Y Drafod

Tarddiad Bywyd. Mater yrnchwiliad a thrafodaeth "Cym- deithas Ddiwylliadol Camwy Fydd" yr wythnos ddiweddaf oedd Tarddiad Bywyd, a chafwyd papur rhagorol arno gan y Br. D. O. Williams, a sylwadau gwerthfawr gan amryw eraill. Cafwyd can i agor y cyfarfod gan Richie Williams a Gilbert Humphreys, a chawsant gymeradwyaeth cyffredinol, a diweddwyd y cyfarfod trwy ddatganiad medrus gan y Br. D. Iâl Jones. Yr ydym am roddi dyfyniadau o weithiau rhai o brif ddysgedigion a meddylwyr y byd er rnwyn cadarnhau y gwahanol syniadau gafwyd yn ystod y cyfarfod diweddaf, ac hefyd er mwyn ein pobl ieuainc yn gyffredinol. Pan y tyr dyn ei gysylltiad a Duw, crina ei gynheddfau godidocaf." Y mae y dyfyniad yna o awdwr adnabyddus i lawer o honom yn profi syniad cyffredinol y cyfarfod diwedd- af fod tarddiad bywyd yn Nuw. Brawddeg gwerth meddwl uwch ei phen yw hon "Dynion raawr y byd bron yn ddieithriad, dynion crefyddol oeddynt ac ydynt Aeschylus a Homer, Socrates a Plato-dynion yn ymdeimlo yn gryf a'r dwyfol a'r anweledig, ac am hyny nid yw y byd byth yn blino ar wrandaw arnynt." Dangosir hefyd fod prif arweinwyr gwy- bodaeth yn y cyfnod Cristionogol yn ddyn- ion crefyddol. Y prif feirdd yn grefyddol- Milton a Shakespeare, Williams Pant y Celyn ac Islwyn. Trown eto at brif wyddonwyr y gorphen- ol. Dynion crefyddol, meddir wrthym, yw prif ddarganfyddwyr y byd: Pwy yn mhlith gwyddonwyr y gorphenol a ddaliant eu cystadlu a Galileo, Kepler, Copernicus a Newton ? Nodweddid y dynion hyn gan grefyddolder dwfn." Cawn ddarfod i un o'r enw Tronde geisio dadleu mai dynion digrefydd oedd prif wyddonwyr y genhedlaeth, ond darfu i ProffeswrTait o Ed itibtit-gh ei ateb a rhoddodd restr o enwau prif feddylwyr gwyddonol a dangosodd mai dynion crefyddol oeddynt. Wele yr enwau :-Brewster, Faraday, Forbes, Graham, Rowan Hamilton, Herschell, a Talbot. Pa un, gofynai, o'r dynion mawr hyn a roddasant i fyny y drychfeddwl fod Natur yn profi Meddwl a fedrai gynllunio ? Yn ddiweddarach cawn yr enwogion hyn a'r oil yn grefyddol: -Andrews, Joule, Clerk- Macwell, Balfour Stewart, Stokes, William Thompson, Arglwydd Kelvin, Syr Oliver Lodge. Ysgrifenwn fel hyn, medd yr awdwr yr ydym wedi dyfynu yr uchod o hono, er mwyn ein hefrydwyr ieuaingc, y rhai a lafuriasant dan yr argraff fod amheuaeth yn brawf o annibyniaeth meddwl, a bod y prif feddylwyr yn wrthwynebol i grefydd. Cam- gymeriad dybryd I "Nid oes," meddai Dr. Maudsley, braidd un, os oes hyd yn oed un, efrydydd gwyddonol o fri yr hwn a wad y Bod o Dduw." Credu, nid anghredu, sydd yn profi cryfder meddyliol." Mewn ystormydd a pheryglon, neidia yr ymwybyddiaeth grefyddol i amlygrwydd megis tan tan-ddaearol yn nghryndod y blaned. Oni ddarllenwn am Tom Paine yn gweddio pan yr ofnai am longddrylliad ar y Werydd, ac am Voltaire yn syrthio ar ei liniau mewn tymhestl ddychrynllyd ar yr Alpau ? Rhoddwn un dyfyniad eto: "Tuedda meddylwyr craffus (acute) yn fynych at amheuaeth, ond meddy lwyr dyfnion (pro- found) at grediniaeth Yr oedd Abelard yn rhagori ar Anselm mewn craffter, ac Anselm yn rhagori arno yntau mewn dyfn- der. Dealla er mwyn credu, meddai Abelard; creda er mwyn deall, meddai Anselm." Tra mai egwyddor ddechreuol athroniaeth yw amheuaeth, egwyddor ddechreuol duwin- yddiaeth ydyw ffydd,—chwiliwn i'w gwir- ioneddau hi, nid am ein bod yn ameu, ond am ein bod yn credu. Nid all yr amheuwr amgytfred gwirionedd ysbrydol. "Y dyn anianol nid yw yn derbyn y pethau sydd o Ysbryd Duw." Gwyddom y dadleua Straws a'i wehelyth y dylem neshau at wyddor duwinyddiaeth, inegis at wyddorau anianeg, gyda meddwl hollol ddiragfarn, ammhleidiol. Ein hateb yw fod hyny yn ammhosibl. Nid eistedd mewn barn ar y Beibl i'w gywiro ydyw ein dymuniad, ond eistedd wrth ei draed i ddysgu ganddo,— deall ei feddwl a derbyn ei dystiolaeth. Gair Duw yn uchaf." Cofier mai dyfyniadau yw bron yr oil o'r uchod.

Ysgoldy Lie Cul. Cynhaliwyd Cwrdd Llenyddol Awst 15, 1913, dan lywyddiaeth Lewis A. Jones, ac arweinyddiaeth Ellis Williams. Cymerwyd rhan ynddo gan y rhai sydd a'u henwau yn dilyn :—Ton gan y plant o dan arweiniad Lewis A. Jones anerchiad gan y Llywydd adroddiad gan Eirinwen Williams can gan Anne Williams; adroddiad gan Catherine Ellis can gan Mrs. Vazor Hughes adrodd- iad gan Maud Evans; can gan barti Edward D. Evans; adroddiad gan Meinir Jones; deuawd gan Mair ac Aeron Griffiths ad- roddiad gan ceinwen Evans adroddiad gan Rachel Jones ton gan y plant; adroddiad gan Agnes M. Reynolds; adroddiad gan Ellis Williams; can gan barti Edward D. Evans Hen Wiad fy Nhadau gan Lewis A. Jones. ■" ■

A Adawn Ni y Wladfa. Clywir yn fynych am yr anesmwyth- der dialw am dano, sydd wedi meddianu ieuenctyd y Wladfa y dyddiau diweddaf yma, am adael eu gwlad a myned i wlad arall; a'r rheswm roddir gan lawer o honynt ydyw:—Ofn myned i'r gwasanaeth milwrol I A gallaf ddweud yn ddi-betrus mai anrhyd- edd ydyw, ac yn fwy na'r cwbl edrycha Llywodraeth Arianin i fyny arnom ni- blant Cymry'r Wladfa,-a pha ryfedd, onid ydyw y rhai ddaethant o'r gwasanaeth y llwyddyn ddiweddaf wedi cael "ymddygiad rhagorol" (conducta exelente) yn ysgrifenedig ar eu llyfrau bach ? 0 ganlyniad ni chredaf fod hyny yn ddigon o reswm dros adael y Wladfa hoff. Onid ydyw yn anhawdd sylweddoli fod hiliogaeth y fath gewri a'r fintai gyntaf yn ffoi rhag peth mor fychan a blwyddyn o wasanaeth milwrol ? Onid ydynt yn dangos eu bod wedi colli y gwladgarwch oedd mor amlwg yn eu tadau ar hyd y canrifoedd ? Ofn myned am flwyddyn i wasanaethu eu gwlad Ac onid ydyw yn sarhad ar ym- drechion di-ildio sylfaenwyr y Wladfa ? Beth, gadael y Wladfa ? gostiodd gymaint i'r sefydlwyr cyntaf. Ie, a'i gadael yn an- terth ei gweinidogaeth gyhoeddus a thra yr edrychir i fyny ar ei thrigolion gan flaenwyr y Weriniaeth. Na, gyfeillion ieuainc, ystvriwch yn ddi- frifol y cwestiwn o adael mangre eich maboed, a gadael beddau eich tadau a'ch mamau yn lanerchau anhysbys i genedloedd eraill. Os ydoedd y Wladfa yn werth yr hyn wnaeth ein tadau erddi yn y gorphenol, tybed nad ydyw yn werth i ni wneud ych- ydig er ei chadw mewn cof, gan fod y fangre lie y gorwedd yr arwyr yn gysegredig byth. Gadewch i ni aros yn y Wladfa yn gof- golofnau byw er anfarwoli y genedl hono laniodd a'r draethell Madryn 48 mlynedd yn ol, drwy fyw ei chrefydd a chadw ei delfryd- au i fyny. Ie, byw y bywyd hwnw fydd yn argraffu er gwell ar y bobl sydd o'n cwmpas er cyraedd amcan mawr sylfaeniad y Wlad- fa. Cael crefydd, a hono'n grefydd ymar- ferol, hono argraffa yn ffafriol ar y cylchyn- ion y byddwn yn troi ynddynt a thra hy- deraf na fydd i neb weled y Wladfa wedi colli yr enw sydd arni yn bresenol, sef-y Wladfa Gymreig. Hefyd ceir esgus arall (heblaw yr un a nodwyd) gan rai, sef,—mai eraill fydd per- chenogion y Dyffryn, a ninau'r Cymry yn weision iddynt, ac na fydd yr iaith Gymraeg yn cael ei siarad yma yinhen ychydig flyn- yddoedd. Ie, meddaf finau, os y bydd i'r Cymry werthueu ffermydd iddynt (fel ac y mae rhai wedi gwneud), ond tra y bydd y ffermydd yn eiddo i ni fechgyn Cymry'r Wladfa, mentraf ddweud yn enw'r cyfryw, mai Cymraeg fydd yr iaith a siaredir genym tra rhed y Gamwy tua'r mor. Dadau a mamau Peidiwch a phetruso dim o berthynas i'n dyfodol ni, ond yn hytrach ymfalchiwch yn y ffaith fod genych feibion a merched a'ch hanfarwola mewn amser eto i ddod. UN 0 BLANT Y WLADFA.