Baner ac Amserau Cymru

CYMMANFA CANU CYNNULLEIDFAOL METHODISTIAID CALFINAIDD CWENT A MORCANWC. Ar yr 8fed cyfisol cynnaliwyd y bedwaredd gymmanfa gan yr undeb uchod. Yn Moun- tain Ash y mae yr unig adeilad ag sydd yn ddigon eang i gynnwys y gymmanfa. Dy- wedir yr eistedda y Pafiliwn 12,000 o bobl; ac eleni etto, fel yn y ddwy gymmanfa flaen- orol fu ynddo, yr oedd yr adeilad wedi ei or- lenwi, yn enwedig y prydnawn a'r hwyr. Yr arweinydd eleni oedd Mr. Tom Price, Merthyr, yr hwn gyflawnodd ei waith gyda deheurwydd mawr. Llywyddwyd gan Mr. Roger Rogers, Llwydcoed, yn y boreu; gan y Oynghorwir Roberts, Aberfan, yn y prydnawn; a chan y Parch. Thomas Davies, Treorci, yn yr hwyr. Canwyd yn nghyfarfod y boreu—' Roche Abbey,' Ravendale,' Hwyrfryn,' Aber- porth,' ac 'Abertawe,' Phagom filwyr le&u' (D. Morgan), yr anthem, Dysg i mi dy ffordd' (J. Evans, Tredegar), a'r cydgan- au Efe a ddaw (T. Price), ac We never will bow down (Handel). Yn y prydnawn canwyd Aberafon,' Clod,' Kmgscroft,' Whitburn,' Joseph,' Dies Irae' (Dr. Parry); ac ail ganwyd Aberporth,' ac Abertawe.' Canwyd, hefyd, Dyddiau'r nef oedd (Mr. Lloyd), ac ail ganwyd yr anthem a'r ddau gydgan. Gafwyd, hefyd, unawdau gan Mr. Harry Lewis, Nelson, yr hwn ganodd ielynan r Saint,' a clianodd Miss Winifred Lewis God shall wipe all tears (Sullivan). Canwyd vn nghyfarfod yr hwyr Tydfil,' Dolfor,' Bow Street,' Ar lan Iorddonen Alaw Rhondda), 'Staincliffe,' Aberporth (etto), Scopus,' Gwynfa,' a 'Moriah.' Ton yr Ysgol Sul oedd Cor Caersalem (Dr. Parry), a chanwyd etto y ddau gyd.gan a'r i anthem. Yr oedd yn wmlwg nad oedd yr oil o'r cantorion wedi meistroli yr anthem a'r ddau gydgan, ond yr oedd y canu yn gwella gyda phob adroddiad. Oafwyd canu rhagorol > iawn ar Abertawe,' 'Aberporth,' 'Whit- I bum,' Dolfor,' a Bow Street;' ac yr oedd 'Ar lan lorddonen,' gan awdwr 'Nazareth,' yn gynnhyrflus iawn. Canodd Miss May John yn nghyfarfod yr hwyr Gethsemane'' (D. C. Williams, Merthyr), ac ar gais y gyn- nulleidfa, can odd A glywaist ti eon am Waredwr y byd,' y gynnulleidfa yn jtn^uno yn y gydgan, a bu yno lawer o ddyblu'r gan hyd nes yr oedd y teimladau yn codi yn ucliel iawn. Diau yr erys y canu ar amryw o'r tonau yn fyw yn nghof llawer oedd yn bres- ennol aw. y gweddill o'u hoes. Yr oedd tonau eraill yn y rha<glen, megys, Ascalon,' Tantum Ergo,' Ilyfrydlais,' ynghyd a'r salmdon Cenwch i'r Arglwydd,' ond o (herwydd prinder amser, gadawvd hwynt allan. Siomedig iawn yr oeddem na chanwyd y salmdon, o herwydd yn y cym- manfaoedd blaenorol yr oedd y calmdonau yn cael eu canu yn hyfryd iawn. Y mae yn llawen genym bod y cymmanfa- oedd mawrion hyn mor lwyddiannus yn mhob ystyr. Arddang'osant ddiwylliant a dysgybl- aeth gerddorol uchel iawn yn mhlith y werin-bobl. A'r hyn sydd werthfawr uwch law pob peth, yw y ffaith bod y gwirionedd- au ysbrydol geir yn yr emynau yn cael dy- lanwad mor gref ar feddyliau cynnifer o'n pobl ieuaingc. Pwy wyr y daioni a ddeillia o hyn ? Y mae pob arwydd fod y gymmanfa hon i fod yn sefydliad parhaol. Y iinae yn ddiam- mheu pe mabwysiedid yr un rhaglen gan y dosbarthiadau i'w cymmanfaoedd dosbarth- iadol yn flynyddol y byddai hyny yn rhwydd- ineb i'r gymmanfa fawr, ac yn sicrhau ei llwyddiant.—Gohebydd.

DINBYCH. NODACHFA YR ANNIBYNWYR. Prydnawn dydd Mawrth, yn y Neuadd Drefol, aed trwy y seremoni o agor nodabh- fa a gynnelid gan yr Annibynwyr yn Lon Swan, er talu rhan o'r ddyled oedd yn aros ar yr ysgoldy newydd, a godwyd y flwyddvn ddiweddaf, mewn cyssylltiad a'r capel. Yn absennoldeb Mr. J. Davies, cyfreithiwr, yr hwn a anfonodd lythyr yn dadgan ei ofid am nas gallai fod yn bresennol. gan ei fod yn gorfod myned i gladdedigaeth Mr. O. M. Williams, Cefn, etholwyd Mr. J. M. Davies Geinas, Bodfari, yn llywydd, yr hwn, wedi gwneyd rhai sylwadau agoriadol, a alwodd ar Mrs. Thomas Gee, Caer Rhun, yr hon, yn garedig iawn, fel ar achlysur blaenorol, a ymgymmerodd ag agor y nodachfa. Dad- ganodd ei boddhad o fod yn bresennol i gyn- northwyo yr eglwys yn Lon Swan gyda'r gwaith da o glirio y ddyled. Yna, daeth Miss Enid Charles, Bryn Llewelyn, yn mlaen i gyflwyno blodeu-glwm i Mrs. Gee. Wedi hyny cafwyd can gan Miss Bessie Tregoning, a Miss Tabitha Tregoning yn cyfeilio ar y berdoneg. Yna eyiinygiodd Mr. E. J. Ro- berts, prifathraw Ysgol y Bechgyn, Love Lane, ac un o .ysgrifenyddion mygedol y nodachfa, bleidlais wresog 0 ddiolchgarwch i Mrs. Gee a'r cadeirydd am eu gwasanaeth y diwrnod hwnw. Cefnogwyd y bleidlai-s gan y Parch. James Charles, yr hon, hefyd/ a gariwyd gyda brwdfrydedd. Dydd Mercher aed trwy y seremoni agor- iadol gan Mrs. Aneurin O. Evans, White- hall—priod Mr. Aneurin 0. Evans, cadeir- ydd y Cynghor Sirol. Llywyddid y jgweith- rediadau heddyw gan y rnaer (yr Henadur Boaz Jones). Cafwyd can gan Miss Simpson, a Miss Ro- berts, Springfield, yn cyfeilio ar y berdoneg. Wedi i Mrs. Evans ddadgan ei pihleser o fod yn bresennol i gyhoeddi fod yr arddangosfa y¡1. cael ei hagor, daeth Master W. Law- rence Roberts—mab Mr. a Mrs. E. J. Ro- berts—yn mlaen i gyflwyno blodeuglwm i Mrs. Evans. Ar gynnygiad Mr. W. Ro- berts, Beacon's Hill, a chefnogiad Mr. Ellis Williams, Park Street, pasiwyd pleidlais o ddiolchgarwch cynnes i Mrs. Aneurin 0. Evans, ac i'r maer, am y rhan gymmerwyd ganddynt hwy y diwrnod hwnw yn y sere- moni agoriadol. Dydd lau agorwyd y nodachfa gan Fred- erick Burton, Ysw. Y llywydd ydoedd y Parch. James Charles. Cyflwynodd Miss Emily Batten flxJeujn prydferth i Mr. Burton. Ar gynnygiad Mr. T. Bellis, Fairiif-(I, a, chefnogiad Mr. A. Lloyd Jones, pasiwyd pleidlais wresog o ddiolchgarwch i Mr. Bur- ton a'r llywydd. Oafwyd can gan Mr. W. Lloyd Williams (Mori. Jones a'i Frodyr, Beehive), a Miss Tabitha Tregoning, yn cyfeilio. Ar ddiwedd y dydd penderfynwyd gadael y nodachfa yn agored dydd Gwener. Er nad ydyw yr holl gyfrifon wedi dyfod i law, dy- wedir y bydd yr holl dderbyniadau yn llawn 500p. Wrth gwrs, y mae y treuliau i gael eu tynu o'r swm hwn.

WYTHNOS 0 GENHADAETH. Yr wythnos hon cynnelir cenhadaeth dan nawdd Cynghor yr Eglwysi Rhyddion yn y dref, er dyfnhau y bywyd ysbrydol; a gwa- hoddwyd y Parch. W. W. Lewis, Abertawe, a'r Parch, (diweddar Broffeswr) E. Keri Evans, Caerfyrddin, i ddyfod i wasanaethu. Y mae y dref yn ystod y dyddiau diweddaf wedi cael ei' chanfasio' gan nifer o frodyr a chwiorydd o'r gwahanol eglwysi, adisgwylit am genhadaeth lwyddiannus, a bendithiol i'r eglwysi. Nos Lun cynnaliwyd y cyntaf 0 gyfarfod- ydd y genhadaeth yn nghapel Lôn Swan. Dechreuwyd trwyddarllen a gweddio gan y Parch. J. O. Jones, gweinidog Seion (Henllan Street). Wedi hyny cymmerodd y cenhadon y cyfarfod mewn llaw, a chaed sylwadau buddiol a phwrpasol iawn ganddynt ar agoriad y genhadaeth. Siaradodd Mr. Lewis ar ymlanhau oddi wrth bob halog- rwydd cnawd ac ysbryd/ a siaradodd Mr. Keri Evans ar Ffrwythau yr Ysbryd.' Dy- wedwyd gwirioneddau pwysig iawn gan y ddau genhadwr. Prydnawn heddyw (dydd Mawrth) cynnelir cyfarfod i'r chwiorydd ac am saith o'r gloch cyfarfod cyffredinol. Prydnawn dydd Mercher bydd cyfarfod cyffredinol yn cael ei gynnal; a disgwylir y bydd i liaws o gyfeillion o'r wlad gyrrmieryd mantais ar yr odfa hon.

CYNWYD. Dydd Sadwrncymmerodd etholiad brwd le am sêdd ar y Cynghor Dosbartb a Bwrdd Gwarcheidwaid Corwea rhwng y Parch. L. E. Davies, rheithor, a Mr. W. Williams, Pandy. Y canlyniad oedd rhoddi deuna w o fwyafrif i Mr. W. Williams. Y mae dydd- au y Ceidwadwyr ar ben yn ein bro.

a-ethu dim ond angheiiion corphorol y genedl. Trwy hyny, a thrwy hyny yn unig, yr oedd amcan mawr yr efengyl i gael ei sylweddoli. Ai nid dylanwad dysgu eglwys fechan yn sir Gaernarfon oeddynt yn ei weled heddyw yn nghymmeriad a gweithiau Canghellydd y Drysorfa? Ac ai nid oedd dynion fel Syr Herbert Roberts, Mr. Herbert Lewis,Mabon, Mr. Tom Richards, a Mr. Brace, wedi cael eu cynnyrchu o dan ddylanwadau cyffelyb ? Dadganodd, mas gellid condemnio yn rhy gryf waith rhai arweinwyr Llafur, y rhai oedd yn ddyeithriaid i'r Dywysogaeth, yn eu gwaith yn ceisio taflu dirmyg ar grefydd Cymru. Nid oedd cymmeriad yn cael ei ddiwygio trwy amgylchoedd gwell ond trwy ail eni y dyn ei hun. Gwir fod Crist wedi porthi y tyrfaoedd ar ddau achlysur, ond yr oedd Grist ei hun wedi cael ei siomi, pan welodd fod y tyrfaoedd yn ei ddilyn ef er mwyn y torthau a'r pysgocl yn unig, ac nid am fara y bywyd. Yr oedd efengyl Crist yn ddigon i gyfarfod a, phob angen. Boed i'r eglwys weled, gan hyny, niad oedd hi yn llachau dim gyda'r gwaith ysbrydol. Ymgeiswyr am y Weinidogaeth. Cyflwynodd y Parch. D. G. Jones, Tonna, adroddiad dyddorol a beirniadol am yr arhol- iad diweddar ar ymgeiswyr am y weinidog- aeth. Dywedai fod mwyafrif y papyrau a anfonwyd i mewn yn Sesneg, ac yr oedd rhai o'r papyrau yn Gymraeg wedi eu hys- grifenu yn wael iawn, ac mewn arddull an- rammadegol. Yr oedd yn synu at hyny, wrth feddwl am yr holl ddysgu oedd yn myned yn mlaen mewn LIadin a Groeg yn eu hysgolion a'u colegau. Ai ni fyddai yn dda dysgu ychydig o Gymraeg, hefyd? (clywch, clywch). Ceid dynion weithiau a ysgrifenent Gymraeg gwael iawn eu hunain yn beirniadu cystadleuaethau mewn Cym- raeg. Rhoddodd y gynnadledd ei chefnogaeth galonog i'r feirniadaeth hon; a phan ddewis- wyd pyngciau ar gyfer yr arholiad nesaf, cymmerwyd gofal i enwi prawf-lyfr Cymraeg ar gyfer pob pwngc. Adgofiodd y Parch. Evan Phillips, Castell- newydd Emlyn, y gynnadledd fod y rhan fwyaf o'r rhai oedd yn sefyll yr arholiadau hyn yn fechgyii tlawd, ac y byddai iddynt gael eu llesteirio yn eu gwaith os enwid gormod o brawf-lyfrau costus. Emciliad i Eglwys Loegr. Derbyniwyd adroddiad oddi wrth Henadur- iaeth Gorllewim Morganwg, fod' Mr. D. G. Samuel, Treforris, myfyriwr yn Nhrefecca, wedi tori ei gyssylltiad a'r cyfundeb; a der- byniwyd cenadwri gyffelyb oddi wrth gyftarfod misol Dwyrain Morganwg gyda golwg ar y Parch. D. J. Watts Lewis, M.A., gynt o'r Cefn. Dywedid fod y bonedlckgion enwyd yn y ddau achos wedi ymuno ag Eglwys Loegr. Derbyniwyd yr adroddiad heb i un sylw gael ei wneydarno. Rhodd at Coleg Aberystwyth. Ar ran Cynghor Coleg Duwinyddol Aber- ystwyth, gwnaeth y Parch. T. J. Morgan, Garn, gais am adnewyddiad o'r rhodd o 250p. o drysorfa y gymdeithasfa at y sefydliad hwnw. Hawliai, pan bleidleisiwyd y swm hwn j'r gymdeithasfa gan y Gymmanfa Gyff- redinol, ei fod: yn cael ei wneyd ar y deall- twriaeth clir ei fod yn cael ei ddefnyddio er budd i'r coleg. Cyflwynodd cyfarfod misol sir Fynwy gais, hefyd, am adnewyddiu y rhodd o 200p. tuag at sefydlu achosion newyddion mewn rhanbarth cynnyddol yn y sir hono. Y Parch. J. T. Morgan a sylwodd, os na adnewyddid y rhodd i'r coleg, y byddai yn rhaid iddynt, un ai lleihau yr ystair, neu nifer y myfyrwyr. Y Parch. J. Morgan Jones, Caerdydd, a ddywedodd, nad oedd gan y Coleg well cyf- aill nag et. end nid oedd yn hoffi ton yr araeth ddiweddaf. Cynriygiodd fod 150p., yn cael ei bleidleisio i'r Coleg, a lOOp., yn cael ei bleidleisio i sir Fynwy. Yr oeddynt wedi ymgymmeryd a gwaith pwysig mewn ffordd o ledu eu terfynau yn y sir hono, ac hid oedd wiw iddynt droi yn ol. Ar ymraniad, cariwyd penderfynxad Mr. Morgan Jones gyda mwyafrif mawr. Ordeinio Cenhadwr. Boreu Mercher cynnaliwyd cyfarfod gor- lawn yn nghapel y Tabernacl, o dan lywydd- iaeth <jadeirydd y gymdeithasfa, pan yr ordeiniwyd y Parch. J. M. Harries Rees, Whitlands, yn weinidog. Trefna Mr. Rees i forio o'r wlad hon yn fuan i fyned i India, er ymgymmeryd a'r gwaith cenhadol ar Fryniau Khassia, o dan nawdd Bwrdd CeIG- hadol y Methodistiaid Calfinaidd Cymreig. iYll mysg y rhai yn bresennol, yr oedd Miss IA. Evans, Merthyr, a Mi&s Grace Hughes, Lknarth, y rhai, hefyd, sydd yn myned i Khassia. •' T Tradldodwyd yr anerchiad ar Natur Eglwys gan y Parch. David Phillips, Caerfyrddin, a thraddodwyd y cynghor i'r cenhadwr ieu- angc gan y Parch. Evan Phillips, Oast ell Newydd Emlyn. Rhoddodd y Parch. John Evans, Abermeurig, y cwestiynau o'r Cyffes Ffydd. Yna, gweddiodd y Parch. !Evan Jones, Caernarfon. Yr Anghydwelediad yn Tonypandy. Gwnaed ymdrech arall i ddwyn yr ang- hydwelediud hwn i derfyniad. Rhyw naw ,mlynedd yn ol darfu i 65 o aelodau eglwys Pethania (M.C.), Llwynpia, mewn canlyn- iad i anghydwelediad, iadael yr eglwy,s hono heb lythyrau cymmeradwyaeth; ac heb gyd- syniad cyfarfod misol dwyrain Morgan- Swg, darfu iddynt sefydlu achos newydd yn iHermon, Tonypandy. Pan geisiodd yr egl- 5wys newydd1 gael ei derbyn i'r cyfarfod mis- lol, gwrthodwyd hyny, oddi eithr i'r aelod- iau oedd wedi encilio yn gyntaf ymrestru eu ^hunain yn 'aelodau o eglwys reolaidd, a dad- gan edifeirwch o herwydd yr afreoleidd-dra yr oeddynt yn euog o hono. Gwnaeth yr eglwys appel yn erbyn hyn at Gymdeithas- fa Chwarterol Deheudir Cymru a sir Fynwy y llys uchaf; ac yn y gymdeithasfa yn Pontardulaiis, Idair blynedd yn ol, penderfyn- odd y corph, hwnw gydnabod yr eglwys yn Hermon fel eglwys o'r cyfundeb. Ar hyn dadleuai Henaduriaeth Dwyrain Morganwg fod y gymdeithasfa wedi gweithredu yn groes i'r rheolau, gan nad oedd ganddi aw- durdod un eglwys oddi eithr trwy y cyfarfod iimisol. Yn Nghymdeithasfa Cilgerran yn -:TEbrill diweddaf, pennodwyd pwyllgor cryf, yn cynnwys dau gynnrychiolydd o bob un o gyfarfodydd misol Deheudir Cymru a sir Fynwy, i wneyd ymchwililad i'r mater ac i • -awgrymu, os oedd yn bossibl, ffordd allan o'r iu,nhawsder. ■■ Cyflwynwyd adroddiad y pwyllgor nos awrth, gan y Parcb. John Morgan, Aber- dar, ysgrifenydd Cymdeithasfa Deheudir ()ymru yn Ceinewydd. Dangosai fod y pwyllgor, o dan lywyddiaeth y Parch. John pDavies, Pandy, wedi myned i mewn yn drwy- »dl i'r cwestiwn mewn dadl, ac wedi pennodi #s-bwyllgor i dalu ymweliad a Thonypandy, i wneyd ymchwitiad i gyflwr arianol ac ys- fbrydol yr eglwys yn Hermon. Yr oedd y pwyllgor yn awr yn cyflwyno yr argymmhell- jiad oaiilynol Fod y pwyllgor hwn yn deall nad oedd gan y rhai a sefydlasent yr achos yn Her- mon, Tonypandy, unrhyw feddylddrych am sefydlu achos ar wahan oddi wrth y Method- istiaid; fod yr eglwys ddywededig er ei sef- ydliad wedi disgrifio, ei hun fel Methodist- iaid Calfinaidd; fod y gymdeithasfa wedi derbyn yr eglwys i aelodaeth y cyfundeb, wedi iddi dderbyn, yn gyntaf, ddadganiad gaa yr eglwys o oficl a-ni y fath afreoleidd- dra fod y pwyllgor wedi derbyn gan yr is- bwyllgor (un aelod yn anghyttuno) adrodd- iad boddhaol gyda golwg ar aelodaeth yr egl- wys, ei sefyllfa arianol, ei heiddo, a'i bod yn ddiddyled; yr oeddym ni, fel pwyllgor, yn teimlo mai dymunol fyddai i'r gymdeithasfa unwaith etto ofyn i gyfarfod misol Dwyrain Morganwg ei derbyn yn aelod, a bod dir- prwyaeth, yn cynnwys aelodau bennodid gan y gymdeithiasfa, yn cyflwyno y genadwri hon i gyfarfodl misol dwyrain Morganwg. Y llywydd (y Parch. D. M. Da vies, Pen- clawdd) a ddadganodd ei obaith y byddai iddynt gadw eu teimladau o dan reoliaeth, ac na chawsai ddim ei ddyweyd, na'i wneyd, i chwanegu at yr anhawsder presennol. Gobeithiai fod pawb wedi dyfod yno yn ben- derfynol i roddi terfyn unwaith am byth ar y busneis poenus hwn. Y Parch. John Davies, F.R.G.S., Pandy, fel cadeirydd y pwyllgor, mewn araeth garedig, a gynnygiodd eu bod yn mabwys- iadu yr adroddiad. Yr oedd y pwyllgor, yn ei ymgynghoriadau a'i benderfyniadau, wedi ceisio cadw i fyny urddas ac awdurdod y gymdeithasfa fel y Ilys uchaf, ar un llaw, ac urddas ac awdurdod Henaduriaeth Dwy- rain Morganwg ar y llaw arall. Yr oedd yn rhaid iddo osod pwysigrwydd ar un peth —a hyny ydoedd, yn ystod holl weithrediad- au y pwyllgor, na ddywedwyd gymmaint ag un gair ammharchus am gyfarfod misol dwy- rain Morganwg. Dyma eglwys, gyda 84 o aelodau oedd wedi bod allan' am naw mlynedd, ac oedd wedi dadgan ei gofid, ac wedi gwnevd ymddiheurad am ei hafreol- eidd-dra. Yr oedd y pwyllgor yn meddwl fod! hyny yn ddigon o ddysgvblaeth, ac na wnai urddas cyfarfod misol dwyrain Morpianwg ddioddef o gwbl wrth d lerbvn y bobl1 hyn yn aelodau. Nid dymunol, hyd yn oed pe bvddai hyny_yn bossibl, ydoedd i'r bobl hyn ddycliwelyd i Bethania, ac yr oedd yna le, v mae'n sicr, yn mysg poblogaeth gynnyddol Caiiolbarth y Rhondda. Y Parch. W. E. Prydderch, Abei-taive, m.ewn"laraoth yr un mor wresoe, a gefnog- odd, a gwnaeth appel at gyfeillion dwyrain Morganwg i fod mor dda, mor garedig, ac mor frawdol,' a chydsynio a'r cais oedd yn caei ei wneyd yn awr. Y Parch. Phillip Jones, Llanelli, a annog- ai i'r adroddiad gael ei argraphu, a'i was- garu, a'i fod yn cael ei adael o dan ystyr- iaeth hyd y gymdeithasfa nesaf. Y Parch. D. G. Evans, Merthyr, a gwynai nad oedd y pwyllgor wedi gwynebu y problem gwirioneddol; sef, yr anghydwelediad oedd wedi codi rhwng y gymdeithasfa. a chyfarfod misol Dwyrain Morganwg. Y Parch. John Morgan, gweinidog eglwys Bethania, Llwynpia (yr eglwys o ba un yr oedd pobl Hermon wedi encilio ar y dechreu) a ddywedodd, na fyddai penderfynu yr ang- hydwelediad yn y gymdeithasfa neu y cyf- arfod misol ddim yn ddigon, os nia, lwyddid i adfer heddwch yn Tonypandy ei hun (clywch, clywch). Nid oedd efe yn Bethania pan gymmerodd yr emciliad le; ond os oedd- ynt yn meddwl y byddai i'w symmudiad ef fod yn foddion i gynnyrchu heddwch, yr oedd yn foddlawn i fyned ymaith dranoeth. Yr oedd efe yn meddwl y gallai awgrymu ffordd well i benderfynu y cwestiwn na'r un a aw- grymwyd gan y pwyllgor. Yr oedd Beth- ania yn adeilatdu capel newydd ar lanerch o dir newydd. Byddai y capel hwnw yn ddigon o faint i'r bobl yn Beth- ania a'r bobl yn Hermon. Boed i un adael Bethania, a'r Hall adael Hermon, a'r oil ym- uno a'u gilydd i ff urfio, eglwys newydd, mewn ysbryd o frawdgarwch holloi yn y capel new- ydd (uchel gym.). Hyn yn unig a wnai sicr- hau heddwch parhaus. Mr. Morgan Morgan, Merthyr, a gynnyg- iodd fod y mater o ystyriedi adroddiad y pwyllgor yn cael ei ohirio hyd y cyfarfod nesaf; fod y gymdeithasfa yn y cyfamser yn anfon cenadwri at Bethania, yn laiiinog yr eglwys yn Hermon i ymuno a, hwy yn y capel newydd, a bod cenadwri yn cael ei hanfon at Hermon yn eu hannog hwy i dderbyn y gwa- hoddiad hwnw (uchel gym.). Y Parch. John Morgan Jones, Caerdydd, a roddodd ei gefnogaeth galonog i'r gwelliant hwn, yr. hwn, fel yr oedd efe yn meddwl, oedd yn cynnyg ffordd anrhydeddus i benderfynu y cwestiwn. Yr oedd yn thaid rhoddi a chymmeryd ychydig bob ochr. Nis gellid sicrhau cyttundeb trwy yr ymdrech barhaus i blygu cyfarfod misol Dwyrain Morganwg, ac nid y lleiaf o'r rhwystrau yn yr amser aeth heibio ydoedd hyn, pa. bryd bynag y ceisiai siaradwr o Ddwyrain Morganwg osod ger bron y Gymdeithasfa olygiad Dwyrain Morganwg, yr oedd! yn cael ei guro i lawr bob amser. Tonypandy oedd y rhan mwyaf Saesneg yn y Rhondda, lac nid oedd lie yno i ragor nag un gapel i'r Methodistiaid Calfin- aidd. Yr unig anhawsder oedd efe yn ei weled ar ffordd dyfod i'r cyttundeb a aw- grymwyd gan y gwelliant ydoedd, fod gan bob eglwys ei gweinidog ei hun ond pe bydd- ai i weinidog Hermon roddi ei ofal gweinidog- aethol presennol i fyny, byddai iddo ef (Mr. Jones) ei ,sicrhau y cawsai ofal gweinidog- aethol arall Uawn cystal iddo mewn rhywle arall (cym.). Cefnogodd y Parch. M. H. Ellis, Tre- alaw, a'r 'Parch. W. Lewis, Cwmparc, y syn- iad nad oedd lie yn y rhanbarth i ddau gapel Cymraeg; a dadganodd y diweddaf fod y gymdeithasfa yn gysson yn y master hwn, wedi gosod cyfarfod misol Dwyrain Morgan- wg bob amser o dan ei draed (gwaeddiadau o anghydwelediad)—er fod y cyfarfodl misol hwnw yn cynnwys rhai o arweinwyr mwyat blaenllaw yr enwad yn Neheudir Cymru. Mr. W. Thomas, Aberystwyth, a ddadgan- odd fod y lleiafrif wedi dadgan na fyddai iddynt syrthio- i mewn a'r awgrymiad oedd wedi cael ei wneyd yn adroddiad y pwyll- gor; ac yn awr, yr oeddynt yn gwasgu y gwelliant hwn ar y gynnadledd. Pa ham na chynnygiwyd y gwelliant hwn ar y dechreu P Gwadai fod yna unrhyw ddymuniadi i osod cyfarfod misol Dwyrain Morganwg o dan draed.' Y Parch. John Morgan, Llwynpia, a siarad- odd yn erbyn yr awgrym hwn, a dywedodd mai efe ei hun oedd yn gyfrifol am y ffordd i ddyfod i gyttundeb oedd wedi cael ei amlin- ellu yn y gwelliant, ac nid oedd ef ar y pwyllgor. Y Parch. Thomas Phillips, Caerfyrddin.— Wrth gwrs, nid ydym ni yn sir Gaerfyrddin agos mor ddoeth a- phobl Dwyrain Morgan- wg.' \Vel:}j hyny rhoddwyd y gwelliant i'r gyn- nadledd," a chafodd ei gario, yn nghanol cym- meradwyaeth, trwy fwyvafrif enfawr. Hysbysodd y cadeirydd ei fod yn cael ei ddeall. o,s na lwyddai y cenadwriaethau a anfonid YIlI awr at eglwysi Bethania a Her- mon i'w dwyn ynghyd fel un eglwys yn y capel newydd, y cawsai adroddiad y pwyllgor ei ystyried, a'i driafod yn y gymdeithasfa nesaf. Daeth y mater i fyny drachefn yn y gyn- nadledd prydnawn ddydd Mercher, pan y cynnygiodd y Parch. J. M. Saunders, M.A., fod y pwyllgor oedd wedi bod yn gwneyd yr ymchwiliad yn cael ei awdurdodi i gario trafodaeth rhwng y ddwy eglwys, mewn trefn i geisio sicrhau heddwch ar y llinellau awgrymwyd yn y penderfyniad y prydnawn blaenorol. Dylai y pwyllgor hwn ymweled a chyfarfod misol Dwyrain Morganwg,a'r ddwy eglwys ddywededig; a phe gwneid appel at- ynt yn yr ysbryd oedd yn treiddio trwy yr areithiau a draddodwyd y prydnawn blaen- orol, teimlai ef yn hyderus iawn gyda golwg ar ganlyniad yr ymidiafodaeth. Cefnogodd y Parch. D. Morgan, Llandud- och. Wedi rhyw gymmiaint o ddadleu pellach, teimlid fod y pwyllgor yn rhy liosog i'r gwaith gynnygid; a chyttunwyd fod yr hyn a ddisgrifid yn nghynnygiad y Parch. J. M. Saunders yn cael ei ymddiried i'r Parchn. John Davies, Pandy; W. E. Prydderch, Abertawe; a John Morgan Jones, Caerdydd. Howell Harries. Derbyniwyd cenadwri oddi wrtll Gymdeith- asfa Gogledd Cymru, mewn perthynas i'r awgrym fod cynnwys dyddiaduron a llythyr- au Howell Harries yn Trefecca yn cael eu cy- hoedidii. Ar gynnygiad y lV.rch. J. Morgan Jone" Caerdydd, pehnodwyd pwyllgor bychan J ystyried y cais, gydag awdurdod i weithredu yn y mater. Wedi hyny pennodwyd pwyllgor, yn cyn- nwys y Parchn. J. Morgan Jones, Caerdydd; J. Davies, Pandy y Prifathraw Prys, Aber- ystwyth; a'r Parch. M. H. Jones, Trefecca. Yr Achos yn sir Abertsifi. Cyflwynodid Mr. W. Thomas, Ceinewydd, a'r Parch. John Evans, Abermeurig, adrodd- iad calonogol iawn o sefyllfa achos y Method- istiaid Calfinaidd yn sir Abertaifi. Marwolaeth Gweinidogion. Y Parch. T. Levi, Aberystwyth, a gynnyg- iodd, a chefnogcldd y Parch. J. Morgan Jones, Caerdydd, a phasiwyd penderfyniad yn dadlgan colled oedd y cyfundeb wedi ei gael trwy farwolaeth y Parch. William James, Aberdar, a'r Parch. Dr. John Roberts, Khassia, ac o gydymdeimlad a'r teuluoedd trallodus. Y Cymdeithasfa Nesaf. Dewiswyd y Parch. Phillip Jones, Llan- elli, i draddodi yr anerchiad ar natur egl- wys; a'r Parch. Thomas James, M.A., Llan- dysul, i draddodi y cynghor yn y sasiwn nesaf. Oaf odd gwahoddiad cyfarfod misol sir Fynwy i'r gymdeithasfa gael ei chynnal yn Neuadd Ganolog Casnewydd ei dderbyn. Pennodwyd ar y 23ain, 24ain, a'r 25ain o Fawrth yn dyddiau i gynnal y gymdeithas- fa. Oafodd y Parch. J. C. Evans, Borth, ei bennodi i agor y cwestiwn yn ngliymdeithas- fa Casnewydd, ar Gyfrifoldeb rhieni am alddysg grefyddol eu plant.' Ymweliad' y Parch. Hugh 0. Morris. Rhoddwyd deheulaw cymdeithas i'r Parch. Hugh O. Morris, B.A., gweinidog eglwys y Methodistiaid Calfinaidd yn Minnesotta, a'r hwn sydd yn awr far ymweliad a'r wlad hon. Mesur y Trwyddedau. Ar gynnygiad y Parch. P. D. Morse pen- derfynwyd anfon deiseb i Dy yr Arglwyddi yn erfyn am i Fesur y Trwyddedau, mesur eyfiawn a haelfrydig, yr hwn a hyrwydda yn fawr achos diwygind dirwestol, gael ei basio gan y Ty hwnw heb unrhyw wanychu ar ei ddarpariaethau.' Y Beibl Cymraeg Newydd. Y Parch. J. H. Symmonds, Abergwaen, a ddadganodd werthfawrogiad y Gymdeithasfa o waith y Feibl Gymdeithas Frytanaidd a Thramor yn cyhoeddi Beibl Cymraeg (Brev- ier) Newydd gyda'r amrywiol gyfieithiadau yn ngwaelod y tudalen. CYFARFOD CYHOEDDUS. Nos Fercher cynnaliwyd cyfarfod cyhoedd- us, o dan lywyddiaeth y Parch. D. M. Davies (y llywydd), pan y oaed anerchiad- au ar y Genhadaeth Gartrefol a Thramor gan y cenhaldon loedd wedi cael eu pennodi i fyned i India; sef, Miss Aranwen Evans, merch y Parch. D. G. Evans, Merthyr Tyd- fil; Miss Rees, Llanarth; a'r Parch. J. M. Harries-Rees, Whitland; tra y cafodd hawl- iau y Symmudiad Ymosodol eu dadleu gan y Parch. Morgan Jones, Caerdydd, a'r Parch. Seth Joshua, Abertawe. Y PREGETHU. Pregethwyd yn Ceinewydd a'r gymmyd- ogaeth nos Fercher, a thrwy y dydd dydd lau, gan y Parchn. W. J. Williams, Hir- wain; J. Morgan, Aberdar; E. Rees (Dyfed), Caerdydd; Philip Jones, Llanelli; John Wi- liams, Brynsiencyn; Evan Jones, Caernar- fon; William Davies, Cathays, Caerdydd W. Prydderch, Abertawe; William Lewis, Cwmparc; John Morgan Jones, Caerdydd; a'r Proffeswr David Williams, Aberys- twyth. CYFARFOD SEFYDLIAD. Prydnawn dydd lau cynnaliwyd cyfarfod sefydliad y Parch. Gwilym Williams, gynt o Cathays, Caerdydd, yn weinidog eglwys y Tabernacl, Ceinewydd.