Seren Gomer

■m 15Jb bULD BY AlCiiO^, By THOMAS JENKINS, On t'ie Premises, at Grovesend, near Swansea, oil MtuftluV, tue 1-lth day of March, 1814, ,t ILL the FARMING STOCK and CROP 1- now oit the said Farm; together Mtll Various IM- I LEiVILN i S of ilUSliA N CIIY\ And also, A..PA RT of the HOUSBIIOLB FUFtNi- E, B R E WI N n UTEN SILS, and a variety 'Of 6thcr AA rti•cles too numerous to insert. The Sale will commence at 10 o'clock in the forenoon. THIS DAY IS FUBMSIIEIl, In. Quarto complete, price Hi. 5s. unbound, IN KXGUSH & Wt?LSH DICTIONARY, Al??tier(,ii,,not t)iilv the Words, hut also the !dioms and J hrascoJo?y ? the ?)g{?h Language re carefnHy tlrzlll?- I ].ltpC! IIlto "elsh by proper and equivalent Words and Purascs. By the Rev. JOHN W A LTERS, Rector of. Laridough, in GkKnorganskire. A very .few copies olli), of this valuable Work remain un- sold.—-This is the genuine Edition corrected by the Author's own hands; which is greatly superior in every point of view to a PI HATED, EDITION now printing in a remote corner of the country. Sl)l(t I)y E. WILITA-,YS, 'Pi)okseller to tile and Duchess of York, No. 11, Strand, London by I). J EN KIN, Printer of this Paper; and all other Booksellers. JVhere may be had, just published, The POETfCA L WORKS of KDW A RD RICH A RI), of in(ardiganshire, witit an Account of his Life in English w ith Notes and Illustrations, price 3s. 6d. PRENTICE YN EISIIU, Masnachdy lie gwertliir Siclanau, -™- Llieiniau, a PhCr-lysiau.—Yniofyner (os trwy Iytllyr, ttlereidraut) a John Phillips, Llyfr-werthwr, Ruthun, fwydd Dinbych. A R WERTH, TRWY GYTUNDEBANGHYKOEDD, "mJAW o DAI ANNEDD, y rhai ? adeilad- -L? wyd vn ddiweddar o Ddefnyddiau da, ae yn dra ¡iylIeŒ at Fusnach, yn HeoL-Dinhych, yu nhref Hanrwst, swydd Ddiabyci). Ymofynir y'mhellach a Mr. William Owens, o'r rhag- ddywededig dn-f Llanrwst. NVWYDD El GYIIOEDDI, Pris Diry-geiniog, neu 12s. y Cant, HANKS BYR GYMDEITHAS BIBLAU -&JL BRUTANAIDD ae IEITHOEDD EREIEL. Argraffedig ac ar werth gan R. SAMNnERso?, Bala- a- werth hefvd gan vr amrywioi Hyfr-werthwyryn ?s?hymru. ?< Y mac y Traethawd bychan hwn yn deilwng o sulw yr amryw?u Bib! Gymdehi.asau yn y bywystx??'th —\ M? i'w gad yn Saesneg gan Mr.J. HatchanJ', ]?), Picca- 4l?iy; Ati?. [,. B. iti9, Fleet-street, L:nndain? achan t""?H? L?'y? tt-werthwyreretn. .l)':Yr ?? ?? bydd d'm) a roddir at y Bibl Gym- AT DRIGOLION Y MWN-GLAWDD A I GOROR. GYMMYl)Of.IO, TJD ydyw r dyddiau hyn yn ddyddiau i orwedd rnewn anystyriaeth. Pan y mae'r Cleddyf yn y>nd, rochi yn nwaed ei liluedd, y mae Anwybodaeth yn .ndrod¡j )'nnwaed d fyrddiwn. ?c er, yn heaf, mai yn oriau marw, y mae A nwvhodaéth yn dechreu ei ddinystr; .ttn, lIid yv. y diiiystr yn ilai sicr rtac yn I la ii'w ofni. Yr Y s-grytiiyrau Saiictaidd yw yr unig foddion o drefniad Daw i oleuo dyuion. Pan ystyrir difl'yg tlodion y gymmyd- oaeth o hor.ynt, nis gall yr ystyriaeth lai na chreii tosturi. J i-wy yr ymofyniad anniherllaith diweddar, cafwyd fod yn y M wn-glawdd a'i Goror dros 500 o bersonau, ac amryw u o rfeiduoedd, yn ymddifaid hollol o air Drnv. Tra- chefn, wrth datlu gohvg ar drigolion gresynol y Byrl, ni a Ranfyddwn, ond iiid in b deimladau dwfu o and, o saith i ¡ wyth can miliwii o'n cydnorddoiion i'r Byd Tragywyddol, n« b gyinmainta derbyn hysbysiaeth, fod I ttu,, yn ei railon- iv, yad, wedi dadgiuldio ei ewyHys erioed i ddytiion. Ac os vi Ü\eUlf bwy trwy gynnorthwy gan y Brututiiaid, pa le y troant eu hwynebaur Nid oes gan y trueiniaid gresynol un iiuui i droi, na dim i wneyd, ond yinfoddloni i'w cvflwr gercilI eael eu dyfetha yn Tlragywyddol o risiau Sefydlwyd Bibl {iymdeithas yn y llwyddyn 18Ul,yn Llun- dain, gyda golwg i argrattu y Billi yti mhoh iaith, a', anfon i hoh ceHedI. Y inae pethau mawrion, yn harml, wedieu ^wneutliui ganddi; ac oblegid nuii terfynau y Byd yw ter- ty nail gw l thddryciiau ei helusen, y mae yn gal w yinegniadau },nat y Brutaniaid. Gwedi eu hargyhoeddi o arddercho" i-Avydd ei ily-beiiioji, cynhyrfwyd trigolion Gwret-.«im i ffurfio Hihl Gynideithas i'w cliynnorthwyo i ddwyn ei hamcan i b'p. A. thrwy annogacth Bibl Gymdeithas Gwrecsam, lhirtiwyd J Bibl Gyminanfa dan lywyddiaoth H. BURTON, K swain, yn y Gegin-tldu. Y mae sefydliad y (iymmanfa lion yn corpholi y werin, fel y gallant, heb gael eu beichio, dorii eisiau tlodion y Gymmydogaeth o'r Ysgrythyran Sanet- add. Ac oblegid tod Bibl Gyirideiti»;is Gwrecsam yn rhwyinedig, wrth articlau ei sefydliad, i roi Biblau a Thesta- pientau yn rhad, neu am i,el bri..iau, i dlodion y Gymmyd- ogaeth, y mae yn ymddangos yn dra eglur, os bydd i'r werin udigoni eu tlodion, y bydd tryiorau CJymdeithas Gwrecsam yivgrytach i gynnorthwyo C-ymdeithasardderchog Lluiulain. Oddi yma v gwelir tod y Gymmanfa mewn effaUh yn cyn- n<,Mjswyo d? sparlhia4 ,o?r Y s?rythyrau i hoH s;enhed!aet)')aH y dda-ar. Trwy y trehoad hw n y mae'r tlawd yn cyfr:m- ?'<)'r un hraint a'r pendent. Ac nid yw yr haeriad mai d ledswyd y c)foeU}O yn !?t!? ydy, ond dwndwr dhyl- W-' .-?dd t?dy? .non ?w? ae anv.tyriol.—nid Yy?w dwndwr disvl- i i- 1,• u" K',v:- £ ac anystyrio);—nid yw f lH-i ?n, n-c 5'n dosturiol. )t ma? haeriad yn (,th .g ? v y maes n«»r yisertK'-rvw'th y" ddion 0 -gy'n aroi s dori ^rySf^^ff1^ L° jvv gwerth Fiblau don ciiu y '???? ??' y" ?" o By. "1 J J na" sy'n arcs vn nhir ey gotl ano-au ??;?''y,???y? ""? ?tant. Trahyddo yP?de?yn?.?an??dd'? heddig ei u?,,cin.likti, y masnachwr ei bunnau y- creiW ;I sylltau, rhoed y weadw, y tJa a'r ymddifa l, trwy EVf r?ngyGymmanta)iun,eucciniogana'nhat)inKan.?d 'd,w v Gyimnanfa yn perthyn i un enw o grefyddwyr fw y «a u "I ?dd Ar ni ddylai cyfnmiadau neb g;ief eu gw) thod ar gy*l'ri-cu ?wahaniaetn lfwn pynciau cretyddol. Y mae o t biaidd p(?b dyn yn abl i gyfranu rhyw-faint; ac mewn «chos mor fawr nid yw yn bwne o ddoethineb i wrthod cyf- ra-iuadau neb. C?ys fe gedwir egwyddorion sylfaenol ;ist nogrwydd yo ¡1-llilwj!;f' ÿn y Bibl, er i bob Sectwr ym- tym yn gyndyn w rth ei opiniwn ei hnn.—Ac ni bvdd y llyfr gnrudJ('J hwuw, y llyfr dwyfol hwnw, y credo cyftrcdwol f '\nw, ?g y niae pob Cymro da yn ei hronesu, yn wacth i'r 1 w teddiannu, er i f?wyswr, a Methodist, a Dis- sen? ?".?Heyan, a Bedyddiwr gyfranu tuag at ei roddi! nvi ''r ul) ysPr>d' y maent, 0 bo-ibl, am wneyd ?'? ?tt ?'!?' ? ?t"y?- ? 'naent, o bo.ib), sm wnevd un 1!t'rhacJ.' A(: y y?' y" ?'?"thio nad ydvw  ?y;n- tnv? ? ,? iawll ddynion nwr ddû, a'u heg- \vvd dor in i "y?'cr, na ewyllysiant roi cynnorthwy, ?. ? ? eeuu gahn, ( r (.yn<manta urddasot hon. -,y 'it?n, ?'? yn "ryd i ddeflroi. Y mae'r am- S?t.r??« ?J?????'?"'?'?? R''a? y?? c?' yn me- <? ? ?"?y'?"- y "? ?UMaeth ynymddwyn Ituir atoH. <hl:i<?n •' Pan "?'-? y ??hydd yn methu UK vvn 'u, '?" g:??. ?' a;?I'Vi, o'l- t i.« wynii  tybtf-? ma) i ddlm dJheIl )' 1'h%ii ?ii ti-I)if-d tsiai'i dd bell yr "n¡'!¡ed\\>)'rl  ?'? '? ??" y" P?S". ??" oribrwrn Rheolwr tniUK'' a oedd ?"" ?'y ?" y" Cfuhv ?rY<}<.h) fvnn? o(.,|I( f'V1,. <?onion mawr hefyd. A thra y u''L:'i??f) Briyth "w ffi "amaarirt^ yn Bibl Gymddthas, te barlia Rhaglunia ijithau. N id yw 3,1; .? b?h" Rha!unHh'???????? i'r Cynha^af ( 5 n r ^rIr. ""??th f?ia, ?-nYr??dd,? yaf i? ? r?.dd, g? cd' cu g? ? a dyctuyn;? phob cam o'r eidd- ),ii si? ti:a4l dmystr. .safodti y 6u?!d o blaid v Bthl Cymdr.thas; mfodd Rhaghmiaeth o'u pl.u.?n<?'? ,??!nranti:?.d neidiodd y RHE? ?r hiaedd v geiyrton f?"u hYIUladdodd tc'" hym:idiodd,t-e-u d??d??u ?rch fY-'(,d(i Y????' y mae ?"? ? ??"? ? Hihl ?ymde.tha.. Y !IJ,her (.Jfeiiau yu ywladd dl'Oi1 ei hamd(1i1t'ynwr. Dcuwch i.1% cGi-, naed P"? ? hyn a ailo—a bydd l? w syda» cf. AANv?'rTIJOS. E ?RANS, v Gvminanfa. ?"d??.- ??-dd,Chwcf.2S?81). j TKOLLL DKA GOIsUDOG, A DIM OND UN DYDD I DYNU, ?4 DJTM O?D U-?' DYDJD J ?YAL', i DYDD LLUN NjSAl'\1 M<uvrth M, 1814. ARWYDD-NODAU a RHANAU, yn sitr o fod IIEB EUTYNU,a.eMirgaeigatt t SWIFT Co. yr Ammodwyt, Yn eu Swydd-dai yn IJundain, I 9.1I,POULTRY, A No. 31, ALDGATE L l'i,(.'HA"R l.NG-CROSS, IllGH-STREET; Neu gan eu Goruchwylwyr, J. DA NI EL, Llyfr-werthydd, CA EU FY RDDIN, THOM AS&!M A ffoN, do. A E. BLA THWAIT, idaw-Feddyg, AR BERTH. C\K\V\S?1)HOEI.L 2 .it A riandiw'S ,o •» v.20',000 2 .4?'264000 3 'ii. 1,000 tleblaw orein o x5oo, Xjoo, ?00, ?c. &e. Yn Ariandlws drbs adderbvn, niewn ycliwanegiad 'at y fath Dlws, y Swm o Ugain Mil o Buntoedd. Y JlrVN (MJtVRTH), Y "TYNIR Codbrenfu'r Wladwriaeth; ) 6-e20,OOO, Am yr Ariandlvys cyntaf dros £ 17. YMae RICHARDSON, GOODLUCK ? Co. hy,,bv,,u yn ost?-ii,-edig i'r y b.),(Id i GOELBREN FA'r WLADWRtAETii' pr?cnn? g?t ei CHYFLAWTV DYM; ar y 14eg o'r JMis hw n. Y mae yn awr yn y Rhod, 2 Ariandlws o 20 000 ?. ?o?.) i:3 1.?J llel)l,l ?v creill o -C300, ??OO, ?100, &c. &c. Y mae Arwydd-nodau a RJianau ar werth yn Swydd-dai ??c? ?tDsoy, Goodlvck, ? 0?. yn Uundain, a chan eu Goruchwylwyr, P} J EN KIN, Argra?ydd, A FliERTA WF, ??' HRt?FiTHS, Gwerthwr-papur, HWLFFORDD ?,M.MORR!S.t-!Ysic?r,CHKPST()W, -J. -PI;)Itl-, *R'• OBERT JOES, RuhiuN.

AT EIN GOHEBWYR. I « r ydyin yn deisyf ar adodau yr amrywio] Gyindcitliasau Cenhadawl yn y Dywysogaeth osdd ar ryw nil cyfrifol yn eu pi ith i Vsgrifenu atom Hanesion y Cymdpithasal1 y per- thynant iddynt; eanys pwy mor gymhwys i ddarlunio un rhyw Gymdt-ithas ag aelod deallus o honi. Yr ydym yn elywedfod y Parch. D. SAI-XDERS yn gofalu am hanes- yddiaeth yr un a berthyn i'r Bcdyddw vr. Yr oedd ein Rhifyn diweddaf wedi myned i'r Wasc ryn eael o honomlythyr Ceredig. Yr ydym yn ddiolchgariddoef am ei gymmeradwyaeth o'n llafur. Yr ydym wedi derbyn Awenyddiaeth GwHym Padarn o A rf on ,a Ch y mreig;iacl J.riughcsorBrydyddiaet:) Sacs- neg a ddanfonodd Llewelyn atom. Daeth Hanes E. Timothy, o swydd Aberteifi, i law. Ollidgwell fyddai i'n hewyllysiwr-da Maretl, ysgtifenu ar ryw hwnc heblaw Ieithyddiaetli, hyd oiii fedro wahan- iaethu rhwngun rhan ymadrofld a'r Hall ? Prin y meddyl- iwn iddo ddysgu un reol ramadegaidd, ond y modd gorchy- mynol (imperative mood).

GORUCHWYLWYR. Casten Nedd David Thomas, Siopwr Caerphilly Parch. J. Edmonds. Peny bont ar Owr 1). B. Jones Llantrissent "alter Morgan Ponttaen Tiros. Llewelyn, Postmaster Caerdydd Post-Omee .l\lerthvr-Tydtil W. M. Davies,- Postmaster Aberdure John Bynon, Postmaster C ei-fyrddin J Evans* Argrallydd, d^c, Llanelly John Roberts, Siopwr f'astellnew ydd yn Emlyn Timothy Thomas Llandllo Frederick Evans D. R. Rees, Siop Issa 1, a (I Thomas Thomas A ii(l(iu G. N ílrth Cryghywel John Price, Postmaster. II wHlunld J ilmes Thomas Tretdraeth David Thomas Abergwaun Henry Evans Arbenh Parch. William Thomas Aberystw ith Parch. John James Abertciii Caleb L(>wis Llanbedr pont Stephen Huh Jones, Post-master" (rlauj wern- Y strad David Richards Rhaiadr Edward Jones, Postimister Amlwch Parch..John Evans Bodedern Owen Williams, Postmaster Caergybi Benjamin Jones" I.1anerchymedd Evan Thomas, Postmaster Brynsiengcyn W. Roberts Llangefni v Parch. Christmas Evans Bangor Parch. Arthur Jones Pwllhely Benjamin Jones Caernarfon It ice Jones Tremadoc William Williams Uimbv'ch Thos. Gee, Argrairydd, Wrexham J. Painter, Llvfrwerthwr Llanrwst William Davies Ruthin John Phillips, Llyfrwerthwr Llangollen Jotin Edwards Bala R. Sanderson, Argraffydd Dolgellau Richard June", A rgrattydd Newtown Parch. John Jones Machynlleth Ricliai-d Jones Llanfyllin Edward Price Llanidloes Abel Jones Casnewydd ar Wysc Evan Lewis, LIyfrwertlvwr Pontypool Parch. Ebenezer Jones Llundain Newton & Co. Warwick- Square; J. White, Flect- street; a M. Jones, No. 5, Nlewgate-Street.

Cynhalitvyd ryfarfodblynyddo] y Bibl Gymdeitbas Gyllliol't*Yol ']I y (]Ytt(i, Ian div etldaf, yj- ltwii oedd yn dra lliosog: yndilith yr amrywiol gyiTyg- ion a fabyvysiadwyd yma, cytmiwyd fod i Eisteddibd i gael ei threfnni alw ar amrywiol bersonau, yn-eu gwa- lianol ardaloedd, i ffuilio Bibl gymautaoedd, ae i yno-I fyn ynildith y tlodion pwy sydd mewn eisiau Biblau, ae i gasglu tanysgvifiadau ynol eu galln. Yr oedd y Gvvr Honheddig o Russia, yr hwn a anfonwyd i'r wlad hon gan yr Yiiiei-twdr (ac a fu metvn amrywo'r Bibl Gym- tleithasaii yn y deyrnas lion o'r blaen), yn breseunol. Agorwyd ty addoliad newydd yn ddiweddar yn Ca- dox-ton, swydd Forganwg, pertbynol i'r Bedyddwyr neillduol, yr hwn a gynnwys 06 i 700 o wyr. Athvaenir yty wrth yr enw Philadelphia. Y mae lIe i feddvvl fod liawer o les wedi ei wneuthur trwy bregethiad o air y deyrnfts yn y ayraniydogaGth ucliod, Ar v 22am o Chwctrcr, cytunouu sictwyr ucav. Cornwtul yn unfryd i hwyliau ett g-wasaiiii*etit,- a ehvf- lawni gv/aitb gwcrsyllol (garrison) ytwehlyn hon. Dydd Wuvvrth wythnos i'r diweddaf, rhoddodd Syr i W. W. Wynne glniaw tra rhftgorol i'vv gatt-od efyn Win- chester a rhoddodd y baneri j'r gatrod, gan dradtiodi ariseth bei thynasol a bvwiog'ar yr achos. Y Bara yn Llundain sydd yr un bris a'r wytlinos ddiweddaf, sef Is. a dimai. Cafodd yParch. J. Elis, Curad Crsesoswallt, gynt o Rydychen, ei osod yn y meddiant o fy^ioliaeth Llan- gwni, swydd Dinbych, gan Arg. Esgob St. Asaph. Y niae Wm. Owen, Ysvvain, o'r Demi (Temple), wedi ei osod yn Ddirprwywr Cyffredin (Attorney General) ynghylehfaCaerfyrddiu,yii lle'r diweddat JolniTouehet, Yiswain. Yr oc(ld cryn lawei- o anifeilntid yil flair <1 diweddar Bristol, y prisoetkl vn iselhau. Nid llawer o geffvlau cyfYwy, y prynwyr yti octielg? i-" yr oedd mwy o alw am geffylau gwaith; ond yr oedd ansicrwydd parbad y rbyfei yn effeithio llawer ar bi-isoedd amryw nwyfan, yili neillduol lledr. bydd Mawrth, Cliwef. 22, cynhaliwvd cyfaifod blyn- vdcJol Cymdeitlias y Bibl yn Cirencester, yn arwydd Ptih y Brenin yn y dref uehod, yr hwn Oedd gyfatfod tra Hiosog a chyfi itbt. Syr B. W. Guise, Barwnig, A. S. yn y gadair. Yr oed 1 hanes yr eisteddfod yh gysiir- Jawn ac yn fodrilonol iawn, gan ddangos profion cedvrr o ddefnyddioldeb y sefydliad, yr hwn svdd wedi helaetfcu ei effeithiau nid yn rnig tl'wy'r dref, ond i lawer o'r peiitrefi oddi amgyleli; y mae eanoedd o deuluoedd tlodion y l hai eeddynt yn ddiwcddar yn ainddifaid o air y by wyd, wedi eael Biblau a Tliestamentuu, i'w hadd- ysgu yn y pethau a bertliynant i ty(I atall. Dydd lall wythnos i'r diweddaf, danfonwyd Eliza- beth Morgan, gweddvv, i gospdy-gwaith y Bontfaen, Morganwg, gan Benj. Jones; Gwr-llen, am ledrata yn ffair Llangyfelaeh oddiar Mr. Thomas Francis, Hetiwr, o'r dref hon. Mewn ychwanegiad at dal dyddiol inihvyr, y mae y Llywodraeth wedi trefnu fod 2l. 2s. i gael eu rhoddi i bob un olr Meiwvr Lleel am ddyfod yn wirfoddol i,t- gwasaiiaeth •, telir yr haner iddynt mewn arian yn y dtillcaijivnol, sef 5s. ar en gwaith yn arWyddiiodi (sign) eu evdsyniad,a'r gweddill tra fyddont yn y gwasanaeth, nen ar ei ddiwedd, fel y barno y Swyddog penaf yn fwyaf addas; a threulir yr hanes aiall i brynu'r pethau angenrheidiol iddynt. ———- ..r.. ————

AT GYI10EDDWR SEREN GOMER. I HANES FER AM Y JUBILI FRENHINOL 1 I TVjjl Ddczci, y Dydd Cyntaf o'r Mis hzen, 0 heryvydd y mac cant o flynyddau i'r dydd hwnw v lneddylijyyd am sefydlu Y sgol i blant y Cymryaenir yn Llundain, neu o fewnpnm milldir i ganol y Ddijias, rhicni pa rai oedd, ac sydd heb enniM piwyf yn Llun- dam mewn un modd. YN y borcn, y dydd cyntaf o'r mis hwn, y cyfarfu Iarll Percy, llywydd y Gymdeitbas am y diwrnod, ac amr}'w' Arglwycldi a Phendefigion, Arghvyddesi, &c. yn ys<'ot! y Cjmry i roddi en hnnain mewn trefn i gyclnvvn mewn modd hardd a gwych i Eglvvys St. Martin, St. t Martin's Lane, gyda Swyddogion Ar^lwydd Dinas Llundain, a phlant yr Y sgol, pedwar ngain o fecbgyn a phump at- litigain oenethod, a chenldorionmilwraidd y Dug Caer-Efroc o'u blaen. Yr ocdd y tywydd yn cir- wlaw trwy y dydd, a'r hcolvdd yn Haith a bndraidd, neu bnasai Cymdnthaa yr Hen Fry than yn yinddai);r0S vn harddach nag un golw g gwveh a welwyd yn Llui-idaill el., ys amryw fiynyddoedd. Soniwyd am logi ccroydan i gliulo'r genethod i'r eglw ys, ond ni wnae yr Arglwydd- esau a'r Boneddigesau oddef hyny; yr ocddynt ynym- ryson pwy a gae y rhan fwpf 0 1100ynt Yll en cerbydau eu hunain, ac yn ymhyfrydn m-i-tit en dangos yn ffenesti eu cerbydau, gan ddywedyd vvrthynt,' Dangoswch eicli wynebau iachus i'r bobl i'w denu i gynnorthwyo yr y- gol; chwi ydyw y gwrthddrych lit, dd,vw!, Y bcehvn a acthant ar eu tracd. Hawdd coelio fod mamau y plant yn eu canlyn trwy y drycin, a phob un a'i polwir vn fanwl arei plilentyn: 'R oedd llavver mam a'i dagrau'n Hi 'N dweud, 1 Dacw 'machgen anwyli, A dacw 'ugelH;1h "ridog fa('h A'i gVlisg yn hardd, a'i gwedd yn iacli!' Yn yr eglwys, darllenodd y Parchedig H. Jones', Lewisham, yvasauaeth Eglvvys 1.oegr yn yr iaith Gym raeg fel arferol, a chanodd y plant amryw Hymnau (Saesnig) newyddion perthyiiol i'r dydd, y rhai oeddynt wedi eu hargrafiu yn hardd. Pregetliodd (Dr. Law) G. Henry, Arghvydd Esgob Caerlleon ar Ddyfrdwy, oddiar y geiriau, ddyeithr, a dygrsoch fi gyd x,, v 3 .5 chwi, Mat. xxv. 3.5. Y r oedd llawer o weinidogiort yr efengyl o amryw enwau yn yr eglvvys, ac y r;,aent yn cyfaddef na chlysant crioed gadarnach nvogeth. Dy- wedodd yr Esgob, ymlilith amryw o Wiciau gwerth- taw r ereiil, fod y Cymry yn rhagoro! ?m garu a chvnnal eugilydd niewn He dyeitbr, ac adedd v dyn a wadaij ei -]ad a'i genedl ddim yn deii?ng o fod yn aelod o gvmdeithas. Hanner awr pedwarj cvrhaeddodd y Gymdeithas Dafarn y Seii-i Rhyddion (free liesois), lie y daeth o ddeutu tri chant, Cvmry y rhan fwyaf, i'w cjfaifod 1 r giniavv, ac ugainmunud wedi pump, Agorwyd ran trugaredd, A berth iawnglod byrth ein g,ded; ac jmheii vchy dig o tunudau llanwyd yr vstafell, yr hon a gynnwys bump cant o leiaf, i giniawa. Gwedi i wr paichcdig fendithio y bwyd, dedaeuwyd dinvstrio dan- teithion y wledd; ond yn y cyfamser, dyma alw ar y go- ruchw y lw y r allan i arwaiu c) Uclielder Breninol y Due o Kent i'r wiedd, yr hwn a ddaethai heb ei ddysgwyl i gyleddach yr Hen Frytkm. Pan oedd ef yn myned trwy yr ystafell i cisteild at- ddeheu-la\v Iarll Percy, cliwareuodd y ceiddution y don a elwir Difyrwch gwyr Hurleah. WedL cillaw canodd Pencerddiaid cerdd dafod (o'r chwaremlai Frenhinol) Ddiolchgarwch, yr hwn a elwir yn yr iaith_Lladin, Non Nobis Domini. Yna rhoddes Iarll Prrcy iechyd Y Bi-cnin: safodd pawb ar eu gwadr.au i yfed yr iechyd hwn, a chwedi sefyll o ddeutu mumid yn ddystaw, eisteddwydyr dosturus ag y mae SIOR y Trydydd ynddi er ys hit- am- ser oedd yr achos o'r prudd-der a ymdaenodd dros v j Gymdeithas, yn lie rhoddi bonllef mai. arferol. Yna camvyd yr Anthem a elwir Dmlf cadw y Brenbi, ond md cystal ag y clyw som gan wyr llai eu clod na Bellamv. C. Taylor, Goss, Slilitil, &e. Yfwyd iechyd y Tywysog 1 thug late, naw bonllef; y Freiihines a'r Brenhiml Deidn, natv Tyicysoges Cymru, swn iaw n—dyma yr iechyd mVryaf derbyniol o'r cwbl. Arol iechyd y DywysoMs, I chwafeuodd y cefddorion y don a eiwir Blodau y Gryg. Iechyd y Dytry.wges Charlotte o Ciymrti, tair bloedd. Wedi hyn daeth Mr. t. Jones, telynor y Tywysog Rhaglaw, ac a ehWarfcuodd yr hen gaine a elwir Merch Mcgen, ar y delyn bedolog, ond o hCrwydd «hangder yr ystafell, lien ryw beth arall, ni chafodd y weithred hcin ond ychydig o ctfaitli. Iechyd Due Caer-Efroc a hyddin Lhegr, swn raawr; Ciii gan y Penceirddiaid. At ol livii yfvvyd iechyd eiXJchelder Brenhinol y Due o Kent, hynod o ddcrbyntad. Wedi eael goste.ir, cododd ei Ucheldcr ar ei draed,. ar, .a wnaetli araith satlarn r vr •oedd- g ryt a iioVU ol, U-i yr o-. tin pawb yn civwed "pob gair yn eglur. Dy wc dodd, ymlilith uituyv. Q bynciau liyiiaws ei-e:itl, lei fod yn faleh (i, Ii ddyfodiad i blith yr Ilan Frythofy ac yn dni diolchgar iddynt am yfcd iechyd y Tywyso'g Rhaglaw, a'i- ,holl Frenhinol Deniu, yii gystal ag ef ei hun, yrt y modd parchtis ag y darfu iddynt, a'i fod fef yn dymuno pob lilvyddiant i'r I-ten Fi ytkou a Thywysogacth Cymrii, ac ytl beiinbdol i Ysgol y Cymry, yr lion oedd yn urwvdd eglur a pliarchiis tod y Brython yn hynaws ac yn drugarog wi th eu gil_ ydd, yn gystai ag wrth ddyeithriaid;' swn flirfav.r ar ol araith ei Uclielder dros hir amscr. Cliwareuodd v cerddbi ion y don, 0 dylw-dh glcych Y oedd Shcnkin. Ie- chyd y Hue o Clarens, a Llyngcs Pryduin; derbyniad lied oeruidd; Cyhoeddwyd am wyth o'r gloch fod plant yi' ygol yn myned i gordded bddiamgylch yr ystafell, a goruch- wylwyr y wledd O'ti blaen; y genetholl yn gyuat a'r bechgyn yVedi hyny: pan oeddynt yn cychwvn, cliwa- reuodd y cfeiddorion yr hen don fwyn, zli- hyd y nos. Dyma yr amser hefyd, Mr. Gointr, ynghanol y dif- yrwch; y cyinirfysgWyd dagrau a gwin y wledd yr oedd y gertethod yn myned heibio y byrddau yn ol eu hoedj y rhai hynaf yn gvntaf, ac y nt.tenti gyd o wyth i bedasr ai-dd-g -I yr oedd golwg ar y plant, druain, yn cael y fath cttaith ar y Gymdeithas, fel yr oedd y rhan fwyaf, os nid i gyd, a'r dagiiiti yn treiglo ar hyd eu gruddiau yr 6edd gw isgad au ymddygiad gweddus y genethod yn toùüi calon paWb ar yr ohvg gyntaf; yr oedd diweirdeb, moesoldcb, diniweidrwydd ac iechyd yn cydchwarac yn eu hwynebaUglun Cymreig! Wedi iddynt hwy orphen eu taith, dacth y becbgyh ar hyd yr un Hwybr, yna cliwareuodd y cerddorion gainc fihvr- aidd (march), ac yr oeddynt yn cadw yr amser mor gy traed a lien filwyr ond nid ydys yn dvsgn un y ,? l it" agwedd tilwraidd iddynt yn yr ygol, ond fel y maent yn dysgu feu giiydd wrth chwareu. Aeth naw o enethod ac ychydig yn rhagor o fecbgyn yn ol get- bron y Llyw- ydd, ac a ganasant gan Sae.sneg, Ar hyd y nos, gyda y cerddoribn, yh gy wir ac yn fwynaidd yn lie Ar hyd y yti g 3 ,wl. ?le wis yn niwedd y llinellau, Bright Charily, Our Jubilee c. oeddynt yn ei ddywedyd. Y l!yncdd oedd y liwy- (idyll gyiitaf i'l- plaiit fyned o amgyich yr ystafell: y mae. gweied y plaut yn meddalu e.iionau llaw er i roddi mwy yn v casgliad, yr hwn a lwlwvd yn nniawn wedi iddynt fyned ymaith. Canodd Mr. John Parry Pen- cerdd cerdd ditnti gan Saesneg ar y don, Clan mcddtc- dod mwyn; cafodd Mr. Parry (Cymrb) fwy o glod am ei gilh ei hun nag a gatodd y canwyr Saesnig i'w ranu rhvngddynt. Yr oedd can Mr. Puny-a ekiiu y plant yn aigraffcdig fir hyd v byrddau. lfwyd iechyd Syr IV. IV. Wynne, Arghrydl Bulkeleq, Syr C. Morgan, Ej'L'. ac hefyd iechyd yr Esgob am ei bregcth a'i r«dd gyvnaeth pob un (ond Syr W. W. W.) araith drefnus o ddiolchgarw cli; diolchodd C. W. Wynne, Yswain, dros ei frawd, a dywedodd tÏ-tod y dydd hwnw yn rlioi baucran (colours) i'r gad I ef yh S'.vyddog ynddi, neu y buasai gyda c-i wladwvrfel arft-iot. Cyhoeddwyd y cnsgliad, ac yr oedd rhoddinn y Bon edd, a'r hyn a gaed yn yi' cghvys ac yn y wledd, yn j 12s. Id. Dealler fod swyddogion y w ledd am y- diwrnod yn talu o'ii Ilogellitil eu hunain am y giniaw, &c.- a'r hyn a dderbynir sydd yn myned i gynnal yr ysgol. ¥ Ychydig o funudaucyn deg,acth ei Uclielder y Due ymaith, ac Iarll Percy yn fuan ar ei ol ef. Yna cvm- mcrodd Arglwydd Kirkwall y gad<. c, ac a alwodd am ostcg i roddi iechyd yn yr iaith Gymracg, ac a lefodd a llet uchel, Hcddwch, a dedwyddweh, a chymmydt gneth dda. Pan giywodd plant Gomer yr hen tamiaith o Cfiall yr Arglwydd, rhoddasant fonllefau onid oedd parwydydil y seirimeini yn crynu Yr oedd rhái yn gwaeddi; YR JAITH GYMRAEG for ever! ereiil, SEItEN tiOrlIER- How; it! a'r Saeson yn edryth yn bur wirion, ac yn tioli, I leclivd pa Arglwydd Cymreig mawr a oetiditi yn ei yfed y pryd hyny f' Yr oedd y swyddogion, y Riant, a'r rhan fwyaf o'r Gymdeithas, yn gWlsgo y eenhin swyrddion fd arferol, y rhai oeddynt wedi en haddurno ag aur, ac arian, a'r gair Jubili ar bob un. Ymadaw- som a'r wledd, ac ui yvelsom nemawr yn fcddw, nac yn yinddwyn yn anweddus; ond Yr oedd y cwbl yn rlieolwld, o'r dechren i'r diwedd, A pliawb vii y cyi*'edd yn ymadael niewn cat-iad; Nid llawer o bechod, a phavyb yn rhoi cerdod, r Ocdd cadw yr hen ddef*od, er codi'r -iii(ldifad. Llundain, Mawrth 5. J. J.

I LLEFERYDD YR ANXUWIOL WRTH El J ESAIll PAN ION YMADAEL. J 'iros, attolni-fr w?,f'i ti, Goljedig enaul oros, attolwg wyr i ti, I Etto, etto ocdn dy ffoad, clyw fy nghti Yn ofer llet" y digrist am lan drugareild gu, Oh! chwcr won 1'yvgfoVdd angeu, bydd taro maivr bûbtú. Ymatta\ angeu sarrug, dilea waitli dy law, Rho i mi mywyd gwirion, a (,ilia'n dirion draw; Gal: i mi fyw aii fywyd, Ow etto ha chawn e', Meddyliwn y cychw ytiyvn, Wytiebwri ar y iie,. Clywch gythreuliaid, d'yvedyvch i ini beth yw fy marn, Tvr'd, meddant, tYl"d i artaith, a givel dy le'n v garn Dwg angeu'i boll ddvciiryndod, ty anadl priij pi csf, BetiiJ f"eiiai(i tlaw d a gefni? fi'r adyn, beth a wtiae? Fyd gwag a'i holl bleierau, ffanvel, ffarwel i c'iwi, Artcilhiau tan trag'wyddoi sydd yn ty ngolvvg i; Fy JIainwr a fy Mrcnin nii gwelaf yn liaw irgw g, Fy mywyd byr a dreutnus yn llawn o droion drwg. Amser fe actil hcibio, 'rwy'n snddo, myn'd vr wyr, Gydtvybodj Oh! gydwybod, 'rwy'n teindo'th gledd a'tli clwyfi O angeu 'rwvf vn plofi dy golyn a dy gur, Rhaid i mi fod mewn penyd o fewl1 i'r tanllyd fuf. MaWrth 1, 1814, DAFYDD Y^MDDIDDAN CRISTION GOBEITKIOL A'I ENAID YN AWR ANGAr; Vital spark of heavenly flame i Quit, oh quit this tnsrtálframcj oc., Wreichionen o dan nennaidd "(Had oer gorph ei gyd o'r gviraidd^ 'Rw'i'n griddfati am drigfan draw, A, weitliiau, 'rw'i'n gobeithiaw, Crynu, 'nawr ifynnu trwy frydd I gredu'n y Gwaredydd, Ychrydas,Na melus afith,1 ■ A maw r elw yw marwolaefh; j Natturf na a i'm hattal, Bywyd a wynfyd i gá'l; Gad i'm lesmsirio dro'n drist, I ddod i'r Devrrias ddidrist. Angylion, net^weision sy' sibrwd dvfyslais obry, Fraw d yspryd, o'r byd air bed, Elied inn' hyfryd annedd Pa b'. tU yw hwn ? Pa beth ;11;lwt Ar derfyn wcwyr dirfawr ] Sy'n 11 wyr lyngcu'm synwyratt. n cwrdd a'm llygfid i'w c;iit. I'r anadl rhyw ddadl a ddac.h, I hel i'r y -pvyd alaethf' Ulyw, a d'yved f'enaid clan. A,* livvll yw ing poen Angafi ? Mae'r byd givann yn diftaiinuy A phob car, a'r ddaear ddu, 1'1' Ilygaid mae He agor ? byd hyfryd ein Hioi- ust! ti-wv y citistia-,i, SWn y gán bc.raidd y;n g\a,u 1 Rilo,wei fenthyg caiii adain deg. Ar adain sif a r hetIcg t < i ic. o r niae gweda, ag nc-tr.. ? A?cidyt'ddt'?<t!:n.?h.? Angai', p'le mae'll; llol golynr A nod dy d'hniod ar ddyii? Llanbedr, Mawr thr, iau. i Dygwyddodd Thotnas Edward (neti :ni Twin o r Naht ), a saer iiiten at-all, yr hwn oedd o Sir FOR, i gytkrfod itiewti tafarndy '••<>' ••••••, ac wvth ryw vii*; ei rwyliû mewn llavve"r o bethaw, ond cyfaddefodd It anwybodaeth o brydyddihetir, ac af !iyny a!e'>o.]d Twrt ef, ac a haerodd ei fod cr, set' y saei-, wedi jjrvdvddit lawer gwaith yn ddiarwtbod iddo ei hun: y saerynten, o'r cehr arall, a haerodd na ddarfu iddo brydydda ioed. Ar yr aclnysur hyn, gofynodd Twin iddo fei hvn. Pa beth yw y rhai hyri ? gan ddangos ei ewined'd, Gu-i- nedd, cbey sder; A phabeth yw y rhai hyn? ebef Twin. gan ddangos iddc ei ddannedd, Damiedd, ebe v .siier yhtl yr edrvcliod'l Twrn ar ei gyfeillion o'i ddeutu <1. gofynodd, Pa beth yw y rhai hyn ( Dynion. ebe v saer Attolwg, ebe TWm wedi hyny, Pa beth yw e, ic 1 inl-a; tli Saer u-yf fi, cbe y dyi); 5 ba Je? ebe Twis; t) i-ir ebe v saer. Wel; ebe Twin, clhvi a gyfansodj:l,.)ch liJ- ellau gystal a glywais erioed; G winedd a dannedd A saer vvyf ti, o sir Fori.

ESGORODD, In Ngbefncetbin, irerilaw Llandilo, swydd Gaei-fvr- ddm, Boneddiges Thon;as ThomaSj Yswain, ar iei ch PRIODODD, Yrwythnosddiweddaf, yu Nghaerfyrddin, Mr. Evah Rees, a Miss Barker, nierch y Parch. Mr; Barker y ddan o'r dref uchod. ?'\?'?"'?' "??' ?-'e?ar?n, v P?c! S. Rup' PritAthlO N-i- N-.?,!zol I eiiii?(lo, 3:11 o, 'aRik.e, merch B. Wyatt, Y?wam. se!-H:)w BM?or' BUFAHw, ° Yn Wot-ce?ter Walter WiHiams, Y.?a? o Benv*coed swydd Gaerfyrmlin. Mawrth .Si; vn Nghticrfyrddih, ymlodfiu eiddvddiau, Daiiiel, ail fab Daniel Williams, Y>wa;n, Dirprww (Solicitor) ar ol hir glefyd uychlvd. Y mae galar mkw r ar ei ol rn ei.berthvnasau a'i gvfeillion. dSida,f.y11 gcrllaw L'undilo, v Parch. xVi llhram Thomas, yn 3i oed. Dye:d Linn diweddat; Mrs. Davies, o'r Coert; ymhlwyf x>A\ddte; swydd Gaertyrddin, vn 88 oed. YnyGarn, gerllaw Dinbych, Mrs; Wviitie, gweddvv y diwcddar Robert Wynne, Yswain, o'r Pi swN-,I(i Dmoyoh, ac uuig fetch ac etifeddes Kumpiirev | K.)berts, Yswain, o Biyii y rieuadd, sw* vdd GaeriuiH'oi' yn 9(1 fed. Ar y 14eg o Awst, yn y 25aiu oVbedrrm; yn yr India O^ aivyreiiiiol, weds bedo honaw vn abseimol o'i v. i iu, ond yn ei gwasanaeth, dros to mlyhedd, IsgadnenTh: mas Gnfhihj ail tab John Wynne (i(.. t o' gerMavv Dinbychj ermawratari-wneni, ei berthvna air, a i gyteiilibn: Yn Ochiltree, ary 23;uh o'i- mis diweddaf, a'r &)!V-.i mhvydd o'i hoedran, Helen; ac ar y 2;Sain, Marion P. triee, efeilliaid. Y mae yn deilwrig o syl'w fod 3ti aw » liiwng eu gcnedigaeth, a'r un faint rhw ng eu marw oi- aetn. iiLs. Piice, mam Mr. Price, IJyfrwei tiiw r, CroesOs- wailt.

MARCFLNABOEDD CARTRFTFOL. "IJ AJ1ERTAWE.Gwc':ih, 7u",od: Haidd, ?Is.M Ceirch, -V5s. 4d. • 't ABEiiYSTWVtH.—Gwenith, 8?.?'L fhyg,Ms.Oa ? oil? (-.C*I,c?, -?;i. uJ.