Baner ac Amserau Cymru

TYWYSOC CORONOC YR ALMAEN. Taenir sibrydon yn Paais fod Tywysog Coronog yr Almaen wedi ei glwyfo mewn brwydr yn crbyn y Belgiaid, a'i fod mcwn ysbytty yn Aix-la-Chapelle.

CADFRIDOC NEWYDD. Y mae y Brenin wedi cymmeradwyo pen- nodiad Svr H. Smith-Dorrien i fod yn Gad- fridog v Fyddin Brydeinig yn lie y diweddar Gftdfridog J. M. Grierson.

CYFARWYDDIADAU ARGLWYDD K1TCHEKER. Y mae Arjjhvydd Kitchener wedi cyhoeddi T cyfarwyddiadau a ganlyn i boo milT cyn gadael Prydaiu am faes y rhyfel:- Gorchvmynir chwi o'r wlad hon fel milwr y Brenin i helpu ein cyfeillion Ffrengig yn erbyn goresgyniad gelyn. Yr ydych i gyflawni tasg fydd yn gofyn eioh gwroldeb, eich yni, a'ch amynedd. Cofiwch fod anrhydedd y Fyddin Bryd- einig yn dibynu ar Pich ymddygiad per- ,n.l. Bydd 3-,ul ddyledswydd arnoch. nid yn unig i osod esampl o ddysgyblaeth a sefydlogrwydd perffaith dan y tan, ond hefyd, i feitlirin y teimladall niwvaf cyf- eillgar gyda-'r rhai yr ydych yn en helpu yn yr ymdrecbfa hon. Bydd y gweithrediadau ag y byddwch yn eymmeryd rhan Yllddynt yn evmmeryd lie yn benaf mewn gwlad gyfeillgar, ac nis gellwch wneyd i'eli gwlad eich hunain well gwasanaeth na dangos elelL hunain yn Ffraingc a Belgium y gwir gymmer- iad o filwr Prydeinig. Byddwch bob amser yn foneddigaidd, ystyriol, a charedig. Pcidiwch bytb a gwneyd dim fyddo yn debyg o niweidio neu ddinystrio eiddo, ac edrychwch bob amser ar anrhaith fel gweithred warad-1 wyddus. Yr ydych yn rhwym o gyfarfod a ehroes- aw, ac er ennill ymddiriedaeth rhaid i'ch ymddygiad gyfiawnliau y croesaw hwnw a'r Nis gall eich dyledswydd gael ei aTf- lawni heb i'e}, iechyd fod yn gryf. Felly, byddwch yn barhaus ar cich gwyliadwT- iaeth yn erbyn gormodedd. Yn v profiad newydd hwn. gellwch ganfod temtasivn- au mewn gwin a merched. Rhaid i chwi ymwrthod yn llwyr a'r naill a'r llall, a thra. yn ymddwyn tuacr at bob inereb mown boneddigeiddrwvdd, yr ydych i os- goi nob cyfathrach. Gwnpwch eich dyled- swrdd yn wi-ol, ofiiweh Dduw, nc anrhyd- eddwch y Breiiin.1

I OCHEL PRINDER BWYD. GALL PAWB GYNNORTHWYO. Y mae Prydain wedi myned i ryfel, ac ills gall neb. fel y dywedodd Syr Edward Grey, ragweled beth fydd y diwedd. Beth bynag a fydd mae'n ddiammheu yr acliosir llawer o ddioddef, bydded y rhyfel yn hir neu yn fyr, a rhaid eyfarfod yr amgylchiadau gyda gwroldeb. Y mae'r wlad wedi codi fel un gwr, a phawb yn awyddus i gynnorthwyo yn yr argyfwng presennol yn hanes y deyrn- as. Amser vw nid i roddi ffordd i ofn, ond i harotoi yn ddewr a darbodus ar gyfer yr hyn a. all fod o'n blaen. Dylat pob modd- ion dichonadwy tuag at gyfarfod anhaws- derau a pheryglon y gauaf-a phrin. hwyr- acih, yr ydym oil yn grallu eu sylweddoli hyd yn bvn-gael eu eymmeryd ar unwaith, a rhaid i bob cv nil tin gael ei gario allan gyda phenderfyniad. Yn ngwyneb yr angen sydd Tn debyg o gael ei achosi o herwydtl yr af- ^onyddweli mewm masnach. y mae yn ddv- ledns arnom roddi ystyriaeth. a hyny yn ddi- ymdroi, i'r ewestiwn o gael digon o yinborth i'r bobl. Amcan yr ysgrif lion yw dangos fel y gall pawb. Jiyd yn oed mewn ardaloedd anghysbell a tlioneu eu poblogaeth, roddi CTmmhoriht .nglyn a hyn, a thrwy hyny ddiangos eu gwladganvch yr un mor wirion- e(ldol a phe yn Tinladd yn y frwvd.r. Dylem wneyd prib. ymdrech, nid yn nnig i "Y farfod ag anghenion llool, ond liefyd, i gynTiorthwyo y manati pcQJlog liyny yn y wlad lie gall. yn mben vcbvditr. fod angen am bob tama-id o fwyd a pllir pi hehgor gan y rhanau llai poblog. Ni raid i'r anhaws- der ynglyn a'r gost o ddanfon ymborth1 gyda'r rheilfFyrdd attal nob rbag gwneyd yr hyn a all yn yr amgylcbiad presennol, o blegid y mae'r moddion i eyfranu ymborth eisoes dan ystyriaeth y Llywodraeth, ac y mae'r rheilffyrdd, hefyd, at eu gwasanaeth CelNr Cynnilo yn Ogystal u ChynnytkHi ein H adlioddau. (1), Y mae bod yn gyriiul o bob math o ymborth yn ddyledswydd ar bawb, ac ni ddylai bod gwa.straf f o unthyw fath mewn na thy na. fferm. Gall y rhai sydd yn catliv ani- feiliaid gynnorthwyo yn sylweddol trwy gvn- nilo'r mathau hyny o vmbortihi anifeiliaid a ellir eu defnvddio fel ymborth dynoL Dy- lid hau cnydau cyflym en tyfianfc, mcgys Imstard, rhag blaen, He y mae liyny vn! bossibl. Gellir trwy ihyny !icrh crflenç-af1 mwstar d Gellir tmyy hyny sior b au cyflenwad o ynilxjrth ar gyfer rhaj anifeiliaid VH yr hrdref, ac felly arbed cnydau fel swed s (rwdins), y rliai sydd yn ddefnyddiol fel rmborth i ddyn yn ogystal ag i anifaif. Hefyd, dylid bod yn gynnil o'r pytatws, a pheidio eu rhoddi i'r moch pan y gallant fod yn ddefnyddiol i lawer o dlodion. Dra- cfoefn gollid Iiii-Ti-acli, elcni wnevd mwy o tklcfnydd 0 ddail inaip a sweds i anifeiliaid er a.rbed y gwreiddiau. Yn wir, dylid, hyd y gellir, beidio dcfnyddio at borthi anifeil- iaid unrhyw beth a all fod o werth fd Vn1- bortih i ddynion. Trwy gadw anifeiliaid liyd y mae yn bossihl ar bethau nas gellir eu defnyddio fel ymborth dynol, gellir vn anun- iongyrchol. chwanegu at fesur ein hymiborth ein hunain. Y mae o'r pwysigrwydd mwyaf i amadh- wrr i beidio lleihau eu hanifeiliaid magu. s aiff jPris y eiat yti uchel, gall hyny foci yn derotasw11 Yef i lawer nerilru pob ami ail ar y, fferm sydd yn gymmhwys i'w ladd, ond os gwerthir anifeiliaid ifaingc a rhai cymmhwys at fagn i'r pwrpas yma, nis gall hyny, tra y gall fod o fantais ar y pryd, ar- wain ond i anhawsdes: dyhryd yn ddiwedd- arach. (2). Yn ffodus, nid yw yn rhy ddiweddar a" y flwyddyn i ri allu chwatiGgu yn sylwedd- ol at ein hadnoddau. Dylai pob darn o dir, faint bynag mor fychan, a pha un bynag at yn yr ardd ai ar y fferm y bydd, gael ei ddefnyddio, a chael ei hau neu ei blanu II rhyw gnwd ar gyfer yr hydref a'r gauaf. Gellir planu cabaits gauaf ar raddfa gym- mharol eang mewn llawer man ar ol pytatws cynnar, eir enghraifft, ac y mae nifer o fatb- au o faip ag y gellir eu hau gyda mantais. Hefyd, v mae mathau o wynwyn i'w cael at eu rhoddi yn y ddaear vn Awst, a buddiol fyddai gwneyd hyny. Drachefn, y mae am- ryw o fathau o foron ag y gellir gyda man- tais eu hau yn awr. i Awgrvm bviodol iawn a wnaed gan gv- hoeddiad arall ydoedd fod i hawh ag svdd garddynt hadau neu blanhigion o unrhyw fath yn eu meddiant eu ibanu i fythvnwyr, ac eraill ag y mae tir ganddynt, yn liytrach na'u gwist,r-affii. Peth arall, hefyd. a deilynga sylw yw gwneyd caws. Yn Nghymm, fel mewn manau eraill. y mae trafnidiaeth dramor wedi peri lleihad mawr yn swm y caws a wneid ar un acleg, ond y mae llawer o fferm- ydd Ile y gwneir caws ctto at wasaimeth y teulu, a llawer eraill lie v mae y celfi gan- ddynt er nad ydynt yn eu defnyddio. Yn vr oil o'r lleoedd hyn. er ei bod yn ddiweddar ar v flwyddyn; gellid, vll ngwvneb yr am- gylchiadal1 presennol, ddefnyddio rhan hel- aetli o'r llaet^i at wneyd caws yn hytrach na'i gorddi. o blegid v mae caws yn ymborth ag sydd iddo fanteision na lillerthyntilt i ymenvn. Wrth derfynu, dymunwn argvmmhell ein darllenwvr. nid yn unig i falbwysiadu yr awgrvmiadau hyn eu hunain, lie bynag y mae hynv yn ymnrferol, ond i ddefnyddio eu i dylanwad ar eriill i wnevd yr un peth. V mae poh ychydig yn cvnnorthwyo, a gall nifer o fan ymdrechion fel hyn fod o'r eym- mhcirth mwyaf i'r wlad vn y cvfwng prcsen- j nol. Y mae dyledswydd ar boo un o honom I i wneyd vr hyn a all, ac i AN-i-4;,itlitir hvny yh ddiymdroi

I- I SUT I OHEBU A'R MILWYR. I Y mae'n bwysig i rai sydd ganddynt feib- ion neu berthynasau yn y Fyddin Diriog- aethol (Ten'ilorial Anny). gadw mewn cof reolau neilhluol pan yn Guton llvthyrau i'r cvfryw, on id c, nis gall yr awdurdodau sicr- cyfryw, derbynir y Dythyrau gan y ]>erson Y bwricdir ymohebu ag ef. Gan Lvnv, dylai I pawb sydd yn arfaethu ?s:rifenu roddi ?iiiv y milwr yn llawn, gan nodi, hefvd, i-ii Saes- neg, ei Regimental number,' e,i It a n k,' a'r gangen arlx-nig o'r fyddin i ba un v porth- yna. Y mae y Cyrnol F. A. Havden, 3 High Street, Shrewsbury, wedi ei' bennodi i ofalu am hyn o beth, a gellir anfon iddo ef unrhyw ohebiaeth fwriedir i filwyr sydd yn awr yn y ffrvnt,

1 I ANCEN CREFFTWYR YN Y FYODIN. I- I I. Y mae prindei- crefttwyr yn v fyddin dir- ¡ iogaethol, yn enwedig felly gofaint sydd yn gyfarwydd a phedoli meirch, seiri troliau, pobyddion, a chigyddion. Gall v cyfryw vmuno a'r fyddin yn ddioed, ar "v dealltwr- laeth y bydd iddynt gael eu rhyddhau mor fuan ag y byddo'n bossibl ar derfyn y i-lin-fel t os y daw rhyfela i ben mewn llai na phedair blynedd. Telir y cyflogau arferol i bob person a ymuna a'r fyddin yu ol y telerau uchotl. I

— Y FRWYDK FAWR YN YMYL. PA LE YR YMLEDDIR HI. I YMLADD YN LOUVAIN. I Y BELGIAID YN ENCILIO ER ACHUB Y DREF. ——— Dydd lau. ) Y mae y frwydr fawr rltwn^ byddinoedd E^ wrop yn ymyl. Ymlcddir hi ar faes yn vnn- ledu o Diest i Namur, yn agos i faes Ibrwydr Waterloo, ac ar ffurf banner cylch. Y mae y Germaniaid wedi gwneyd ymosod- iad ffyrnig ar dref Louvain, canolfan safle y Belgiaid. Penderfynodd yr amddiffynwyr ddal eu tir hyd nes y deuai y Germaniaid a'u 1 gynau i weitliio. Yna penderfynasant en- cilio er mwyn arbed y dref benafol rhag j dinystr, a chymmerasant saffe newydd nl: mhellach i lawr y ffyrdd i ayieiriad Brussels. Dywedir fod unrhyw symmudiad wncir gau y gelynion ar hyd tfyrad Brussels yn l'hwym I o olygu colled ofnadwy ar fywydau. Y mae bvddin gref o'r Belgiaid yn eu haros. Yn y frwydr sydd eisoes wedi cymmeryd lie y tu allan i Louvaiu y mae y Germaniaid wedi derbyn colledion trymion. Gwnaed gwaith effeithiol gan ynau a reifflau y Bel- giaid. i Mown un lie nid oedd ytia ond 240 o Bel- giaid yn erbyn o ddeutu dwy fil o German- laid. I'r deheu o Belgium dywedir fod dwy ad- ran o wyr meirch Ffraingc wedi teithio yn mlaen yn ol 60 milldir yr awr o Dalaeth Lux- emberg, gan gyrhaedd o fewn 30aiii milldir i Liege. Tybir fod y Germaniaid wedi ne- wid eu safle yn y He hwn. Nï ddaetb gaiv dHld Merehfr am weithred- iadau Bvddin Ddwyreiniol Ffraingc yn AI- sace-Lorraine. Y mae ymgyrch y fyddin hon yn l'hwym o fod yn r i'r German- iaid. ) —

I E DAMWEINIAU I BRYDEINWYR. Hvsbysa y Swyddta Rhyfel am farwolaeth iri o swyddogion Prydeinig yn Ffraingc— dan o honynt yn awyreuwyr. Ni roddir many lion am v damweiniau. j

CERYG-Y-DRUIDION. I ARDD AN GOSFA AM AETH V DDOL. 11 I- I'd v gweiir yn ein colofnau hysbysiadoi, cynneAir_ yr arddangosfa lion ddydd lau, 1710?? f ,t ]loll Awst 27ain. Gan fod yn ymddangos fod lliaws o arddangosfeydd yn cael eu rhoddi heibio eloni mewn canlyniad i'r rbyfel, bu y mater o ohirio neu roddi heibio yr ar- ddangosfa hon dan ystyriaeth y pwyllgor nos Luii diweddaf, a phendprtymYyd yn un- frydol ei c'hynnal ar y dyddiad pennodedig, ae fod i'r elw gad ci drosglwyddo i Gronfa Tywysog Cymru. er lleddfu anghenion gweddwon ar amddifaid, &r., a achosir dnvy y rhyfel. Edrycha y pwyllgor yu at gael arddangosfa fwy llwyddiannus nag erioed, a disgwylir y gwneir elw anrhydedd- us, gan ei f-od i fyned at-amcan mor deilwng. Erfynir am gefnogaeth y wlad yn gyffred- inol. Da genym ddcall fod yr entries yn dylifo i law.

MARWOLAETH. Dydd Sadwrn, y 25ain cynfisol, galwyd y brawd Hugh Jones, Green Bank, oddi wrth ei waith at ei wobr, ar ol cystudd byr o naw diwrncd o ennyniad yr ysgyfaint, yn yr oed- ran cynnar o 48ain mhvydd oed. Dydd Mawrtli, yr 28ain, daetli tn-i-fa fawi- a pharch- us ynhyd i dalu y gymmwynas olaf o barch lddo. G wasanaethwyd with y tv, cyn cychwyn, gan y Parch. E. Berwyn Roberts (W.), Corwen, a'r Parch. J. Pugh Jones (W.), Ceryg. Yna cludwyd y corph tua'r gladdfa gan wvth o aelodau o eglwys y Wes- leyaid, a phedwar cefnder i'r ymadav. edig; sef, Mri. Thomas Jones, Hafotty, Llech- wedd Wm. Jones-, Maesynllan John Jones, Tyddyn Terrace; Wm. Lloyd, Stanley Place; Richard Evans, Bryngoleu; Wm. Owen, King Street; E. T. Roberts, Frondeg; John Davies, Stanley Place; R. E. Jones, Min- ffordd; Edward Davies, Tai Uchaf; W. Owen Parry, Bank House, a Robert Parry, The Bungalow. Blaenorid yr orymdaith gan ddeuddeg aelod o Gymdeithas Gyfeillgar Liangwm, o ba un yr oedd yn aelod. Dar- llenwyd ar lan y bedd gan y Parch. J. Pugh Jones, a gweddiwyd gan y Parch. J. Parry Brookes, Caerwys. Yna aethpwyd i gapel y Wesleyaid, lie y cynnaliwyd gwasanaeth. Darllenwyd rtian O',r Ysgrythyr gan y Parch. J. Parry Brookes, a siaradwyd am gymmer- iad pur a gonest y brawd gan y Parch. J. Pugh Jones (ei weinidog), a'r Parch. D. M. Griffith, Lianasa. Yr oedd y brawd yn flaenor gyda'r Wesleyaid, ac yn un o'r rhai mwyaf seloix gvda'r achos. Bu yn llanw aniryw swyddi eraill yn yr eglwys. Bydd ton o hiraeth a chwithdod ar ei ol mewn llawer cylch. ru enwedie gyda'r cyfarfodydd gweddi undebol a gynnelir yn ystod y gauaf. Pwy bynag fyddai ar ol. byddai Hugh Jones yn siwr o fod yno. Bydd colled yr eglwys yn fawr iawn ar ot ein hanwyl frawd, a bvdd bwlch anbawdd ei lenwi yn cael ei adael ar ei ol; ond ar yr aelwyd gartref v teimlir y golled fwyaf. ar ol tad hynaws, hvner, a gofalus. Cydymdeimlir yn fawr a'i anwvl briod, Mrs. Margaret Jones, a'r plant oil sef. v Misses Mary. Jane Ellen, Laura, a Winnie Jones (merched), Mr. Hywel a W. Hugh Jones (meibion). a'i chwaer, Mrs. Thomas, Lion Bach; John Jones, Llangollen (brawd) Mrs. a Mr. Albert Hughes, Llanrwst (chwaer a brawd yn nghvfraith), DC hefyd. ei fam oedranus. Mi's. Elizabeth Jones, Lion Bach. Cydymdeimlir yn ddwys a hi yn ei thrallod dwfn. Chwareuwyd y Dead ^larch gan Miss Morfydd Roberts, London House, a jrofalwvd am y trefniadau gan Mr. Robert Roberts, London House. Deallwn fod y teulu galarus wedi derbvu lliaws o lytliyrau oddi wrth crvfeillion eai'ed- icr yn dadsan eu cvdymdeimlad [ivda hwy yn eu nrofedigaeth fawr. ac yn hvtrach na chydnabod nawb am ei lvtliyr dymura y teulu trallodus ar i bawb dderbyn eu diolch- garwch puraf trwy y Faner.

SMITHFIELD Y BEE, ABERCELE. n 1 1 i r oeau gan -N-tr. Kicnaru J'eaice entry o 79 o wartheg, 13 o loi, ac 86 corlanaid o ddefaid ac wyn. 0 herwydd anhwylusdcd ar y ffyrdd haiarn yr oedd amryw brynwyr Saesnig yn absennol. Wele rai o'r prisiau gafwyd-Gwartheg tewion, 19p. 10s. buch- od a lloi, 21p. 15s.; hetfrod cyllo, 16p. chwech o fhvyddiaid, 9p. 15s.; lloi tewion, 83s. lloi at fagu, 42s. 6c. wyn tewion, 23 yn ol 30s. 3c. 40 yn ol 30s. 3c.; defaid, 41s. 6c.; Mamogiaid at fagu, 41s. Ge. i-liai Cymreig, 28s. 3c. Cvniielir yr arwertliiant- all bcb dydd Llun.

CWAITH YNC NCHYMRU. "'f" 1 _d_I_l {'n 1 11 nysoysir ni yn swyuuogoi loa. y i^uprwy- inyr Yswiriant Cvmreig yn cydweithredu, yn Nghymru, gyda'r Pwyllgor Yingynghori (Advisory Committee), a bennoawvd gan y Gynghorfa (Cabinet), er dal i fyny waith yu ystod y dyryswch anorfod a ac-iiosir gan y rbyiel. Cadeirydd y Pwyllgor Ymgynghori ydyw Llywydd Bwrdd Llywodrae-th Leol. Y mae swyddfa wedi ei hagor yn 14, Rich- mond Terrace, Caerdydd. Ei chyfeiriad teligraff ydyw Intelligence, Cardiff,' a'i rhif ar y teliffon ydyw '3988. Cardiff.' Gofynir yn daer i gyflogwyr drwy Gymru Jiyrwyddo'r ffordd, ym mliob modd dichon- adwy, i geisiadau am ymdrafodaeth beison- ol ac attebion i ymholiadau. Neuadd y Ddinas, Caerdydd. Awst ileg, 1914.

WINNIPEC MAN.. CANADA. Can y Parch. H. W. Griffith, 549, Langside Street. Newydd am farw sydd genym liN- anfon oddi yma y tro hwn etto. flu farw Mrs. J. T. Davies, Arnoud Man., Canada, yn dra sydyn, ar ol bod dan operation yn Winni- peg, Gorphenaf 17eg. Yr oedd Mrs. Da- vies yn fercli i Mr. a Mrs. Treleaven, pa rai ydynt hen sefydhvyr, ac yn dra adnabyddus i drigolion Arnoud a Dominion City. Mani toba. Y mae Mir. Treleaven yn enedigol o Cornwal, ac wedi bed yn aros yn Dowlais, a manau eraill yn Neheudir Cynuli, ond car- trefa yn awr yn Arnoud, lie, hefyd, y mac Mr. J. T. Davies wedi prynn cartref. Y mao Mr. J. T. Davies, yn enedigol o Dol- fechlas uchaf, Rliydymwyn, ger Wyddgrug, Gogledd Cymru, ac yn berthynas i Mr. Parrv, Dolfechlas. Symmudodd y teulu o Hhydymwyn i Brymbo, ac y mae ei fam, Mrs. Davi'es, yn byw yn awr, yn May Cot- Mi?s. D?-ivl,s -n 1))-v ?-n awr, -vn inlay Cot-' Cymmerodd claddedigacth Mrs. Davies !c o'i chartref yn Arnoud. edi tIa rllPn a gvreddio wrth y ty, ymffmliwyd yn oryni- (laitli, a chariv.yd yr arch o'r ty i'r capel, yr Jnvn oedd wedi ei or)?nv<i gan ei ffryndian a'i chvfeillion. Yr oedd y toraeth o flodau orcbuddiai yr arch, a'r gviinulleidfa liosog oedd yn brcsenno!. yn d?y??ystio}aeth snd-! wg fod Mrs. Davies y nbarcbus iawn yn y lie Yr oedd y gwasanaeth oil yn Saesneg, Arweiniwyd gan y Parch. — Steward. Gwnaed sylwadau ar yr "achlysur gan yr ys- grifenydd. Gadawodd Davies ei phriod a phedwar o blant bychain i alaru ar ei hoi. Cvfarfuasom Mr. J. R. Davies, yr hwn sydd yn aros yn agos i'r lie, yr hwn, hefyd, a gladdodd ei briod tua hhvyddyn yn ol. Hefyd, eu chwaer, Mrs. M aggie Treleaven, yr hon sydd yn bricd a brawd i'r ymadavred- ig, ac yn byw yn Gladstone. Man. ynghYd a chefnder iddynt; set, Mr. T. Edwards, 'con- tractor.' Winnipeg, vr hwn sydd enedigol o Pencoed, Pcnllyn, Llangollen, lie y mac ei rieni yn awr yn byw. Rhoddwyd ci chorpdi i orphwys yn y t'ynwent yn agos i'r capel, ar gwr y peuiref, GorpheuaJ 23ain, 1911.

I TROSGLWYDDIAD Y FYDDIN. Yn ddistaw ac yn hollol ddiymffrost—ar- wydd ragcrol o berffeitbrwydd trefniadau- y mae byddill Prydain, y fyddin gyntaf, wedi ei throsglwyddo o Southampton, o Dover, a phorthladdoedd eraill, i Boulogne, Calais a Dunkirk i gymmeryd ei rhan yn mrwydr Armageddon ar fcusydd Ffraingc a Belgium. XJ.n 10 synia(|au angl j fnewidiol yr Ysgrifenydd Rhyfel, y Lord Kitchene", ydyw mai dynion i'w cadw yn mliell o faes yr vmladdfa ydyw newyddiadurwy!. Mor fuan ag y cymmerodd ei le yn Whitehall, gwnaeth yn ddealledig mai gorcu ganddo ef po leiaf o newyddion a argrephid yn y papyrau dyddiol. Sefydlodd 'Press Bureau' i ledaenu 'newyddion swyddogol,' a gofzlodd oscd y trefniadau yn nwylaw swyddogion o'r Fyddin a'r Llynges, gyda Mr. F. E. Smith ya ben arnynt. Gan fod y gwifrau yn hollol yn ngafael y Llywodraeth yr oc,(Id yn hawdd attal hysbysiadau peryglus a niweidiol rhag myned trwodd. Eglurwyd y sefyllfa, i wyr y Wasg, ac yn ddoeth a theyrngarol cyttun- asant hwythau i gadw allan o'r papyrau bob peth a allai fod o fudd i'r gelyn. Wrth gwrs, yr oedd hyn yn golygu amddifadu eu darllenwyr o i- wybodaeth y dyheant am dani, ond cydnabyddid yn gyffredinol, fod yr amgylchiadau yn cyfiawnhau'r trefniad, a dyna fel y llwyddwyd i drosglwyddo bydd- in gyfan o Brydain i Ffraingc heb fed neb nemawr doethach, nes yr oedd v cwbl dros- odd. Yn awr, y mae y lien wedi ei gostwng drachefn, ac nid oes neb a ddywed wrthym i ba le:r aetii y fyddin na pheth a ddisgwylir oddi wrthi. Y mae'n wybyddus- ei bod o dan reolaeth Syr John French, un o arwyr y rhyfel yn Affrica, a bod gan- ddo swyddogion profedig gydag ef ar y Ge- neral Staff. Coltodd un o honynt. General Grierson, yn ddisyfyd iawn, o glefyd y galon. Y mae ein gobeithion yn cydfyned a hwynt i'r ymdrecbfa fawr sydd o'u blaen. CYMRU A'R RHYFEL. Beth yw teimlad Cymru gyda golwg ar y Rhyfel ? Yn Llundain. ar el y tarawiad eyntaf, y shock gyntaf. mae'r teimlad cy- liocddus yn tueddu i godi ac ymfywhau. Teimlir mai y ddyledswydd agosaf at v rhan fwyaf o honom ydyw cario gwaith cyffrcùin bywyd yn mlaen yn y fatb, fe;!d ag i achosi y graddau lleiaf possibl o niwed i'r wlad, ac i'r bob!. Gwneir ymdrech arbenig i gadw pob masnach i fyned, ac i agor hyd v gellir ffyrdd newydd i gyfarfod rheidiau y Werin. Rhoddir esampl dda yn hyn o beth gan y Roads Board a Swyddieydd eyhoeddus eraill sydd ganddynt oilaii I i;- tieulio ar ffyrdd, ac adeiladau, i^c. Cefnogir hwy gan geid- M ad P^ rs y A\ lad. Nid oes neb yn gwneyd mwv na chymmaint a Mr. Lloyd George yn y dyddiau hyn i ga-dw olwvnion masnach i droi ac i liniaru effeithiau yr argyfwng yn y cylchv. edd masnachol. Efe, fe ddylwn ddv- weyd, oedd un o'r rhai olaf i roddi i fvny y gobaith, ac i weithio am hcddwch. Ond pan fethodd poh cais, pan y trodd pob ym- drech yn aflwyddiannus, gwregysodd y Canghellydd, nid ei gleddyf, ond ei lwynau, i gyfarfod yr anhawsderau difrifol oeddynt y-.i I'hwym 0 ddilyn cyhoeddiad rhyfel. Fe j lwyddcdd tu hwut i bob disgwyliad, ac y mae ei glod yn uchel yn mhlith y bobl ar y ( rhai y dibyna llwyddiant a chynnydd em masnach. Nid yw gymmaint yn y goleu a rhai o'i frodyr, ond pan y deuir i ysgrifenu ¡ lianes y crisis presennol bydd y ganmoliaeth a rcddir iddo yn llawer uv,eh. Wei, barn I Mr. Lloyd George yn yr argyfwng yr ydym ynddo "dyw mai dyledswydd pob gwladgar- wi nlnv gwneyd ei ddyledswydd yn v cylch y try ynddo, a chario'i f vis nes yn inla'en hyd y inedr-ar yr un llinellau ag o'r blaen. Drwy wneuthur hyny yr adferir liyder, ac yr achubir y Mlad rbag svrthio i bruddglwyf' a diymadferthweh. Y mae cyfeiriad a neges y sylwadau hyn yn gymmaint tuag at j Gymru ag at un ran arall o'r deyrnas. I I YR EISTEDDFOD. f rn sefydliad eenhedladhol sy'n debyg o ddioddtj o'Ji wrtih yr amgylchiadau yr i ydym ynddynt yw yr eisteddfod genihedl- aetliol. Yr ycTvin yn gweled fod y pwyllgor vn Mangor mewn pryder mawr ynghylch y mater, ac yn methu penderfynu pa un i gyn- pal yr eisteddfod yn nechreu Medi ai peid- io. mae r ewestiwn yn un anbawdd, end ein barn ddiifuant ni yw mai o ddau an- hawsder y lleiaf ydyw mentro'r ddyledswydd i gadw'r bywyd cenhedlaethol i fyned, ac i ymddiried i'r genedl am y canlyniadau. Y mae genym le cryf i gredu mai dyma, lief- yd, yw barn Cangbellydd y Trysorlys. ac yr ydym yn sicr y ceid ganddo ef bob cynncrtih- 'Vii siel- celcl gqlld(lo of bob eviin(.-r yn mlaen. Heb fod yn gwybod manylion y sef- yllfa yn Mangor, yr vdym yn eymmeryd yn ganiatao] fod y pwyllgor eisoes yn gyfrif- ol am y rhan fwyaf o'r treuliau, ac nas gell- id osgoi colled ti wy ohirio'r eisteddfod am dri mis, neu flwyddyn, neu (ldwy flynedd, hyd yn oed pe byddai hyny yn gvfleus, ac yn bossibl. Wrth gwrs, fe ddiehon i rvw- ilieth gymmeryd lie a wna gynnaliad eis- teddtod ar yr adeg bennodedio- yn hollol ammbossibl, ond ar wahan i ryvvbeth felly— ni atto Dnw iddo ddigwydcl—y peth doethaf a r peth mwyaf ymarferol dybiwn i yw eyf- lawni'r ddyledswydd. Eiddo'r genedl. yw yr eisteddfod, ac y mae gan bwyllgor Ban- gor havl gvfiawn, nid yn urng i gvdvm- deimlad, ond i gynnorthwv svlwcddol eddi ar law pob Cymro. I

—————-—— = ——————— L 1 SMITHFIELD YR HARP, ABERCELE.  I- I 11 o?agany?u'j. Frank Lbmi a'i Feib- !iOnarddan?os'ad da yn mhob adran dvdd Lhtndnvcddaf. V?'pk rai o'r prisiau—Bi/r, pwY.?uparud,[<y))y i 1Gp. ?.<?-? i fyny i .?1?..?c.: dciaid t?-ion Yng?crthn' ?u <\ Wh. to!'y(h?<)iuc:i? !),?'dd' vno. C?n- )i?))' yr arwclthiaut ncaf dydd Lhtn. A?t 24am. ac v mae entries da eisoes i law, a gwahoddir rhagor.

Y mae ysgoloriaethau Eleazer Roberts yn cii (Ivfai-iiii am y flwyddyn hon i'r Mri. J. E. Rees, Aberdyfi Cai-ado, Jones, Carog, ac Edward Lewis, Clxi-mimiii sgnienodd Taldir Jaffremiou. y bardd Llydewig, at gvfaiM o Gymro ar yr lleg o'r mis, fel y canlyn :—' Anwyl gv'Mnnawd—-Dv- I ma'r Bnthoniaid o'r ddau tu i'r nior wedi ??oiryieiayncrbynyGerinaniaid epivn. I ion Hedd?-ch y Beirdd. Helpied lor cin br?)di!au.)'a)du.maTchu?\M-r1' lp?? E? cadroxi o'r Train, Nantes.'

I Y RHYFEL A'R DDIOD FEDOWOL. Foneddigion, Yn ngwyneb y sefyllfa yr ydym ynddi fel gwlad o achos y rhyfel hon, tueddir fi i roddi gair neu ddau o'm syniad a'm barn gyda goIng ar angenrheidiau ein cynnal- iaeth. Gofynaf yn y He eyntaf a oes angen am y ddiod feddwol? Attebaf yn gadarn, nae oes; felly dylai cynnyrch y ddaear ga.el ei fii-bed a" (id(,fti.v(tdlo -,Iii vinboi-til i ddvn ac anifail yn y wlad, yn lie ei ddyfetha. a gwaetb na hyny, wrth ei wneyd yn ddiod feddwol, a thrwy hyny ei ddefnyddio j ddin- ystrio miloedd yn ein gwlad. Dyma elyn ag yr ydym yn dioddef er's oesau oddi wrtho fel gwlad, ae yii ngwyneb ]>ob rheswm, fe ddylai cynnyrch ymborth y wlad gael ci achub rhag ei ddefnyddio i'r fath felldith: ac yn enwedig gan fod peryg] prinder yn ein bygwtli, earwn vmeyd cymmhelliad difrifol av i ffermwyr ystyried y mater, ac ymattal rhag gwertlu cynnyrch eu tir i ddarllawyr, eithr yn hytrach ei ddefnyddio vn borthiant iddynt eu hunain a'u liaifeiliaid, ac a! bed gwario yn ormodol ar borthiant tramor: ac onid yw yn ffaith fod porthiant cartrcfol yn rhagori ar yr un tramor? Hyderaf y bydd i air ar y mater hwn gael sylw teilwng, ac y ceir gii-elel cyfnewidiad huaJJ. Dywedaf yn enw Iesu Glist, Brenin v Deyrnas Dragwyddol—ymaith a'r fasnach feddwol o'n gwlad. Yr eiddoch. I TEMLYDD.

I EISTEDDFOD CADEIRIOL CORWEN. r oneuaigion, Cyhoecldwyd fi yn fuddugol yn yr iic-liod ar y testyn Can Mlynedd Nev. yddiaduriaeth Gymreig,' o dan y ffug-enw Ap Brothen.' Ond gan na rodtlwyd y wobr ar y jjryd (y mae wedi dyfod erbyn hyn), ysgrifenais at y beirniad, a dyma gynnwys ei nodiadau ataf Awst 5ed :—' Da oedd genyf allu canmawl traethawd yn dwyn yr enw Cosmos,' a dy- wedais ei fod yn llawn liaeddu y wobr, ond chwanegais na chawsai ef mo honi y tro hwn, am fod ei Niell yn y gystadleuaelh.' Dyna yn fyr fel y safai pethau. Yr oedd tiaethawd Cosmos yn un da iawn, onu yr oedd eiddo Ap Brothen yn well.' A wado hyn. gwnded i'r haul godi. Yn y Bryihon a'r Liv w ccl -,v d fcd Trcmiwr o r Truman wedi anfon ei dlraethawu i'r Lcirniaid yn lie i'r ysgrifen- Hid, ae 11l1Î cf ücdd v !!üi'ell. Osn' Vll ydd, ac mai ef oedd y goreu. Os yw iiyn yn wir, pa ham na hysbyswyd hynv wrth ddar- llen y feuniauaeth yn Ngborwen; A pba fcdd vr oedd yn bossibl icldo fod yn wir r o bicgicl. dywed ammod yr ail—' Rhaid i'r holi gyfansodctiadau llenyudol gyrhaedd yr ys- grifenydd ar iieu cyn CTorphenaf lUicd. tiydd yn cfyr.ol ar yr un pryd i bob vrngeis. yt4d anfen ej onw priccial dan 1);1 fodd y o*t- Trumau pa biyd i anion ei gyfansoddiad heb wybod i ba le ? Yn ehwanegol, dywedwyd wrth ddarlien y feirniadaeth fod yr agosaf at Ap Broth- eii yn well lienor, ond fod Ap yn fwy manwl o lawer; ac hefyd, fed ganddo ben- nod ar Newyddiaduraeth Gymreig America ac Awstralia, a'i bed yn bennod ddyddorol iawn.' Gwelwn felly fod y feirniadaeth yn Corweu I a'r nodiadau a dderbyniais oddi wrth y 1 beirniad yn unol hollol. 0 gaulyniad, rklid mai rhywbeth ddaeth i mewn ar ol darllen y feirniadaeth ydoedd mai Trcmiwr o'r Tru- mau oedd y goreu. Ond ei fod wedi anfon ei draethawd i'r Iye*j-iiia(i vii Ile vs(,i-ifeii- ydd. Yn ngwyneb y ffeithiau uchod, yn mha le y i,liod(iii- Ti-eiii]iN-r *i- Ti-umziii. Er pob ymgais ar ei ran i gael bod yn fuddugol, rhaid iddo gymmeryd ei le yn drydydd y tro hwn, ac nid yn gyntaf, neu bydd yn rhaid i'r feirniadaeth fyned yn chwilfriw, yr hyn ni fynaf, er dim, ei gredu. Os yw Trciniwr or Trumau' yn dal i ddy- wevd mai ere ydoedd y goreu Jllid yw cyf- iawnder yn ei alw i'r maes i roddi goleuni dydd ar bethau? With wneyd hyny, peidied a meddwl nad oedd neb yn gwrandaw nr y feirniadaeth yn Nghorwen, ond ei gyfeillion ef. Hyn oddi wrth Daniel Jones gyda gofid fod pethau mor anesboniadwv wedi eymmeryd lie vnglyn a hyn. Gan hyderu y caniata eich caredigrwydd i hyn ymddangos yn y 'Faner.' Mwrog Street, Rhutliyn.

MARW EFRYDYDD IEUANCG TRWY FODDIAD. Derbyniwyd y newydd yn Bangor dvdd lau am foddiad R. B. Hughes, unig fab y Parch. M. Hughes .gweinidog eglwys M.C. Park Hill, Banger, yr hyn a gymmerodd le y 1 Llanbrynmair, sir Drefaldwyn, lie yr oedd ef a i rieni yn treulio eu gwyliau. Daeth y newydd mewlI llythyr at un o ddi- aeoniaid yr eglwys. Yrndden^ys fod y bacli- gen wedi myned i ymdrochi, a daethpwyd o hyd i'w ddillad ar lan Hyn dwfn, ond nid oedd y corph wedi ei gael ar adeg ysgrifenu y llythyr. Cydymdeimlir yn dd,wfn a'r teulu yn eu profedigaeth lem. Yr oedd y trangcedig yn efrydydd o Ysgol Fnars, Ban- gor, ae yr oedd -wedi ennill ysgoloriaeth <> ;8'ip. yn Rliydye^ain. Yr oedd o ddeutu 22ain nilwydd ood.

■. MILWYR Y FYDDIN CADW (RESERVISTS) A THIRIOCAETHWYR. OL-DDYLKDION CYFRAXIADAU AT YSWIRIANT IECHYD. Dymuna'r Dnprwywyr Yswiriant Cnn- reig fyncgi nad oes rym mewn umhyw' rr- v n ag 61-duylcdion .i1 dilyn I allan o waith yn ystod y flwyddyn ddiwedd- af, a dderbynio milwyr y Fytidin" Gadw (He- servists)^ neu r liriogaet-lnxyr (neu, yn eu habsennoideb, eu perthynasan), a hwy yu awr v. e li eu galw allan. Dylcut ysgrifen- nu r ueiii.tu Called 1'p ar draws rhybudd- ion felly, a u <iychwelyd i'r gymdeithas, yr hou a enfyn iddynt, rhagllaw y cyfarwytld- iadau arbeiiuijr a ymwncl a hwy. Dirjirwyaetji Yswiriant Cencdlaethol leeh- yd (Cvmru), Neuadd v Ddinas. Caer- dnhl. Awst 13eg, 1914.

8 3 Sr.ti; r f-'n: tr-ei or rt-tum c!. frr beautiiiiiJy I'VisT.i1. V. CAtakgni (f S i; j» f:i b-jyiz- c, Bepairaal i'aciory 1' i:<'s. B. & D. DAVIS. 4! fçHHy Road, BIRMINGHAM.

arwyddair, a gwn y cyflawnir eich. dyled- swydd yn anrhydeddus. Bydd i mi ddilyn eich symmudiadau oil gyda dyddordeb dwfn, a svhvi gyda boddhad ar eich cyn- nydd dyddiol. Yn wir, ni bydd eich gawd tnth yn absennol o'm meddyliau. Gweddiaf ar i Dduw eich hendithio a'ch amddiffyn, a'ch dwyn yn ol yn fuddugol- iaethus.