Y Rhedegydd

BwrddGwarcheidwaid Llanrwst. I Cyfarfu y Bwrdd ddydd Mawrth, pryd yr oedd yn bresenol, Mri. John Roberts (Cadeirydd), Hugh Roberts (Is-gadeirydd), Parch. John Gower, Parch. J. Ll. Richards, B.A., D. G. Jones, John Hughes, O. Lloyd Jones, John Williams, William Williams, Edward Rob- erts, Rowland Hughes, Edward Mills, W.G. Jones, John Davies (Gwytherin), John Berry, Robert Williams, David Lewis, Edward Ed- wards, E. W. Roberts, R. R. Qwen (Clerc), O. Evans-Jones a T. C. Roberts (Swyddogion Elusenol). Yr Elusenau a'r Tlodion. I Hysbysodd Mr. O. E. Jones iddo dalu £ 114 10s 9c yn ystod y mis rhwng 160 o dlodion yn nosbarth Llanrwst, a gofynodd am £ 110 at y mis nesaf. Yn nosbarth Pentrefoelas, talodd Mr. T. C. Roberts £ 76 8s 3c rhwng 131 o dlodion, a gofynodd am ,C,78. Y Clerc a adroddodd fod 291 o dlodion yn yr Undeb, a thalwyd £ 188 18s Oc iddynt mewn Elusenau. Y mis cyferbymol yr oedd 325 o dlodion yn yr Undeb, a thalwyd £ 177 18s Oc iddynt mewn elusenau: llai o dlodion o 34, a mwy o elusenau o xC,8 8s OCt Yr oedd a3roddiad Mr. Hugh R. Williams, yr Arolygydd newydd, wedi dod i law. Deng mlynedd yn ol yr oedd yr Undeb yn bedwer- ydd ar y rhestr trwy ddosbarth Mr. Williams, yr oedd yn awr yn bumed ar y rhestr o ran cyfar- taledd y tlodion i'r boblogaeth 2'9 yn awr, a 2'8 ddeng mlynedd yn ol. Telid 3/9 y pen ddeng mlynedd yn ol, a. 4/71 y pen yn awr. Cyfartaledd dosbarth Mr. Williams oedd 4/10 y pen, a chyfartaledd Lloegr a Chymru ydoedd 1/8. Felly yr oedd yr Undeb hwn yn bedwerydd ar y rhestr o ran cyfartaledd yr elu--nau ddeng mlynedd yn ol, ac yn awr yn w}; a fed ar y rhestr.—Mr. Gower pan oeddwn i ) n Gadeirydd yr oedd yr Undeb yn gydradd gyda Foden ond yn awr mae yn wythfed, Mr. O. Lloyd Jones a sylwodd ar y gwahaniaeth yn swm yr elusenau delid ar gyfartaledd yn Bettwsycoed a Phenmachno. Yn Penmacbno telid o bum i chwe phunt yn rhagor nag yn y Betiws.—Y Swyddog a atebodd fod 11 o wrag- edd gweddwon yn Penmachno, ac yr oedd hyny yn gwneyd gwahaniaeth mawr gyda'r elusenau —Mr. John Williams a ddywedodd pe cedwid mwy o weithrediadau y Bwrdd oddifewn i'r ystafell, yn lie eu taenu, byddai yn haws gan y Gwarcheidwaid ddywedyd eu meddyliau ar y gwahanol achosion ddeuai gerbron cyhoeddid yr anffafriol, a chedwid y ffafr heb ei gyhoeddi yn nglyn a'r tlodion. Achos William Hughes. Yr oedd William Hughes wedi dod o'r elusendai i fyw gyda'i fab Hugh Hughes, yn George Street, Llnnrwst, yr hwn a anfonodd air yn dywedyd y gofalai am dano. Wedi cryn siarad, pasiwyd i ganiatau 4/- o elusen yn yr achos, a bod Simon Hughes, Manod Road, Blaenau Ffestir iog, yr hwn sydd yn fab i W. Hughes i gyfranu swllt yr wythnos at yr elusen a ganiateid. Buchfrechu. Yn ngwyneb y cyinewidiad a wnaeth y Bwrdd yn y tal i'r Meddvgon am Fuchfrechu, ymddangosodd Dr. W. Michael Williams, Pen- machno, a Dr. W. Morris Williams, Trefriw, o flaen y Bwrdd i osod eu hachos i lawr. Dr. W. Michael Williams a ddywedodd iddo weled yn y newyddiaduron fod y Bwrdd wedi pasio i ostwng y tal o 5/- i 3/6 yr un am Fuch- frechu. Ystyriai hyny yn gam a hwy fel Meddygon. Yr oedd gan y Bwrdd hawl i dynu i'r fan isaf, wrth gwrs; ond yn y fan isaf yr oeddynt o'r blaen gyda phum' swllt. Gwelai fod Undebau eraill yn cymeryd sylw o'r un mater, ac yn Nghaernarfon delid at yr hen dal, sef pum' swllt, a rhoddid swm at y pellder. Yr oedd eu cyflog presenol yn fychan, ac yr oedd ef yn swyddog hynaf, fel meddyg, oedd o dan y Bwrdd ac er ei fod yn eu gwasanaeth er's 23 mlynedd, ymddangosai yn awr o'u blaen, nid i ofyn am godiad yn ei gyflog, ond am iddynt beidio ei ostwng (chwer- in). Deddf oedd yr un basiwyd yn ddiweddar ar Fuchfrechu ar gyfer trefi mawrion yn benaf, lie y teiid o dri i bedwar cant o bunau am fuch- frechu. £ 16 a gafodd ef y llynedd am wneyd y gwaith, er fod ganddo i ymweled a lleoedd mor bell a Rhiwbach a Drwsnant. Gallent gael syniad am fychandra y cyflog dderbyniai pan adgofiai hwynt mai £ 22 10s oedd ei gyflog blynyddol. Rhyw bedair ceiniog i chwech yr ymweliad oedd hyny yn dod; ond yr oedd yr hyn dderbyniai am fuchfrechu yn helpu y cyflog bychan hwnw. Gwnelai gais cywir atynt am i'r tal am fuchfrechu beidio cael ei ostwng. Gwasanaethodd hwy yn ffyddlon, ac ni chawsant erioed achos i gwyno yn ei erbyn yn ystod yr holl flynyddoedd y bu gyda hwy. —Mr. Gower, Beth ydych yn ei ddywedyd am y cyfnewidiad yn eich tal ar yr hyn oedd yn flaenorol ?"-Dr. Williams, Yr oeddwn yn cael y pryd hwnw o 1/6 i 3/- yr un am y rhai a fuchfrechwn, ond dylid cofio eu bod oil yn dod i le neillduol i gael eu buchfrechu. Hefyd, dwy waith yn y flwyddyn y gwneid y gwaith: yn Ebrill a Medi. Y mae y drafferth yn bresenol yn anrhaethol fwy nag oedd o dan yr hen drefn. Rhaid myned i'r tai yn awr, a hyny ddwywaith o leiaf yn mhob achos."—Mr. D. G. Jones, "Beth am yr hyn ddefnyddiwch at Fuchfrechu ?"—Dr. Williams, Yr ydym yn cael hwnw am ddim gan y Llywodraeth. Dr. W. Morris Williams a ddywedodd ei fod yn dymuno ategu y cais a wnaed gan Dr. Michael Williams, ac hyderai yn fawr y cadwai y Bwrdd at y tal arferol, ac na ostyngid ef, gan fod y fafh drafferth gyda'r gwaith hwn. Wedi i'r Meddygon ymneillduo, cynygiodd Mr D. G. Jones eu bod yn rhoddi y Rheolau o'r neilldu er mwyn ail ystyried y mater, gan eu bod wedi pasio yn y Bwrdd diweddaf i ostwng y tal o 5/- i 3/6. Wedi cryn siarad, ni chododd digon eu dwylaw dros y cynygiad, ac erys y gostyngiad mewn grym, a bydd y Clerc yn anfon at y meddygon i'w hysbysu o hyny. Cydymdeimlad. Y Cadeirydd a ddywedodd eu bod oil yn gofidio gweled lie Mr. David Owen, eu Cyd- warcheidwad yn wag oherwydd y brofedigaeth drom a'i cyfarfyddodd trwy farwolaeth ei frawd, Mr. William Owen, Tanycastell, Dolwyddelen. Yr oedd yn cynyg eu bod yn anfon llythyr ato i gydymdeimlo ag ef yn ei brofedigaeth. Yr Is-gadeirydd a gefnogodd, a phasiwyd hyny yn nghanol distawrwydd. Cynhadledd Deddf y Tlodion. Hysbysodd y Clerc fod y Gynhadledd hon i'w chynal yn Corwen, Medi 3 a 4. Penodwyd y Cadeirydd, yr Is-gadeirydd, a'r Clerc, i fyned yno. Dodrefn. Ysgrifenodd Mrs. Elizabeth Thomas, Peny- graig, Fron, Llangollen, i ofyn i'r Bwrdd gan- iatau iddi gael dodrefn y ddiweddar Ann Jones, Clawdd Gwyn, Llanrhochwyn. Yr oedd yn foddlawn talu y rhent, a thalu am yr arch.— Pasiwyd i Ellis Jones, yr hwn ddangosodd gymaint o ofal am Mrs. Ann Jones, i gaely dodrefn ar yr amod ei fod yn talu punt i'r Bwrdd am danynt, a chlirio y gofynion eraill. Elusen ar gyfer y Plant. I Hysbyswyd fod adroddiad ffafriol iawn wedi dod am David Roberts, y dyn dall o Nebo oedd yn awr o dan driniaeth feddygol yn Bangor. Credid yr 4dferid ei olwg iddo. Yr oedd ei wraig yn derbyn yr elusen fel o'r blaen pan oedd ef adref.—Mr. Edwrrd Edwards a sylwodd fod y wrafg hon yn cael ffafriaeth, neu yr oedd rhai eraill yn cael rhy fychan.—Y Swyddog, Y mae hwn yn achos eithriadol; un plentyn yn bedair oed, y llall yn ddwy, a'r Hall yn wythnos oed. Parhawyd yr wyth swllt am fod y wraig ar fin ei hamgylchiad ar fy ar gymelliadi. "—Mr. Edward Edwards, "Nidwyf ar un cyfrif yn dywedyd fod y wraig hon yn cael gormod gyda'i phlant bach; ond y mae eraill yn cael llawer yn rhy fychan. Pa reswm yw rhoddi dim ond deunaw ceiniog y plentyn ? Pwy fedr fagu plentyn am ddeunaw yr wyth- uos?"—Y Parch. J. Gowor, Yr wyf yn cofio yr adeg pan nad oeddym yn rhoddi dim ond swllt y plentyn, ac yr oedd pethau yn well o lawer yr adeg hono nag yn awr."—Mr Edward Edwards, Yr wyf finau yn cofio gyda theim- ladau cymysglyd am yr adeg hono. Bu gwraig weddw ieuangc o Felin-y-Coed yma yn crefu am gael rhagor na swllt at; fagu ei phlant bach, ond ni fynid gwrandaw o gwbl arni. Gwelais hi ar 01 bod o flaen y Bwrdd, a dywedai ei helynt gyda'i dagrau yn Ilifo i lawr ei gruddiau. Dywedai nad allai gael digon o fwyd i'r plant: carcherid hi os lladratai, ac nis gallai edrych ar y plant yn llwgu. Betb fu hanes y ddynes hono ? Collodd ei gweddwdod, a chytunodd a thad ei phlentyn anghyfreithlon i gymeryd tri swllt yn yr wythnos at ei fagu. Cafodd ei cheryddu gan Mr. Gower am ei phechod, ac eto yr oedd ef trwy wasgu am beidio codi ei helusen wedi ei gyru i bechu !Mr. Gower, "Yr wyf yn cofio yn iawn am yr achos hwnw. Yr oedd y tlodion yn well allan o lawer nag ydynt yn awr. Dylai gwragedd ieuangc geisio helpu y Bwrdd trwy gynildeb, a Ilafurio eu hunain. Yr wyf yn cynyg ein bod yn gostwng yr wyth swllt yn achos David Roberts i saith swllt. Pasiwyd hyny. Byw wrthynt eu hunain. I Mr. Gower a roddodd rybudd y byddai yn y Bwrdd nesaf yn gofyn am restr o'r holl dlodion oeddynt yn byw wrthynt eu hunain, er mwyn pasio eu bod i fyned at eu gilydd i fyw. Gall- ent gael pob o wely felly fel yn awr, a gallai y naill gynorthwyo y llall.—Y Parch. J. LI. Richards, Nis gellwch eu gorfodi i fyned at eu gilydd, fel nad yw o un dyben i chwi basic peth o'r fath." Achos John Lloyd. Y Clerc a hysbysodd ei fod wedi derbyn £6 19s Ic o arian perthynol i John Lloyd ddaeth i'r Ty o'r Elusendai. Yr oedd dros £ 9 yn yr Ariandy pan gafwyd y cyfrif gan Mr. Mc Intyre, ond yr oedd amryw filiau wedi eu talu, a swm wedi myned i'r gweinidog ofalai ychydig j am dano. Achos Gofidus. Daeth gair oddiwrth Dr. Cox, Gwallgofdy Dinbych, yn caniatau i Mrs Kate Jones ddod allan ar brawf at ei chwaer Mrs. Robert Davies, Station Road, Ffestiniog.—Y Clerc, Gwraig ydyw Mrs. Kate Jones i W. H. Jones, fu yn Manager i Mri. E, B. Jones, Grocers, Llanrwst, ac yr oedd hyd yn ddiweddar yn cadw y Central Stores, Penycae, Ruabon. Cefais lythyrau gan bobl neillduol, gan ei fod wedi myned o Penycae, ac wyr neb i ble yr aet4." Cadeirydd "Dear me! dear me!"—Mr. John Hughes, Dyna beth sydd i'w gael o helpu pobl; ond dyn gwael oedd hwn mae'n wir. Mr. Gower, "Gwaeliawn," Buchfrechu. Y Clerc a hysbysodd fod 72 o blant wedi eu geni yn nosbarth Llanrwst a 53 wedi eu buch- frechu, a 10 wedi marw. Yn nosbarth Pen- trefoelas ganwyd 78. buchfrechwyd 63, a bu farw 6. Addysg. Cefnogwyd deiseb a ddaeth i law o Undeb arall o blaid gofyn am i gost addysg y wlad gael ei ddodi ar y Trysorlys Ymerodrol. Y Ty. Pasiwyd i ddodi ilidiart haiarn ar y brif fyn- edfa i'r Ty yn lie y drws adfeiledig presenol, dodi drws newydd ar yr Yard, a dodi clychau newyddion yn y Ty. Y Meistr a adroddodd fod 26 yn y Ty ar gyfer 28 yr un amser y llyn- edd; ac i 53 o grwydriaid alw yn ystod y mis ar gyfer 47 yr un mis y llynedd.

RHOS A'R CYLCH. Nos Iau, yn nglofa Wynnstay, disgynodd rhan o'r nenfwd ar Jes. Roberts, Hall Street, Penycae, gan ei gladdu o'r golwg. Pan gaed o hyd iddo, canfyddwyd ei fod wedi cael tori ei goes. Cyfarfu pwyllgor Cymanfa Gerddorol Un- debol y Wesleyaid yn Rhiwabon, o dan lyw- yddiaeth y Parch. Charles Jones, Rhos. Cyn- rychiolid cylchdeithiau Corwen, Llangollen, Cefn Mawr, Coedpoeth, Llanrhaiadr a'r Wydd- grug. Pasiwyd fod y gymanfa i'r chynal yn Ngwrecsam, a dewiswyci Mr. Wilfrid Jones yn arweinydd, Miss Gwladys Humphreys a Mr. Tom Carrington yn gyfeilyddion, Parchn, R. Jones. Llangollen, R. Berwyn Roberts, Gwrec- sam, a Chas. Jones, Rhos, Mr. D.Humphreys, L.T.S.C., Plasbennion. Pwnc y Seiat Gyffredinol a gynhaliwyd yn nglyn a'r Cyfarfod Misol dydd Llun a Mawrth, yn y Capel Mawr, oedd Crefydd deuluaidd," a chafwyd sylwadau amserol arno. Yr oedd y pregethu hefyd yn rymus. Gwasanaethwyd gan y Parchn. William Prydderch, a J. Pules- ton Jones, M.A., a gweinidogion y Sir. Gwasanaethwyd yn nghyfarfod blynyddol y Tabernacl a Seion, Cefn Mawr, nos Sadwrn, Sul a Llun, gan y Parchedigion Owen, Dolgell- au. Williams, Llanelli, a Morgan, Blaenyffos. Cafwyd gwyl neillduol o dda.

2 makes p d good cakes. C "J CAKEOMA Is the NEW way—tha better way-of making: cakes. 3^ It is a perfectly pure cake tL ,g flour of fine quality, with all the dry ingredients wanted in IT *| a cake. The proportions are exact and the mixing is per- jr fect. § It saves time and trouble, ( and it makes the nicest and lightest cakes possible. jJ It makes any and every Lp J cake and not only one kind. ? And it is economical In r* ? use-it costs less than the §• ? old-fashioned way. I# From all Grocers, Stores, and Bakers J SrE in the British Isles, in 3id. packets, each 3^ Ap one containing a sheet of useful and M* practical cake recipes. | 2 LATHAM & Co., Ltd., & « LIVERPOOL.

O'R PEDWAR CWR. Bara gwyn diguro anferth am chwe'cheiniog yr un ar werth gan E. B. Jones & Co. Nis gell- wch wneyd yn well na rhoddi prawf arnynt. YR oedd William Dobson, hen bysgotvvr a fu farw yn Redcar y dydd o'r blaen, yn 92 mlwydd oed, wedi cynorthwyo i achub 500 o fywydau trwy ei wasanaeth gyda'r bywydfad. ENILLWYD y gamp eleni eto yn y gystadleu- aeth cynllunio ac adeiladu mewn tywod, ar draeth Llandudno, gan Master Walter Forres- ter, un o Landudno, yr hwn a luniodd yn y tywod ddarlun rhagorol o lew. Mae y gystad- leuaeth ddifyr hon yn tynu sylw llaweroedd. CYRHAEDDODD gweinidog bynaf Sir Gaer ei ganfed flwydd namyn un dydd Llun diweddaf. Ei enw yw y Parch. J. Martin, Dean Row, ger Wilmslow, ac efe oedd un o'r cenbadon cyntaf yn Ngorllewin Affrica. ANAFWYD Griffith Thomas Dinorwig, yn dost iawn dydd Gwener, trwy i dwll danio cyn ei amser. DYDD Iau, cafwyd corph dyn canoloed mewn pwll o ddwfr rhwng Rhyl a Phrestatyn. Ar y tywod yn ei ymyl yr oedd llyfr, a llythyr wedi ei gyfeirio at Mr. Meredith, 45. Pycroft street, Hardbridge, Caer. Cafwyd mai mab i'r tranciedig oedd hwnw. Ni wyddis pa fodd y digwyddodd hyn iddo, Datganwyd syndod am na buasai arian ar y corph. Dywed ei deulu y dylai fod ganddo arian a thocyn rheilffordd yn ei logell ond ni chaed dim. Na hidiwch os yw y tywydd yn boeth, gellwch gael Tin dau bwys o Pine Apple Chunks am 5c yn Shop E. B. Jones & Co. MAE ymwelwyr a Threffynon yn teimlo dyddordeb mawr yn iachad honedig Miss Mary Haulon, 42, Parry street, Seacombe, yr hon, meddir, gafodd ei golwg ar ol bod yn ddall am wyth mlynedd. Daeth i Dreffynon wyth- nos yn ol, ac ymolchodd bob dydd yn nwfr y ffynon. Dydd Iau meddai hi, y sylwodd gyntaf ar arwyddion fod ei golwg yn adferu, ac ar ddydd Sul yr oedd wedi gwella digon fel y gallai gymeryd rhan ynyr orymdaith, a cherdd- ed oddiwrth y ty at y ftynon ac yn ol heb ar- weinydd. "NID oes genyf gyfaill yn y byd. Mae genyf ddigon o elynion ond dim cyfeillion," dyna ddywedodd Thomas Freeman, pan ofyn- wyd iddo a oedd ganddo rywun i fyned yn feichniydd drosto, ar ol iddo gael ei draddodi i sefyll Qi brawf yn Mrawdlys Rhuthyn ar y cyhuddiad o roddi tas o waiiw dan yn Higher Kinnerton. DYWEDIR bod Mr. Chamberlain yn da1 i wella yn foddhaol o'i afiechyd ddiweddar. Treulia ran fawr o'i amser yn yr awyr agored. Deallir y bydd yn aros yn ei gartref yn High- bury, Birmingham hyd ddiwedd Hydref. GWNEIR eirch o fath o wydr trwm mewn rbai rhanau o'r America. TRADDODODD Lonnie Dennis, Ameircanwr, ei bregeth gyntaf pan yn bum' mlwydd oed, ac yr oedd yn adnabyddus ledled y byd cyn bod yn naw oed. Daeth trosodd i Lundain yn 1904 a phregethai yn fynych i dorfeydd yn amrywio dair i bum' mil. FEL yr oedd yr Heddgeidwad Parry, Llwyn- gwril, a Davies, Abergynolwyn, yn dychwelyd o gyflawni eu dyledswyddau nosawl, yr wythnos ddiweddaf, gwelsant motor bicycle yn ochr y clawdd rhyw filldir a haner o'r dref ar ffordd Bryncrug. Cafwyd ei berchenog ychydig latheni i ffwrdd wedi ei niweidio yn ddifrifol. Cludwyd ef i Westy Peniarth. BWRIWYD rheitbfarn o Farwolaeth ddam- weiniol ar gorph Mrs. Mary Jones, 27 mlwydd oed, Pant Suglen, Glan Conwy, a fu farw yn Ysbytty Colwyn Bay, mewn canlyniad i niweidiau dychrynllyd a dderbyniodd trwy gael ei thaflu o gerpyd. DIGWYDDODD damwain i Mr. Howell Davies, A.S., De Bristol, dydd Sadwrn, yn Llundain, trwy i'w geffyl lithro, ac iddo yntau gael ei daflu allan ar wastad ei gefn i'r ffordd. ETHOLWYD Mr. W. 0. Williams yn ddi- wrthwynebiad, i olynu y diweddar Gyngorydd W. Eames ar Gyngor Trefol Bangor. Aeth cerbyd dros hwyaden yn Brooklyn, Efrog Newydd, gan dori ei choesau. Mae ei pberchenog wedi rhoddi par o goesau pren iddi 3c v mae hithau yn gallu ei defnyddio. Darfu i wr o Clonmel, o'r enw Conroy, ladd ci-ag oedd yn eiddo i ddyn dall a ganai am ei fywoliaeth—am iddo frathu ei blentyn. An- fonwyd Conroy i garchar am dri mis. Mae Tudwal wedi anfon yr englyn proph- wydol hwn i Gofiadur yr Orsedd i Abertawe. Curwlaw dig ar Wyl y De—wna'i beirdd oil Yn brudd iawn, fel tase; [llaid, fydd Llawer brawd wrth droediaw'r dre-mewn Yn beio'r tywydd yn Abertawe. FEL hyn y canoedd Mr. T. Herbert Hughes, Llanrwst, i'r Wyddfa Fawr yn Arfon. Arwres yr Eryri-yn swynol Gusanu'r wybreni; Gwna mawredd ei hagwedd bi, I'r Awenydd wirioni. BENTHYCODD Oliver Thomas Hodges, cyf- reithiwr o firm Mri Hodges a Pyke, Croydon, lawddryll o fasnachdy lle'r oedd yn adnabydd- us. Dywedai mai eisiau ei ddangosi foneddwr arall oedd ganddo, ond yn lie hyny aeth i'w swyddfa a gollyngodd dair o ergydion at ei ben ei hun, a chafwyd ef wedi marw a'r llawddryli wrth ei ochr. Yn Heddlys Marylebourne, o flaen yr Ynad arabus, Mr. Plowden, dywedodd gwraig oed- ranus, "Y mae fy nith yn aros allan tan bob awr o'r nos, a dywed wrthyf am feindio fy musnes fy hun pan siaradaf a hi am y peth. A allaf fi ei tbroi allan ?"-Mr. Plowden, Gellwch, and ni wnewch. Yr wyf yn eich adwaen yn well na chwi eich hunan, gwelwch. Ni wnai dim i chwi. ei throi allan yr wyf yn sicr."