddyoddef, trwy fod i'r syniad ddifianu, fu yn gwisgo pregethau o'r natur yma & rhyw bwysigrwydd gwneuthurol ac ansylweddol ? Beth bynag ydyw yr ateb, y mae yn berffaith amlwg fod yn rhaid gwynebu y ffaitli. Blwyddyn ar ol blwyddyn, y mae yr anhuedd- rwydd i dderbyn y ceryg deflir yn ddiystyr at eneidiau nowynog, yn lie bara, yn cryfhau; y gwrthwynebiad i ffurfioldeb Be eiddilwcli, a'r gwas traff ar gyfleusderau gogoneddus yn myned o ddydd i ddydd yn fwy annyoddefol. Rhaid i'r pregethau sydd i sicrhau gwrandawyr fod yn werth eu gwrando. Ni raid iddynt, o angenrheid- rwydd, fod yn ddysgedig a dwfn, nac hyd yn nod yn byawdl, ond mor bell ag y mae pob traddodiad byw a gwirioneddol yn hyawdl. Ond y mae yn hanfodol iddynt fod yn cynwys nerth y gwirionedd, nerth cydymdeimlad, uchelnod sanctaidd, a chyf- addasrwydd perffaith. Nid ydyw pregethu byw o'r natur hwn wedi colli dim trwy unrhyw gyfnew- idiad sydd wedi cymeryd lie yn agwedd feddrliol yr oes. Y mae heddyw, fel sydd wedi bod, ac a fydd eto, galonau yn barod i roddi derbyniad a chroesaw i'r gwres, y tynerwcli, a'r taerni amlygir yn nglialonau ereill. Ond y niae dynion yn dechren gwrthod credu eu bod yn gwasanaethu Duw trwy gosbi eu hunain wrth wrando ar bregethau nad ydynt yn cyffwrdd ag un taot yn yr enaid, nac un