Y Rhedegydd

AT Y GOHEBWYR. I Rhai Gohebiaethau allan yr wythtios hon o ddiffyg lie. Amryw ddarnau barddonol yn aros eu tro.

NODIADAU WYTHNOSOL Y BRENIN A CHANGHEILOR Y TRYBORLYS. Arferai y Frenhines Buddug, pa bryd bynag yr elai i Balmoral, orchymyn i ryw un o aelodau'r Cyfringylch aros gyda hi tra y byddai yno. Os arhosai yno yn hir, nid yr un gwr fyddai yno ar hyd yr amser. Cymerai y naill weinidog le y llall, a threuliai pob un a elwid yno tuag wythnos neu naw niwrnod yn y lie. Glynodd y Brenin Iotwerth wrth y rheol, ac y mae y Brenin Sior yn gwneyd yr un modd. Ychydig ddyddiau yn ol, hysbyswyd yn swyddogol fod Canghellor y Trysorlys, yr hwn sydd yn awr ar y Cyfandir, wedi cael gorchymyn i fyn'd i Balmoral ar y 6ed o'r mis nesaf, i aros yno am wythnos. Digon hyn ynddo ei hun i ddangos nad yw Mr Lloyd George yn anghymeradwy yn ngolwg ei Fawr. hydi pe buasai, ni wnaethai y Brenin hyn. Mae genym resymau dros gredu a dywedyd ei fod yn wr cymeradwy iawn gan y Brenin Sior cyn ei "fod eto wedi esgyn i'r orsedd. Yr oedd hyny yn hoilol wybyddus mewncylchoedd sen-! eddol. Nis gwyddom "beth a wna nac a ddywed rhai Toriaid a adwaenom yn wyneb y gorchymyn brenhinol a dder- byniodd ein cydwladwr hoff ac enwog. Yn mhob rhan o'r wlad, heb eithrio ein hardal ni, ceir dynion a dybiant eu bod yn rhyWun, ond nid ydynt yn neb, yri gwasanaethu eu plaid fel corgwn trwy gyfarth ar y Canghellor. Lie y dylai cynifer o, honynt ag sydd yn Gymry lawenychu yn ei ddyrchafiad mawr a chynydd cyson ei ddylanwad rhyfeddol yn y deyrnas, ymroddant i ddweyd pethau nad ydynt wir am dano, ac i'w enllibio yn mbob modd. Yr ydym wedi cael ein sicrhau fod rhai crach-bethau a arferent fyn'd i Griccieth am ychydig wythnosau yn yr haf bob blwyddyn, wedi ysgrifenu at y bobl yn nhai y rhai y byddent yn aros, i'w hysbysu nad ydynt yn bwriadu myn'd yno mwyach o herwydd ei fod yn gartref gwr ag y mae clywed ei enw yn eu cythruddo hyd yr eithaf. Myn y dosbarth salw yma gael eu cyfrif yn bobl deyrngar tuhwnt i bawb eraill. Ofawn y gwna'r weithred ddiweddaf yma o eiddo'r Brenin hwy yn elynion iddo, ac y lleinw hwynt ag yspryd' gwrthryfelgar. Os felly, mae tynged Prydain Fawr wedi ei selio Mae ei dyddiau goreu wedi myned heibio, a'i dinystr yn nesau. Llawen- ychwn o herwydd y gorchymyn a rodd- wyd i'r Canghellydd, nid yn gymaint o'i blegid ef ag am ein bod yn teimlo'n sicr y bydd ei gymdeithas a'r Brenin yn foddion i ehangu syniadau ac i ddyfnhau cydymdeimlad y teyrn Ai bobl.

TIRWYR A'U HAWLIAU. Mae cryn lawer o ddamwemiau wedi digwydd i aelodau o'r Fyddin Dirio- gaethol tra yn myn' d trwy eu hymar feriadau yn ystod yr ychydig wythnosau diweddaf. Lladdwyd rhai ac anafwyd llawer. Rhoddodd hyn achlysur i edrych i fewn i'r cwestiwn a oes gan y rhai a anafir fel ag i w hanalluogi i ddilyn eu galwedigaethau, a'r rhai oedd yn ddibynol ar dirwyr a gyfarfuasant a damweiniau angeuol, hawl i lawn dan ddeddf lawn i Weithwyr, 1897, neu dan ddeddf lawn i Weithwyr, 1906. Y mae yn sicr nad oes. Cauir hwynt allan o bob bawl felly gan y nawfed adran o'r ddeddf a enwyd olaf. Dywedir hyn yn glir a phendant yn y rheolau diwygiedig a gyboeddwyd yn ddiweddar gan Swyddfa Rhyfel. Tra yn gwasanaethu fel aelodau o'r Fyddin Diriogaethol, maent, yng ngolwg y gyfraitb, mewn gwasanaeth milwrol dan y Goron. Felly collant bob hawl i lawn am niwed a dderbyniant yng nghyfiawniad eu dyled. swyddau. Nid oes ganddynt hawl i flwydd-dal nac i ddim o natur blwydd- dal gan y Llywodraeth chwaith. Yn ddiweddar cyfarfu un o aelodau catrawd Llundeinig a damwain angeuol, a chan- iataodd y Llywodraeth flwydd-dal i'w weddw, ond wrth wneyd hyny, hysbys- odd yn eglur nad yw yr achos neillduol hwnw i'w ystyried fel yn rhwymo y Llywodraeth i wneyd yn debyg mewn achosion eraill yn y dyfodol. Felly, rbaid i'r neb a fyno ddarparu ar gyfer anffawd o'r fath yswirio ei hun ar ei draul ei hun/ Ychydig iawn sydd yn gwneyd felly hyd yn hyn. Rhaid i'r anfantais yma, fel y daw yn wybyddus, leihau nifer y rhai a ymunent a'r tirwyr. Mae'n wir inai dynion ieuainc di-briod ydynt gan mwyaf, ac mae'n bosibl na roddant hwy nemawr ddim ystyriaeth i'r mater, ond nis gall gwyr priod ffaiadio ei ddiystyru ac nid yw yn deb- ygol y gwnant felly chwaith.

TRAETHU CASWIR. Ymhlith Clerigwyr Eglwyfe Loegr yng Ngogledd Cymru nid oes neb, ag y mae ei enw yn fwy adnabyddus i'r cyhoedd na'r Parch T; Edwin Jones, Ficer Caer- gybi. Ychydig ddyddiau yn ol anfonodd i'r newyddiaduron Seisnig gopi ooheb- ? iaeth fu rhyngddo ef a'r Parch D. R. Lewis, Eheithor y Dyffryn, ynghylch y modd y llenwir swyddi pwysig yn yr Eglwys yn Esgobaeth Bangor. I ddech- reu, ysgrifenodd Mr. Lewis gan gyfeirio at y rhan amlwg a gymerasai Mr Edwin Jones mewn cyfarfod a gynhaliesid yn yn yr esgobaeth ychydig wythnosau yn ol. Cydnabu fod penodiad Sais y& llywydd sefydliad ym Mangor yn' yr hwn y parotoir dynion ieuainc ar gyfer l, urdllau sanctaidd," yn anfoddhaol o j saf-bwynt Cymro, ond dywed ei fod yn j gallu dygymod a pheth folly yng Egwyn- eb y ffaith fod yn anhawdd neu yn an- i mhosibl cael Cymro cyflawn mewn j cymhwysderau, a'r ffaith fod Cymry yn cael eu penodi i swyddi pwysig ac uchel yn Lloegr. Yn ei atebiad i'r Hythyr 1 yma traetha Mr Edwin Jones gaswir mewn geiriau llymion dros ben. Os yw yn wir (eb efe) nad oes i'w cael Gymry t yn gymhwys i ddal swyddi tebyg i'r swydd dan sylw, dengys nad yw yr Eglwys Sefydledig yng Nghymru yn gallu magu nen gynyrchu dynion rhag- orol mewn gallu tra mae gan yr Eglwysi Rhyddion eu gwala a'u gweddill o ddyn- ion felly. ond tystia y galiai enwi haner dwain o Gymry a fuasent yn llenwi y swydd dan sylw ym Mangor gydag urddas—dynion ag y mae yr aw- durdodau yn eu hanwybyddu. A rhag- ddo i ddywedyd fod yr ymgais ddyfal a wneir er's talm i Seisnigeiddio yr eglwys Sefydledig yng Ngbymru wedi gwneyd mwyafrif y bobl yn Anghydffurfwyr. Nid ydym yn tybied fod traethu caswir fel hyn yn waith hyfryd gan Ficer Caer- gybi ei wneyd; er hyny mae yn waith y dylai rhywun ei wneyd. Nid pob Cler- igwr sydd yn ddigon gwladgarol ac eglwys-garol i wneyd gwaith ag y gwyr y bydd yn rhaid iddo ddioddef oherwydd ei wneyd. Ni wyr neb yn well na Mr. • Edwin Jones ei fod yn "sefyll yn ei oleu ei hun wrth ysgrifenu pethau fel hyn. Mae ei brofiad yn ei wneyd yn anmhos- ibl iddo anghofio hyny. Ond y mae ei ofal am yr eglwys y mae yn weinidog ynddi yn fwy na'i ofal am ei fuddianau personol ei hun, ac y mae ei gariad at ei wlad a'i eglwys yn ei wneyd yn eofn. Nid yw ofn dyn (pwy bynag fyddo) erioed wedi dwyn magi iddo.

OES Y GYMANFA. Clywsom lawer yn dywedyd o bryd i bryd fod oes y Gymanfa wedi myn'd heibio yng Nghymru, yn gymaint a bod y cysondeb gyda'r hwn y pregethir byd yn nod ym mhentrefi lleiaf ac mwyaf anhysbell yn ein gwlad yn gwneyd yn afreidiol y Cymanfaoedd a'r cyfarfodydd pregethu oeddynt yn rheidiol ac yn fuddiol hefyd yn yr oes o'r blaen. Nid ydym yn cytuno a hyn, ond yr ydym yn credu fod yr amser yn agos pan y bydd dwy bregeth mewn un oedfa ymhlith y pethau a fu. Ceir arwydd o ddyfodiad buan yr amser hwnw yn ngwaith bron yr oil o Eglwysi Anibynol Ffestiniog yn penderfypu gwahodd un pregethwr (bob Un) i'r Gymanfa a gynhelir y flwyddyn nesaf, yn lie dau fel o'r blaen. Dwy o'r saith eglwys sydd wedi gwahodd dau weinidog un sydd wedi ei wahodd gan bob un o'r pump eraiil. Ymddengys i ni eu bod wedi gwneyd yn ddoeth. Mae gwrando ar ddwy bregeth nos Wener, a dwy bregeth nos Sadwrn, a dwy boreu Sul, a dwy y prydnawn, a dwy yn yr hwyr, ynghyd a haner dwsin o anerch- iadau yn y gyfeillach brydnawn ddydd. Sad wrn, yn fwy nag y gall cig a gwaed ei wneyd a chael mesur Ilawn o fudd wrth ei wneyd. Gwna pum' pregeth fwy o les nag a wna deg pregeth (mewn amser mor fyr) i bob dyn meddylgar. 0 r braidd y gallwn gredu fod un dyn o farn i'w gael na chytuna a ni. Nid oes yn Nghymru-o Gaergybi i Gaerdydd- le ag y mae cymaint o gyfehu i wrando'r efengyl yn cael ei phregethu o Sul i Sul ag sydd yn Ffestiniog, ac y mae'r pen- c erfyniad y daeth bron yr oil o'r Eglwysi Anibynol iddo i'w gymeryd nid fel arwydd eu bod yn ddchreu blino ar wrando arni yn y pregethiad ohoni, ond eu bod yn awyddus i'r gwirionedd gael chwareu teg i wneyd argraph dda ar eu meddyliau. Nid digon ganddynt. glywea, mynant wrando hefyd a chael hamdden i feddwl ac ystyried.

LLEF O'R ALMAEN AC AWSTRIA. I Yr wythnos ddiweddaf, galwasom sylw at wrtbdystiad amaetbwyr Canada yn erbyn diffyndollaeth. Wedi gwneyd hyny sylwasom fod rhywbeth tebyg yo t