Y Brython

gwahanol fathau ar fwyd tramor a brynnwyd wnnynx yn cynrychioli y pwysau a ganlyn am bob pen o'n poblogaeth Bacwn, 14 pyirys; ymenyn, 91 pwys caws, 5| pwys wyau, 50 (mewn rhif); siwgr, 82 pwys beef, 21 pwys myton, 12| pwys. Yn sicr, fe ddylai athrylith ein pobl fod yn alluog i drefnu moddion i ychwanegu'n sylweddol at gyn- nyrch cartref ynglyn a'r rhm fwyaf o r mathau hyn ar fwyd sy'n anhebgor i n ffyn- niant fel cenedl. Trefnodd Arglwydd Selborne gyda Swyddfa Rhyfel i seru (starring) dynion sy mewn gwas- anaeth amaethyddol profedig. Buddiol i'r wfed sylweddoli y gwnaed y trefmant ar yr ysfcyriaeth fod diogelwch y wlad yn cael ei SlCr- hau gan y rhai sy'n cynhy Clill I)WYCI yn ogystel a'r dynion sy'n gwneud ofter rhyfel neu'n dwyn arfau, ac yn diogelu eni gwlad yng agwasanaeth ein Hynges odidog. Ond rhaid i'r rhai sy'n triny tir ddangos yr un ysbryd o hunanymroddiad a hunanaberth a r rhai sy n rhoddi galwedigaeth a masnach i fyny, a gad- ael cartref a theulu i ymladd dros ryddid ac iawr,der. ?T?c'r angen i godi mwy o fwyd cartref, ac fBllyleihitu y aWIll. a brynnir o wledydd tramor, yn rheidrwydd diaroheuol. Beth bynnag fu ein syniad am fantoli gwerth ein prymadau o wfcdydd tramor, a'n gwerthiadau iddynt, y :rnae'n ffaith anwadadwy ac echrydus fod gweddill ein pryniadau dros Irn ein gwerth- iadau wedi cynhyddu o 110 niiliwii o bunnau am y cyfan o'r flwyddyn 1914 i 300 miliwn 0 bunnau am y 10 mis yn diweddu Hydref 30. Brbyn diwedd Rhagfyr bydd y gweddill yn ein herbyn am y flwyddyn yn 360 miliwn o bunnau. Amlwg y rhaid talu'r swm enfawr hwn o'n cyfalaf i raddau pell. Ni all unrhyw wlad barhau i fasnachu ar y llinellau hyn heb beryglu ei safle a'i diogelwch. but bynnag, un ffordd efleithiol i leihau y gweddill a'r fantais yn ein herbyn yw cynhyddu n syl- weddol swm a gwerth y bwyd a gynyrchir gartref. ?S?hon y dadleua rhai mai ofer pwyso ar amaethwyr i ychwanegu at gynnyrch y tir pan y mae liif-tir mor bnn. Eto, dylid cofio r addeilr yn rhwydd y gellid ychwanegu at uvnnvrcix y tir sy dan driniaeth eisys drwy dalu mwy ° sylw i ddetholiad gwrtaith a hadau. Yn wir, dygwyd i'n sylw yn ddi- woddar ddanachos yn arbenmg sy n profi hyn. Nid yw cyfartaledd cynnyrch gwenith yrig Nghymru yn fwy na 28 bushel i'r acer. Ym M6n, y mae Mr. E. T. John, A.S. wedi codi 48 bushel i'r acer yn' Llanidan, ac y mae amaethwr yn ymyl Gwrecsarn wedi codi 61 bushel i'r acer. Nid yw amaethwyr wedi maxiteisio fel y dylent ar y cyfieusterau a gyn- hygir yn ddidraul ym Mhnfysgol y Gogledd ym Mangor i gael cyfarwyddyd dynion prof- ed,ig ynglyn a gwrtaith a hadau. Y mae aelodau adran amaethyddol y Coleg, yn ogystal ag athrawon fferm-ysgol Madryn, bob aroser yn barod i hyfcorddi amaethwyr, ty- eldynwyr, a garddwyr, parth pob adran o'u gwaith. Ni raid iddynt and ysgrifennu at y Froff. B. G. White, Coleg y Brifysgol, Bangor, neu at y Prifathro R. H. Evans i YBgol Madryn, Pwllheli. Gwiuveth Arglwydd Selbome yn glir eisys ei fod yn benderfynol o gynorthwyo amaeth- wyr hyd eithaf ei allu i symud pob rhwystr a.r y ffordd 'i sicrhau gwell cynnyrch. Erys y cyfrifoldeb yn awr ar amaethwyr y wlad i ddatgan yn glir beth yw'r anawsterau, nid yn unig er eu mwyn eu hunain, ond oherwydd y gall eu hesgeulxistra olygu colled a chyni i'r wJad. Dymunaf apelio o galon at amaethwyr, JnM-ddalwyr, garddwyr, a phawb eraill cys- ylltifdig a'r gwaith o gynyrchu bwyd yn y Sir, i anfon manylion o unrhyw anawsterau i mi, fel ysgrifennydd y Pwyllgor SiroL Y mae'r pwvllgor mewn cydweithrediad agos a chyson a Chyngor Amaethyddol Cymru yn ogystal a Bwrdd Amaethyddiaeth.. Hyderaf y bydd Cymru yh y mater hwn, fel ymhob- cysylitiad arail, yn ateb yr alwad am ymroddiad a gweitbgarwch difiin. Carwn hefyd i amaethwyr a gweinidogion amaeth- yddol sy mewn anhawster yngiyn ag ymrestru, ysgrifennu ataf gyda manylion cyflawn yn ddiymdroi.—Yr eiddoch yn gywir, EVAN R. DA VIES, Swyddfa Addysg, Caernarfon 50 Am Eglwysydda pawb." I At Olyaydd Y BRTTHON I Syr,—-Yng nghanol llawer o bethau mor enbyd, y mae un peth go dda wedi dyfod yng nghol y rhyfel, sef y triwa cydrhwng y gwa- hanol bleidiau crefyddol a gwleidyddol. Fe rydd hwn hamdden. iylnj geisio deall safbwynt y naill a'r Hall, ac i glosio at ein gilydd yn dynmieh, mi hyderaf. Ond er pob triws, y mae amteij un eto, fel rhyw Dwrc anystywallt {rhaid gofalu sut i siarad am y Twrc hefyd !) na wna.'r rhyfel nac arall ehangu dim ar ei orweliori, na lladd .dim ar weriwyn ei enwad- aeth. Ni fydd dim yn fy synnu yn fwy nu'1' hwyl a'r bias a ga y rhain wrth ladd ar ein cvn- dadau yn yr ciesoedd gynt, a cheisio dangos oostywcwn mor ddrwg kddynt, gyda'r amcan, wrth gwrs, o froho eu hunain, a dangos fel yjnaent hwy wedi dod a phethau i dreip. Gwriant y mor a'r mynydd o bob myw wendid ynein hynafiaid, gan anwybyddu pob rhagoriaeth. Taflant bob anfri ar yr aberth a wnaeth yr Eglwys er mwyn addysg, er y rhaid iddynt dystio yn ragnachlyd mai ysgol y Llan oedd yr unig ysgol i'w clxael. Siaradant am ei chatecism digymar (hen gatecism ar laeth athrawiaeth yr hwn y mag- wyd enwogion a duwiolion ptmnaf Cymru, ac at yr hwn y seiliwyd y Gyjfes Ffydd a'r Hyfforddwr) fel pe bai y llyfr mwyaf dieflig. A Mr. Gol., gyda golwg ar Yr ysfti, am eglwys I ydda pawb," ni chododd neb ei lais pan roddid C.E." ar olenw pob hengarcharor digrefydd. -o na, fe gai'r Eglwys y rheiny i gyd, a defn- yddid hynny'n ddadl o blaid Dadgysylltiad. A dyma a ddywedwn wrth y milwyr a rwystrir yn hyn o beth, nid yw fawr o wahaniaeth yn y diwedd pa un ai "M.C." ai Cong."ynteu beth fydd ar oleich henwau, os bydd yr hen galon yn ei lie. A dyna falch fyddem o weled dwy Jythyren arall wrth fon eicln henwau pan ddowfih yn oI-y. V.O.! Lwc dda. i chwi i gyd. DANIEL O. JONES. 17 Sejion Square, Lerpul. [Bi. raid cwUnji llythyrau'r Rhyfel 'dilynol oherwydd eu hyd a'u rlaifedi a cheis- iwyd gwneud hynny heb anafu ond cyn lleied eitiil ar anhelloiian po& Un.Y ÙOL.]. Adlais y Gors a'r Niwl. Syit,-Ofer yw ymgais Adlais i geisio es- bonio ymaith ei ensyniadau annlieyrngarol. Ail edrydd hwynt wrth eu gwadu. Nid wyf, wrth gwrs," ebai,. mor wallgof a medd- wl fod Germani heb bechod nid ydym nin- nau heb bechod." Hynny ydyw, yr ydym ni yn yr un camwedd a Germani, ac y mae ein cyfrifoldeb yn gyfartal i'r eiddo hithau am y rhyfel hwn. Y mae Mr. P." else ymhellach, yn sefyll fel barnwr Germani, ac y mae hef- yd yn pasio'r ddedfryd. Mor syml ydyw pethau iddo ef. Y mae Germani yn drosedd- wr. Yr ydym ninnau yn caru cyfiawnder ac yn dadweinio'r cledd i sicrhau teyrnasiad cyfiawi der ar y ddaear." Ymgais yw hyn i wawdio'r ffaith gydnabyddedig, nid yn unig yn ein hymerodraeth ni, ond hefyd mewn gwledydd amhleidiol, mai Germani sy'n gyfrifol am y rhyfel erchyll hwn, ac i'n gwlad. ni ddadweinio'r cledd cddiar yr mncaDion uchaf.■ Gwir ystyr gwawdiaeth o'r fath ydyw mai ein gwlad ni sy n gyfrifol am y rhyfel, nid Germani. Eglura brawddeg gyntaf Adlais yn ei lifch ddiweddaf ei amryfusedd. Saif yr Iesu i fyny," ebai, a dywed, Ond yr wyf ft yn dywedyd i chwi.' Dyma wrthgyferbyniad cadarn i'r hen syniadau a ffynnai yn Ei oes Ef. Gall Moses ddweyd beth a fyn, ond fel hyn yr wyf fi yn dweyd.' Dyma ystyr y geiriau i mi." Yn sicr, nid hyn yw eu hystyr, na'u hysbryd. Nodwedd amlwg yn nysgeidiaeth yr lesu yw urddas, a chyfeiria bob amser at Moses a pharch. Ni ddylid pricdoli i'r lesu ystum a thon y coegyn balch. A phe bai gwrthgyferbyniad rhwng dysgeidiaeth Crist a Moses, ni ddywedasai Crist, Ni thybiwch fy nyfod i dorri y gyfraith, neu y proffwydi ni ddeuthum i dorri, ond i gyflawni." Nid dileu deddf ad-daliad a wnaeth yr Iesu, eithr ei chyfyngu, a'i gwaredu oddiwrth ddialcdd personol a hunanol. Os oymherir Matt. vi, 38,etc.,a xvm, 15-17, ceir syniad clir pa fodd y dylem ymddwyn at y rhai a becho yn ein herbyn. Pe d' allid amodau maddeuant, ni ddywed- id na "ellir amodi cariad." Amodir cariad mewn llawer dull a modd. Y mae gwahan- iaeth rhwng cariad sy'n ymhyfrydu yn ei wrthrych a chariad sy'n tosturio wrtho. Un peth yw caru cyfaill, a pheth arall yw caru gelyn. Amhosibl i neb ymhyfrydu yn ei elyn, fel gelyn. Ond gall dosturio wrtho, gweddio trosto, a gwneuthur daioni iddo hyd eithaf ei allu. Ond gall y gelyn atal y goreu i wneu- thur daioni iddo, fel y mae'n rhaid ei adael iddo ei hun, neu gymryd mesurau i'w gosbi. Dysgir yr egwyddor hon yng nghyfarwyddyd yr Iesu i'w ddisgyblion, ac yn Ei alarnad uwchben Jerusalem (Matt. x, 13-15; xxiii, 37,38). Pan fo'r gelyn yn cau allan ddaioni a thosturi, ac yn dod yn llofrudd dichellgar a chreulon, y ma,e'n berffaith unol a phob .;o( i i f?-,i-wolaetb.. Nid egwyddor o gariad ei osod i farwolaeth. Nid cariad yw'r peth ynfyd hwnnw a ganiata i'r gelyn sarnu. pob egwyddor a deddf gyfiawn, a lladd a difrodi'r ffordd yr elo. Pa gariad fyddai hwnnw a barai i dad adael i'w blentyn ei ladd gan lofrudd o elyn ? Oni pharai car- iad i'r tad ladd y llofrudd, pe raid, i achub ei blentyn ? Pa fath gariad a barai i'r wlad hon, er enghraifft, adael i Germani ei sathru tan ei thraed ? Ai cariad yw hwnnw sy'n cynorthwyo'r lleidr a'r llofrudd yn eu hanfad- waith ? Ynfydrwydd noeth yw dywedyd fod caria,d Crist yn goddef pob penrhyddid i'r drwg weithrcdwr a'r gelyn. Nid yw cariad Crist yn gofyn y fath both oddiwrth y person. unigol, heb son am y wladwriaeth. Ac fe ddylid gwahaniaethu rhwng terfynau awdur- dod yr unigolyn a'r wladwriaeth. Y mae Adlais yn hoff o gyfeirio at awdur dod y ddeddf foesol, er y gellir casglu. na wyr mai Moses oedd ei chyfryngwr. Yr wyf fwy nag unwaith wedi ei gyfeirio at ddysgeidiaeth honno gyda golwg ar y llofrudd. Egyr y ddeddf hon yn ei grym ynglýn a llofruddiaeth. Y mae'n gyfiawn, yn ol y ddeddf hon, i osod y llofrudd i farwolaeth ac od oes gysondeb yn y ddeddf y mae gosod y llofrudd i farwolaeth yn gyson a dau orchymyn mawr y gyfraith. A pha berthynas sydd rhwng y rheol euraidd a gweinyddiad deddf gwlad ? Yn sicr, ni ddywed hi wrth y barnwr, Gollwng bob llofrudd, lleidr a drwg-weithrcdwr arall yn rhydd, fel y dymunet i arall dy ollwng di yn rhydd, a'th fod yn llofrudd, lleidr, neu ddrwg weithredwr yn y ddalfa. Yr hyn a ddywed hi wrtho ydyw, Gwna gyiiawi der yn dy swydd, fel y dymunet i arall wneuthur cyf- iawnder i tithau, a'th fod ar dy brawf. A phwy a all freuddwydio, yn wyneb ffeitliiau hanes, a ffaith fawr y Groes, fod y rheol euraidd ym mywyd yr unigolyn, neu'r genedl, yn foddion anfiaeledig i ladd gelyniaeth, trais a chreulon- deb ? Oni lywediwtliir yr Armeniaid gan y rheol euraidd, ac onid oes dros 600,000 ohon- ynt mewn ychydig fisoedd wedi eu llofruddio yn y modd erchyllaf gan eu gelynion marwol, a thrwy gydsjaiiad y Caisar ? Cyfeiria Adlais, fel y Pasiilistiaid eraill, at yr ymadrodd, Gwyn eu bod y rhai add- fwyn," fel petai yn penderfynu pwnc rhyfel, ac yn wir pob math ar gosb ar droseddwyr. Mae addfwynder, yn eu cyfrif hwy, yn rhywbeth ynfyd o feddal; a'r dyn addfwyn yw'r hwn a oddef yn fud a thawel i bob dyhir- yn wneuthur a fynno ag ef a phawb arall. A'r wlad addfwyn yw honno a ganiata i ddrwg weithredwyr a gelynion wneuthur a fynnont. Pa fodd y gall ii(,,b fi-ouddwydior fath ynfyd- rwydd ? Onid yr Iesu yw'r esiampl berffaith o addfwynder ? Ac oni chyhoeddodd Ef y gwaeau mwyaf ofnadwy ar y Phariseaid ? Oni lanhaodd y deml a sel ysol ? A ydyw Matt. vii, 23, yn gyson ag addfwynder meddal y Pasiffistiaid ? Credwn mewn elw, ac mewn twyll," ebe Adlais. Os sieryd ef amdano ei hun a'i blaid o'r goreu. Y mae'r Jacobiaid hyn yn anobeithiol. Ord ni chred mo'n gwlv,d ni mewntwyll a chelwydd. Yr ydym yn byw fel bodau rhesymol heb dwyllo. Nid twyll- wyr mo gorff mawr ein masnachwyr. Ni olyga hyn nad oes gormod o dwyll yn bod ac yn sicr y mae He i wella'n fawr ar amodau masnach. Ond beth a gyrhaeddir drwy gyhuddiadau ysgubol fel yr eiddo Adlais ? Dyma ei ddull ef o ddangos ei gariad at ei frodyr gonest. Gesyd y gonest a'r anonest' "mewn un sypyn." Wel, rhaid i mi ollwng y Jacob hwn cyn gorffen ag ef. Ond caniat- aer i mi ddywedyd eto, mai nid drwg rhyfel yw'r cwestiwn ond beth a ddylai gwlad ei wneuthur pan fygythier ei hiawnderau a'i bywyd gan elyn gormesol a chreulon. D. POWELL. I f Pum cwestiwn D.P. I At Olygydd Y BRYTHON fc»YB,—Gcddefwch ychydig sylwa-dau fel atebiad i'r cwestiynau a osododd y Parch. D. Powell yn ei lythyr diweddaf ? (1) A ddichon gwladwriaeth fod heb ddeddfau ? 2, A ydyw deddfau gwlad o werth heb allu priodol i'w gwfinycklu ? 3, Onid yw gorfod- aeth yn un o hanfodion deddf gwlad ? 4, Onid uniawn ac angenrheidiol i'r wlad ddefnyddio mesurau gorfodol i atal drwg, i osod drwg i lawr, ac i gosbi'r drwgweithred- wyr ? 5, Onid yw'n gyfiawn ac yn angen- rheidiol i wlad amddiffyn ei hun, ei rhwymed- igaethau cywir, ei rhydd id a'i hiawnderau, yn erbyn pob gelyn anghyfiawn, gormesol a chreulon ? Am 1, gellir dweyd na ddichon gwladwr- i. aeth fed heb ddeddfau. Oed pa beth a olyga ilfr. Powell wrth wladwriaeth ? Gwir, nis gall" gwladwriaeth fel y'i hadwaenom hi "yn ol y cnawd fod heb ddeddfau, oblegid, o'r braidd, cyfystyr ydyw gwladwriaeth a dedd f. Yn sicr, felly, hanfodol i'r naill ydyw y llall. Ond dylid cofio nad sail gwlad- wriaeth yw deddf, ond ei hofferyn. Y mae byd o wahaniaeth rhwng y ddau. Sail gyffredin gwladwriaeth yw barn ac ewyllys deiliaid y deymas." Felly, gwelir nad yw bod gwlad- wriaeth yn defnycldio grym a gallu deddf yn profi dim mewn perthynas i hanfodion moesol- deb profi'r gwrthwyneb i hyn a wna'n amL Yna cyfyd cwestiwn o hawliau y mwyafrif. Ai nid yw barn y mwyafrif yn penderfynu rheidrwydd, priodoldeb, ac effeithiolrwydd unrhyw beth ? Gall fod-am dymor. Ond pwy wyr y penderfyna iawnder y cyfryw beth ? Peth cymharol ddiweddar mcwn hanes yw gwladwriaeth yn ystyr bresennol y gair. A rhaid i ni gofio hefyd fod yr hyn nad oedd yn iawn ddoe (hyd yn oed mewn gwlad- wriaeth) yn iawn heddyw, sut bynnag y bydd yfory Y mae pob peth yn symud yn ei flaen, ac nid yw gwladwriaeth yn eithriad, mewn un modd. Am 2 a 3, rhaid cydnabod nad oes gwerth mewn deddf heb allu pricdol i'w gweinyddu, ac hefyd mai Jianfodol i ddeddf yw gorfodaeth. Hapus ac effeithiol ddeddf Hawlia 4 fwy o ystyriaeth. Haws cydna- bod ar unwaith ei bod yn "angenrheidiol i'r wlad ddefnyddio mesurau gorfodol i atal drwg," etc. Tebyg ei bod yn uniawn hefyd ar rai ystyriaethau. Ond pwy sy'n penderfynu pa beth sy'n "ddrwg"? p glorian a gyrnerir i dafoli da a drwg, o saf- bwynt y wladwriaeth ? Ai y wladwriaeth ei hun, h.y., y Weinyddiaeth, Ty'r Cyffredin, a Thy'r Arglwyddi ?' Dywedir, serch hynny, bod hawl a gallu y wladwriaeth yn dibynnu, mewn enw beth bynnag, ar farn ao ewyllys poblogaeth (wrywaidd) y wlad. Pa fodd y mae poblogaeth gwlad i benderfynu r hyn sy'n ddrwg—neu i fod yn "ddrwg ? Beth yw'r safonau wrth y rhai y maent i t'e;iivir y gwahaniaeth rhwng drwg a da ? Nid oes angen i mi awgrymu nad yw'n bosibl i ddynion cyffredin y wlad benderfynu (ond mewn rhai achlysuron arbennig iawn) gwestiynau parth da a drwg, pa fesur bynnag a ddygir ger eu bron. Y maent yn rhwym, o ddiffyg gwy- bodaeth, yn un peth, o gredu y sawl a fynega iddynt a/rhyn a dderbyniant yn ol Haw fel yn iawn a phriodol. Credant, gan mwyaf, yr hyn a ddywed y newyddiaduron. Yna yn anymwybodol, cyrhaeddir at farn y wlad Eto, ar wahan i'r anhawster hwn, rhaid i ni ofyn, Pa allu neu rinwedd dyrchafol, achubol, neu ddyngarol, sydd mewn cosbi fel y cyfryw? Syniad hollol wrthun, anwaraidd yw cosbi er mwyn cosbi ac nid oes amcan arall i gosbi dyweder a fynner am "ddisgybla3th cosb. Gellir disgyblu ac hyfforddi ac eto heb gosbi. Nid wyf, wrth reswm, yn tybied y dylai y drwgweitlnxKiwr gael bod yn rhydd i wneuthur fel y mynno. Byddaf yn meddwl wrth ddrwg- weithredwr y dyn elwir yn criminal, ac nid y dyn a chwysa lafur gwragedd a merched Yr wyf eisoes, Mr. Gol., wedi cymryd mwy o'ch gofod nag a ddylaswn, ond goddefwch un gair ar y gofyniad olaf. Ydyw, y mae'n bosibl i wl.ct,I)ob gwlad o ran hynny,— gredu ei bed yn gyfiawn ac yn angenrheidiol i amddiffyn ei hun, etc., etc. Dyna un o'r pethau mwyaf galarus a phwysig a ddysgir gan y rhyfel hwn.-—Yr eiddoch yn gywir, UN O'R DE. [ Gadewch i'r diafol gael ei ffordd. I I At Olygydd Y Brython I SYR,—Y mae n amlwg na fcdr Mr. Powel I ysgrifennu colofn heb gamliwio. Ni ddy- wedais fod melltith Duw ar y fath gyrneriad" au a'r Macabeaid, Cromwel a Lincoln." Ail" adreddef yr hyn a ddywedodd yr Iesu w rth yr hwn a darawodd was yr arci?oSeiriad, Dod dy gleddyf yn dy wain." Nid a chleddyf yr hyrwyddir Teyrnas yr Iesu. Rhaid i mi ddweyd fod yr Iesu neu Lincoln yn cam- gynieryd. Ni allaf gredu yn y ddau. EfaHai mai rhyw wendid yn fy nghymeriad, nas gwn amdano, yw y rheswm fod yn well gennyf Efengyl yr Iesu nag Efengyl Mr. P. Nid wyf yn gallu derbyn llawer o bethau a ddywed Paul ychwaith. Dyma ddigon o faes i goegni Mr. P. Bycld ei lythyr nesaf yn fwy doniol nag erioed, a phob lliw yr enfys ynddo. Ymddangosodd dysgeidiaeth yr Iesu fod goddef drwg yn wasanaeth i Pduw ami dro i minnau fel peth gwallgof, oLd darllened cich darllenwyr drostynt eu huna,in Matthew v, 43, hyd y diwedd, a chyda gonestrwydd difrifol barned pob un drosto ei hun. Gwir i mi ym- godymu ag athroniaeth Hegel, ac y mae gen- nyf dystysgrif rhai o gewri meddyliol Prydain fed fy ymenuydd" in working order" Paham, yn enw pob synnwyr, na allaf ddeali gei,riav&r Iesu mwy na rhyw eiriau eraill ? Os nad wyf yn eu deall, rhoed Mr. Powell li ar y llwybr priodol. Cymeraf fy nysgn. Dywed Mr. P., dichon y twyllir rhai gan y cri fod pob math ar ladd yn ddrwg moesol. Gofynnais dro yn ol i Mr. P. pwy yw'r awdur- dcd sydd i benderfynu fed y lladd yina neu y lladd arall yn ddrwg moesol." Ni at-ebodd eto Nid yw pob rhyfel, mae'n debyg, hyd yn oed yn ei farn ef, yn <s gyfia.wn." Nid y person unigol sydd i benderfynu, mae'n am- lwg, canys condenmia, i bob un wneud yr hyn oedd union yn ei olwg ei hun." Lladd- odd Moses yr Eifftiwr, A wnaeth yn iawn ? Efe ei hun basiodd y ddedfryd. Yi-i ei olwg ei hun yr oedd y weithred yn union." Os da, pam y ffodd ? Gallwn i gredu yn gyd- wybodol y dylid lladd rhyw ddyn. A yw yn iawn i mi wneud ? Diau i ambell wr ladd ei wraig anffyddlawn gan gredu yn gydwybodol ei fod yn gwneuthur yr hyn oedd iawn. Oni fyddwn ni ein bunain yn barod i ddweyd ambell dro, "yr oedd yn hen bryd lladd y trychfil." Os nad y person unigol, yna rhaid mai y wladwriaeth yw'r awdurdod sydd i ben- derfynu y Hadd da a'r lladd drwg. Os felly, pa un ai gwladwriaeth Prydain ynteu Germani yw'rawdurdcd ? Sicr fod yna bregethwyryn Germani yn eyniell lladd bechgyn Prydain fel gweithrod "gyfiawn." Mor aiudd yw i ambell druan beidio a lladd ei wraig anffydd- Ion. Mor anodd peidio a lladd y Caisar. Ond y ddadl rhwng Mr. P. a minnau yw, ai ceisio peidio a'i ladd ynteu ceisio gwi-iei-d (sef Iledd y Caisar) ddylem ? Dyna'r ddadl. Treiwch beidio, ebe 'r Iesu treiwch wneud, ebe efengyl Mr. P. Yr wyf yn barod i gydnabod y gall dyn fed yn sant er iddo lofruddio ei gyd ddyn. Er enghraifft, Moses a Crhomwel. Diau nad ellir cario hyd amherffaith fel hwn yrnlaen heb ryfel, ond ni wna ein hamerffeith- rwydd ni ryfel yn dda a pherffaith. Ni ddylai neb fyned i ryfel os gall beidio. mwy nag y dylai roddi llythyr ysgar i'w wraig os gall beidio. "Gwnaed y diafol a fynno ydyw C'li d y Pasiffistiaid, ebe Mr. P. Dyna fy nghrcd i. Ond ychwanegaf, -Na -,viieweli yr un peth a'r diafol." Os gwna dyn yr hyn a wna bwystfil, beth yw yn y weithred honno oLd bwystfil ? Wrth eu gweithrfdoedd yr adnabyddwch IiNvyxit. Os Germani a be eh odd, paham y dicddef bechgyn Prjdain ? Os yw y rhyfel hwn yn "gyfiawn, "eosba y di- euog yn. union fel yr euog. Nid yw y ffrwyth yn "gyfiawn." Sut y gall y pren fed yn gyf- iawn ? Nis gwn sut y buasai athrawiaeth yr Iesu yn gweithrc du mewn gwladwriaeth ond ni allaf droi cefn amo o achos hynny. Fe wyr Mr. P. cystal a minnau i-riai delfryd rhai o ysgrifenwyr yr Hen Destament yw cael pawb yn gyfraith iddo ei hun, neu yn ei galon, sef yw hynny, anarchaeth neu ryddid. Rhyddid oddiwrth lywodraeth allano], dyna yw anarch- aeth. Gwel Jer. 31, 33. Rhaid i Mr. P. gofio nad allaf gredu y gellir ennill na cholli pethau moesol mewn rhyfel, fel meddiant cenedlaethol. Gall rhinwedd (quality) cenedl fod pena ba,i old cant yn aroB heb eu lladd. Nid maint a wna rinwedd. Cwaliti cenedl yw ei gwareiddiad. A yw rhyfel yn debyg o atal rhwysg y diafol yn y byd ? Os yw, gwell fuasai milwr na j phregethwr. Dywedaf eto yn bendant mewn gieiriau mor eglur ag y gallafmai yr unig ffordd i fod yn debyg i Iesu o Nazareth yw goddef pob drwg, gada.el i'r diafol gael pob rhyddid ac ymatal rhag diwreiddio'r efrau. "Na wrth- I wynebwch ddrwg."—Yr eiddoch, ADLAIS. j Trechwn yn gyntaf, maddeuwn f wedyn. At O?.t/fM Y BRY1RON I ? I SYB,—Fel un a gymer ddiddordeb neilltuo .l yn y drafodaeth ar y rhyfel, caniatewch ofod bychan i fyned rhwng D.P. ac Adlais megis. Buasemynmeddwl ar beimawd llythyr A/lUii-; yr wythnos ddiweddaf fod D.P. yn dechreii gwicliiali olld na, mae ef nior ar egwyddorion y saif o'u plaid. IvIae AdlAs wcdi mynd yn liesp, oherwydd y mae'n gofyn maddeuant y golygydd a'r darileuwyr am rygnu yr un peth o hyd. Mae eisiau gras i faddeai iddo am osodiad fel a ganlyn "Yr wyf yn teimto fel dyn wedi rhyw hanner gweld drychfcddwl sy'n ddatguddiad di ben draw, ac yn iachad i'r cenhedloedd, ac eisiau i eraill fy sicrhau ei fod yn wir." Yr ateb ydyw, amod maddeuant yw edifeirweh, a 'does gan y Duw mawr a da ddim eisiau i'w greaduriaid wneud dim ond fel y gwna Ef ei hun. 'Does dim arwydd o cdifeirweh ar y Germaniaid eto, a 'does neb yn ei synnwyr a wad nad ydym yn ymladd dros ryddid a chyf- ia wnde r. Bootle. JONATHAN HUGHES. I