Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
5 erthygl ar y dudalen hon
ADDYSG.
ADDYSG. [GAN ARTHUR HUGHES]. II. Gyda golwg ar y dull o gyfrannu addysg mcwn ysgolion, ni hoffwn ddweyd dim yn bendant am Argentina, gan nad wyf eto '11 ystyried fy mod yn gwybod digon am ddull y wlad hon i fedru barnu. Ond am yr Hen Wladigartref gallaf ddweyd mai perygl mawr yr ysgolion, a'r colegau hefyd o ran hynny, ar hyn o bryd, ydyw myned yn rhy beirian- nol, a chamgymeryd hyfforddiant am addysg. Un peth yw'r gwaith peiriannol ond angen- rheidiol o hyfforddi a rhoi gwybodaeth peth arall hollol wahanol ydyw addysgu. Rhoi gwybodaeth i mewn ydyw hyfforddi, dysgu rhywbeth i rywun tynnu allan ei gynheddf- au a'i addysgu i ddatblygu ei alluoedd arben- nig drosto 'i hun ydyw addysg-dysgu iddo fod yn rhywbeth, fel y dywedodd Goethe, nid dysgu iddo wneud rhywbeth. Oblegid ond i dÇ"D fod yn rhywbeth iawn i ddechreu, y mae'n sicr o wneud rhywbeth iawn. A chyda llaw, wrth feddwl am Goethe a'r Gerinaniaid, y mae eu cynilun hwy mewn rhai pethau yn rhagori af gynllun Prydain. Y mae gormod o arholi ym Mhrydain yn awr. Fel y dywedodcl yr ysgolhaig Celtaidd enwog, Dr. Kuno Meyer, wrthyf un tro pan oeddwn yn mhrifysgol Lerpwl: "In England you examine your students; in Germany we educate them "arlioll eich myfyrwyr y byddwch chwi yn Lloegr; eu haddysgu y byddwn ni yn Germani. Wedi'r cyfan, nid yw ysgolion a cholegau ond rhan fechan iawn a addysg dyn. Y mae rhai 'n medru addysgu eu hunain hebddynt o gwbl. Ac y mae dylanwad yr aelwyd yn llawer inwy, neu fe ddylai fod. Gwelir hyn yn amlwg yn y Wladfa, lie mae rhai wedi ennill meistrolaeth dda ar yr iaith Saesneg, er enghraifft, ac ar gerddoriaeth, heb nemor fantais o gwbl ond dylanwad yr aelwyd. Nid i'r ysgolion a'r colegau y bum ynddynt yr wyf fi fy hun yn ystyried fy hunan yn ddyledus am yr addysg y cefais y fraint o'i derbyn, ond i fy mam weddw oblegid yr aelwyd a gadwodd hi i mi tra bum gyda hi, oblegid yr awyrgylch o addysg fyddai bob amser o fy nghwmpas. Cof gennyf unwaith ofyn i'r Athro Anwyl, Aberystwyth, pam yr oedd rhai graddedigion ym mhrifysgol Cym- ru'n ymddangos mor fyr o addysg wirionedd- ol. "Am nad yw'r aelwydydd yn cyfateb," meddai yntau, "nac yn rhoi unrhywgymorth iddynt." Pan fo dyn neu ferch ieuanc yn gadael ysgol neu goleg wedi gorffen en haddysg," fel y dywedir, nid ydynt mewn gwirionedd ond prin ar drothwy addysg, ac megis yn dectireu deal] ac amgyffred, a myned i mewn i'r cyfrinion. Y mae dyn yn addysgu ei hun- an ar hyd Ilwybr y bywyd i gyd. Nid oes dim pen draw na therfyn ar addysg. A'r addysg oreu, a'r unig wir addysg ydyw'r addysg a rydd dyn iddo'i hun. Ni all yr athro goreu ddim mwy na dangos pa fodd i wneud, pa fodd i ddysgu, rhaid i bawb ennill ei addysg ei hunan. "Nobody," meddai Locke, "ever went far in knowledge by the discipline and restraint of a master"—nid aeth neb erioed ymhell iawn mewn gwybod- aeth drwy ddisgyblaeth a chaethiwed athro. Nid swm a sylwedd vr hyn a gyfrennir sydd yn bwysig, ond y dull. Gwaith mawr yr athro ydyw creu awydd am addysg yn y dis- gybl. Y disgybl ddylai holi'r athro, ac nid yr athro arholi'r disgybl. Pan wedi llwyddo i greu 'r awydd hwn, ni raid petruso rhyw lawer am ychwaneg. Y mae'r disgybl hwnnw ar y ffordd i ddechreu addysgu ei hunan. Hoffwn weled rhagor o ysgrifennu ar y pwnc dyddorol hwn, neu feirniadaeth ar yr hyn wyf fi wedi ei ysgrifennu uchod, yn enwedig o safbwynt y Wladfa. —————
Cynyrchion Eisteddfod Trelew…
Cynyrchion Eisteddfod Trelew 1909. LLYTHYR O'R WLADFA AT GYFAILL MEWN GWLAD DRAMOR. Bryn Dedwydd, Glan Camwy, Patagonia, Anwyl Gyfaill, Medi 10, 1909. Derbyniais yr eiddot er's misoedd bellach ac arfaethais dy atteb ar unwaith, ond wrth fanylu ar dy lythyr, gwelwn (fel y dywedais wrthyt unwaith o'r blaen) dy fod (fel llawer eraill yna) yn coleddu rhyw syniadau cre- bachlyd iawn am danom ni yma, ac ni allwll lai na theimlo fod yna rhyw dosturi dwfn attorn ni anffodusion y Wladfa yn rhedeg trwy bob brawddeg o'th epistol, ac mewn canlyniad oedais dy atteb er mwyn i ti gael gwledda ardy gulni dychmygol. Ond wedi'r cyfan nis gallwn anghofio y ffaith ein bod yn hen gyfeilhon, a cheisiaf etto anfon gair i ti o'r lie anghysbell hivn (chwedl y gwrthwlad- fawyr). Cofia, nid am nad oedd genyf ddigon i'w ddweud, a'r digon hwnw yn werth talu cludiad post am dano yr oedais, ond yn gyn- taf am y rheswm a nodais eisoes, ac hefyd rhyw awydd danfon dipyn o eli llygaid i ti trwy ddangos yn eglur i ti unwaith etto, ein bod ni yn y Wladfa yma yn up to date, wel di. Disgwyliais y buaset ti yn dy epistol yn rhoddi tipyn o eli llygaid i ni, ac y buaset yn rhoddi rhyw grynhodeb o'r prif symudiadau yna, ond yn lie h\ny, yr wyt wedi cyfyngu dy hun i'r ardal lonydd ar lethrau'r Aran, ac yn nodi ymadawiad lien gyfeillion ac ambell briodas fel arlwy flasus o newyddion, a gel 1 ir yn hawdd canfod dy fod yu tybio dy hun yn wybodusach o lawer, ac i brofi hyny danfoni Papur Pawb i mi i'm goleuo a'm dyddori. Wyddost ti beth Wil, gad i mi ddweud wrthyt unwaith etto, nid oes dim smic meWtl un wlad tan haul, nad ydym ni yma yn gwybod am dano. Yrwyfbraidd yn sicr, wel di, fy mod yn gwybod o dy flaen di fod Bleriot wedi croesi'r culfor yn ei aeroplane; gwn hefyd fod Ymherawdwr Rwsia wedi talu ymweliad a'r gororau yna er eich holl anfoddlonrwydd fod Winston Churchill wedi adfer heddwch yn myd y glo; fod W. T. Stead yn gwneud ei hun yn champion y Suffragettes trwy ys- grifenu cymeriad ddarlun o Mrs. Barnett gwn hefyd, beth ydyw syniad y golygyddion tramor am danoch gwn hefyd fod y gyllideb yn gwestiwn llosgawl y dydd yna; fod yr aelodau Cymreig yn bygwth strike os na ddaw Mesur Datgysylltiad o dan sylw yn bur fuan, mewn gair, heb i mi fanylu ychwaneg a rhoddi ychwaneg o brawfion o'n gwybodaeth i ti, cred fi ar fy ngair, nad ydym ni yn y Wladfa yma yn wrthrychau tosturi, ond i'r gwrthwyneb,—i genfigenu wrthym. 0 ie, tra y byddaf yn cofio, diolcha i'r cyfaill hwnw y soniaist am dano, oedd yn barod i ddanfon tracts, hen fisolion, ac ambell ddilledyn wedi ei droi heibio, i mi, a dywed wrtho y gallwn yn hawdd hebgor cardodau yn y Wladfa, a dywed wrtho, os oes ganddo awgrym sut i wneud flortiwn mewn tri mis y gall ei ddan- fon yn mlaen. Ond rhag ofn i ti feddwl mae danfon pregeth i ti yn unig wyf, ceisiaf roddi rhyw syniad i ti am ein Gwladfa, er dy oleuo, ac hefyd fel prawf mai nid haeriadau yw yr hyn a groniclais yn barod. Mae y dyffryn yma yn rhyw 60 milltir o hyd wrth 5 o led, yn cynnwys tua 400 o dyddynod yn 240 o erwi yr un (ac y mae Bryndedwydd yn un o honynt, we] di). Mae'r boblogaeth yma yn rhyw 4,500 o Gymry, a rhyw fil o estroniaid y Cymry gan mwyaf yn freeholders. Gellir dweud am danom,— pobl rydd, mewn gwlad rydd ydym, o bosibl yn rhy rydd weithiau. Yn wladol, gofelir am danom gan Raglaw a'i swyddogion, barn- wr, prwyadon a heddlu. 0 ie, dylaswn ddweud wrthyt fod ein heddweision yn spec- imens of humanity. Gan nad oes yma ddim gwaith i'r dosbarth yma, y mae rhywbeth pygddu ar yr euw dyn yn cael y job urddasol honno. Mae yn rhaid i ti gofio mai y Lly- wodraeth Arianin sydd yn talu yr oil o'r uchod, ac yr ydym ninnau yn eithaf boddlon iddynt drigo yn ein plith er iddynt gael man- tais i sylweddoli beth ydyw gwareiddiad up to date. Yn lleodrol edrychir ar ein holau gan 3 o Gynghorau (rhywbeth yn debyg i'r cynghorau trefol neu sirol yna). Cynwysa pob cynghor 5 aelod, ac etholir hwy gan y trigolion. Eu gwaith ydyw, cadw'r ffyrdd yn dramwyol, gwneud gweithieu dwfr i gyflenwi y 3 tref sydd yma, goleuo yr ystrydoedd, ac y mae Trelew, ein prif dref yn cael ei goleuo gydag Acetylene, y nesaf peth at drydan, wel di, (0 oes yna lampau olew wedi dyfod i'r ardat lonydd bellach, dywed); ac yn olaf codi treth. Paid a dychryn wrth weld y gair treth, a chredu fy mod yn gwrth-ddweud fy hun, ein bod yn byw mewn gwlad rydd. Y mae'r dreth mor tnfinitesimally small (chwedl y Sais), nad oes yma neb yn ei theimlo, ac yn ei thalu mor ddidwrw a phe y buasai yn gymaint a hyny o small change. I'w barhau. ——'■ ^1^ 1-
Nazareth, Drofa Dulog.
Nazareth, Drofa Dulog. SOSIALAETH.Dyiia ydoedd testyn dar- lith ragorol gawsom yma ar y I sfed cyfisol, gan y Bi-. D. Ial Jones. Y Cadeirydd ydoedd y Br. David F. Davies. Yr oedd yn amlwg fod y darlithydd wedi astudio a threiddio i ddyfnderoedd ei destyn, ac yr oedd ygwran- dawiad astud gafodd gan lond y capel yn profi fod y gynulleidfa wrth ei bodd. Hefyd, cafwyd gair gan y Parch. Tudur Evans, ef yn diolch am gael bod yn bresenol i wrandaw ar y gwirioneddau blasus; sylwodd y Cadeir- ydd ei fod wedi darllen llawer ar y pwnc hwn, ond yr oedd yn myned o'r cyfarfod yn fwy o Sosialydd nag y bu erioed. Aethai yr elw at ddodrefnu yr Ysgoldy.-Un oedd yno. Fel y gwelir oddiwrth ein colofnau hysbys- iadol, bydd y Br. D. Ial Jones yn traddodi y ddarlith uchod yn Moriah, nos Iau nesaf. —————
Ymreolaeth i'r Iwerddon.
Ymreolaeth i'r Iwerddon. Ar y degfed o'r mis hwn cafodd Mesur Ymreolaeth i'r Iwerddon ei basio gyda 368 o bleidleisiau yn erbyn 272. Wedi i'r PrifWeinidog, Mr. Asquith, gynyg fod y Mesur yn cael ei ddarllen a'i dderbyn yr ail waith, cynygiodd Mr. Balfour, cyn brif weinidog yr Wrthblaid, fod y Mesur yn cael ei wrthod. Dyma'r ail waith iddo gael ei anfon i Dy yr Arglwyddi, ac wedi iddynt ei wrthod y drydedd waith, bydd y Mesur yn dyfod yn Ddeddf yn ol penderfyniad Ty y Cyffredin heb gydsyniad Ty yr Arglwyddi o gwbl. Dywedir fod yr aelodau Toriaidd dros yr Iwerddon wedi myned i Glasgow i geisio cynhyrfu y bobl yno yn erbyn y Mesur. Y mae cynllun i gyflenwi pobl Ulster a gynau (rifles) wedi ei ddarganfod gan y Lly- wodraeth. Anfonwyd pum cant o'r gynau i Baron Farnham, aelod o Dy yr Arglwyddi o'r Iwerddon.
Advertising
VISITING CARDS gystal ag y gewch yn y Brif Ddinas, am brisiau yn nghyraedd pawb yn Swyddfa'r DRAFOD.