Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
6 erthygl ar y dudalen hon
j Y Llywodraeth aI Hen Gofadeiliau…
[GAN Y GWYLIWR.] O'r Tibr, Westminster, Nos Fawrth, Awst 25, 1908 Y Llywodraeth a Hen Gofadeiliau Cymru, MAE'n dod i'iii -cof fod pobl dda yr hen Wlad a'r mwyaf ffodus o'm brodyr yn y Brifddinas yn edrych ymlaen gydag awyddfryd am •-< wythnos yr Eisteddfod." Yn y cynhulliad Eisteddfodol yn Llangollen, pe cawn fy ffordd, y carwn innau fod, ac nid yn gwylio gwleid- yddiaeth mewn na Thwr na pheth. Ac ar y fengoch i," chwedl fy hen gyfaill y Llyfr- bryf, nid af fi i geisio gwleidydda na'r wythnos 'ion na'r nesaf ychwaith; ond gan belled ag y mae a fynno gwleidyddiaeth a chwestiynau cenedlaethol. Mae'n tarro i fy meddwl nad ydwyf wedi dweyd gair yn y BRYTHON ar y Comisiwn Brenhinol a benodwyd ar derfyn y Senedd-dymor i wneud cofnod o lien Gofadeiliau Cymru, ac i gymeradwyo cadwcdigaetlv yinifer olion- ynt sydd yn haeddu hynny. Teimlad Cymro- aidd, a chariad at hynafiaetli y genedl y perthyn iddi, 'rwy'n credu, a barodd i Gang- hellycld y Trysorlys—ganddo ef y mae'r pwrs, onide ?-i roddi gwrandawiad mor barod i awgrymiad yr aelod dros Fwrdeisdrefi Caerfyrddin-Llwydfryn yr-Orsedd-y dylai Cymru yn gystal ag Ysgotland feddu'r modd- ion i achub yr encilion rhag myned yn gwbl i dir difancoll. Aiddgarwch y ddau Gymro gyda'u gilydd, mae'n ddiameu gennvf, a ddylanwadodd ar y Prif Weinidog i roddi ei lais yntau o blaid yr awgrymiad, ac ni byddai'n deg i mi adael allan Mr. Herbert Lewis, oblegid nid oes aelod Cymreig parotach nag ef i helpu ymlaen unrhyw fudiad fo yn ymwneud a hynafiaetli, dysg a lien ei wlad enedigol. Rhwng yr oil ohonynt, fe gafwyd yn lied ddidrafferth Gomisiwn Brenhinol i drin cwestiwn yr hen Gofadeiliau. 'Rwyf yn deall fod cyfansoddiad y Com- isiwn ar y cyfan yn rhoddi boddlonrwydd. Wrtli gwrs, ni foddiwyd pawb-ni wnelsid hynny hyd yn oed pe bai'r iComisiwn yn berffaith-ac ni raid i mi ddweyd nad oes neb yn honni ei fod felly. 'Does gan neb air i'w ddweyd yn erbyn y pen, sef y Prifathro Syr John Rhys, oblegid, fel y dywedir, nid yw yr hyn y mae ef yn anwybodus ohono ynghylch hynafion Cymru yn werth ei wybod Mae'r Athro lorwertli Anwyl—i roddi iddo yntau ei enw Eisteddfodol—yn gwybod cymaint am bopeth fel nas gall lai ra bod yn gaffaeliad" i unrhyw Gomisiwn. Fe ddywedir wrthyf fi gan wyr cyfrifol o Lerpwl fod yr Athro Bosanquet o Brifysgol y ddinas honno yn wr o gyrhaeddiadau uchel. Adwaenir Mr. Vincent Evans gan liaws o'i gyd- wladwyr fel cynrychiolydd Cymdeithas Hyn- afol y Cymrodorion ac ysgrifennydd Cym- deithas yr Eisteddfod. Y maehynafiaeth a lien yng ngwaed Rheithor y Cneugae, Dr. Hartwell Jones, a theimladau Cymreig yn rhedeg yn gryf yng ngwythiennau yr Hen- adur Hughes o Ciaerdydd. I'rysorydd y Cambrian Archajlogical Association yw'r Milwriad Morgan o Abertawe, a chyfrifir ef yn awdurdod ar ein hen Amddiffynfeydd. Yn yr ysgrifennydd, Mr. Edward Owen, o swyddfa India, brodor o Gaergybi, y mae i'r Comisiwn wr profiadol a hynafiaethydd gallu- og. Digon hawdd, hwyrach, fyddai cry- bwyll ereill ddylasent fod ar y Comisiwn, ond gydag ymroddiad yr ydym yn sicr y gall y Comisiwn fel y mae wneuthur gwaith ar- dderchog dros Gymru.
Advertising
I oMOTOR CYCLES, 4 Sidecars, 1 Trailer, 5 102-seated cars, 4 Tricars, 2 4-seaters, 8 5-seaters 1750 x 85 Cover, new 92 new Longumare Car- buretter, 20/- Windscreen Stays, 40/- 30 amp. Selenium Accumulator, new, 25/- all accessories at the handy price anything from the proverbial cigarette stump to a battleship taken in part payment for any make of motor cycle or car. F. C. Jones 6 Co., 3 Redcross Street LIVERPOOL. 'Phone—017 Central a W. Ga i f f i r a s 41 Tailor, 0 29 SOUTH JOHN STREET, LIVfCKPOO* ALSO AT 349 STANLEY ROAD, BOOTLK. 'Phone—27* Bootle. Lunt's Boots are 0 VALUE ]FOP- MONEY. T rl p a i t ILadiW and Gent's in great variety. 51 4053PARADISIE Sr The only address COLE6 Y BRIFYSGOL, ABERYSTWYTH. [( Un o'r Colegait ym Mhrifysgol p. PRIFATIIlto T. F. ROBERTS, M.A., Lv. I)K< iiitKi .v'r tymor nesaf ar ddydd M&aVI Medi 29ain, 1908. Paratoir Yll arbennlg ILl gyfer arlioliadau Prifyj-gol Cymi'11- j0 rhoddir cjmhorthwy hefyd i efrydwyr ^el am raddau prifysgolion ereill; Cynliygir dros ugain o ysgoloi'iaet i (amryw ohonynt yn gyfyngedig i GyJ11 "r i'r efrydwyr sycld fwyaf llwyddianniis arholiad a gynlielir ar y 15fed o fis Med' Am fanylion pellacli ymofyner a trydd, J. H. DAVIES, M.A., colres BEAUMARIS Grammar & County S Chairman of Governors, Sir R. W. BULKELEY, Batt. The School offers sound and practical in healthy surroundings, under experienced Honours Graduates. Modern buildings and eH Jjy ment—perfect sanitation. The climate fl(, suitable for delicate boys..Boarders jjgte the School House, and are under the care and supervision of the Headmaster M1" Madoc Jones. Successes gained by Beaumaris pupils years include First Places in Mathematics, & History, find Entrance Scholarships at O* (3), London Hospital and Welsh Univ. Co» hp, also Civil Service, Banks, and professional pr Exams. Terms moderate. Prospectus from E. MADOC JONES, M.A., HeadvM*^ Experience. Efficiency. EconoO1^ G UAR,' iLl & -1, '?'Rot4,c7'A The Largest and most complete I*e £ iraj i" in the North ot England. The Leading Removals and Storage. Removals to and Continent and Colonies, a speciality. AS" terms and quick OFFICES—BRONTB ST„ RUSSELL ST., L'v^ And at London, Manchester, Birminghareí. Leeds, Leamington, Gloucester and Ee, 001" Tel. 2067 Royal. Telegrams Removers, L P ss CABIY S7Ot4ACH AND LIVER PILLS If & 2fc, TABACHE AKE rA Send \<- ¥.0. of SvaTtvps, and vi abo-ve VilLI1 be sent post tree to any address on mentioning "Y BRYTHON." Caneuon Gwerth eu Cai3O (SIX FINE NEW SONGS). Price Is. net: Wedi en dewis yn barod i amryw Eisteddfodau, &c. ———— -T ri if. "HEN WALIA FENDIGAID (Fair Land of Cambria). W. 0. Junes, A.v- Geiriau gan DYI ED. Prize Song Holyhead Eisteddfod 1907. • MARCHOGION ARTHUR" (King Arthur's Knights^. John Henri), f Geiriau Cymraeg BRYMUR. (First Performance by Emlyn Davies at gollen National Eisteddfod). 'f iriatl "BEDD GLYNDWR" (Glyndwr's Grave). W. 0. Jones, A.U.C.W. Gel* BRYFDIR, Prize Song Liverpool Eisteddfod, Boxing Day, 1907, A.M. BORE'R TRYDYDD DYDD (The Resurrection Morn). E. D. Lloyd, R. Geiriau HOMO DDU. Prize Song Utica Eisteddfod (America.. "'rELYNAU'R SAINT" (The Harps of Gold). W. 0. Jones, A.U.G.W. Gelt BRYFI)I]R. iriatt Y MAB AFRADLON" (The Prodigal Son). T. Osborne Roberts. DANIEL DDU. -acb All songs have English and Welsh words. Both notations o of copy, and are in keys suitable for Soprano, Tenor, Contraitf, Baritone. New Catalogue Now Ready. Gratis. D. R. JONES (Alow Madog), J. 103 Hampstead Road, LiverpoO
Rhwng Dolgellou ac Abermaw.
Rhwng Dolgellou ac Abermaw. MARWOLAETH Miss M A. GGIE JONES, BONTDDU. Newydd marw glywaf yma, newydd marw glywaf draw." Dyna'r ffaith alarus yn y cylch yma yr wythnosau a'r mis- oedd diweddaf, fod yr olwyn wrth y pydew wedi torri yn hanes yr hen a'r ieuanc. Cyfeir- iwn yn awr at yr uchod. Merch ydoedd i Mr. a Mrs. Evan Jones, Vigra Cottage. Cafodd gystudd maith a chaled, yn gorwedd am oddeutu tri mis. Yr oedd ei gobaith yn grj-f am adferiad, a chadwai yn siriol ei hysbryd ar bwys hynny, eto suddo yr oedd ac arwydd- ion eglur i'w gweled fod y babell bridd yn cael ei malurio, yn yr oedran cynnar o 15 mlwydd. Saboth, Awst 9, oddeutu 8 o'r gloch, ehedodd ei hysbryd at Dduw, yr Hwn a'i rhoes. Mae hiraeth bron a'n llethu wrth feddwl ein bod wedi colli cymeriad bychan mor liawddgar a dymunol. Bu yn Ilanw cylchoedd pwysig ar esgynlawr y plant, oedd yn adseinio y geiriau "Hosanna i fab Dafydd." Fel aelod o Gymdeithas y Plant, ar gyfrif ci theilyngdod, penodwyd hi yn ysgrifenydd. Hefyd bu yn rhydd i gvmeryd rban yng nghyf- arfodydd y Gymdeithas Ddirwestol Undebol, a mawr fu gwerth ei gwasanaeth lawer tro. Yn olaf, nodaf ei bod yn un o ffyddloniaid yr Ysgol Sul. Llafuriodd yn ddyfal, a thrwy hynny enillodd dystysgrifau fel aiulygrwydd o'i llafur. Mae hyn oil yn dwyn tystiolaeth ucliel, ac yn adlewyrchu'n ffafriol ar un sydd erbyn heddyw wedi ein gadael. Wele flodeu- yn wedi ei draws-symud i hinsawdd llawer cynhesach, i ymagor yn harddach ac yn fwy- fwy o hyd ganol dydd. Claddwyd ei gweddill- ion marwol ddydd lau dilynol yn Caerdeon. Daeth tyrfa barchus ynghyd i weinyddu y gymwynas olaf. Gwasanaethwyd wrth y ty gan y Parch. Win. Owen, Dolgellau, ac ar lan y bedd gan y Parch. Mr. Alban, Caerdeon. Yr oedd y wreaths yn lliosog—wedi eu hanfon gan wahanol-gyfeillion yr ardaL-Omicron.
Advertising
Y Seren Unig, Chwedl newydd a dyddorol, gyda darluniau, gan OLIVER DON Awdwr Arthur Llewelyn" (Trychineb Pant-y-Bwgan), "Lora Bod 'Rolwyn" a Wini Hafod-y-Waen a mina" (Buddugol yn Eisteddfod Mon, 1908). Mewn llian hardd gyda llythrennau aur, s. Amlen, 6c. Gyda'r post, 2g. yn ychwaneg, ond danfonir tri ac uchod yn rhad. Archebion i'r Awdwr— 70 Methuen Street, Wavertree, Liverpool CANEUON NEWYDD GAN W. EBRILL EDWARDS (Gwilym Lon), Music Stores, Machen, Newport, Mon. 1—" Can Olaf Tudno (7th edition) Is. 2-" 0, Arglwydd y Lluoedd. Is 3—" M6r o Gan." Is. 4—"Cenad y Groes." Is. 5-" Dear Old Wales." Is. 6-11 Oes y byd i'r hen Gymraeg." 6ch. 7-" 0 Nefol Amen." 6ch. 8—li Diolch Iddo." 6ch. 9—" Cedwchyr Amen yn fyw." 6ch. 10—" Llais y Gioes 2g. Gyrwch am restr gyflawn o'i Anthemau, Rhan- ganau i leisiau cymysg, plant, a meibion. At Bwyllgorau EisteddfodauY mae 'Gwilym Lon' yn Feirniad Cerddorol derbyniol a phoblog- aidd. Anfonwch am y telerau.
-----_---Gyda'r Clawdd.
Gyda'r Clawdd. •ef Clawdd Offa. Givi-eesant,"Ue,fntwtwr, y Rhos, Coedpoeth, a thraw ac yma drwy Faelor. (UAlIJ MORGAN LLWYDJ. RHICYN Y -RHOS. "Dioleii i Ricyn y Rhos am ei restr o fechgyn disclair yr ardal; -a byddaiMorgan Llwyd yr un mor ddiolch- gar am help cyffelyb i wneud y golofn hon mor llawn ac mor ddyddorol ag a fo modd. Pob gohebiaetli i'w hanfon i Morgan Llwyd, c /o BRYTHON, Lerpwl. DEYDWR TAl NAN'I'Wrt.ll son am ddewisddyn M.C.'r Brymbo, aeth yn angho gennyf ar y pryd ddweyd fod D. R. Jones wedi ei alw yn weinidog eglwysi Tai Nant a'r Groes. Efe'n frodor o Benygroes, Arfon, ac yn ddeydwr twt, ebra nhw. -.0- HERG W D A SGR WT.—Dyna gafodd J. E. Powell-un o wyr pwysig Gwrecsam yma—y dydd o'r blaen. Dod lawrmewn lifft yr ydoedd, a honno'n cyrraedd y llawr yn glee yn lie yn araf. Ond ni anafwyd mo'n Powell yn rhyw ddrwg iawn a hellach y mae ef a'i dculu'n seibiannu tua Ruthyn a pliarlwr y cread—Dyffryn Clwyd. CYNHESU'li CAPEL MA WR. Y mae twymbair (sef yw hynny yn Gymraeg, heating (tpparatlul) i'w osodyng Nghapel Mawr y Riios a'r ysgoldv, ar draul o £ 200, gogyfer a'r gaeaf. DioIch fod peiriant i wrosogi cyrff y bobl ond 'does beiriant yn y bN d, all gadw gwres y diwygiad yn eu heneidiau. Y mae'r fflam wedi diffodd ond dioleh. i Dduw, y mae peth o'r tan iiitid yn distaw d'w'nu ar ambell aelwyd a chalon. OURi A THUCHAN y mae masnachwyr Rhos fod petliavi'n wan enbyd ond gwan neu beidio, y mae hi'n fforddio iddynt fynd gyda'u gilydd am hynt i Lundain i weled arddanghosfa fawr y Franco-British. A'r rhai sy a'r hosan drymaf sy'n ocheneidio fwya'ri fynnych. D'weded rhywun arall wrthynt eu bod yn dlawd,ac wele hwy'n gaclwm yn y fan, fel yr aeth yr hen Fethodist hwnnw a gwynai wrth Thomas Gee yn y Seiat ei fod o'n grefydd- wr sal. Felly ma nhw'n deyd," ebe'r Gee, nes oedd yr hen frawd yn wenfflam o gynddaredd. MAE'R GAEA'N DOD.—Y mae cym- deithasau'r Ford Gron a'r Celtic yng Ngwrec- sam yn prysur drefnu eu rliaglenni at dymor y gaeaf, a phethau'n golygu bod yn wledd- aidd tros ben. Ond am bobl Seion a Queen St., pan fo'r tymor ar ei hanner y byddant hwy yn dechreu deffro ac ymystwyrian, cosi pen a rhwbio llygad, a gofyn, Be' wnawn ni, deydwch ? LLEI&IAU'R DE.—Yn y Victoria Hall, Gwrecsam, nos Lun nesaf, cawn gyfle i wrando cor Llanelli, sy'n dod i brif gystadl- euaeth Llangollen. Gyda llaw, nos Wener nesaf bydd yn Seion rihyrsal at Gymanfa Ganu Pafiliwn Llangollen, a Griffith William Huhges yn arwain. Gobeitliio y ceir hwyl, a honno'n hwyl ddwyfol, ac nid clindarddach- drain-tan-grochan dynol. DIllFODDWYR Y RHOS. O'r diwedd, wedi bod ynghyd liebddi, wele fillt,ai diffodd tan wedi ei ffurfio yn y Rhos, a pl)obl gefnog (nid humpy-backed, cofiwch) yr ardal yn rhoi cefnogaetli gampus iddynt. Chwi fecligyn cryfion, heinyf, ymunwch a'r Fire Brigade dda'i hamcan, a gadeweh y Territorials i segur-feibion yr ysweiniaid, a'i liystyrient yn uwch braint gael diffodd bywyd na diffodd tan. MYND PR MYNYDD r sipian|tc a chnoi bwyd inelus, yw hoffter ysgolion Sid Gyda'r Clawdd yma. Aeth Bedyddwyr Brymbo i'r Cymau, a Wesleaid Brymbo i odreu Bwlchgwyn yr un dydd yr wythnos ddiweddaf, a phawb yn gwaeddi Brensiacli y mae hi'n braf, a'r bwyd yn dda. Estynwch y deisen jam yna." Tra'r iach fara-brown, druan, fel hen lane yn cael ei wrthod gan bawb. ga b' v, YSFA MYND I LUNDAIN oedd yn meddiannu glowyr y Rhos, i weld yr Ex- hibition; ac eisio cael mynd am 5/- ol a blaen, fel y ceir weithiau pan fo ymryson pel droed yr English Cup yn y Brifddinas. Ond er pob taerineb, gwrthod ddarfu cwmni crafang- lyd y Ffordd Haearn am lai na 7/G, ac yn ffodus i Bwyllgor Llangollen, penderfynodd y glowyr ynte aros adref a threulio dau ddiwr- nod yn yr Eisteddfod Fawr. Da y gwnaeth- ant, canys pa beth bynnag sydd yn yr Ex- hibition, yn yr Eisteddfod y ceir gweled a chlywed Lloyd George, y beirdd, a'r corau. RHAID MADDEU i Morgan Llwyd am ddweyd yr wythnos ddiweddaf fod ym mryd J. A. Hughes, B.A., fynd yn fargyfreitliiwr. Clywed ddarfwn gan gyfaill mynwesol iddo. Wel, beth bynnag fyddo, aed ar i fyny yw'm dymuniad ar ei ran ef a phob hogyn a geneth ddisglair drwy Faelor. 'ROL UOFYN BEN DITH ar y bwyd, troi i son am 'Steddfod Llangollen mae'r Maeloriaid ymhob ty a phawb yn gofyn Ys gwn i faint o wobrwyon a ddaw i'r ardal yma V Byddai M.Ll. yn lIawen o'i goryn i'w garn pe deuai'r unawd soprano, tenor a bass, i Gyda'r Clawdd, achos y mae Edith Davies, Watkin Hughes, a Powell Edwards yn iro'u cyrn eu gore glas a'r ''naw math o oel," chwedl Wil Bryan. AC AM Y OOR, dyna orcliest fyddai ennill yr ail gystadleuaetli. Ei anfantais yw fod ynddo gynifer o leisiau ieuanc soprano a bass, ac heb fawr o brofiad cystadleuol. Er canu'n dda mewn rihyrsal, eu perygl yw colli hunan-feddiant ar y llwyfan. Gwnewch eich goreu, spiweh ar eich arweinydd. codwch gyda'ch gilydd, na wamalwch a'ch gilydd, a chym'rwch ) dyfarniad fel dynion, ac nid fel plant. Y mae Maelor yn disgwyl cael ami bluen yn ei bonet gan ei chantorion yr wyth- nos nesaf.
OPIK
ddarlunio. Y milwyr goreu yw y rhai sydd yn feddiannol ar y cymeriadau goreu, a cheir yr olaf gan yr eglwysi, ac nid gan gyrnols. Hyd yma, meddai, nid wyf wedi dweyd gair yn erbyn y Fyddin Diriogaethol, nac wedi meddwl fawr yn ei chylch hi y naill ffordd na'r Hall ac nis gwn ddim am y ceaseless crusade y sonia Cyrnol Howard am dano yn ei lythyr. Un peth a wn gwn fy ngwaith fel gweinidog Ymneilltuol, a gwn ystyr uchaf "amddiffyniad cenedlaethol," a gwn y ffordd unionaf, saffaf, a dynol (manly) i'w gyrraedd. Parch. EMLYN JONES, Treforris.— Oherwydd afiechyd yr oeddwn yn absennol o'rix pulpud y Saboth diweddaf, ac felly yn analluog i gondemnio y sylwadau dibris a wneir gan Cyrnol Howard, yr hwn, mae'n amlwg, sydd yn hollol anwybodus o deyrn- garwch Ymneilltuwyr Cymru, a'r hwn, fe ymddengys i mi, er ei fod yn filwr, sydd yn Eglwyswr i ddechreu, ac yn sowldiwr wedyn." Fe welir fod Mr. Jones mor loyal fel ag i yrru ail lythyr i'r Mail-er mwyn osgoi cysgod o gamgymeriad. Parch. JOHN THOMAS, Lerpwl.-Nis gallaf ddweyd betli y mae gweinidogion Ym- neilltuol yn ei wneud yng Nghymru, ond yr wyf fi yn dal, yn bersonol, nad oes a fynno'r Eglwysi a'r Weinidogaeth Gristnogol fel y cyfryw ddim a'r cwestiwn o amddiffyniad cenedlaethol." Cwestiynau yw'r rhai'n i bobl fel dinasyddion, ac y mae pob dj n yn rhydd i ddal y farn a fynno am foeseg (ethics) byddin- oedd a llyngesoedd. Yn fy marn i, ac mor bell ag yr a fy ngwybodaeth, y mae dinasyddion Anghydffurfiol yn barod i gefnogi y Llyw- odraetli ymhob mesurau rhesymol gymerir ganddi tuag at amddiffyn y wlad. Parch. D. WYNNE EVANS, Caer.—Gyr ef hefyd lythyr i'r Mail. Mae ef, fe ymddengys, yn gaplan i'r Milwyr Bedyddiol ac Anibynol yng Nghaer, wedi cymeryd y swydd at the special request of the Baptist Union of Great Britain and Ireland and the Congregational Union of England and Wales respectively." Ai angenrheidiol dweyd rhagor ? National Defence—(not Defiance)-should," medd Mr. Evans, in my opinion be encouraged by the Christian Church as a sacred duty." Dyna nhw beth ydych chwi yn ei feddwl ohonynt ? A ydyw yr atebion uchod, a'r rhai ymddanghosodd yr wythnos ddiweddaf, yn adlewyrchiad o farn ein cenedl ar y pwnc o ryfel a pharatoi ar gyfer rhyfel; ai ynte barn rhyw ddosbarth ar ei ben ei hun ydyw- a dosbarth, i raddau, os nad wedi colli ei gyffyrddiad a bywyd a dyheadau corff y boblogaeth, sydd yn dechreu gwneud hynny ? Gwell gen i gymeryd barn gwerin Cymru- gwerin a elwir weithiau gan garedigion ein cenedl" ni yn werin ddiddysg"—ar gwestiwn y cigyddio yma na barn y profess- ional followers (1) lof The King of Peace. Mae gwerin Cymru, trwy ei hymddygiad, yn reddfol felly, yn rhoddi atebiad mwy pendant i gwestiwn y Western Mail na'r gweinidogion sydd yn pregethu heddwch." Y mae tri sefydliad yn y wlad yma ag y ceir llai o Gymry ar gyfartaledd ynddynt nag o'r cenhedloedd ereill sydd yn gwneud i fyny y Deyrnas Gyfunol. Dyma nhw y tloty, y carchar, a'r fyddin. Mae'n gweinidogion Ymneilltuol ni yn gegrwth ddigon yn hawlio mai dylanwad yr Ysgol Sul, y cyfarfod gweddi, a'r Seiat sydd yn gyfrifol am hyn. 'Dydw i ddim yn mynd i wadu hynny. Ond cyn belled ag y mae a fynno dylanwad gweini- dogion Ymneilltuol presennol Cymru a'r fyddin, nid y nhw-ar eu tystiolaeth hwy eu hunain—sydd yn gyfrifol am fod ein bech- gyn ieuainc yn ymgadw oddiwrthi. That card won't work any more, my friends. Y gwir am dani yw hyn y mae gwerin Gwalia yn dal i gredu yng Nghrist, ac yn athrawiaeth y bregeth ar y mynydd, ac yn gwneud eu goreu, cyn belled ag y caniata amgvlchiadau y gyfundrefn gydymgeisiol bresennol iddynt, i fyw yn ol yr addysg a'r esiampl roddwyd i'r byd gan y Saer o Nazareth, tra y mae ei ddilynwyr proffesedig yn gwadu ei efengyl —(trwy eu hymddygiad)—ac yn gwneud gwaith y rhai a'i rhoddodd Ef i farwolaeth. Onid yr offeiriaid a'r milwyr oedd villains of the piece yn nhragedy y Croeshoeliad ? Ac y maent wedi bod glwm-ynghlwm trwy'r oesau byth er hynny ac yn awr, dyma weinidogion Ymneilltuol Cymru wedi ymuno a'r crowd. Fe allsai rhywun feddwl wrth ddarllen rhai o'r llythyrau mai'r unig frawddeg lefarodd lesu o Nazareth pan yr y ddaear yma oedd Na thybygwch fy nyfod i ddanfon tangnefedd- ar y ddaear ni ddeuthum i ddanfon tangnef- edd, ond cleddyf ac mai deuddeg recmiiting sergeant oedd y deuddeg disgybl Ond pan aeth Pedr i roddi yr athrawiaeth am ddiffynol "—ag y cred cymaint o weinidogion Ymneilltuol Cymru ynddi-inewn gweith- rediad, wel, he didn't get much encouragement, did he ? Mae'r werin yng Nghymru wedi bod, ac, 'rwy'n credu, yn dal i edrych ar y fyddin fel last chance sothach cymdeithas. Ac y maent yn llygad eu lie. Nid yw y ffaith fod ambell aelod o eglwys yn digwydd bod yn volunteer neu yn territorialist yn newid dim ar y ffaith, nac yn gwanhau dim ar yr ymresymiad. Onid oedd yna un Lot hyd yn oed yn Sodom ? Ond cyn belled ag yr wyf fi wedi darllen, fu ei arhosiad yno o fawr les iddo. Ond mae'r Fyddin Diriogaethol, fe ymddengys, trwy ryw.magic process yn dod yn sydyn yn respectable-pan ddechreuir penodi caplan- iaid Ymneilltuol Mae rhywun yn y BRYTHON diweddaf yn difynuu sylw Herbert Spencer The Churches have killed their Christ. Wel, y mae rhai o weinidogion Cymru yn deall trie gwerth dau o hynny—maent hwy yn ei fradychu am gaplaiiiaetli, ac yn ei werthu am bum punt gan "ml or swyddogion i'w rhoddi yn y easgliad," fel y dywed un ysgrifennydd yn un o bapurau y Gogledd yna. Mae rhai o'r Yellow Press Journals yna yn codi twrw enbyd ynghyleh Germani, ac fe'u hategir gan Blatchford a Hyndman y Sosialwyr. 'Dydw i ddim yn synnu at yr un (" r ddau olaf, a chymeryd i ystyriaeth eu gorffennol. Mae Blatchford wedi bod yn soldier, ac nid yw byth wedi cael gwared a'r glamour a'r twrw. Yr oedd ef ar yr ochr wrong pan oedd rhyfel De Affrig yn cael ei chario ymlaen. Ond os oes ar fy narllenwyr eisio gwybod pwy gynrychiola farn mwyafrif enfawr gweithwyr a Sosialiaid y wlad lion a Germani, dywedaf yn bendant-Keir Hardie. Pwy gweryl sydd gennym ni, weithwyr Prydain, a gweithwyr Germani ? Dim ar wyneb daear. Oni ormesir ni gan yr un gallu-gallu cyfalaf yn ei wahanol ffurfiau ? Gwladgarwch medde chwi. Pan nad oes gan filoedd ar filoedd ohonom feddiant ar gymaint a lied troed ohoni Mae'n debyg fod gweinidogion yr Almaen yn canu yr un diwn wladgarol yno ag a wna ein rhai ni yr ochr yma, ac y bydd caplan iaid y ddwy wlad yr un mor barod i ofyn ben- dith ar y gorchwyl pe delai angen. Crist- nogaeth Pa faint o Gristnogaeth sydd mewn dwy fyddin Gristnogol yn barod i ruthro i yddfau eu gilydd, a chaplaniaid Cristnogol yn gofyn i'r un Duw i helpu'r ddwy Cabledd ar enw crefydd yw ysgelerder o'r fath. Beth feddyliai fy nar- llenwyr o Sosialaeth pe gwelai ddwy fyddin o Sosialiaid sydd yn dweyd eu bod yn credu mewn brawdoliaeth gyffredinol yn pwyo plwm trwy bennau eu gilydd ? Fe god'sai mwrn ar ei stymog, goelia i. ^lerfynaf hyn o lith drwy eich cyngliori i ochelyd prolersionals--wn i ddim ddarfu i chwi sylwi fod yr unig ddau sydd yn erbyn rhyfel-root and branch-yn yr ohebiaeth hon yn ddau leygwr Eleazar Roberts a'r Proff. T. A. Levi. ('Rwy'n credu fod Mr. Levi wedi cael ei ordeinio er hynny, nid yw'n awr yn dilyn y grefft). Beth feddylia ein Parchedigion o'r difyniadau a ganlyn o waith Russell Lowell Ez fer war, I call it murdor There you hev it plain an' flat. 1 don't want to go no furder Than my Testyment fer that; God hez sed so plump an' fairly It's ez long ez it is broad, An' you've gut to git up airly Ef you want to take in God. 'Tain't your eppyletts and feathers Make the thing a grain more right 'Taint afollerin' your bell-wethers Will ezcuse ye in His sight Ef you take a sword an' dror it, An' go stick a feller thru, Guv'ment aint to answer fer it, God'Il send the bill to you. Beth feddylia'r Parchn. Fuller Miles a D Wynne Evans o bennill fel hwn ?- Wut's the use o' meetin'-goin' Every Sabbath, wet or dry, Ef it's right to go amowin' Feller-men like oats and rye V jgj I dunno but wat it's pooty Trainin' round in bobtail coats,— But it's curus Christian dooty This 'ere cuttin' folks's throats." A phwy raid wynebu'r perygl os daw yinladd ? Dyma dd'wed Lowell eto Take them editors thet's crowin' j§ .vi Like a cockerel three months old,- Don't ketch any on 'em goin', Though they be so blasted bold." Os rhowch chwi gair I- ministers yn He editors yn y pill uchod-you've got it. --0--