The Carmarthen Journal and South Wales Weekly Advertiser

DARKEST WALES. [GAN YMNEILLDUWR.] t'l twd a chydymaith mewn cyatudd ac yn iihuyrx»as ac amynedd lesti Grist yw pob Cristion; Brawd o'r un gariad a phawb o'r brodyr cyd- yniaith o r uu oredo hanfodol, mewn cystudd, yn y fnvydr a di-ygau ac ag anwireddau o bob rhyw. Yn nheyrnas ac amynedd Iesn Orist, yn ufudd- dod, gwaith a dyocldefiadau y wir a'r unig Eglwya. Ond brodyr A chymdeithion gelynol i Grist ai deyrnaa godir gan mwyaf yn y grefydd gapelaidd. Am hyny fel hyn y dywed yr Arglwydd, 'Gocdielwch bawb ei gymmydog, ac na choelied neb ei frawd canys pob brawd gan ddisodli a ddiaodla, a phob cymmydog a rodia yn dwyllod- rus.' Trigfan y gaefydd gapelaidd sydd yng nghanol twyll. Daeth yr amser i'w thoddi a') phrofi. Saeth leni ywr tafod pob cenad o ladmer- ydd ynddi. Er traethu heddwch a'r genau, o fewn y gosodir cynllwyn. Wylofain, cwynfan, a galar a glywir droa lanerchau ei hanialwch. Yn gar- neddau y gwneir hi o herwydd coroni y dreigiau 8 yn ei chyssegroedd, gan yru ymaith yr hwn a roddwyd yn dyst i'r bob), yn flaenor ac yn athraw i'r bobloedd. Dwfn, adwythig a du ofnadwy yw tywyllwch Darkest Wales i'r neb a egyr ei lygaid yng ngoleuni yr Ail-ddyfodiad. DARKEST WALES A THIIEFN GRAS. Darllenwyd papyr yn ddiweddar yn Liverpo( 1 yng nghwrdd pregethwyr ar y Parch. Henry Rees. Curai rhai yn y cwrdd ar brudd-der pregetliau y Patriarch ac ar y dduwinvddiaeth Buritanaidd a berodd y prudd-der. Ysgrifena Caltiniad yn y yj1 gynnil groes i'r cyfry w, gan gyhawnhau credo Galtinaidd Henry Rees. Dywed nad oedd ei brudd-der yn codi o unrhyw gyfyngiad meddwl aiii di-efii DuA-, ae eto nas gallesid dychmygu am Henry Rees yn ddim ond Methodua a Methodns Caltinaidd o'r sect fanylaf.' Methodus Caltinaidd o'r sect fanylaf heb unrhyw gyfyngiad y meddwd am drefn Duw Nid esuorwyd eto ar aufertliach gwrth-ddywediad. Doctoriaid yng ngwaury dydd yn palfalu fel deillion a'r pared. WTfyupdra creulon a direswm am drefn Duw yw Calhniaeth drwyddi oil. Unrhyw un meddyh'ar ac annaiarol ei anian fel Henry Rees yn credu Calliidaeth, pa fodd y all beiddio bod yn brudd 9 Y fatli Fod digofu3 it phart'iol yw Duw y Tad Y Penarglwydd yn penodi bywyd tragwyddol i rai yn annibynol ar eu gwaith, ac yn gadael ereill i farw byth ac ar ei law i'w cadw, pe byddai yn dewis: Y miliwnau Paganiaid yn myned ar goll am byth am 11a ddaeth yr alwad uyii'redinol ac elieithiol tr.vy y Gair atynt heb un bai o'u tuhwy eu bod heb y Gair. Dyn yn cae! en gadw Ile mae y Gair, nid trwy gam a byw yu ol gorchyinmynion y Gair, oud trwy rhyw gredu yn deiDiaw o ffafr unbenaethol y Goruchaf Lywydd. Y fath gugglery yw trefn achub fel hyn, mor debyg yw i drefn dyn trahausfalch, ac mor eithafol o annhebyg i drefn Duw y Cariad. Darllenais bregethau Henry Rees yn ofalus drwyddynt pan ddaethant allan yn gyfrol, ond gyda siouiiant dirfawr, o herwydd culni y dduwinyddiaeth, tiymder yr ysbryd, yr arddull atiswynol a'r Sarff o Geneva yn ymdorchi am danynt. DARKEST WALES A'U BEDynn TROCH. Cyhuddwyd Dr. Gethin Dtvies o fod yn 1 Rhydd-gyminunwr. Soniwyd am y cyhuddiad o II fiaen cynnadledd o weinidog.on ym Morganwg. I Dangoswyd y gwnai yr eglwyai dyuu eu casgliadau yn ol oddi wrth Goleg y Doctor os y .v yn cyd- nabod neb drwy y byd OrisUonugol ond Trochwyr yn deilwng i gyfrano^i o goilf a gwaed yr Arglwydd. Ond cliriodd y Dr. Gethin y cy- huddiad, a sicrhaodd y sect gysse.redig ei fod ef mor sanctaidd a hwythau—yr unig Sect Santaidd ar y blaned. Canys vvele y tywyllwch a orchudd- I ia y ddaiar ddi-droch ar fagddu y bobl. Meibion yr Hudoles iawngred a gydglodforant wrth we'ed fod y Dr. Cedlin yn deilwng hefyd o'r Teitl Doctor Cyfyng, a hwy a gjturiasant o Ilnfryd i gymhell yr eglwysi trwy y de a'r gogledd i ly Ic, franli yri lielnetli cr cyn rial y Doctor Cyfyng, ei Goleg a rcywion hwyaid agodirdanei adenydd i dasgu y chvtv rhwng ceulenydd culion y Droch. INI(I dA rdio yr wyf, oiid tosturio wrth y Lilli- putiaid yn gwneyd bwgan o'r Bedydd y babanod byr, mor fyr ar y tir ag ydynt yn y dwr, o blegid yn yr un gynnadledd pasiwyd penderf^ niad poli- ticaidd i bawb o'r Bedydd wyr oleidleisio dros Ryddfrydwrar y Cynghor Sirol. YSect i deyruasu ar y air Plant ffalsedd yu ymwregyau ag eilunod yn nghabolfeini yr afon. Ac eto pob capel perthynol it Bedyddwyr drwy y siroedd fel B!wch Pandora—pechod, euogrwydd a gwae yn bentwr ynddo. Dros dde-iddeg o dafarnwyr mewn cyinmundeb mewn Eglwys yn C- Itawer o feddwon, tyngwyr, hoccedwyr. Dyna Gymmlludeb caeth i'r Dr. Cethin, ae onid dyna yw Darkest Wales ? DARKEST WALES A'R IAITH GYMRAKO. Detigys Swedenborg yd sekdydd dJirgelvvch I gogoneidus am iaith y byd ysbrydol. Dywed fod yr angylion a'r ysbrydion yn meddu yr un I iaith gytiredinol heb ddiiu ynddi yn gyffelyb i leithoedd y byd hwn. Nid yw yr iaith hon yn cael ei dysgu, o blegid y mae yn blaneiig ym nihot) aiiget ac ym mhob dyn-pob dyn (la yn medru ei siarad yu fuan wedi marw. Liith y Pentecost yw hon. Swn yr iaith yn dat^vn y teimlad, geiriau yr iaith yn datgan y meddwl. Djftiyddioldeb yn unig yw ei dyben. Meddyliwn am yr iaith hon a'i hamcan wrth ddarllen erthygl gampus yn y JOURNAL cyn y flIweddaf ar y pen- Well ii(I parhiius o gaiituul y Gymraeg a dirmygu y Seisneg. Dangoswyd yr eiddiiwch hwn yn areithiau diweddar Tom Ellis. Y Seisneg, ac irnl y Gymraeg, yw iaitli Rhagluniaeth i arwain Darkest \N ales i dir g.,Ieutii. YR Seisneg ac nid y Gymraeg sydd i adeilidu yr hen ddiffaethfa i gyfoli yr aughyfaurK-ddfa gynt, i adnewyddu dinasoedd diltaeth, ac anghyfanedd-dra llawer oes. Uyflawnir Gair yr Arglwydd yng N^bymru, yr hWII a ddywed, "A dyeithriaid a safant ac a borthant eich praidd, a meibion dyeithr fydd winllanwyr i chwi." Pa Gymro gwladgar yn ei synwyr na wel mai miten tramgwydd ar ffordd y genedl yw y Gymraeg Y Seisneg yw iaith masnacb, iaitn celf t ;;wyddoi-, iaitli y colegau a'r prif ysgolion, iaith y sonedd, iaith y llysoedd, iaith yr or.sedd, iaith cynnydd a gwrteithiad dibaid, iaith b diaf y blaned, ac iaith y bobl benaf arm. Nid oes gan y bendigedig Benaoth bendetigea gytfelyb yn y byd i'r genedl S danig. Ein gorclifygwyr yw ein cynnorthwj'wyr ^oreu. Gan y Seisoii y mae y cymhwysderau mwyaf i'11 codi. Dyfaler ar eu tarddiad, eu galluoedd, eu mojsgarwch, eu geirwiredd, eu cymtueiiad cryf, eu hanibyniaeth, eu golud, eu dysg, eu Ilenydd- iaeth a lledaeniad g-vareiddiad, llywod-ddys-r a chenadaetnau trwyddynt. Ein mantais ywllawen- hau yn Hawenyd ( y genedl hon, derbyn eu rhagorion heb ragfarn, meithrin auwyldeb ati gan anghotio y hlwyddi fu, wylio a gw«ddio gydA, eiddigedd sanctaidd dros yr Undeb Ymherodrol a dy,vyl liedaeiiiad y Air a'r Unig Eglwys trwyddi i beJryfau byd. Saisaddoliaeth y gelwir syn- iadau fel hyn gan eilun-addolwyr y Gymraeg yn Darkest Wales. ° DARKEST WALES A LLAIS Y "JOURNAL." Tra yr oe Id gweinidog mewn cwmpeini yn ddi- weddar yn condemnio y JOCKSAL, gofynodd Methodist iddo Pwy fedr ddyatewi l'lais y JOURNAL,' a phwy a fedr wadu yr hyn a ddywed I Allhawdd cael rhagorach yr erthyglau Seisuirf y rhai arweiniol. Htlueth idd Annibynwr, gan ddywedyd 'Papyr agored i bob plaid ac en wad yw y JOURNAL Y <;ohebwyr yn cael ysgrifenu heb wisgo straight-jacket unrhyw sect fel yn v papyrau enwadol. Gwn fod cannoedd o ddynioii ienainc yn lly neu cvnnwys y JOURNAL bob wyth- ii(,s yn y tair sir.' Gerwinodd gruddiau y gwein- idog fel pe disgynai arnynt wreichion eirias Anascilaus. Gwelir pa ham y mae y Tyst a phlantos o Ford Groll mor ynfyd yu erbyn y JOURNAL. Oud ni fedraf er ys blynyddi-u glywed llaia y Tyst, na nesu at swn creaduriaid y Ford Gron heb gofio am Jean Paul Ritcher yn son am gymmanfa y Trychtilod, a Darwin yn darlunio ileferydd y cler, a Goethe yn cyhoeddu concert y pry fed. Beth bynag am lais y JOURNAL, dyua leisiau coed wig Darkest Wales. DARKEST WALES A RHYDVU> B.w.v. Ceir erthygl dra rhagorol yn y Brython ar Ryddid Carn.' Llawdrwm yw yr awdwr Ar hen wragedd(-s y Tyst, hogiau y Celt, a ff-dion y Faner, yn ceiaio attal toiiau rliyddid i ledu droi y wlad. Dywed fod llawer o'r capelau, y byrddaa ysgol, y cynnadleddau a'r Cynghorau Sirol mor brin o oleuni rhyddid ag yw Black Hole Calcutta a dywed fod y pwlpudau yn gldedig rhag fhyddid y gwirionedd. O na fynai pregethwyr, a phobl ddaitod rhwymau anwiredd, cynu ymaith feichiau trymion a throi pob iau, yn yr ysbryd yn yr enaid acynycorff, fel y byddo y dyn yn rhydd trwy hull rengoedd ei bwerau, yn ymlunio i'r ffurf angylaidd, ac yn ymestyn fel ysgol Jacob o'r ddaiar hyd orsedd y nef, angylion Duw yn esgyn ac yn disgyn trwyddo. YlIIwybyddiaeth urddasol ei fod yn ddinesydd yr nnirers.: ol', a llonder di- derfyn yn y sicrwydd fod 11aw a llygad yr Holl- alluogyn et wylio bob amrantiad ac am byth. 0 na fentrai dynion ddyfod allan o Darkest Wales ar eilunod meirwon at y Duw byw. DARKEST WALES A'R WEINYDDIAETH UXDEBOL. Yr areithwyr Ellis a Rowlands yn eu cyrddau diweddar a fuant euog o ddarn^uddio »;wiwdeb a gwrhydri y Weinyddiaeth bresennol. Dylent glodfoii Salisbury a'r Undebwyr am waddoli Coleg Aberystwyth, am Fesur Addysg Ganol- raddo], a Mesur Addys.' Grefftol. Mesur Addysg Rad, Mesur Llywodrae-h Leol a'r Mesur hael 1 helpu amaethwyr gweilliolJ Iwerddon. (jorchest- ion y Weinyddiaeth, ac wedi enaill ymddiried- aeth deiliaid deallus a diniwed y Deyrnas. Yng ngoleu y Gair, gwelir fod Duw trwy y Weinydd- iaeth hon yn palmantu y brif-tfordd, yn ei di- garegu ac yn codi banerau i'r bobloedd. Ac onid yw Chamberlain hefyd a'i gwmpeini yn bencamp- wyr tra yu cynnyg am gael Blwydd-dal i hen bobl I Plaid yr addewidion yn parhau i gablu sydd gytfelyb i Zimri yn Tiryah yn ymwylltio ac yn llos-ji y palas am ei ben ei hun, o herwydd fod plaid arall fwy breiniol yn 11 wyddo. Ceir goleu clir a bynod hynaws ar y ddwy blaid yn erthygl arweiniol Ye Brython,' lonawr 15fed. Tobit a deifl gadernid Plaid yr addewidion i'rllawr,' gan brofi nas geilir cyfarch ei harweinwyr goreu fel meibion y rhai ni dd3rwedantgelwydd.~

Y DDIOD FEDDWOL A'R EGLWYS GRISTIONOGOL YNG NGHYMRU. Wrth yr Eglwya Grist,ionogol' golygwn yr e, Eglwys sefydledig yng nghyd a'r amrywiol gyfun- debau crefyddol sydd yn proffesu Cristionogaeth yng Nghymru. (ielwir Cymru yn wlad y menyg gwynion—yn wlad y breintiau a'r diwygiadau crefyddol,' ac yn wir, mae gan Gristionogaeth adeiliad braidd wedi ei godi ar ochr pob mynydd -niaetit yn britho ei bryniau, ac yn lluosog ar hyd ein dyffrynoedd, ac fe delir miloedd dirifedi o bunnau bob blwyddyn am bregethu Efengyl y tangnefedd o'u mewn. Er hyny, fe brolid ystadegaeth fod meddwdod ar gynnydd yn y Dy wysoijaeth, fod y rhai hyny a goibwyd am feddwi eleni yn fwy o yti agos i bedwar ar ddeg y I cant na'r tlwrddYll cyn hyny. Dyna ffaith waradvvyddus a thorcalonus onide. Pa Ie y mae a pha fodd yr ymddyga yn E^lwys Gristiono»ol yng ngwyneb hynyna ? Mae lie i ofni mai cyagu ¡ a hepian a phlethu dwyJav yng nghyd mae rhan helaeth o honi yng ngwyneb y ffaith. Nid oes j rhithyn lleiaf o ddrwg yn perthyn i wir Gristion- ogaeth, ac o'r tu arall 'does yr un gronyn o dda moesol na chrefyddol yn perthyn i'r ddiod feddwol, ac felly mae y fath gyd-darawiad rhyng- ddynt fel nas gallant gyd-deithio heb fod y nafll yn drynu y Hal!, ac i un o honyut fuddugofketlni yn y diwedd. YTr ydym ar arlegau yn petruso pa un o honynt wn.iiff goncro gan mor bre^ethwrol a diaconyd lol j'dyw'r ddiod ond pan yr ystyr- illm fod genym Air y Gwirionedd y hydd i lefaru yr Erengyl i lefeinio'r byd—yr ydym yn llawen- I hau fod y gwaith da a bleidiwn (sef sobrwydd a llwyr-ymwrthodiad) yn sier o fuddugoliaethu ) maes o law. Gelyn i'r Eglwya Gristionogol ydyw y ddiod feddwol. Gelyn o'r t,u allan yn yuiosod ami I ydyw, mae diotwyr a medd won Cymru yn lluoaog, ac mae mwyafrif o honynt a'u holl f"gni yn yiliosod. Maent yn titi belenu ac yn efydio tanbelau brwmst.anaidd y llysnafeddau meddwol at ei chaerau bob dydd. Maent a'u gvvatwareg, eu Lwon a'u rhegfeydd yn ceisio cloddio o dan ei aylfaeuu er ei gwaredu o'r tir. A'u gweithred- oedd atlunaidd, ceisiant ddiddymu ei pheraroglau persawrus o'n gwlad. Ie, mwy na hyny, °nid gelyn ymosodol o'r tu allan yn unig ydyw, ond mae wedi llwyddo i fyned i mewn i'w gwersyll, maent yn gwybod am ei dirgelion, ac yn proffesu gwneyd gweithredoedd drosti ac ymladd o'i thu er hyny, gelyuion ffyrlli iddi ydynt Pa beth syddyn fwy dinystriol i Eglwys Dduw na bod ei gweinidogii>n, ei diaconiaid, a'i haeloda i yn yfed y peihau meddwol, yn rneddwi, ac yn ymddwyn yu ammhriodol, mae hynyna megys cancr difaol yn g-vrthweithio ei north, ac yn Hade llawer o ddylanwad lachusol yr Efengyl. Y flwyddyn ddiweddaf, ar ddyddiau teso,, o Fai feillionog, gwelsom berllanati yn llawn o flodau, ymddanaos- ent yn hardd, persawrent yn hyfryd, ond daeth baru; nosweithiau a llwydrowog foreuau, a thrwy eu effaith, ditlanodd y blodau, ac ni chafwvd ffrwyth ar y prenau. Felly y gwelsom wahatiol ganghenan o'r Eglwys Gristionogol yn llawn o flodau, a phob arvvydd cael o honynt gynauaf toreithiog ond yr eifaith a dylanwad y ddiod a dd:teth megya llwydrew difaol dros y canghenau, diflanodd y blodau, pydrodd y cangenau, ac nid yn unig rai o'r canghenau, ond mae dylanwad attach y naill lawer tro yn dylanwadu ar y llall. Colled ammhriaadwy i gynnulleidfa grefyddol yw, fod eu gweinidog a'u diaconiaid yn yfed ac yn medd wi. Dywed traddodiad fod adar mewn oedran yn gallu croesi y mor marw yn ddyogel, ond fod adar ienainc yn dilyn eu hesampl, ac yn methu dal uwch ei ben, a'r canlyniad yw, eu bod yn syrthio iddo yngelaneddau meirwon. Gwelsom weiwidogion a diaconiaid yng nghynnulleidfaoedd Cymru yn dal i yfed, ac yn croesi'r byd tymhorol heb syrthio i feddau'r meddwon. Ond er hyny, gwelsom rai ieuainc yn ceisio canlyn eu holau, yn methu dal y brofedigaeth, ac yn syrthio'11 ijelau- eddau yn y mor marw, a thawch afiach y ddiod frwiLstanaidd. Dywedir fod yna ryw fath o bout hirgul yn croesi ger llaw i ffrydiau'r Niagara, ac fel rhe,d pan y byddo dyeithrddyn yn mvued drosti, ei fod yn teinilo dlpyn yn grynedig. OYIO- medroldeb sydd yn bont higul yn y byd yma. i groeai taith bywyd, Ïe, y mae .cymmedroldeb yn bont mor gul fel nad ond rhyw Flondiniaid o ddynwn yn gallu ei chroesi yn ddihangol. Er hyny, y mae cannoedd o ae:odau yr Eglwys (ri is 1 i'>nogolyn ei cei-dded inorddiofii a diarswyd, ond yn ddiarwybod iddynt eu hunain maent yn synhio yu bendramwriwgl i ffrydiau ewynawg y Niagara feddwol, a thrwy hyny yn aros am dragwyddol leb dan faru condemniad. Mor anil mae ein pwlpudau yn cael ei lluchvvino gan y felldith feddwol. Gwelsom ddyn parchus galluog ei ddoniau, a f i yn gwahodd pechaduriaid at Grist yn odfeion deg o'r gloch yu sasiynau Cymru, bti tyrfa edd yn hongian wrth ei wefusau, ac yr oedd dylanwr.d yn cyd-fyned a'i weinidogaeth. y 11 Aeth i ddechreu yfed, collodd ei gymmeriad, aeth yu dlawd, a gwrthodwyd ef gan bawb, cymmer- wy.i ef i r tlotty, yno y dyrysodd ei synwyrau, a throaglwyddwyd ef i un o wallgofdai Deheudir Cynit u, ac yno y bu farw y flwyddyn ddiweddaf. Dyna g died drwy y ddiod, onide. Gwelsom wahan.d swyddogion eglwysig yn dyfod gartref o'r ffair neu y farchnad, ac wedi yfed mwy na digon, a thrwy hyny mae pawb ystyriol a'u gwelant yn casau eu ffoidd, ac yn gwrthod cydrhodio a. hwynt. Cristiouogaeth drwy hyny yn cael ei chlwyfrt yn nhy ei phrotfesedig garedigion. Dynion o'r gynnulleidfa Gristionogol yn feddw, yn ymdroi ac yn ymdrabaeddu fel mochyn yn y llaid Cristionogaeth drwy hyny yn cael anair. Bu Cliarles Bradlaugh farw ynanffyddiwr proffes- edig, ac fe ddywed un o'i fywgratfwyr mai ystyf- nigrwydd dysgawdwr crefyddol tuag ato a'i harweiuiodd i wadu y Duw yr hwn a'i creodd. Eto, niae genym le i ofni fod buchedd feddw llawer gweinidog, diacon ac aelod, yn peri i lawer un gadw draw rhag ynumo a'r Eglwya Gristion- ogol. Na chyhudded neb ni o fod yn rhy gul ein syniadau, nid ydym am orfodi neb i fod yn lvvyr- ymwrthodwr, ond yr ydym am gael pob chwareu teg gan bob aelod crefyddol i sobreiddio byd ac y mae cymmaint o feddwdod ynddo, ac o achos y ddiod gyinmaint o drueni. Wrth ddirwestwyr. mae iawnderau yn perthyn i chwi, nid ydym am geisio eich ^orfodi i lwyrymwrthod ond, er hyny, na thatiweh geryg centtgen o flaen ein hulwynion. Mae'r Beibl o un tu i ni, ac yr ydym yn ceisio dal ein cyfundebau crefyddol o'r tu at all, a cheisio eu clorianu yng nglorian fawr a chywir y Beibl, aco hyny yr ydym yn ofni y gallwn eto gyda phriodoldeb alw Cymru yn Dar lest Wales. -ALETHFA.

NODIADAU. AFIEOHYD DR. JOHN THOMAS. Llawenydd gan lawer fydd clywed fod Dr. John Thomas, Lerpwl, yn graddol ymadfer o'r afiechyd tost a'i goddiweddodd yn dilwedilar, er nad yw eto yn hollol allan o berygl. v SEFYLLFA YR ESGOB RYLE. Wedi gwneuthur o hondm ymholiad yn y palas, cawsoin ar ddeall fod yr Esgob Ryle yn parhau 1 wella yn foddhaol, a'i fod erbyn hyn YI1 alluog i adael ei wely. 0 # # A OES MODI) OYMMODI Y PLEIDIAU GWYDDELIG ? AWGRY.MIADAL TUAG AT HYNY. Mr Phelan, Y. H., mewn llythyr i'r National Press, a awgryma fod i'r arweinwyr ar y ddwy ochr yn yr Iwerddon gytuno i roddi o'r neilldu bob ymrafael beraonol fod i'r newyddiaduion ymattal rhag cyhoeddi ymosodiadau ar wrth- wynebwyr, yng nghyda digrif-ddarluniau gwat- warus o honynt ac, ar agoriad y senedd, fod i'r holl blaid Wyddelig gydgyfarfod ac ethol cadeir- ydd am y tymhor. Efe a awgryma ym mhellach fod i genhadon (delegates), wedi eu hethol crHn bleidleiawyr pob plwyf, ddyfod i gynnadledd i ddethol ymgeiswyr gogyfer a'r etholiad cyffre- dinol, ac fod i'r ymgeiswyr a ddetholid felly dderbyn pleidlais unol y Cenedlaetholwyr. CyiiLihora efe fod i Mr John Dillon a Mr John Redmond (neu, yn well fyth, Dr. Walsh, Arch-esgob Dublin) gyfarfod a'u gilydd i drefnu manylion. Cymmeradwya y papyr uchod. yr awgrymiadau, ond nid yw yn obeithiol y deilJia llawer o dda o honynt. Awgryma'r Freeman's Journal hefyd fodai ben gael ei ddodi ar yr ysgrifenu fflamllyd yn y papyrau cenedlaethol, a chroesawai efe unrhyw gynlluu gweithiadwy o aduniad. Mae yr Express yn meddwl fod Mr Gladstone yn gwneyd ymdrech i effeito ail-asiad y ddwy blaid Wyddelig, adywedfoddynoethiadau gwyllt ac angerddol y M'Carfchyiaid yn addefiad I I fod rhyvvbeth yn y gwynt. GWAITII MILEINIG YN YU IWKRDDON. Dydd BuJ, fel yr oedd Mr W. Perry, house agent' yn gyru yn ei gerbyd i Tulla, swydd Clare, i fyned i'r offeren, tynwyd ef i Jawr o'r cerbyd gan bedwar o ddynion arfog. Taniodd un o honynt lawddiyll arno, a suddodd y belen i glun Mr Perry yna saethasant y ceffyl yn farw, a diangasant. Darganfyddwyd y bon- eddwr anffodus yn gorwedd ar y Ifordd, ac ytn- ddangosai i arcbollion mor beryglus fel y tybiwyd yn angenrheidiol gweinyddu y cymmun iddo. Y mae asgwrn byciian y goes wedi ei falurio a'r gewynau wedi eu darnio yn erwin. Y inae clan ddyn wedi en cymmeryd i fyny—John Davies, amaethwr, a Patrick Simmons, labrwr. Yinddengys fod gan Mr rys 0 Perry, fel goruchwyliwr i'w frawd-yng- Z5 Z5 nghyfraith, Mr Thomas Brady Brown, o New York, achlysur yr wytlinos gynt i fyned yn erbyn amryw denantiaid ym Mrawdlys Chwarterol Ennis, ac iddo gael dyfarniad yn eu herbyn. Credir mai effaith y cynghaws hwnw ydoedd hyn. ACHOS Y PARCH. WATKIN G. POWELL, MAESY- CYNI-NIER, YN CAEL EI DRIN. Fe gour ddarfod i'r Anghydffurfwye daflu ammheuaeth ar fynegiad o eiddo Esgob Llan- elwy, fod un-ar-bymtheg- o weinidogion Ym- neiilduol wedi gwueuthur cais am urddau Eg- lwysig ac yn ddilynol, i'r amrywiol gyrph crefyddol alw ar eu gweinirlogion i arwyddo math o ardystiad nad oeddynt wedi ap'?lio am dderbyniad i'r Eglwys Sefydledig. YIII mlilith y rhai a wnaethant hyny yr oedd y Parch. Watkin G Powell, Maesycwmmer, sir Fyuwy. Mewn canlyniad, ysgrifenodd ficrr y plwyf hwnw i't- newyddiaduron i ddweyd fod Mr Powell wedi gwneyd cais taer, a hyny drwyddo ef (y ficer). Dydd Gwener diweddaf evnnal- iwyd cyfarfod o Fethodistiaid Caltinaidd sir Fynwy. yng Nghapel Nantyglo, pryd y galwyd 11 n Z!1 Mr Powell ym mlaen i wneuthur ei arnddi- ffyniad. Yrhvn a ddywedodd y boneddwr parchedig ydoedd ei fod yn wael ei iechyd ar y pi-yd, tc iiid oedd yn llawn sylweddol beth oedd yr. ei wneyd. Yn aanlynol cymmerodd dadleuaeth fywiog le. Mynai rhai o'r frawd oli teth gwbl ddiarddel Mr Powell ond y pen- derfynia.d a gyrhaeddwyd oedd, fod iddo .gael ei stopio (suspended) hyd fis Mai. Cariwyd y drafodaeth ym mlaen yn Gymraeg, gyda drysau cauedig, heb ollyngdod i ohebwyi* o gwbl. Tipyn yn gywrain ydyw y penderfyn iad y daethpwyd iddo, ac y mae geiriad. y L, frawddeg—fod Mr Powell i gael ei 'stopio i i bregethu am dri mis am apelio at Esgob Llandaf am dderbyniad i'r Eglwys Sefydledi»' —yn aigoeli mai nid, twyll (falsity) ydoedd trosedd Mr Powell, eithr ei awydd i adael y Met,bodi-stiaid. ,)I, W ♦ Hysbysft cyfoesoiyn Seisnig fod y Parch. Lyndon Parkyn, un o'r weinidogion Anni- bynol galluocaf fedd Abertawe, newydd gael ei derbyn i ddiacaconiaeth Eglwysig gan ZD Esgob Ripon.

EISTEDDFOD FLYNYDDOL GLYNARTlIEN (CALAN, 1802). At Olygydd Y JOURNAL. Syit,-O bob dosbarth o ddynion cyhoeddtis yr oes hon y beirniaid canu ydyw yr un anhawddaf i'w ddeall. Pan yn cyflawni eu gwaith, rhoddant yr argraff ar feddyliau pobl (bwriadol ai nae, nis gwn i), mai hwynthwy ydynt y mwyaf o holl fawrion y wlad. Ond erbyn yr edrychwn i mewn iddynt, cawn allan nad ydynt yn neb neillduol; ac y mae y gamargraff, fel tywyllwch o flaen yr haul, yn ebrwydd ddiflanu o flaen yr edrychiad sobr Ilygad synwyr cyffredin. I'n hadgoffa o vveithiau classurol gwir feib athrylith, hen a diweddar, nid oes dim yn well nag pdrych i fyny weithiau ar y crachfeirniaid—gyfansoddwyr Cymreig. Nis gallant gynnyrchn cyfansoddiad uwch na thou i blant heb fyned i faes cymmydog i lotfa. Os caf hamdden i ysgrifenu gair ûtn, rhoddaf enghreifftiau. Ond er hyny, gellir dweyd cymmaint a hyn yn eu ffafr, y maent yn Hawn abl i farnu teilyngdod cymharol rhai gwaet,h na hwy en luiuain. Ond rywfodd, nid yn ami y cyfarfyddir a'r rhai hyny mewn cystadleuaeth. Ac y mae hyn yn sicr, ni chyfarfyddodd beirniaid canu Eisteddfod Flynydd dGlynarthen a'n gwaeth yno eleni. Eithr yn hytrach daethant i gyfar- fyddiad a rhai mor abl a hwythau i roddi barn gywir mewn materion cerddorol, ac ablach, mi uoeliar, i wneuthur tegweh a chystadleuwyr. Rhoddaf i chwi yn awr, Mr Gol., enghraifft neu ddwy o'r hyn a eilw y beirniaid hyn gyfiawnder. Cyweirnod y prif ddarn ydyw A flat, ond rhodd- odd Mr Jenkins, Llanelli i'r Widrosians F sharp yn ei lie Dyna don gyfan yn is na'r cyweirnod priodol. Pa beth, meddech chwi, achosodd y fath gam-gyrnmeriad ? Dyna gor undebol Tany- roes drachefn yn cael y pitch yn rhy isel. Ni chanasant ragor na dan far cyn aros, a throi yn ol i edrych ar y heirniaid mewn syndoi Ar hyn, cydiodd Mr Lewis yn ei seinfforch. er rhcddi y swn iddynt, ond gan ei bod yn concert pitch, yr oedd ei swn ef hanner ton yn rhy uchel. A bu raid i Daniel Thomas, Felin Newydd Factri, -yfrvngti cyn i'r cor hwn gael y pitch priodol.' Amddiflynai Mr Lewis ei hun drwy ddweyd nad oedd gwalianiaeth ym mha gytveirnod i ganu ton, ondirsawl fyddo'n cann beidio gostwng na chodi o'r cyweirnod y cychwyna o hono. Dirnad- aeth elllr o'r gwirionedd hwn ydyw un o'r I)reiiiti;iu a esyd y Tonic F4rjl-ffa College nr ei Fellows. Yn ei feirniadaeth dywedodd fod y Wedrosians wedi gostwng y trydydd mwyaf. Y tIIete yn wir eu bod pan orphenasant gymmaint a hyny yn is na'r cyweirnod priodol, ond ni chwympasant ond hanner ton o'r cyweirnod a gawsant i gychwyn, sef F sharp, yr hwn a rhodd- wyd gan Mr Jenkins yn y Tonic Sol ffa pitch. Gall iddynt orphen yn F (Tonic Soi-ffa), a Mr Lewis yn iiie-iiiryewympad o Aflat (concert pitch), pa ryfedd fod y Wedrosians druain drydydd inwyaf o gartref. Wrth gwrs, nid oedd gvahaniaeth ganddo ef ym mha gy weir- nod y cychwynasant, ond pe y gwybuasai efe mai F sharp oedd hwnw, nis gallai fod yn euog o'r camgvmmeriad nchod heb iddo fod yn breuddwydio ar y pryd. A thrachefn, pa ham na chrybwyllodd efe yn ei feirniadaeth (gan nad oedd gwahaniaeth ganddo ym mha gyweirnod i gychwyn) fod gwaith cor Tanygroes yn ail gychwyn, yn droseddiad ar un o delerau cystad- leuaeth. Ie, syr, pa ham ? Ai o blegid mai merch oedd yn arwain ? Y mae genyf fi barch mawr i'r rhyw deg, ac yr wyf yn dymuno iddynt barch cytfelyb gan bawb ond pan y mae merch yn dyfod i gystadleuaeth, y mae yn deg ym- dlwyu tuag ati me.is tuag at fachgen. Y mae yn deg i'r gystadleuyddes a'r cystadleuwyr i fod yn hollol ar yr un tir. Y mae yn dygwydd yn rhy ami o lawer iawn fod merched yn cael eu gwohrwyo yn ein heisteddfodau, ac yn ein cyfarfodydd lIenyddol, heb rheswm arall yn y byd mwy nag mai merched ydynt. Gwna rhai beirniaid hyn er mwyn cefnogi y merched fe) y tybiant. Y fath anonestrwydd Dynion yn cael eu talu am wneuthur cytiawilder, ac eto yn beiddio gweithredu oddi ar ben-arglwyddiaeth Yn yr eisteddfod hon cymmerodd arngylchiad arall le nad wyf yn ei ddeall yn iawn Yn lie A, sef y cyweirnod priodol, rhoddodd Mr Lewis C i'r rhai oeddynt yncanu y Bywyd-fad.' Os mai darganfyddiad newydd ya athroniaerh cerddor- iaoth oedd yn gwneyd hyn yn angenrheidiol, pa ham na fuasai efe yn rhoddi G i'r rhai oeddynt yn canu Abergynolwyn yn lie E, gan fod cyflelyb berthynas rhwng G ac E, ag sydd rhwng C ac A. Os mai rhoddi C yr oedd efe gan am- eina i'r cantori n gael allan y cyweirnod priodol eu hunain, pa ham na roddodd efe C yn y ddau achos. Nis gallaf gredu ei fod yn amcanu dyrysu neb. Pwy flynedd yn ol, cymmerais iiodiad o sylw a wnaeth Mr Lewis yn yr eistedd- fod a gynnaliwyd yn y Glyn y pryd hwnw, sef fod tori ar hanner gair yn bechod mawr wrth ddat- ganu. A oedd hyny yn bechod yn y ferch a wohrwyodd efe eleni ? Wel, beth bynag am hyny, pasiodd heibio iddo yn ddiaylw.—Yr eiddoch, &c., UN OEDD YNO.

SHON GORFF A PHA BYDD I AETH. At Olygydd Y JOURNAL. Syit,-Gallwti gasglu oddi wrth fawr ymffrost rhai o gywion Shon y dyddiau hyn, eu bod hwy yn bur, ac nad oes brycheuyn i'w wtled ar yr un o honynt, a'u bod mor bell oddi wrth Babydd- iaeth ag yw yr haul oddi wrth y Pegwn Gogledd- ol, ac nad oes eisieu i neb betruso y gwel yr un o honynt hwy na'r un o'u capeli eiddilaidd, byth yn fagwrfa Pabydddiaeth. Mawr oedd ymffrost y Gohebydd Neillduol," fel y geilw ei hun yn y Faner, sef y papyr sydd gan yr oracl o Ddinbych i hyabysu ei hun rhyfedd fel y mae rhai pobl bob amser am ddangos eu hunain gwelwch chwi V yw hi ganddynt yn wastadol ac os na chant hwy fod ar y blaeu ym mhob man, ni thai hi ddim os na chant hwy rai o blant Shon i'r Senedd, y Cynghor Sirol, Bwrdel y Gwarcheid- waid, a'r Bwrdd Ysol, ni fydd dim yn iawn. Y ni' yw hi ganddynt bob amser. Ond yn fwyaf neillduol, yr wythnos hon, y mae genyf air a'r Gohebydd Neillduol, sef Dafydd mab Essex, Cwmbarre, neu arwr y cyfrif.' Wedi ei ymwel- iad tywyaogaidd ag Eglwys Troedyraur, rhyfedd ei fwstwr am fod y Parch. R. J. Lloyd, y per- iglor, wedi cynneu canwyllau ar nos Sul yr haf ¡ diweddaf, am ei fod yn methu gweled, an fod yr Eglwys yn dywyll. Pabyddiaeth, Pabyddiaeth I ydoedd croohfloedd y corach ym mhob man. Tybed, Mr. Gohebydd, mai Pabyddiaeth oedd wrth writ'tdd y cynneu lampau yng nghapel Shon Gorft yng Nhoed-y-bryn Sabbath, y ddwyfed ar bymtheg o'r mis hwn. Yn yr hwyr y cynneu- wyd y canwyllau yn Nhroedyraur, ond boreu Sabbath yti, nghapel Shon A oes cyssondeb, 1 11 y Dafydd ? Pa ham, Mr. Gohebydd, na buaseoh yn anfon cyfrif cynnulliad Capel Treedybryn i'r oraol o Dd "iibycli i'w gyhoeddi I Ond ef allai na fuasai hyny yn digymmod a'i chwteth. Rhoddaf her i'r Gohebydd Neillduol i anfon cyfrif Eglwys Llangunllo a chapel Shon yn Coedybryn, dau adeilid heb fod neppell oddi wrth eu gilydd. A all ef aicrhau darllenwyr y JOURNAL fod rhif yr addewid' yn Coedybryn bob Sabbath, pryd y mie yr hen Estrones, fel y geilw Dafydd mab Essex hi, mor flodeuog yn Llangunllo? Pa ham na buasai y Gohebydd Neillduol yn anrhydeddu Eglwys Llangunllo a'i ymweliad urddasol yr nn niodd ag y gwnaeth a'r Eglwysi cylchynol ? ai am fod ofn arno y buasai rhyw un arall yn ymgvm- meryd a chyfrif mynychvvyr lluoaog (?) y bondi- grybwyll gapel lampyddol Shon a ymgynnullant I yn Nhroedybryn ? Ni ddeil rhif y gynnulleidfa h u) i'w chydmharu a'r un o'r Eglwysi y bu y G hebycld Neillduol yn ymweled a hwy. Eithaf peth, Mr. Gol., fuasai ciel cyfrif o'r gynnulleidfa hon ryw Sabbath, pan y bydd y Gohebydd Neill- duol yma yn ceiaio ei hanerch, er cael gweled faint o gynnulleidfa y mae efe yn gael i'w wrando. Hyn-yna yn bresennol. Bydd genyf air eto un o'r dyddiau nesaf ar ysfranciau plant Shon gyda golwg ar ddewis cynnrychiolydd i'r Cynghor Sirol. Y maent ar eu heithaf y dyddiau hyn. Ceir gweled pa fodd y try allan. Yr eiddoch, &C NID SHON GORFF, OND SHON GYMRO.

PONT GLANRHYD, LLANGELER. At Olygydd Y JOURNAL. SYR, —Diolch yn gynhes i'r brawd o Ystalyfera am ei lith yr wythnos ddiweddaf yn y JOURNAL mewn cyssylltiad a'r bout uchod. Ni fu dim erioed yn teilyngu sylw y trethdalwyr yn fwy na'r bont dan sylw. Pan fydd ychydig ddwfr yn fwy nag arferol yn yr afon, nid oes posibl i ddyn nac atufail i fyned drosodd a phan y bydd hi yn noson dywyll, mae dyn mewn perygl o'i fywyd wrth ei chroesi, trwy nad oea un math o ganllaw ar yr un ochr iddi. Y mae y gred fwyaf yn bodoli na fuasai y person diniwed a foddodd yn yr afon, er ys tipyn yn ol, ddim wedi boddi o gwbl pe bai y bont fel y dylai fod. Y mae am- ryw ereill wedi bod bron a cholli eu hywydau o'r blaen, oni bai iddynt gael help mewn pryd. Beth yw'r achos, drethdalwyr plwyf Llangeler? A ydyw bywydau dynion wedi myned mor isel yn eich golwg fel nad ydych yn gweled angen ei diogelu ? Pa le mae addewidion Meiros Hall yn a uaer etholiad y Cynghor Sirol wedi myned ? Yn wir, yr oedd yr hen wraig sydd genyf yn fodd- lon aberthu pob peth yr amser hyny er mwyn cael John Lewis i fewn. Yr oedd wedi b-od yn gwrando ar Jeffreys a John Lewis yn speecho, ao yr oeddynt yn addaw pont ar afon Glanrhyd, yr afon yn rhydd i bysgota, a llawer o bethau ereill, nes anfon yr hen wraig bron yn wallgof a gorfu i mi brynu iddi ffon at ddal pysgod. Ond nid nesdiru wedi d'od, ac y mae hi wedi digio yn elloyd wrtho (John Lewis), acy mae hi yn rhoddi cynghor iddo erbyn mis Mawrth nesaf, i beidio dyfod yn agos i'n ty ni i ymofyn vote, neu bydd yn sicr o gael clopa ffon yr hen wraig ar ei gefn, ac y mae yn penderfynu ei gael ef allan yn yr etholiad nesaf. Cofion cynhes atoch ehwi, Air. Golygydd, a dymuno blwyddyn newydd dda i chwi ac i holl ddarllenwyr y JOURNAL.—Yr aidd- och, &c., CARWR TREFN..

HAWEN HALL Sydd adeilad gorwych ar y tu deheuol i ddyffryn paradwysaidd Troedyraur, Ceredigion, ac o fewn ychydig latheui i addoldy prydferth Eg- lwys henafol Hawen. Dyma anneddle y byd- enwog Mr. John Daniel Jones, amaethwr eang, goruchwyliwr cyfiawn, ac un o'r arwerthwyr mwyaf talentog, doniol, a llwyddiannus o ben Caergybi i ben Caerdydd, yr hwn hefyd, yng nghyd a'i firain gydmhares, ydynt yn ddiarebol 11 z5y am eu llettygarwch a'u haelioni ym mhob ey- feiriad, ac nid yw y llaw ddehau un amser yn udganu ei choru yng nghlywedigaeth y llaw chwith, o herwydd eu harwyddair hwy ydyw, 4 Canmoled arall dydi, ac nid dy eneu dy hun.' Minnau yn awr o lwyrfryd calon a ddywedaf fel y canlyn :— I'r dyngarwr a'i Fair dirion :,< Liifed beunydd rad fendithion, Ac ar eu hil boed Ion yn gwenu Tra bo h uan yn tywynu. Hawen Hall, y sydd yn gynahwys, I'r pererin mae paradwys Ar y bwrdd caiff wiw ddanteithion Er mwyn llawenhau ei galon. Ni wel yno ond sirioldeb, Gwenau gwynfa ar bob gwyneb, Yntau yn eu plith mor Uaweu Ag oedd Adda gynt yn Eden. Mae dull y byd yn myned heibio, A'i dii^olion yn ymado, Ond Haven Hall sydd, wrth bob tebyg, Mewn haeiotii'n ai)sigledig. Beudith Ner l, hyd fo'n disgyn Ar bob cangeu a phob gwreiddyn 11 O'r He hwn, ac ar '1 llinacb, Hyd na byddo amser mwyach. Tra bo mor, a thra be mj.jydd Tra bo gwawl yn Uoni'r gle»ydd Tra bo'r Omeraeg ardderchog, Hawen Hall fo byth yn enwog. t AB IOLO CWMBAJRR Cwmffrwd Farm, Caerfyrddin. ik

CAN 0 GLOD I Mr a Mrs Vaughan Pryae-Rice oLwynybrain, a gyfansoddwyd ac adroddwyd gan Mr Price, Tyrbanal, un o'r tenantiaid, yng nghiniaw y rent, Ionawr 13eg, 1892. Hawdd yw aiarad, hawdd yw canmol Pan mae genym destyn lion, Felly mae hi yma'r awrhon— Pawb a deimla'n ysgafn fron ) Wedi caffael ciniaw flasua, Meistr mewn teimladau da At ei ddeiliaid, yn bresennol, Pan yng nghanol cyfyng bla. Caled iawn yw ar amaethwyr, Rhent a'r trethi syddyn fawr, Prisiau'r nwyddau raddau'n isel, Dyma ay'n ein gwasgu lawr Ceffyl deugain, deg ar hugain, Eidion chwech punt am ryw dair; Dyma fel mae yn bresennol Ym mhob marchnad a phob ffair. Ond diolchwn o'n calonau Fod Vaughan Pryse yn cydymdd wyn- Ten per cent, yn ol i'w ddeiliaid Cyn i neb gael dweyd ei gwyn Ond 'rwy'ii credu mai i meistres Dylem ni rhoi rhan o'r clod; Gallai hi, pe bai yn dewis. Rhoi attalfa ar y rhod. Maent fel Job o ran eu cyfoetb, Ac fel Paul yn fawr eu zel, Ac fel loan yn eu cariad Yn llifeirio o laeth a mel N es yn^hoffi gwel'd eu deiliaid Talu rhent yn lion eu gwedd. Daw a wnelo eu bendithio Yma, a thu draw i'r bedd Y mae llu O dirfeddiannwyr Yn preawylio cylch y Llan, Mor ddideimlad at eu deiliaid Ag yw eira pen y Van p Cael y rhent yn Hawn yw'r motto, Dim gwahaniaeth ganddynt hwy Pe bai'r deiliaid cyn pen wythnoa Yn cardota ar y plwy'. Ond gwahanol ydyw weistr- Hoffa weled pawb yn byw, Ac mae meistres mewn sirioldeb '1 Fel y lili'n lion ei Iliw Cynnal shows ar draul eu hunain, Treio gyru'r deiliaid 'mlaen, Minnau boffwn yn ty nghalon Wneuthur mil rhagorach citK

Waeth genyf fod yn i gwyllt mewn fforest, ru agored i ga.el fy llarpio gan gi fo fwy unrhyw foment, na byw wedi fy l'hwymo draed, t&fod, a dwylaw, yn yr hyn a elwch chwi yn. sefydliadau inoesof a chrefyddol y dydd. Bwrw dy air a dy weithred i'r oread byw a byth-weithiol hadau ydynt naa gallant farw. Er o'r ol wg heddyw, fe'u ceLt: hwynt yn chwifio fel coedwig lydaii-frig-diohon ym mhen mil a flynyddoedd.